زمین
سال:1389 | دوره:5 | شماره:2 |تعداد مقالات:14

منابع زمین گرمایی معمولا در عمق 1 تا 5 کیلومتر واقع شده اند، بنابراین برای بهره برداری مناسب از این منابع، متد پیشرفته ای لازم است که در تعیین این ساختار زمین شناسی عمیق کمک کند. از آنجایی که دما و نفوذپذیری پارامترهایی هستند که بر روی مقاومت ویژه الکتریکی تاثیر می گذارند، روشهای الکترومغناطیسی و الکتریکی می توانند مدل زیرسطحی مناسبی را ارایه دهند. این مطالعه به تعیین دو بعدی مخزن ژئوترمال بوسیله روش مگنتوتلوریک کمک می کند. روش مگنتوتلوریک (MT) یکی از روش های الکترومغناطیسی است که با استفاده از میدان های الکترومغناطیسی طبیعی زمین اطلاعاتی راجع به ساختار هدایت ویژه زیرسطحی فراهم می کند. ناحیه مورد مطالعه در دره مویل کوه سبلان، در شمال غرب ایران واقع شده است. اندازه گیری های MT در 26 ایستگاه با ارتفاع 2400 تا 3830 متر انجام شد. داده ها در محدوده دوره تناوب 0.003-300 ثانیه بررسی شدند. تصحیح جابجایی ایستا قبل از وارون سازی دو بعدی بر اساس نتایج داده های TDEM و زمین شناسی منطقه انجام شد. مدل سازی دو بعدی داده های MT در طول پروفیل های انتخابی تایید قابل توجهی از زمین شناسی زیرسطحی را با استفاده از تغییرات مقاومت زیرسطحی می دهد. عمق مخزن ژئوترمال حدودا از 1000+ تا 2500- متر تخمین زده شد. مدل نهایی نشان می دهد که مقاومت ویژه الکتریکی ناحیه هادی کمتر از 20 اهم - متر می باشد.

تخمین پاسخ ناشی از یک زلزله در ساختگاه گامی اساسی در پیشگیری و پیش بینی آسیبهای ممکن است. لذا هدف تجزیه و تحلیل پاسخ ساختگاه تخمین لرزش زمین در حین رخداد زلزله می باشد. در این مقاله تاثیر رفتار غیرخطی بر تحلیل پاسخ ساختگاه به طور خلاصه بیان گردیده و ارزیابی آن با در نظر گرفتن خصوصیات خاکهای محلی و زیرسطحی برای پل پیشنهادی در جاده سیرجان- بلواورد در اثر زمین لرزه 5 دیماه 1382 بم با مدل هیپربولیک استاندارد اجرا شده است. از آنجا که این منطقه به دلیل وجود چندین گسل فعال، مستعد خطرپذیری بالایی است، لذا با استفاده از تعدادی گمانه کمی سازی اثر ساختگاه در سطح زمین از نظر ژئوتکنیکی مورد بررسی قرار گرفت. غیرخطی بودن در تحلیل پاسخ ساختگاه مورد نظر با فرض دو نیم فضای سنگ بستر الاستیک و صلب با استفاده از مدل هیپربولیک استاندارد مورد ارزیابی قرار گرفته و نتایج آنها در گمانه های ژئوتکنیکی با یکدیگر مقایسه گردیدند. نکته کلیدی در این مقاله طراحی، بسط و بکارگیری برنامه کامپیوتری بر مبنای ژئوتکنیک لرزه ای است که توسط نویسندگان ارایه و تحت عنوان "Abbas Converter" نامگذاری گردید. این کد کامپیوتری چندین مزیت داشته که می تواند مطالعه حاضر را نسبت به قبل راحتتر نموده و بر مشکلات غلبه نماید. این تحقیق به وضوح قابلیت کاربرد "Abbas Converter" را با در نظر گرفتن نوع سنگ بستر، در ارزیابی پاسخ ساختگاه تحت نیروهای وارده در اثر زمین لرزه نشان می دهد. .اصل مقاله به صورت متن کامل انگلیسی، در بخش انگلیسی قابل رویت است

چغازنبیل نام محوطه ای باستانی در جنوب غرب ایران، استان خوزستان، جنوب شرقی شهر باستانی شوش در طول جغرافیایی '30°48 و عرض جغرافیایی °32 می باشد. معبد چغازنبیل که در حال حاضر بزرگ ترین اثر معماری شناخته شده تمدن ایلامی است، در قرن 13 قبل از میلاد بر روی تاقدیس سردارآباد، در منطقه زاگرس چین خورده ساخته شده است. سنگ های رخنمون یافته در این منطقه به سازندهای گچساران، میشان، آغاجاری، کنگلومرای بختیاری تعلق دارند.بررسی های صورت پذیرفته نشان می دهد که پیشانی کوهستانی اصلی این منطقه دارای رده دوم فعالیت های تکتونیکی نسبی است و این رده نشان دهنده عدم تخریب این اثر بر اثر فرآیندهای تکتونیکی می باشد.مقادیر Sl پایین (10) در دره رودخانه دز به دلیل وجود گسلش در آن می باشد، زیرا در اثر کارکرد این گونه گسل های عرضی، غالبا سنگ ها خرد شده اند و رودها در دره های کم شیب تر جریان می یابند.مقادیر Sl بالا (50) بر روی سنگ های نرم بخش جنوب خاوری تاقدیس نیز نشانگر فعالیت تکتونیکی اخیر نسبتا بیشتر این بخش، نسبت به بخش شمال باختری (ساختگاه معبد) است.این بنا دارای سه حصار می باشد و جابجایی در حصارهای دوم و سوم نشانگر عملکرد گسل های مورب لغز چپ بر و راست بر طی هولوسن در منطقه می باشد.

توصیف ویژگی های مخزن فرآیندی است که به موجب آن ذخیره نهایی قابل استحصال می تواند افزایش یابد. ارزیابی پتروفیزیکی و تعیین خصوصیات و سرشت مخزن از جمله مطالعاتی است که بدین منظور صورت می گیرد. در این مطالعه سازندهای ایلام و سروک از گروه بنگستان مورد بررسی و مطالعه پتروفیزیکی قرار می گیرند. کلیه محاسبات پتروفزیکی در این پژوهش توسط نرم افزار ژئولاگ نسخه 6.6 صورت گرفته است. در این پروژه از روش قطعی (Deterministic) برای تفسیر لاگ ها بهره گیری شد. در این رابطه پس از ویرایش و اعمال تصحیحات موردنیاز بر روی نگارهای چاه پیمایی، نهایتا پارامترهای پتروفیزیکی نظیر تخلخل، حجم شیل، آب اشباع شدگی و لیتولوژی به منظور ارزیابی دو افق مخزنی سروک و ایلام در دو چاه شماره 1 و 2 تهیه و مورد بررسی و تفسیر قرار گرفت.

سازند روته در برش شمال خاوری روستای بلده در البرز مرکزی با ضخامت 259 به 5 واحد سنگی تقسیم شده است. این سازند به واسطه یک ناپیوستگی هم شیب بر روی سازند درود قرار دارد و به واسطه ناپیوستگی آذرین پی توسط سازند نسن پوشیده می شود. سازند روته در این برش از تناوب سنگ آهک خاکستری متوسط تا ضخیم لایه صخره ساز با میان لایه هایی از شیل و مارن نازک لایه تشکیل شده و در بخش بالایی دارای بازالت های توده ای (60 متر) می باشد. میکروفونا فراوان مطالعه شده سن مرگابین (Murgabian) را برای سازند روته در ناحیه مورد مطالعه نشان می دهند. در مطالعه حاضر بر اساس انتشار چینه شناسی میکروفونا شناسایی شده، بیوزونLangella-Globivalvulina Assemblage Zone به سن مرگابین پیشین برای، واحد سنگی 1 و بیوزون Neoendothyra-Pachyphloia Assemblage Zone به سن مرگابین پسین برای واحدهای سنگی 2 تا 4 سازند روته در برش مورد مطالعه معرفی شده است.

در این مطالعه که با هدف اکتشافی صورت گرفته است، سعی شده معیارهای موثردر شناخت کانی سازی با استفاده از ابزارهای مطالعاتی و با درنظرگرفتن روشهای نوین مشخص گرددتا بتوان از آنها در شناسایی پتانسیل های معدنی استفاده کرد.مطالعات حاضر انجام مطالعات زمین شناسی، تهیه نقشه زمین شناسی و آلتراسیون در منطقه شمال و شمال غرب اهر در محدوده کیقال به وسعت 12 کیلومتر مربع و در مقیاس 1:5000 می باشد. واحدهای لیتولوژیکی منطقه شامل سنگهای آذرین ولکانیکی و ساب ولکانیکی می باشند که در زمانهای ائوسن تا کواترنر تشکیل شده اند که شامل توف، آندزیت، آگلومرا و تراکی بازالت و نفوذی های گرانودیوریت و مونزودیوریت پورفیری که بیشتر ماهیت ساب ولکانیکی دارند، و گدازه ها و گنبدهای آتشفشانی بازیک پلیو کواترنر با ترکیب بازالتی تا آندزیتی می باشد. آلتراسیون در منطقه در ارتباط با فعالیت سیالات هیدروترمال ناشی از نفوذ سنگهای ساب ولکانیک الیگوسن با ترکیب گرانودیوریت در شمال شرق و مونزونیتی، داسیتی و ریولیتی در غرب محدوده و دایکهای فراوان رخ داده است که شمال شرق کیقال از نظر کانه زایی مهمترین بخش محدوده مورد مطالعه محسوب می شود این دگرسانی ها شامل پروپیلیتیک، آرژیلیک، آرژیلیک پیشرفته، فیلیک و پتاسیک است که وجود منطقه بندی مشابه با سیستمهای پورفیری در آلتراسیون های منطقه و حضور کانی زایی مس بصورت استوک ورک در زون پتاسیک این آلتراسیون ها از شواهد امیدوارکننده ای است که احتمال حضور سیستم پورفیری را در این بخش قوت می بخشد.

امروزه ارزیابی سنگ های مخزنی از اهمیت ویژه ای در صنعت نفت برخورداراست. توانایی روش های پتروفیزیکی و پتروگرافی به عنوان مکمل یکدیگر در شناسایی زون های مخزنی و مطالعه آن ها در زمین شناسی نفت دارای اهمیت بسزایی است. در این مطالعه سعی شد سازند آسماری در بخش ماسه سنگی اهواز (غار) و بخش کربناته (آسماری) از لحاظ گسترش خواص مخزنی مورد ارزیابی قرارگیرند. برای این هدف با در دست داشتن داده های پتروفیزیکی شش حلقه چاه و خصوصیات مخزنی از قبیل تخلخل، اشباع آب، حجم شیل، لیتولوژی و در نتیجه اشباع هیدروکربن و تلفیق این اطلاعات با مطالعات پتروگرافی و میکروفاسیس های موجود در مقاطع نازک استفاده شد.بر اساس تغییرات خواص پتروفیزیکی و مقایسه و تطابق با مقاطع نازک تهیه شده از چاه های دارای مغزه از این مخازن، برای مخزن غار و آسماری به ترتیب 5 و 6 زون پتروفیزیکی در هر چاه مشخص شد. با توجه به توزیع ویژگی های پتروفیزیکی در میدان بهترین منطقه برای توسعه میدان و حفر چاه های توسعه ای، به خاطر بهتر بودن شرایط مخزنی و اشباع آب کمتر، در محدوده مرکز میدان بر آورد می شود.

در این پژوهش بر اساس افق های هدف و ویژگی زمین شناسی آن ها، نشانگرهایی نظیر شیب، دامنه، پوش و پهنای دامنه تهیه و مورد ارزیابی قرار گرفت. این نشانگرها در شناسایی گسل ها و شکستگی ها در طول ناحیه مورد بررسی مورد استفاده قرار گرفتند. در این پژوهش همچنین یک تحلیل ردلرزه مختلط بر روی خط امتدادی 621 که از چاه شماره 6 میدان مورد مطالعه عبور می کرد صورت گرفت. چندین نشانگر لحظه ای نیز جهت ایجاد یک نوع ارتباط با ویژگی های مخزنی و هیدروکربوری و همچنین به منظور تفسیر مطلوب تر افق های زمانی در مناطقی که داده های لرزه ای از کیفیت خوبی برخوردار نیستند استخراج گردید. در مطالعه صورت گرفته بر اساس نتایج حاصل از نشانگرهای شیب، دامنه و پهنای دامنه بطور کلی 3 گسل اصلی با روند شمال غرب- جنوب شرق در میدان مورد مطالعه شناسایی گردید. در بخش های عمیق تر نظیر افق سروک و افق های تحتانی آن این داده ها تا حدودی نمایانگر برخی عوارض چینه شناسی بودند.

گستره مورد مطالعه در 130 کیلومتری جنوب خاورشهر دامغان و در شمال کویر جندق حدفاصل شمال منطقه ترود- معلمان جای دارد. این ناحیه بخشی از زون ایران مرکزی بوده که بین دو گسل امتداد لغز چپگرد با مولفه فشاری ترود در جنوب و انجیلو در شمال قرار می گیرد. این محدوده جزیی از نوار ولکانوپلوتونیکی ترود- چاه شیرین است که با زیرساختی دگرگونی به صورت نوار شاخصی در این منطقه رخنمون یافته است. سنگهای ولکانیکی این منطقه پهنه ای از سنگهای داسیتی- آندزیتی- تراکی آندزیتی- توف- ریوداسیت- ریولیت و آندزی بازالت را در کنار سنگهای پلوتونیک گرانیت، گرانودیوریت تا دیوریت اما به مقدار کم جلوه گر می سازد. این سنگ ها در کنار سنگهای رسوبی مربوط به پالئوزوئیک و مزوزوئیک نواحی غربی این زون، دربرگیرنده شکستگی های زیادی هستند که در ارتباط با پهنه برشی این دو گسل مهم ایجاد شده اند. در اثر تزریق محلول های گرمابی در درزه ها و شکستگی ها و گسل های این پهنه، رگه های عقیم و کانه دار سرب- روی- مس- طلا- نقره و پاراژنزهای دیگر این کانه ها و همچنین دایک ها تشکیل و در بسیاری نواحی سنگهای منطقه را دگرسان نموده اند. برداشت های زمین شناسی در مقیاس های ناحیه ای و محلی (حداقل در 12 منطقه این زون) نشان می دهند که ساختمان ناحیه از یک سری گسل ها و شکستگی هایی تاثیر پذیرفته است که در ارتباط با پهنه برشی چپگرد در این محدوده ایجاد شده اند. اندازه گیری های انجام شده بر روی گسل ها و شکستگی های بزرگ و کوچک واقع در این نواحی نیز علاوه بر تایید ساختار مذکور، موجب طبقه بندی این شکستگی ها در گروههای D, P-X-T-R'–R که هریک دارای ویژگی های خاص تکتونیکی هستند می گردد. از سوی دیگر بررسی های انجام شده بر روی دایک های منطقه و شکستگی های دربرگیرنده آنها نشان دهنده تمرکز آنها با نواحی تحت کشش ناحیه به خصوص در غرب و مرکز منطقه بوده و بیشتر با شکستگی های نوع R, T و گاهی D همراهی می نمایند. از آنجا که شکستگی های منطقه کنترل کننده رگه های مینرالیزه منطقه نیز می باشند، به بررسی این شکستگی ها و کانه های همراه آنها در 12 منطقه معدنی پرداخته شد که بیان گر تمرکز رگه های کانه دار در امتداد شکستگی های نوع D, R'-R می باشند.

هرچه لایه های سطحی نرم تر باشند بزرگنمایی امواج زلزله در آن بیشتر بوده و این تخریب حاصله را بیشتر می نماید، از طرفی دیگر برای برآورد میزان نرمی یا سختی لایه ها از دید گاه ژئوفیزیکی معیار مناسبی به نام سرعت موج برشی وجود دارد.در این پژوهش سرعت موج برشی در لایه اول توسط 80 پروفیل لرزه ای شکست مرزی در منطقه بم محاسبه می شود سپس این منطقه بر اساس سرعت موج برشی پهنه بندی می گردد. نقشه خرابی زلزله 5 دی ماه 1382 شهر بم که بلافاصله پس از زلزله تهیه شده است و دارای سه محدوده از نظر خرابی می باشد با سرعت موج برشی در لایه ها مقایسه است. طبق انتظار در نقاط کم سرعت میزان تخریب بیشتر باید باشد و بالعکس در حالیکه در بعضی نقاط این اتفاق نمی افتدکه ممکن است به دلیل نوع ساخت و ساز، فاصله از گسل، عمق سنگ کف و عوامل دیگر باشد.

با توجه به اهمیت حیاتی محدوده تهران و پیرامون آن و با جمع آوری اطلاعات و کارهای انجام شده قبلی، بدین واقعیت برخورد می کنیم که در بسیاری از موارد با سوالات بزرگ بدون پاسخ و با نواحی که هنوز کار جدی بر روی آنها صورت نگرفته، خصوصا در جنوب تهران، مواجه هستیم.مقاله حاضر، کاربرد روش اکتشافات مغناطیسی را بر روی گسل جنوبی تهران به نام گسل پارچین (ایوانکی) نشان می دهد. هدف از بررسی رسیدن به شناختی بهتر از وضعیت ژئوفیزیکی و زمین ساختی و یا به عبارت دیگر وجود یا عدم وجود گسل بوده است که با تحلیل داده های مغناطیسی انجام گرفته در منطقه، مشخص گردید که منحنی های مغناطیسی از روند ساختاری منطقه پیروی می کنند و وجود گسل پارچین محتمل به نظر می رسد.

بی هنجاری های گرانی اندازه گیری شده شامل مجموع اثرهایی (ترکیبی از ساختارهایی با چگالی ها و عمقهای مختلف) از منطقه مورد مطالعه و فراتر از آن هستند. جداسازی میدان پتانسیل منطقه ای - محلی یک موضوع جالب توجه در میان ژئوفیزیکدانان حتی در زمان حال می باشد. روشی که در این مقاله برای جداسازی میدان های باقیمانده و منطقه ای به کار رفته روش المان محدود است که چند دهه اخیر در تفسیر میدان پتانسیلی مورد استفاده قرار گرفته است و مسایل پیچیده را به آسانی و با دقت قابل حل می سازد.بی هنجاری گرانی منطقه ای بر اساس توابع درونیاب المان مورد استفاده در آنالیز المان محدود بدست آمده است. اولین مرحله از این روش انتخاب المان است و سپس تصمیم در مورد شرایط مرزی فضای حل مساله می باشد. در این مرحله فضای حل به المانهایی تقسیم می شود. بعد از تعیین ساختار هندسی فضای حل مساله، بایستی مناسبترین المانها برای این ساختار هندسی انتخاب شوند. سازگاری بین هندسه و المانها برای رسیدن به بهترین حل ممکن مهم می باشد.در این مقاله، روش ذکر شده هم بر روی مدل ساختگی و هم بر روی داده های حقیقی به کار رفته است و بی هنجاری های منطقه ای از بی هنجاری های محلی جدا سازی شده است.