سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی
سال:1391 | دوره:3 | شماره:4 |تعداد مقالات:10

در این تحقیق، از سامانه اطلاعات جغرافیایی و شبکه عصبی مصنوعی برای تعیین رابطه بین کیفیت آب زیرزمینی و کاربری اراضی / پوشش، و پیش بینی وضعیت آینده استفاده گردید. نقشه های فاصله از جاده، مناطق مسکونی و صنعتی، تراکم سطح زیرکشت محصولات کشاورزی، مدل رقومی ارتفاع، تراکم جمعیت، خاک شناسی و زمین شناسی در محیط GIS تهیه گردید. در مورد داده های آب، برای سولفات و منفی لگاریتم یون هیدروژن (pH)، اطلاعات مربوط به سال های 1374 (1995) و 1387 (2008) مورد استفاده قرار گرفت و پیش بینی برای سال 1401 (2021) انجام شد. مبنای تهیه نقشه ها در این مطالعه، تصاویرIRS (2008)  و TM (2005) بود. با توجه به اینکه داده های کیفی آب برای یون های نیترات و آهن برای 6 سال وجود داشت، لذا زمان تصویر بر تهیه نقشه های پایه برای زمان حال تاثیر نداشت و از تصویر IRS (2008) جهت تهیه نقشه های پایه استفاده گردید. در مورد زمان گذشته اطلاعات و تصویر ETM+ (2002) مبناء مطالعه قرار گرفت و پیش بینی برای 6 سال آینده (سال 1393) بر این اساس انجام شد. نتایج نشان می دهد بارزترین منابع آلودگی، توسعه شهری، رشد جمعیت و مواد شیمیایی کشاورزی هستند که در اثر آبیاری مزارع شسته می شوند و به منابع آبی وارد می گردند. با استفاده از نتایج این پژوهش و درک روند تغییرات پارامترهای کیفیت آب، می توان به مدیریت کیفیت آب های زیرزمینی در شرایط کنونی و برنامه های توسعه آینده با استفاده از سناریوسازی پرداخت.

از آنجایی که منابع آب اهمیت قابل ملاحظه ای در بهبود مدیریت چرا و استفاده بهینه از مراتع دارند، در این تحقیق، مدل تناسب کمی، کیفی و دسترسی به منابع آب برای چرای گاو و گوسفند با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی ارائه گردید. تلفیق اطلاعات بر اساس روش فائو صورت گرفت. ارزیابی اراضی در مراتع شهرستان پیرانشهر واقع در استان آذربایجان غربی انجام شد. از تلفیق سه عامل کمیت، کیفیت و فاصله منابع آب، درجه تناسب منابع آب منطقه برای چرای گاو و گوسفند تعیین گردید. نتایج نشان داد که دسترسی به منابع آب که در واقع عامل شیب باعث بروز این محدودیت می شد، به عنوان عامل محدود کننده تناسب در این منطقه به حساب می آید. نتایج تحقیق نشان می دهد که، از لحاظ دسترسی به منابع آب برای چرای گوسفند 11367.32 هکتار (%83.27)، 2308.37 هکتار (%16.7) و 31.77 هکتار (%0.03) از مراتع منطقه به ترتیب در طبقات مطلوب (S1)، متوسط (S2) و غیر متناسب (N) و جهت چرای گاو 10343.43 هکتار (%75.73) در طبقه مطلوب (S1)، 65.1785 هکتار (13%) در طبقه متوسط (S2)، 46.600 هکتار (%4.43) و 934.12 هکتار (%6.84) از مراتع منطقه به ترتیب در طبقه کم (S3) و غیر متناسب (N) قرار گرفتند. از آنجایی که منطقه مورد مطالعه کوهستانی و دارای اقلیم نیمه خشک سرد می باشد و از بارندگی نسبتا خوبی برخوردار است، منابع آب منطقه از نظر کمیت و کیفیت منابع آب محدودیتی ندارند و همه سامانه های عرفی در طبقه مطلوب (S1) واقع شد.

فعالیت های انسان محیط زیست را تحت تاثیر قرار می دهد و از اینرو ضرورت برنامه ریزی برای بهینه سازی فعالیت های انسانی در سرزمین احساس می شود. مدیران و برنامه ریزان از روش های متفاوتی در ارزیابی سرزمین استفاده می کنند. بدیهی است روش هائی که بیشتر با واقعیت محیطی تطابق داشته باشند می توانند برنامه های کارآمدتری ایجاد کنند. هدف از انجام این مطالعه بکارگیری روش تحلیل سلسله مراتبی به منظور ارزیابی توان زیست محیطی سرزمین برای توسعه کاربری کشاورزی فاریاب می باشد. بدین منظور پس از جمع آوری و تهیه اطلاعاتی فیزیکی، بیولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی، از پارسل A حوزه آبخیز سد قشلاق نقشه سازی آنها در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی انجام گرفت. در مرحله بعد بر اساس روش تحلیل سلسله مراتبی معیارهای ارزیابی و ارزشگذاری گردیدند. با تهیه نقشه معیارها، همپوشانی نقشه ها در محیط GIS جهت تهیه نقشه نهایی ارزیابی توان زیست محیطی سرزمین برای توسعه کاربری کشاورزی فاریاب صورت پذیرفت. نتایج نشان داد که کمتر از ده درصد از کل مساحت منطقه توان مطلوب برای توسعه کاربری کشاورزی فاریاب را دارد که در قسمت هایی از شرق منطقه واقع شده است.

هدف از انجام این تحقیق بررسی و مقایسه تغییرات تالاب بین المللی شادگان طی دو دهه گذشته است. بدین منظور روند تغییرات تالاب بین المللی شادگان و پدیده های مختلف مرتبط آن با استفاده از تصاویر ماهواره لندست از محدوده مطالعاتی و پردازش آنها در محیط نرم افزار ENVIâ4.8 به کمک روش طبقه بندی نظارت شده و الگوریتم شباهت طی یک دوره زمانی 20 ساله (1990-2011) بررسی گردید. برای تعیین علت تغییرات رخ داده در تالاب، کیفیت آب ورودی به تالاب به کمک شاخص ارزیابی ریسک و آسیب پذیری آلودگی منابع آب (WRASTIC)، در مقیاس حوزه آبریز تالاب مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این تحقیق، کاهش 6 درصدی مساحت تالاب شادگان در طی این سال ها و کاهش مساحت بخش های آبی و خاکی (اراضی بایر و گل و لای) تالاب به میزان 1796.61 کیلومتر مربع (%25.71) و افزایش مساحت پوشش گیاهی تالاب به میزان (%9) 1796.7 را نشان می دهد. پوشش گیاهی در تالاب به سرعت رو به افزایش بوده که نشان از آلودگی آب، افزایش پدیده تغذیه گرایی و از بین رفتن زودهنگام این تالاب بین المللی دارد. نتیجه محاسبه شاخص WRASTIC نشان دهنده تاثیر زیاد اجزاء حوزه آبریز تالاب شادگان در ایجاد آلودگی آب تالاب می باشد. با توجه به سیر تحولات ناخوشایند تالاب شادگان ادامه روند شرایط کنونی می تواند موجودیت و یکپارچگی تالاب شادگان را با خطر جبران ناپذیری مواجه نماید.

در این تحقیق، به منظور بررسی تاثیر جنگل کاری شهری در مناطق خشک کشور بر میزان کربن ترسیب شده در خاک از تصویر ماهواره Quick Bird استفاده گردید. در بازدیدهای میدانی نمونه های خاک از دو عمق 15-0 و 30-15 سانتی متری برداشت شده و میزان کربن آلی خاک اندازه گیری شد. ضمن بررسی ضرایب همبستگی بین باندها و شاخص های گیاهی با نتایج بدست آمده از آنالیز داده های مکانی و بررسی داده ها با روش رگرسیون، بهترین مدل برازش شده جهت تهیه نقشه کربن ترسیب شده در خاک، بدست آمد. آنالیزهای صحت سنجی نشان می دهد که نقشه های تهیه شده از دقت و صحت بالایی برخوردار بوده و به خوبی واقعیت های زمینی را نشان می دهند. با بررسی نقشه ها تهیه شده مشخص گردید که جنگل کاری در اراضی بایر منطقه خشک اصفهان سبب افزایش ترسیب کربن در خاک شده است. همچنین میزان ترسیب کربن در لایه های سطحی خاک بسیار زیادتر بوده و با افزایش عمق کاهش می یابد. میزان ترسیب کربن خاک بسته به نوع گونه های کاشته شده متفاوت است و ترسیب کربن خاک در مناطقی که گونه های سوزنی برگ کشت شده اند، بیشتر از مناطق پهن برگان است.

گسترش بی برنامه صنایع می تواند مخاطراتی برای توسعه پایدار به همراه داشته باشد. از جمله این مخاطرات، از بین رفتن زمین های کشاورزی، تخریب زیست بوم های طبیعی و انتشار آلاینده ها در محیط است. همچنین احداث نابجای صنایع در پهنه های خطرخیز می تواند هزینه بر باشد. بنابراین بجای آنکه فعالیت های صنعتی بدون برنامه ریزی در نواحی توسعه یابند، بهتر است زمین های مناسب برای آنها مطالعه و شناسایی شود. هدف از این مطالعه، انتخاب مکان های مناسب برای استقرار و توسعه صنعت در شهرستان ملارد با استفاده از روش منطق فازی است. معیارهای متنوع کمی و کیفی موثر در ارزیابی تناسب اراضی برای توسعه صنعت شناسایی و انتخاب گردید. سپس از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی برای کمی سازی معیارهای کیفی و وزن دهی (تعیین ضریب اهمیت) معیارها استفاده شد. از فرآیند مدلسازی، از منطق فازی برای تغییر داده های کمی گسسته به داده های پیوسته در قالب لایه های اطلاعاتی رستری و ترکیب آنها در محیط نرم افزار ArcâGIS استفاده گردید. در نهایت نقشه تناسب اراضی برای توسعه فعالیت های صنعتی تهیه گردید.

از مهمترین چالش های بشر در قرن حاضر خطر فراگیر بیابانزایی در پهنه های وسیعی از سطح کره زمین از کشورهای توسعه نیافته تا توسعه یافته است. مناسب ترین روش برای ارزیابی شدت بیابانزایی استفاده از مدل های بیابانزایی است. اولین مرحله برای اجرای مدل، تهیه واحدهای کاری است. هدف از این تحقیق مقایسه اثر مقیاس نقشه در تهیه واحدهای ژئومورفولوژی برای پهنه بندی خطر بیابانزایی است. به همین منظور در سه مقیاس اجرایی (1:250000، 1:100000 و 1:50000) نقشه طبقات ارتفاع، شیب، جهت، و زمین شناسی تهیه و با ادغام آن ها واحدهای کاری منطقه بر اساس روش ژئومورفولوژی بدست آمد. بعد از مقایسه تعداد فراوانی و درصد مساحت پلیگون نقشه ها مشخص شد که با بزرگتر شدن مقیاس از نقشه 1:250000 به نقشه 1:50000 تعداد پلیگون ها برای تمام نقشه ها با رابطه خطی روند افزایشی داشت و سطح مطالعه کوچکتر و تنوع پلیگون ها بیشتر می گردد. آزمون تفاوت بین تنوع و فراوانی واحدهای کاری سه مقیاس، با استفاده از آزمون کای اسکوئر در سطح اطمینان 99 درصد معنی دار شد. مقایسه نسبت تغییر مقیاس نشان داد که با 2.5 برابر شدن مقیاس نقشه از 1:250000 به 1:100000، 5 برابر شدن مقیاس نقشه از 1:250000 به 1:50000 و 2 برابر شدن مقیاس از 1:100000 به 1:50000 تعداد، فراوانی و درصد مساحت واحدهای کاری تقریبا با همان نسبت تغییر می کند. بررسی جزئی تر بر روی سه واحد کوهستان، دشت سر و پلایا نشان داد که این نظم هندسی و فضایی از کوهستان به سمت پلایا افزایش می یابد. در نهایت مقیاس 1:100000 به عنوان مقیاس بهینه در منطقه معرفی گردید.