زیست شناسی ایران
سال:1382 | دوره:15 | شماره:3 |تعداد مقالات:7

گونه راش (Fagus orientalis Lipsky) یکی از فراوان ترین و از نظر اقتصادی مهمترین گونه های چوبی در جنگلهای شمال ایران است. تنوع ایزوزیمی در میان 14 جمعیت از این گونه در طول گستره پراکنش آن در منطقه هیرکانی بررسی گردید. گوناگونی آنزیمی جمعیتهای راش با استفاده از 6 لوکوس آنزیمی در 3 سیستم آنزیمی شامل پراکسیداز (PX)، لوسیون آمینوپپتیداز (LAP)  و گلوتامات اکسالواستات ترانس آمیناز (GOT) به وسیله الکتروفورز ژل نشاسته مطالعه گردید. از میان 21 آلل مشاهده شده 10 آلل نادر (با فراوانی کمتر از 5%) در 5 لوکوس و 10 آلل مختص به محل (با حضور در کمتر از 5% جمعیت) ردیابی شدند. نتایج نشان داد که کلیه آللهای مختص به محل، نادر نیز هستند. جمعیتهای نکا در ارتفاع 900 متر از سطح دریا و خیرود در ارتفاع 600 متر بیشترین تعداد آلل مختص به محل و نادر را دارا می باشند. در این پژوهش علی رغم وجود اختلافات آب و هوایی مهم در جمعیتهای انتخاب (از شرقی ترین تا غربی ترین و از بالاترین تا پایین ترین منطقه پراکنش راش در جنگلهای راش) هیچ طرح مشخصی از گوناگونی ایزوزیمی با شیبهای جغرافیای در میان جمعیتها یافت نشد.

در این تحقیق هدف آن است که مشخص شود، آیا جیوه در مقادیر بسیار پایین "4ppm" توانایی تخریب ساختار بیضه را دارد و یا روی قادر است از اثرات سمی جیوه در این اندام جلوگیری نماید؟ 100موش نر نژاد Balb/c به 4 گروه تقسیم شدند که این گروهها عبارتند از: 1) 4ppm HgCl2، و2) 800ppm ZnCl2، 3)  800ppm ZnCl2 +4 ppm, HgCl2این گروه فقط آز آب عاری از یون (Deionized water) استفاده می کردند. گروههای آزمایشی به مدت 12 هفته تحت تیمار قرار گرفتند و مواد محلول در آب دیونیزه برای نوشیدن در اختیار حیوانات قرار داده شد. بعد از پایان تیماردهی، حیوانات تشریح شدند و بیضه های آنها جدا شد، بعد از وزن نمودن بیضه ها تعدادی اسپرم نیز از اپیدیدیم گرفته شد. بیضه ها، مورد آزمایشات بافت شناسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد، هر دو فلز جیوه و روی به تنهایی سبب کاهش معنی داری (P<0.05) در وزن خالص و نسبی بیضه ها شده اند. همچنین کاهش وزن در تیمارهایی که فقط از جیوه استفاده نمودند بسیار شدید بود. جیوه سبب کاهش معنی داری (P<0.05) در تعداد اسپرم های اپیدیدیم می شود، در حالی که تیمارهای روی و جیوه روی اثرات پایدارتری همانند گروه کنترل در تعداد اسپرم نشان می دادند. مطالعات بافت شناسی نشان داد که جیوه در غلظت های مشخص آن در بیضه آسیب های شدیدی را به این بافت وارد می نماید، در حالی که بیضه های گروه تیمار روی از لحاظ بافت شناسی کاملا طبیعی بودند. اغلب حیوانات در گروه تیماری جیوه/روی تمامی قسمتهای لوله های سمنی فر یا قسمتی از آنها از لحاظ شواهد ریخت شناختی حفاظت شده بودند. روی از تخریب بیضه در موش توسط جیوه جلوگیری می کند، چنین تحقیقاتی خطرات جیوه غیرآلی را برسیستم تولید مثلی موش های نر آشکار می سازد و پیشنهاد می شود تا حدامکان از غذاها و یا داروهای حاوی فلز روی استفاده شود.

استخوان شناسی کپور دندان زاگرس که بومی سرشاخه های کارون در استان چهارمحال و بختیاری است به خاطر بومی بودن و کوچکی جثه تاکنون مورد بررسی قرار نگرفته است. در این بررسی استخوانهای سطحی سر این ماهی (3 عدد نر و 3 عدد ماده)، شامل استخوانهای سقف جمجمه، سرپوش آبششی، فکاویز، فک ها و دورچشمیها، مورد بررسی قرار گرفت. استخوانهای سقف جمجمه شامل استخوانهای بینی، پیشانی، پروانه گوشی، بالی گوشی، فراگوشی، برون پس سری و فراپس سری است. استخوانهای سرپوش آبششی شامل چهارقطعه سرپوش، زیرسرپوش، بین سرپوش و پیش سرپوش است. استخوانهای فکاویز شامل لامی فکی، ساده، مربعی، برون بالی، درون بالی و کمی است. استخوانهای فک بالا شامل استخوانهای پیش فکی و فکی و فک پایین شامل استخوانهای دندانی، زاویه ای و مفصلی می باشد. استخوانهای دورچشمی در این گونه فقط شامل استخوان اشکی است. نتایج این مطالعه نشان می دهد که این گونه کلیه صفات شاخص راسته، خانواده، زیرخانواده و سرده (جنس) مربوطه را داشته و در مجموع استخوان بندی این گونه با گونه های دیگر این جنس مطابقت دارد و همانند آنها فاقد آهیانه و میان بالی می باشد.

در مسیر رودخانه زاینده رود (پایین تر از سد زاینده رود تا ورزنه) در مسافت تقریبی 230 کیلومتر تعداد نه ایستگاه انتخاب گردید و از بی مهرگان بزرگ کف زی نمونه برداری فصلی به عمل آمد (1377ـ1378). در آزمایشگاه پس از جدا نمودن و شمارش، کفزیان هرنمونه تا سطح خانواده شناسایی شدند. خانواده های ایستگاههای مختلف از لحاظ تنوع و فراوانی با یکدیگر مقایسه و انواع شاخص هرایستگاه در هر فصل تعیین گردید. علاوه براین با محاسبه شاخص حیاتی BMWP و استفاده از ANOVA اختلاف آماری بین ایستگاهها و فصول نیز نشان داده شد. نتایج به دست آمده از بررسی 108 نمونه نشان می دهد که برخی از خانواده ها نظیر Baetidae  وHeptageniidae  (زودمیران)،Hydropsychidae  وPhilopotamidae  (موی بالان) و Gammaridae (سخت پوستان) شاخص ایستگاههای بالادست (1-5) واجد کیفیت آب نسبتا مطلوب هستند. این خانواده ها در ایستگاههای پایین دست (6-9) اساسا وجود ندارند و یا در صورت وجود با فراوانی بسیار کمی دیده می شوند. در مقابل، خانواده های Chironomidae (دوبالان)،Physidae ،Hydrobiidae  وPlanorbidae (شکم پایان) و رده Oligochaeta (کرمهای کم تار) شاخص ایستگاههای پایین دست می باشند و در صورت وجود در ایستگاههای بالادست فراوانی کمی دارند. علاوه براین بین ایستگاههای مختلف از لحاظ نمره شاخص BMWP اختلاف قویا معنی داری وجود دارد (P<0.001) و ایستگاههای بالادست نسبت به ایستگاههای پایین دست نمره بالاتری دارند. این مطلب موید جدایی ایستگاههای بالادست و پایین دست از لحاظ شاخصهای بیولوژیک می باشد. همچنین مقایسه شاخصهای آلودگی ایستگاههای مختلف نشان می دهد که شاخصهای بیولوژیک اعلام شده موید کیفیت آب ایستگاهها می باشند.

در این تحقیق گیاه رستاخیزی Notholeana vellea را تحت تنش خشکی قرار دادیم و بعد از خشک شدن کامل به صورتی که محتوای آب نسبی به صفر درصد رسید گیاه را مجددا آبیاری نمودیم، گیاه دوباره احیا شد و به فعالیت های خود ادامه داد، در حالی که گیاه غیر رستاخیزی Nephrolepsis همچنان خشک باقی ماند. طی آزمایش زیست پذیری (Viability test) مشخص شد که سلولهای گیاه رستاخیزی در هنگام خشک شدن نیز زنده هستند تشخیص زنده بودن سلولها با روش Levitt و همکاران در 1960 (9) انجام شد. نتایج نشان داد، بیش از نیمی از سلولهای گیاه رستاخیزی در محتوای آب نسبی صفر درصد، زنده بودند. در طی تنش قندهای محلول افزایش چشمگیری را نشان می دهند. بررسی پروتئین با استفاده از الکتروفورز هر دو گونه نشان داد که در گیاه Nephrolepsis sp بسیاری از نوارهای پروتئینی کم رنگ و بعضی حذف شدند اما در گیاه رستاخیزی چند باند جدید به وجود آمد و چند نوار نیز کم رنگ و بعضی نوارها پررنگ شدند که نشان دهنده تغییر پروتئینها در حین خشک شدن تا خشک شدن کامل است، که این پروتئینها احتمالا پروتئینهای حفاظتی بوده و در ایجاد قابلیت تحمل خشکی نقش داشتند. همچنین اندازه گیری قند محلول با روش فنل ـ اسید سولفوریک نشان داد که افزایش قندهای محلول در حین خشکی در گیاه رستاخیزی با تئوری شیشه ای شدن مطابقت داشت.

گونه های سرده Festuca متعلق به بخشهFestuca ، به ویژهF. ovina ، به لحاظ اهمیت زیاد از نظر علوفه ای و مرتعی و سازگاری خوب آنها با شرایط مختلف محیطی، همواره مورد توجه گیاه ه شناسان بوده است. در این پژوهش، جمعیتهایی از پنج گونه Fesyuca ovina ،F.rubra ،F.sulcata ،F.heterophylla  و F.pinifolia متعلق به بخشه Festuca و سرده Festuca که از رویشگاههای مختلف در ایران در طول سالهای 80ـ1378 جمع آوری شده بود و یا نمونه های موجود در هر باریومهای مختلف ایران از لحاظ ریخت شناسی و آناتومی بررسی و مطالعه گردید. حدود 23 جمعیت از 5 گونه مزبور با 21 صفت ریختی و 15 جمعیت با 15 صفت تشریحی مورد ارزیابی قرار گرفت. با استفاده از نرم افزار Statistica آنالیزهای خوشه ای و مؤلفه های اصلی انجام شد. نتایج این بررسیها نشان داد که گونه F.sulcata که توسط برخی از گیاه شناسان به عنوان گونه ای مستقل معرفی شده بود، به دلیل داشتن رابطه خویشاوندی نزدیک با گونه F.ovina به صورت زیرگونه مشخص می شود. این امر با نظر پارسا در فلور ایران و بواسیه در فلور اوریانتالیس تطبیق می نماید و شباهتهای ریخت شناسی بین جمعیتهای آنها این موضوع را تایید می کند. همچنین نتایج نشان می دهد که گونه های F. ovina و F. rubra نیز در ایران به صورت کمپلکس بوده و دارای تاکسونهای (آرایه ها) فروگونه ای می باشند. گونه های F. heterophylla و F. pinifolia نیز به صورت گونه های مستقل تایید می شوند.

اثر تیمارهای متفاوت شوری سدیم کلرید (0، 50، 100، 200، 300 میلی مولار) طی پنجه زنی در دو رقم گندم (قدس: حساس به شوری و بولانی: مقاوم به شوری) بر میزان رشد نسبی مقدار آب ریشه و نوشاخه در شرایط گلخانه ای مورد مطالعه قرار گرفت. در مجموع، در پاسخ به تیمارهای شوری مشاهده شد که: الف) کاهش مقدار آب نو شاخه چشمگیرتر از شاخصهای دیگر بود، ب) مقدار آب ریشه به دو شاخص دیگر حداقل کاهش را نشان داد، ج) در تمام موارد، کاهش شاخصهای رشد در رقم قدس قابل ملاحظه تر از بولانی بود. بنابراین، براساس نتایج به دست آمده می توان به حساس تر بودن قدس به شوری در مقایسه با بولانی پی برد.