رسوب و سنگ رسوبی
سال:1388 | دوره:2 | شماره:5 |تعداد مقالات:8

سازند گدوان به سن بارمین پسین- آپتین پیشین در برش چینه شناسی کوزه کوه از سه بخش تشکیل شده است. این بخش ها در بر گیرنده گدوان بالایی(شیل و مارن با میان لایه های نازک سنگ آهک)، سنگ آهک خلیج و گدوان بالایی (شیل و مارن با میان لایه های نازک سنگ آهک) است. ستبرای این سازند در ناحیه مورد بررسی 58 متر است. سازند گدوان با ناپیوستگی بر روی سازند فهلیان و به صورت هم شیب و تدریجی در زیر سازند داریان قرار دارد. بررسی های صحرایی و میکروسکوپی بخش های گدوان زیرین و بالایی نشان می دهد که این بخش ها دربردارنده رخساره های دارای فسیل های بنتیک مربوط به نواحی کم ژرفای دریای باز، شیل و مارن های دارای فرامینیفرهای پلانکتونی و رخساره های توربیدیتی نواحی ژرف تر دریا هستند. رخساره های موجود در سنگ آهک های توده ای بخش خلیج نشان دهنده رسوب گذاری این رخساره ها در محیط های تالاب و دریای باز کم عمق است. رخساره های سازند گدوان در یک پلت فرم کربناته از نوع شلف نهشته شده اند. مقایسه منحنی تغییرات نسبی ژرفای رخساره های مورد مطالعه با منحنی جهانی تغییرات سطح آب دریا نشان می دهد که تغییرات رخساره ای نهشته های سازند گدوان در ناحیه مورد بررسی با این منحنی و به ویژه منحنی ارایه شده برای پلت فرم عربی هم خوانی دارد.

از راس تلماسه های بادی چه جام 12 نمونه برداشت شد. و در آزمایشگاه رسوب شناسی مورد آنالیز دانه بندی قرار گرفت، مشخص شد که دانه ها در اندازه 1تا5 فی هستند. منحنی های فراوانی و تجمعی برای هر نمونه ترسیم شد، میانگین آنها بین 2 و 59. 2 فی بدست آمد، جورشدگی آن در حد خوب و خیلی خوب جورشده، کج شدگی اغلب مثبت به غیر از 3 نمونه و کشیدگی آنها در حد متوسط تا خیلی کشیده بدست آمد. روش لحظه ای، مقادیر میانگین خیلی نزدیکی به روش ترسیمی ارایه داد اما جورشدگی ها متفاوت بود. توسط آزمایش تیتراسیون، مقدار کانی های کربناته در نمونه ها بین 19 تا 5. 39 درصد محاسبه شد. علاوه بر آن کرویت و گردشدگی 200 دانه کوارتز از نمونه های برداشت شده، مورد مطالعه قرار گرفت که نشان داد، دانه ها با کرویت زیاد و کم به نسبت تقریبا مساوی و میانگین گردشدگی در هر دو، نیمه گرد شده (subrounded) است.

سازند آسماری در مقطع داریان به ضخامت 170 متر و در مقطع رونیز به ضخامت 150 متر مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته که با مرزهای ناپیوسته بر روی سازند جهرم و در زیر سازند رازک قرار دارد. بررسی های دقیق پتروگرافی در برش مورد مطالعه منجر به شناسایی 15 رخساره کربناته و یک رخساره ماسه سنگی در قالب 5 گروه رخساره ای شده است. این گروههای رخساره ای به ترتیب دور شدن از ساحل، عبارتند از: گروه رخساره ای پهنه جزر و مدی، گروه رخساره ای تالاب، گروه رخساره ای حفاظت شده، گروه رخساره ای سد و گروه رخساره ای دریای باز. بر اساس این نتایج سازند آسماری در بخش های مختلف یک رمپ کربناتی با شیب یکنواخت (homoclinal) نهشته شده است.

معدن سفید در شرق روستای ورتون وشمال شرق شهر اصفهان واقع شده است. این منطقه بخشی از زون ارومیه – دختر (شمال غرب– جنوب شرق) می باشد. از نظر ریخت شناسی تراورتن های این معدن از نوع شکاف- پشته و مربوط به زمان کواترنر است. ویژگی های بافتی نظیر بافت پلوئیدی، لامیناسیون های میکریتی واستروماتولیت در این رسوبات تاییدی بر حضور فعال و فعالیت های زیستی و میکربی همزمان با رسوبگذاری تراورتن می باشد. مهمترین نوع لامیناسیون در تراورتن های این معدن لامیناسیون از نوع صفحه ای است. از مهمترین نوع تخلخل های شناسایی شده در معدن می توان به تخلخل حفره ای وشکستگی های ثانویه اشاره کرد. تراورتن های این منطقه در فاصله یک تا دو کیلومتری از گسل های فعال منطقه دیده می شود. با توجه به روند این گسل ها عامل شکل گیری نهشته ها، کشش های موضعی ایجاد شده در پهنه همپوشانی این گسل ها است. از نظر رخساره ای این معدن شامل یک گروه رخساره استروماتولیتی است. شواهد زمین شناسی نشان می دهد که این سنگ ها در یک محیط ژئوگرادیان احتمالا به واسطه فعالیت های تکتونیکی- ماگمائی ایجاد شده اند.

سازند داریان (آپتین) یکی از سنگ مخزن های مهم هیدروکربن گروه خامی در جنوب باختر ایران است. با توجه به این که ارزیابی دقیق سنگ های مخزن با بررسی میکروفاسیس ها، محیط رسوبی و ویژگی های مخزنی آ ن ها امکان پذیر است، دراین راستا، برش زیر سطحی (چاه (X1از سازند داریان در میدان نفتی سلمان، واقع در 144 کیلومتری جنوب جزیره لاوان (خلیج فارس) با اهداف یاد شده انتخاب و بررسی گردید. بررسی های گسترده میکروسکوپی نهشته سنگ های سازند داریان درچاه یاد شده به شناسایی رخساره های گوناگون در قالب 4 دسته رخساره ای وابسته به محیط های دریای باز (A)، سد (B)، تالاب (C) و پهنه جزر و مدی (D) انجامیده است. بررسی تغییرات عمودی و جانبی رخساره ها ومقایسه آن ها با محیط های رسوبی امروزی و قدیمی نشان می دهد که رخساره های سازند داریان در چاه مورد مطالعه در یک پلاتفرم کربناته از نوع شلف حاشیه دار پدید آمده اند. ارزیابی تخلخل و تراوایی با توجه به نحوه توزیع میکروفاسیس ها و ترسیم نمودارهای آن، حاکی از آن است که میکروفاسیسC1 وابسته به محیط تالاب به دلیل شکستگی زیاد، بیشترین کیفیت مخزنی سازند داریان را دارد، از سایر تخلخل های عمده سازند داریان می توان به تخلخل های بین دانه ای و بین بلوری در میکروفاسیس های دیگراشاره کرد.

سازند زیارت در منطقه خلخال با ناپیوستگی روی آهکهای کرتاسه قرار داشته، با توف های اسیدی و سنگ های آندزیتی به سن ائوسن که معادل بخش پایینی سازند کرج است، پوشانده شده که نشانگر واحدی از سنگ آهک نومولیت دار به سن ائوسن میانی است. ضخامت سازند مزبور در مقطع مطالعه شده 36 متر است. لیتولوژی عمده آن سنگ آهک، سنگ آهک ماسه دار، سنگ آهک نومولیت دار و مارن است. بر اساس مطالعات صحرایی و مقاطع میکروسکپی میکروفاسیس های شناسایی شده به شش زیر محیط پهنه جزر و مدی، لاگون، پشت بار، بار بایوکلستی، جلوی بار و دریای باز تعلق دارند. مدل رسوبگذاری یک دریای کم عمق در پلاتفرم اپی کنتینانتال (Epicontinental) بوده که هرگز شرایط یک دریای عمیق و پر شیب را نیافته است. این پلاتفرم کربناته از نوع رمپ هموکلینال بوده که در محیط های عهد حاضر با بخشهای جنوبی خلیج فارس قابل مقایسه می باشد.

در این تحقیق دو برش مربوط به سازند سروک با عنوان مقاطع کره تاوی و زکیان انتخاب شده است که در مجموع 517.5 متر همراه با 400 مقطع از رسوبات آلبین بالایی تا سنومانین بالایی را شامل می شود. میکروفاسیس های شاخص در مقاطع مورد مطالعه شامل وکستون، پکستون، گرینستون، باندستون، فلوتستون و ردستون می باشد. میکروفایس ها در چهار گروه محیطی دریای باز، سد، لاگون و پهنه جزر و مدی قرار گرفته اند. عناصر اصلی تشکیل دهنده میکروفاسیس ها شامل بایوکلاست، اینتراکلاست، اکستراکلاست و پلت می باشد. با توجه به مطالعه چینه نگاری سکانسی دو سکانس درجه 3 (چرخه دسته سوم) برای رسوبات سازند سروک در مناطق مورد مطالعه، شناسایی شده است. سکانس 1 (آلبین پسین- سنومانین پیشین) که مربوط به بخش زیرین سازند سروک و رخساره دریای باز را شامل می شود، سکانس 2 (سنومانین میانی- پسین) که مربوط به بخش میانی و بالایی سازند سروک می باشد و دارای رخساره های سدی و لاگون و پهنه جزر و مدی می باشد.

سازند آسماری با سن الیگومیوسن یکی از مهم ترین سنگ های مخزن میدان نفتی پارسی در فروافتادگی دزفول شمالی در جنوب غربی ایران می باشد. این سازند به طور هم شیب روی رسوبات عمیق سازند پابده قرار داشته و در بالا نیز به طور هم شیب توسط رسوبات تبخیری سازند گچساران پوشیده شده است. سازند آسماری در این میدان با ضخامت تقریبی 419 متر، به طور عمده از سنگ های کربناته (سنگ آهک و دولومیت) و میان لایه های نازکی از شیل به همراه انیدریت قاعده ای (با ضخامت تقریبی 10 متر) تشکیل شده است. در این مطالعه لیتوفاسیس ها، میکروفاسیس ها و رخساره های همراه آن ها بر اساس نمونه های مغزه و مقاطع نازک میکروسکوپی بررسی شده است. بررسی سنگ های سازند آسماری منجر به شناسایی 8 لیتوفاسیس و 18 میکروفاسیس، وابسته به هفت گروه محیطی دریای باز، سد، زیر جزر و مدی کم عمق، ریف، لاگون، پهنه بین جزر و مدی و پهنه بالای جزر و مدی شده است. تطابق میکروفاسیس های مورد نظر با مدل رسوبی پیشنهاد شده برای محیط رمپ کربناته توسط باکستون و پدلی (Buxton & Pedley,1989) و وجود ریف کومه ای نشان می دهد که سازند آسماری در این میدان به صورت رمپ کربناته می باشد.