زمین
سال:1386 | دوره:2 | شماره:2 |تعداد مقالات:9

در تاریخ 4 اسفندماه 1383 زمین لرزه ای با بزرگای Mw 6.4 (Ms 6.5) در خاور زرند در استان کرمان روی داد. گسلش زمین لرزه ای یک گسل معکوس میان کوهستانی با راستای خاوری-باختری و شیبی در حدود 60 درجه به طرف شمال با ژرفای حدود 10 کیلومتر می باشد. پرتگاه گسلی حاصل از زمین لرزه جا به جایی های شاقولی بیش از 1 متر را در طول گسل زمین لرزه ای با درازای حدود 13 کیلومتر به نمایش می گذارد که 7 کیلومتر از آن به روشنی قابل رویت است.گسلش زمین لرزه ای از یک گسل زمین شناسی پیروی می کرد ولی فعال بودن آن شناخته شده نبود. این گسل احتمالا سنی در حدود قبل از سنوزوئیک پایانی داشته و در جایی که پرتگاه به گونه ای ممتد در روی زمین دیده می شد، به موازات لایه بندی بود. گسل های از این نوع (میان کوهستانی) شواهد زمین ریخت شناسی کمتری نسبت به گسل های معکوسی که مرز میان کوه و دشت را تشکیل می دهند دارند. شناسایی گسل های میان کوهستانی در مقایسه با گسل های مرز میان کوه و دشت مشکل تر بوده و بنابراین دارای خطرات لرزه ای جدی تری در کشور لرزه خیزی چون ایران می باشند. در اثر این زمین لرزه تکان های شدیدی در شهر زرند و روستاهای همجوار به وجود آمد و در حدود 612 نفر از ساکنین این مناطق جان باختند.

بوکسیت یک سنگ رسوبی است که در نتیجه هوازدگی سنگ های مختلف آلومینیوم دار، در آب و هوای استوایی و با توجه به مورفولوژی و زهکشی مناسب تشکیل می شود. کانسار بوکسیتی جاجرم جزء کانسارهای کارستی تیپ مدیترانه ای، نوع لایه ای-عدسی می باشد. ماده معدنی درکانسار بوکسیت جاجرم از دو زون مجزا، زون A (قدیمی تر) وزونB  (جدید تر) تشکیل شده است. زونB ، ماده معدنی اصلی کانسار جاجرم است که بر روی سطوح کارستی سازند الیکا و در زیر ماسه سنگ و شیل سازند شمشک قرار دارد. ناحیه مورد مطالعه بخش تاگویی جاجرم است که دارای ترکیب کانی شناسی دیاسپور و شاموزیتی است.به علت عملکرد ضعیف تر تکتونیک دراین منطقه، مداومت و یکپارچگی لایه بوکسیتی حفظ شده است. گسترش ماده معدنی در منطقه تاگویی حدود 4.8 کیلومتر و ضخامت بوکسیت در تاگویی کم و در نزدیکی رخنمون، این ضخامت حداقل می باشد (1.5–1متر).با توجه به مطالعات مقدماتی انجام شده، ذخیره درجا در منطقه تا گویی، در زون بوکسیت سخت، در حدود 2.5 میلیون تن با عیار 44.87 درصد Al2O3 و 13.52 درصد SiO2 پیش بینی می گردد.بافت های اصلی مشاهده شده در بوکسیت های این کانسار، بافت های اائیدی، پیزوئیدی، آواری دانه ریز و میکروکلاستیک است که بیانگر نا بر جایی آن هاست. از دلایل دیگر نا بر جازایی بوکسیت جاجرم این است که بوکسیت در قسمت پایین و در مجاورت کمر پایین از مورفولوژی کارست تبعیت می کند، در حالی که کمر بالای لایه بوکسیتی تقریبا مسطح است و به نظر می رسد یک مخلوط یا محلول سیال از حوزه دیگری به درون کارست ها حمل و آن ها را پر کرده است. از طرف دیگر شکاف های ناشی از تراکم ژل در پیزوئید ها، نشان دهنده تشکیل آن ها به صورت برجا می باشد که وجود دو مرحله بوکسیت زایی را محتمل می سازد.

کوه زراب که در منطقه جنوب بافت و در حاشیه شمالی زون سنندج-سیرجان واقع گردیده است متشکل از سنگ های دگرگونی ارتوگنیس، مرمر و انواع شیست می باشد بررسی های صحرایی انجام شده نشان می دهد که این منطقه شامل ساختار فلسی بوده که راندگی ها به وضوح در آن دیده می شوند چین خوردگی های موجود در منطقه را می توان به دو دسته لغزشی _خمشی و جریانی تقسیم نمود که تمایل چین ها با جهت رانده شدگی کلی منطقه همخوانی دارد.بررسی های صحرایی نشان دهنده 5 مرحله دگر شکلی در منطقه به شرح زیر می باشد: 1. ایجاد کشیدگی و تشکیل بودین های اولیه 2. وارد آمدن نیروهای فشارش عمود بر جهت راندگی منطقه تشکیل راندگی اصلی و راندگی های وابسته به آن به همراه چین های اصلی منطقه 3. فشارش مجدد و ایجاد چین های کشیده و ثانویه دریال چین های اولیه 4. کشیدگی مجدد و ایجاد گسلش عادی در منطقه 5. آخرین مرحله دگر شکلی شامل فشارش مجدد که عامل تشکیل درز های برشی و همچنین درز های کششی عمود بر جهت راندگی و فعالیت مجدد گسلهای راندگی در منطقه می باشند.

تاقدیس گرمابدر، حد فاصل 30¢ 51o تا 45¢ 51o طول شرقی و 55¢ 35o تا 36o عرض شمالی با وسعتی حدود 220 کیلومتر مربع و راستای اثر محوری خاوری- باختری در جنوب البرز مرکزی قراردارد. تاقدیس گرمابدر از واحدهای قدیمی دوران های اول و دوم تشکیل شده است. هندسه گسل های راندگی واحدهای قدیمی تر را به سطح رانده است که شبیه به هندسه ساختاری راندگی در دیگر ریز پهنه های ساختاری جنوب البرز مرکزی می باشد.تحلیل هندسی و جنبشی ساختارها بر مبنای بررسی های صحرایی نشان داد که گسل های راندگی با مولفه کوچک امتداد لغز (چپگرد و راستگرد) با شیب به سمت شمال و پس راندگی ها با شیب به سوی جنوب، از ساختارهای اصلی کنترل کننده دگر شکلی محدوده مورد مطالعه می باشند. بر مبنای تحلیل هندسی، این تاقدیس از نوع چین حاصل از انتشار گسل های راندگی می باشد. بر اساس سن نسبی گسل های ریز پهنه، توالی های راندگی با الگوی توالی روبه جلو مطابقت دارند.

در بیشتر مناطق، میزان انرژی آزاد شده، با توجه به پس لرزه ها تخمین زده می شود. در این پژوهش برای مطالعه پس لرزه های ایران، داده های ایستگاه های محلی در ایران که تقریبا یک دوره چهل ساله را دارا می باشد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. روند کلی کاهش تعداد پس لرزه ها برای هشت زمین لرزه مورد ارزیابی قرار گرفت و در نتیجه نرخ کاهش زمانی پس لرزه ها در هر منطقه بر اساس پتانسیل موجود به دست آمد. سپس با توجه به روابط اموری، اتسو، موگی و کیسلینگر منحنی های کاهندگی پس لرزه به ترتیب برای پس لرزه های زمین لرزه های 1962 بوئین زهرا، 1968 دشت بیاض، 1990 رودبار، 1990 فورک، 1997 اردبیل، 2002 چنگوره آوج، 2004 بلده و 2005 زرند رسم گردید. با توجه به نتایج به دست آمده، نرخ وقوع پس لرزه ها و روند آزاد شدن انرژی، مشخص شد. با مطالعه مدل ها و منحنی های کاهش پس لرزه ها، مشاهده شد که منحنی پوش مدل اموری بیشترین برازش را نسبت به سایر مدل های دیگر برای پس لرزه های ایران دارا می باشد.

فیزیک سنگ نقش قابل توجهی در تعیین مشخصات مخزن دارد. در این بررسی یکی از مخازن نفتی جنوب غربی ایران مورد مطالعه قرار گرفته است. برای 10 مغزه سنگی کربناته بدست آمده از یک چاه، دانسیته کل، تخلخل و سرعت امواج تراکمی و برشی برای نمونه ها در دو حالت خشک و اشباع تحت فشارهای مختلف انجام گرفته است. در این مطالعه تاثیر پارمترهای محیطی و فیزیک سنگ از جمله اشباع، فشار، تخلخل و چگالی بر روی سرعت امواج الاستیک بررسی شد ه است.

البرز مرکزی خاستگاه زلزله های بزرگ تاریخی و جدید است. با توجه به گسترش پهنه شهرهای مختلف و افزایش بیش از پیش جمعیت و فعالیتهای اقتصادی-اجتماعی در آنها نیاز فراوانی به مطالعات لرزه خیزی بروشهای گوناگون در آن دیده میشود. البرز رشته کوهی باریک و طولانی با ارتفاعات بلند است که بخشی از همگرایی قاره ایی میان صفحه عربی- اوراسیایی در آن شکل می گیرد. گسلهای فعال و توانمند مختلفی که بیشتر از نوع جدا کننده کوه و دشت و بموازات امتداد رشته کوه می باشند در این گستره شناسایی شده اند. این گسلها معمولا فشاری و یا دارای مولفه بزرگ فشاری هستند که با دوره بازگشت طولانیتر قادر به ایجاد زلزله های مخربتری می باشند. در این مقاله با ارایه تصویری کوتاه و گویا از موقعیت زمین شناختی البرز مرکزی و حوالی آن بخشی از ویژگیهای لرزه خیری مانند پراکندگی زمانی-مکانی، تغییرات مقدار -b و بعد فرکتالی مطالعه شده است. نتیجه های بدست آمده بیانگر کاهش مقدار -b با عمق و نوسان آن پیش از برخی زلزله های بزرگ است. بعد فرکتالی این گستره نزدیک به 2 و نشانگر پراکندگی چشمه های لرزه ایی بشکل برگه ایی است.

روشهای اکتشافی ژئوالکتریک، لرزه نگاری شکست مرزی (انکساری) و لرزه نگاری درون چاهی از مهم ترین روشهای ژئوفیزیکی در مطالعات مهندسی می باشند. عواملی چون سهولت، سرعت، دقت زیاد و توان تفکیک بالا موجب کاربرد وسیع این سه روش گردیده است.هدف این پژوهش بررسی ساختگاهی یک سایت (در این مطالعه موردی ساختگاه یک برج) با استفاده از تحلیل، پردازش، تعبیر و تفسیر نهایی سه روش ژئوفیزیکی مذکور می باشد.در انتها سعی شده است با ترکیب سه روش فوق به درک درستی از زمین شناسی و عوارض زیر زمینی منطقه دست یابیم.در این راستا پس از بررسی مبانی نظری روش های ژئوالکتریک، لرزه نگاری شکست مرزی و لرزه نگاری درون چاهی از نرم افزار کامپیوتری مناسب استفاده شده است. این نرم افرازها اصولا بر اساس مدل سازی مستقیم و معکوس پایه گذاری شده اند. عملیات ژئوالکتریکی با روش سونداژ الکتریکی در امتداد یک پروفیل با امتداد شمالی-جنوبی حاوی 5 سونداژ الکتریکی انجام شد و داده های اندازه گیری شده توسط نرم افرازIPI2win  پردازش و مدل نهایی مقطع عمقی پروفیل مورد بررسی قرار گرفت. پردازش داده های لرزه نگاری شکست مرزی به روش هاگیوارا- مسعودا که برای امواج pوs  انجام گرفت است.با محاسبه ضخامت لایه ها در زیر هر ژئوفن مقطع عمقی لرزه ای مربوط به هر پروفیل لرزه ای نیز رسم گردید. از داده های مربوط به لرزه نگاری درون چاهی که بصورت جدول آمده اند و مقدار Vp و Vs مربوط به هر عمق را با استفاده از موج مستقیم (که معمولا از محاسبه، پیچیدگی و خطای کمتری برخوردار است بدست آمد.)