رسوب و سنگ رسوبی
سال:1388 | دوره:2 | شماره:7 |تعداد مقالات:8

ستبرای قابل توجهی از نهشته های کرتاسه زیرین در شمال شرق محلات در استان مرکزی رخنمون دارد. این نهشته ها به طور عمده از سنگ های کربناته و سیلیسی آواری تشکیل شده، در مجموع 332 متر ستبرا دارند. همبری زیرین این نهشته ها با سازند شمشک به صورت ناپیوستگی زاویه ﺩار و همبری بالایی آن با سنگ آهک های ژوراسیک به صورت گسله است. به منظور مطالعه و تفکیک رخساره ها، شناسایی محیط های رسوبی و بررسی فرایندﻫﺎی دیاژنتیکی، یک برش چینه شناسی در ناحیه مورد بحث انتخاب، اندازه گیری و تعداد 140 نمونه از آن برداشت شده است. بررسی های صحرایی و آزمایشگاهی بخش کربناته برش مورد مطالعه منجر به شناسایی سه کمربند رخساره ای تالاب، سد و دریای باز شده است. این گروه های رخساره ای در یک پلت فرم کربناته از نوع شلف حاشیه دار تشکیل شده اند.

ارزیابی پتروفیزیکی سازندهای کنگان و دالان در چاه بندوبست-1 (از مجموع سازندهای گروه دهرم) با استفاده از نمودارهای چاه پیمایی (نظیر نگاره های نوترون، چگالی، صوتی، گاما) انجام گرفته است. در این پژوهش، پارامترهایی نظیر حجم شیل، تخلخلِ اشباع آب ولیتولوژی مورد بررسی قرار گرفت.در این رابطه پس از ویرایش و اعمال تصحیحات مورد نیاز بر روی نگاره های چاه پیمایی، پارامترهای پتروفیزیکی مخزنی سازندهای مورد اشاره در چاه تعیین و بررسی شد. به دلیل ضخامت زیاد سازند دالان، برای مطالعه دقیق تر، این سازند به سه بخش شامل، دالان بالایی، دالان میانی و دالان تحتانی تقسیم شد. همچنین، پس از آنالیز نهایی چاه، سازند گنگان به دو زون و بخش دالان بالایی به سه زون،بخش دالان میانی به یک زون و در نهایت بخش دالان تحتانی به پنج زون تقسیم شد.به طور کلی، حجم شیل محاسبه شده کم بوده و به همین دلیل تخلخل کل و تخلخل موثر تقریبا در بیشتر نقاط با هم برابرند؛ که این امر به دلیل پایین بودن حجم شیل می باشد.

در این پژوهش، سنگ های تریاس زون زاگرس در منطقه اقلید فارس (روستای نظام آباد) - با ضخامتی حدود 324 متر- شامل سنگهای آهکی، سنگهای دولومیتی و سنگهای شیلی مارنی مورد بررسی قرار گرفته است. در این مطالعه، یک رخساره شیل مارن و 13 ریزرخساره کربناته شامل: 1-خاک قدیمه 2-مادستون سوپراتایدال 3-آلگال مت باندستون 4-مادستون اینترتایدال 5-برش اینترتایدال 6-مادستون لاگون 7-شیل و مارن 8-مادستون / وکستون لاگون 9-وکستون لاگون 10-وکستون / پکستون لاگون 11-پکستون لاگون 12-پکستون سد های ماسه ای 13-گرینستون سد های ماسه ای 14-مادستون دریای باز؛ تشخیص داده شد. تمامی این ریزرخساره ها در بخش داخلی یک رمپ کربناته شکل گرفته اند. ریزرخساره های 1 الی 5 مربوط به محیط جزرومدی، ریزرخساره ها 6 الی 11 ونیز رخساره شیلی متعلق به محیط لاگون، ریز رخساره های 12 و 13 متعلق به محیط سد های ماسه ای و ریز رخساره 14 مربوط به دریای باز هستند.

سازند فهلیان (کرتاسه زیرین) مرکب از سنگ های مخزن کربناته جنوب و جنوب غربی ایران است. به منظور مطالعه رخساره ها، محیط رسوبی، فرایند های دیاژنتیکی و چینه نگاری سکانسی در فارس نیمه ساحلی و فارس ساحلی دو برش زیرزمینی 2-Nar و West Aghar مطالعه شدند. مطالعات پتروگرافی و نمودار های ژئوفیزیکی در منطقه مورد مطالعه حاکی از رسوب گذاری سازند فهلیان در چهار کمربند رخساره ای است: جزر و مدی (A)، تالاب پشت سد (B)، سد کربناته (C) و دریای باز .(D) مطالعه رخساره ها، تغییرات عمودی و جانبی آنها و مقایسه آنها با محیط های رسوبی عهد حاضر و قدیمی نشان می دهد که رخساره های سازند فهلیان در پلاتفرم کربناته شلف با محیط های کم عمق نهشته شده اند. چینه نگاری سکانسی سازند فهلیان نیز حاکی از وجود دو سکانس رسوبی (چرخه رد، سوم) است. مرز زیرین و فوقانی سکانس اول و مرز بالایی سکانس دوم، ناپیوستگی نوع یک (SB1) است مهم ترین فرایند های دیاژنتیکی سازند فهلیان شامل سیمانی شدن، میکریتی شدن، نئومورفیسم افزایشی، انحلال، تراکم، دولومیتی شدن و آشفتگی زیستی است که متعلق به محیط های دیاژنتیکی فراتیک دریایی، فراتیک متئوریک و تدفینی هستند.

سازند گدون یک واحد سنگ چینه ای با لیتولوژی آهکی، شیلی و مارنی است، شواهد پتروگرافیکی و آنالیزهای ایزوتوپی دال بر تدریجی بودن مرز فهلیان و گدون است.هیچ گونه تغییر شدید در میزان ایزوتوپ های کربن و اکسیژن در محدوده مرز مشاهده نشد، و میزان دمای قدیمه ته نشست سازند گدون با استفاده از مقادیر ایزوتوپ اکسیژن 18 حدود 5.27 درجه سانتیگراد بر آورد گردید. مطالعات چینه نگاری سکانسی منجر به شناسایی سه سکانس رسوبی رده سوم در این سازند شده است. و مرزهای زیرین و بالایی همه سکانس ها از نوع دوم است.

برای بررسی رخساره ها و محیط رسوبی سازند مبارک در منطقه کیاسر در 75 کیلومتری جنوب شرق ساری یک برش چینه شناسی با ضخامت 250 متر انتخاب گردید که شامل: آهک های ضخیم لایه تا نازک لایه، لایه های دولومیتی و لایه های شیلی و مارنی می باشد. حد زیرین سازند مبارک از شیل ها و سنگ آهک های نازک لایه تا متوسط لایه تشکیل شده است که به صورت هم شیب و پیوسته بر روی آهک های ماسه ای سازند جیرود (دونین پسین) قرار گرفته است و حد فوقانی آن نهشته های شیلی ضخیم لایه است که با ناپیوستگی فرسایشی توسط ماسه سنگ های سازند درود (پرمین پیشین) پوشیده می شود. برای برداشت های صحرایی، بهترین مسیر پیمایش انتخاب شده و پس از نمونه برداری و بررسی خصوصیات پتروگرافی، مقاطع نازک از نمونه های برداشت شده تهیه گردید و خصوصیات میکروسکوپی نمونه ها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج مطالعات نشان می دهد که این رسوبات در یک پلاتفرم کربناته از نوع رمپ هموکلینال و در 4 مجموعه رخساره ای سنگی شامل 19 رخساره نهشته شده اند. این رخساره های سنگی بیانگر رسوبگذاری در 4 زیر محیط دریای باز (Open marine)، سد (Bar)، تالاب (Lagoon) و پهنه جزر و مدی (Tidal flat) می باشند.

حوضه آبخیز ورده، در شمال شهر کرج قرار دارد. این حوضه، در زون ساختاری البرز مرکزی قرار دارد و از اقلیم نیمه مرطوب برخوردار است. حوضه آبخیز ورده دارای مساحتی برابر با 97.68 کیلومتر مربع است. سازندهای مختلفی، مربوط به دوران دیرینه زیستی، میانه زیستی و نوزیستی در این حوضه وجود دارد، که بیشتر از سنگ های شیلی، توف شیلی، توف ماسه ای و سنگ آهک ساخته شده اند. سازند کهر به سن پرکامبرین، قدیمی ترین و رسوبات آبرفتی کواترنر جوان ترین نهشته های حوضه مورد مطالعه هستند. هدف از این مطالعه، شناسایی فرایند ها و اشکال فرسایشی و تعیین شدت فرسایش پذیری سازندها و میزان رسوب دهی آن ها با استفاده از مدل MPSIAC در محیط ILWIS است. یکی از روش های این کار، دسته بندی سنگ های این حوضه، در 5 کلاس فرسایشی است. به طوری که سنگ آهک های دولومیتی سازند سلطانیه جزء گروه فرسایش پذیری کم و نهشته های آبرفتی کواترنر جزء گروه فرسایش پذیری زیاد هستند. با تفسیر عکس های هوایی و بررسی های میدانی، اشکال متداول فرسایشی شناسایی شدند. در زیرحوضه کمینه اشکال فرسایشی و در زیرحوضه V-int بیشینه اشکال فرسایشی شیاری، سطحی و واریزه ای وجود دارد. درروش MPSIAC تاثیر و نقش 9 عامل مهم و موثر در فرسایش خاک و تولید رسوب در حوضه، ارزیابی و بسته به شدت و ضعف هر عامل، امتیاز یا عددی به آن تعلق گرفت. از مجموع امتیازها یا عددهای به دست آمده برای عوامل مختلف، میزان رسوب دهی حوضه از رابطه QS=0.253e0.036R محاسبه گردید. در آخر، نقشه هر یک از عوامل 9 گانه در محیط ILWIS تهیه شد. با توجه به شناسایی زیر حوضه ها با شدت فرسایش و میزان رسوب دهی بالا، زیرحوضه های V2وV3 بایستی در اولویت اول جهت برنامه حفاظت خاک قرار گیرند.

در این تحقیق مقطع چینه شناسی تحت عنوان مقطع کفترک مربوط به سازند های جهرم و آسماری انتخاب شده اند. در مجموع ضخامت رسوبات این مقطع 286 متر می باشد .به طور کلی میکرو فاسیس های شاخص در سازند جهرم شامل وکستون،پکستون،گرینستون و میکروفاسیس های دولومیتی و آهک دولومیتی است که این میکروفاسیس ها در گروه های محیطی A (رخساره های پهنه جزر و مدی)، B (رخساره های لاگون) و C (رخساره های (Shoal قرار گرفته اند؛ و میکروفاسیس های سازند آسماری شامل مادستون، وکستون،پکستون و گرینستون می باشد که این میکروفاسیس ها در گروه های محیطی A (رخساره های پهنه جزر و مدی)، B (رخساره های لاگون) و C (رخساره های Shoal)، D (رخساره های دریای باز) می باشند. عناصر آلوکم و تخریبی این میکروفاسیس ها در سازند های جهرم و آسماری شامل اینترا کلاست، بیوکلاست، اکسترا کلاست و پلوئید است. در مجموع به لحاظ مطالعات چینه نگاری سکانسی رسوبات سازند جهرم، شامل یک سکانس رسوبی درجه 3 و رسوبات سازند آسماری شامل دو سکانس رسوبی درجه 3 می باشد.