اکوفیزیولوژی گیاهی
سال:1391 | دوره:4 | شماره:11 |تعداد مقالات:8

جهت بررسی کارایی مصرف کود بیولوژیک حاوی میکوریزا در زراعت برنج آزمایشی در سال زراعی 1389-90 به صورت آزمایش فاکتوریل با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار به اجرا در آمد. عامل قارچ گونه (Glomus mosseae) در دو سطح تلقیح و عدم تلقیح و چهار رقم برنج (بی نام، علی کاظمی، حسن سرایی و طارم هاشمی) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس اختلاف بسیار معنی داری را برای صفات عملکرد، تعداد دانه سالم، ارتفاع و طول خوشه اصلی نشان داد. در مورد صفات وزن ریشه و شاخص برداشت تلقیح با قارچ تاثیر زیادی بر رقم در مقایسه با عدم تلقیح نشان نداد. صفت ارتفاع گیاه در تلقیح با قارچ موجب کاهش ارتفاع گیاه نسبت به تیمار عدم تلقیح شد، به طوری که کمترین ارتفاع در تلقیح با قارچ در رقم هاشمی به میزان 138.13 سانتیمتر مشاهده شده است. بیشترین عملکرد مربوط به ترکیب تیماری رقم بی نام و قارچ مایکوریزا بوده که عملکردی بالغ بر 6.08 تن در هکتار داشت. به طوری کلی نتایج این آزمایش حاکی از آن بود که به کارگیری کودهای بیولوژیک موجب بهبود تغذیه گیاه برنج و در نتیجه بهبود عملکرد و صفات زراعی این گیاه گردیده است.

به منظور بررسی تاثیر علف های هرز سه کربنه (C3) و چهار کربنه (C4) و سطوح مختلف نیتروژن بر رشد و عملکرد آفتابگردان، آزمایشی گلخانه ای در سال زراعی 1389-90 در شهرستان فسا و با استفاده از طرح کاملا تصادفی بصورت فاکتوریل با 3 تکرار اجرا شد. تیمارها عبارت بودند از: کشت خالص علف هرز تاج خروس، کشت خالص سلمه تره، کشت خالص آفتابگردان (با تراکم ده بوته در مترمربع)، مخلوط آفتابگردان - سلمه تره (یک ردیف در میان با تراکم 5 بوته در متر مربع برای هر گیاه) و مخلوط آفتابگردان - تاج خروس به عنوان عامل اول و عامل دوم شامل سطوح مختلف کود نیتروژنه خالص (0، 46 و 92 کیلوگرم در هکتار). نتایج نشان داد با افزایش کود نیتروژن وزن خشک ساقه آفتابگردان افزایش یافت، اما در حضور علف هرز وزن خشک ساقه آفتابگردان کاهش یافت. در کشت سلمه تره و آفتابگردان افزودن نیتروژن به نفع آفتابگردان بود. در تیمارهای مخلوط تاج خروس و آفتابگردان افزودن 46 کیلوگرم نیتروژن خالص وزن خشک ساقه آفتابگردان را افزایش داد. اما در 92 کیلوگرم نیتروژن خالص وزن خشک ساقه آفتابگردان کاهش یافت. در واقع می توان گفت گیاه C4 به نیتروژن واکنش بیشتری نشان داد. افزایش نیتروژن باعث افزایش وزن خشک ریشه آفتابگردان در کلیه سطوح گردید. با افزایش نیتروژن توانایی رقابتی علف هرز C4 افزایش یافت، اما در مقادیر کم نیتروژن گیاهان C3 موفق تر بودند. شاخص کلروفیل آفتابگردان در کشت خالص و مخلوط با سلمه تره تفاوت معنی داری نداشت. اما در کشت آفتابگردان و تاج خروس شاخص کلروفیل کاهش یافت. میزان وزن خشک نسبی آفتابگردان در مخلوط با علف های هرز کاهش یافت. در مخلوط آفتابگردان و سلمه تره میزان وزن خشک نسبی سلمه تره کمتر از آفتابگردان و در مخلوط آفتابگردان و تاج خروس وزن خشک نسبی تاج خروس بیشتر از وزن خشک نسبی آفتابگردان بود. در کل گیاه C4 تاج خروس استفاده بهتری از نیتروژن کرده و افزودن نیتروژن در مخلوط این گیاه با آفتابگردان باعث افت عملکرد آفتابگردان می شود. در حالیکه در بین دو گیاه C3 آفتابگردان و سلمه، آفتابگردان قابلیت استفاده بهتری از نیتروژن داشته و توانایی رقابتی خود را افزایش می دهد.

به منظور تعیین مناسب ترین شاخص انتخاب مقاومت به خشکی در بیست ژنوتیپ نخود زراعی آزمایشی در سال های زراعی 1385-86 و 1386-1387 در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات دیم سرارود کرمانشاه و دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه در شرایط جداگانه آبی و دیم با یک آزمایش مرکب در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد. در این بررسی ژنوتیپ تازه معرفی شده مورد استفاده قرار گرفت. شاخص های کمی مقاومت و حساسیت به خشکی مانند شاخص حساسیت به تنش (SSI)، شاخص تحمل تنش (STI)، شاخص تحمل (TOL)، شاخص میانگین هندسی بهره وری (GMP)، شاخص پایداری عملکرد (YSI)، شاخص بهره وری متوسط (MP)، شاخص میانگین هارمونیک (MH) و شاخص معیار برتریت (Pi) بر اساس عملکرد گیاه در شرایط تنش آبی و شرایط بدون تنش محاسبه شد. نتایج بدست آمده نشان داد در بین شاخص های مقاومت به خشکی، شاخص های MP, MH, GMP, STI به عنوان بهترین شاخص ها در گزینش ژنوتیپ های مقاوم به خشکی معرفی شدند. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ های مورد مطالعه بر اساس صفات یاد شده، نشان دهنده طبقه بندی آن ها به سه گروه عمده است که سه ژنوتیپ شماره 7، 8 و 11 (آزاد، ILC.482 و ILC.1799) در یک گروه جای گرفته و معرف ژنوتیپ های مقاوم به خشکی بودند.

با توجه به گسترش جهانی کمبود عناصر کم مصرف در اراضی زیر کشت غلات، تعیین سطح، زمان و روش مناسب مصرف این نهاده ها جهت افزایش عملکرد بسیار مهم می باشد. به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و کاربرد خاکی عناصر ریزمغذی آهن و سولفات روی بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 1388-89 در منطقه ارسنجان فارس انجام شد. تاریخ های کاشت 30 آبان، 15 و 30 آذر به عنوان فاکتور اصلی و کودهای ریزمغذی در سطوح بدون استفاده از کود، 10 و 20 کیلوگرم در هکتار سکوسترین آهن، 40 و 80 کیلوگرم در هکتار سولفات روی به عنوان فاکتور فرعی انتخاب شد. با افزایش 20 کیلوگرم در هکتار سکوسترین آهن در زودترین تاریخ کاشت، عملکرد دانه، تعداد سنبله، وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله و عملکرد بیولوژیک گندم به ترتیب 4.2، 1.6، 1.3، 2.2 و 1.4 برابر نسبت به تاخیر کاشت یک ماهه و عدم مصرف کودهای ریزمغذی افزایش یافت. همچنین نتیجه ای مشابه با استفاده از 80 کیلوگرم در هکتار سولفات روی به دست آمد. با مصرف بیشتر کودهای ریزمغذی در کشت های دیرتر می توان صدمات حاصله به عملکرد در اثر تاخیر کاشت را تا حدودی جبران نمود.

کمبود روی در گیاهان از طریق کاهش تولید مواد فتوسنتزی و اکسین موجب نقصان رشد و عملکرد دانه گندم می گردد. به منظور تعیین اثر سولفات روی بر رشد و نمو ارقام گندم آزمایشی در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی اقلید، با آرایش کرت های خرد شده به صورت بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار در سال زارعی 1386-87 به اجرا در آمد. فاکتور اصلی شامل سطوح، صفر، 30 و 60 کیلوگرم سولفات روی (حاوی 36 درصد روی) در هکتار و فاکتور فرعی ارقام زرین، الوند و شهریار بود. افزایش سطوح سولفات روی باعث افزایش معنی دار وزن خشک گیاه در اوایل ساقه دهی و وزن خشک برگ، ساقه، سنبله و وزن خشک کل در مرحله گرده افشانی و بیوماس کل، عملکرد دانه و شاخص برداشت در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک گردید. ارقام زرین و الوند به طور معنی داری وزن خشک برگ، ساقه، سنبله، وزن خشک کل در گرده افشانی و بیوماس کل، عملکرد دانه و شاخص برداشت بیشتری نسبت به رقم شهریار در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک داشتند. افزایش سطوح سولفات روی و ارقام تاثیری بر مراحل نموی نداشتند. در این مطالعه بیشترین رشد رویشی و عملکرد دانه با مصرف 60 کیلوگرم سولفات روی در هکتار در ارقام الوند و زرین (به ترتیب 10040 و 10030 کیلوگرم در هکتار) بدست آمد. لذا این مقدار سولفات روی در هکتار و ارقام الوند و زرین ممکن است برای تولید گندم در شرایطی مشابه با مطالعه حاضر مناسب باشد.

به منظور بررسی اثر تراکم کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد لوبیا چشم بلبلی آزمایشی در قیر و کارزین، در سال زراعی 1390-91 به اجرا درآمد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل دو فاکتور فاصله ردیف ها و فاصله بوته روی ردیف بود، تیمار ردیف در 4 سطح شامل 20، 30، 40 و 50 سانتیمتر و تیمار فاصله بوته روی ردیف در 3 سطح شامل 5، 10 و 15 سانتیمتر بود. نتایج نشان داد که با افزایش فاصله ردیف از 20 به 50 سانتیمتر ارتفاع بوته، عملکرد بیولوژیک کاهش یافت اما با افزایش فاصله ردیف طول غلاف، تعداد دانه در غلاف، غلاف در بوته، وزن هزاردانه، تعداد شاخه فرعی، شاخص برداشت و عملکرد دانه افزایش یافت و با افزایش فاصله بوته ها روی ردیف از 5 به 15 سانتیمتر ارتفاع بوته، شاخص برداشت و عملکرد دانه کاهش یافت، اما تعداد شاخه های فرعی، تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته و وزن هزاردانه افزایش یافت. اثر متقابل فاصله ردیف و بوته روی ردیف در هیچکدام از صفات معنی دار نگردید. در نهایت به نظر می رسد با افزایش فواصل ردیف و کاهش فاصله بوته روی ردیف بتوان به عملکرد بالاتری دست یافت.

کشف روابط بین پوشش گیاهی و خاک از موارد مهم تعیین محل های مناسب برای احیا و مدیریت منابع و بوم سازگان ها می باشد. به منظور آگاهی از تاثیر برخی خصوصیات خاک بر پراکنش گونه گز مستقر شده در سدهای پر شده از باطله های کارخانه فرآوری سنگ آهن در بافق، اطلاعات تاج پوشش و تراکم گیاهان در سه سد پر شده از باطله پس از پایان آبگیری برداشت شد. پس از حفر 12 پروفیل (هر سد 4 پروفیل) به صورت کاملا تصادفی، پارامترهای توزیع دانه بندی خاک (درصد رس، سیلت و شن)، درصد ماده آلی، آهک، گچ، pH، EC، کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم، فسفر، نیترات، نیتروژن کل و SAR در آزمایشگاه تعیین گردید. نتایج حاصل از آزمون کروسکال - والیس نشان داد که سه سد در عمق اول از نظر خصوصیات نیترات، منیزیم، سدیم، SAR و EC و در عمق دوم از نظر آهک، منیزیم، سدیم، پتاسیم، SAR و EC دارای اختلاف معنی دار می باشد. آنالیز مولفه های اصلی روی 32 متغیر نشان داد که مولفه اصلی اول شامل EC در عمق دوم، نیترات در عمق اول و دوم، فسفر در عمق دوم، شن و سیلت در عمق دوم، رس در عمق اول، SAR در عمق دوم، گچ در عمق اول و کلسیم، سدیم، منیزیم و پتاسیم در عمق دوم 56.6 درصد و مولفه اصلی دوم شامل متغیرهای EC در عمق اول، فسفر در عمق اول،آهک در عمق دوم، کربن آلی در عمق اول، نیتروژن کل در عمق دوم، سیلت در عمق اول، رس در عمق دوم و کلسیم، منیزیم و پتاسیم در عمق اول 43.3 درصد از تغییرات را توجیه می کنند. نتایج این تحقیق نشان می دهد وجود مقدار بیشتر کلسیم، سیلت و کربن آلی در عمق اول و نیتروژن کل و آهک در عمق دوم موجب پراکنش بیشتر گونه گز گردیده است و نیز وجود مقدار بیشتر هدایت الکتریکی، فسفر، منیزیم و پتاسیم در عمق اول و رس در عمق دوم موجب پراکنش ضعیف گونه گز در سدهای باطله کارخانه فرآوری گردیده است.

تعیین کیفیت علوفه گونه های گیاهی موجود در مراتع یکی از مهم ترین عواملی است که جهت مدیریت صحیح و اصولی مراتع مورد نیاز می باشد. گونه های مرتعی در مکان ها و زمان های مختلف کیفیت علوفه ای متفاوتی داشته و در دوره های رویشی مختلف میزان این کیفیت متغیر است. به همین منظور پژوهشی درباره گونه مرتعی جاشیر (Prangos ferulacea) در دو منطقه از استان فارس شامل شهرستان سپیدان و شهرستان کازرون در سه مرحله فنولوژیکی (رویشی، گل دهی و بذردهی) صورت گرفت. به منظور بررسی کیفیت علوفه این گونه در هر مرحله فنولوژی 5 تکرار و در هر تکرار 5 پایه در هر منطقه به صورت تصادفی انتخاب و نمونه برداری از اندام های هوایی گیاه به عمل آمد. سپس شاخص های پروتئین خام، دیواره سلولی منهای همی سلولز، درصد ماده خشک قابل هضم، انرژی متابولیسمی، انرژی قابل هضم و عناصر فسفر و پتاسیم تعیین شدند. نتایج حاصل نشان داد که کیفیت علوفه این گونه بر اثر پیشرفت مراحل رشد کاهش می یابد و پایان دوره رویشی (اوایل گل دهی) حدود اواسط اردیبهشت ماه از نظر فاکتورهای تعیین کیفیت علوفه مناسب ترین زمان برداشت علوفه جاشیر از مراتع این دو منطقه است. همچنین کیفیت علوفه این گونه در منطقه کازرون مطلوب تر از منطقه سپیدان است. به نظر می رسد، عوامل اکولوژیکی دیگر مانند خاک و یا جهت و شیب دامنه و ارتفاع باعث حصول چنین نتیجه ای می باشد.