دانش شناسی (علوم کتابداری و اطلاع رسانی و فناوری اطلاعات)
سال:1390 | دوره:3 | شماره:12 |تعداد مقالات:8

هدف: تهیه چکیده ساختاریافته (ساختوار یا ساختاری) معرفی محتوای موضوعی مدرک را بر اساس طرح تعیین شده پیشنهاد می کند. این طرح جایگاه مقولات و مطالب مدرک را در چکیده نشان می دهد. چکیده ساختاریافته اولین بار در میان نشریات کتابداری ایران در فصلنامه کتابداری از سال 1386 در مقالات مورد استفاده قرار گرفت.روش: در این پژوهش ارزشیابی تغییر در نگارش چکیده های فصلنامه کتابداری بعد از دو سال با روش پیمایش مقایسه ای و ارزیابی ساختاری مورد بررسی قرار گرفته است. از مجلدهای 46 تا 48 فصلنامه کتابداری 24 جفت از چکیده های ساختاریافته و غیرساختاریافته از هر مقاله گردآوری و جامعه آماری پژوهش در نظر گرفته شد. جهت گردآوری اطلاعات از سه ابزار سیاهه وارسی، مقیاس خوانایی فلش و پرسشنامه استفاده شد.یافته ها: یافته های پژوهش در روش سیاهه کنترل نشان داد که از میان 25 معیار ارزیابی کیفیت در سه معیار ارایه اطلاعات اهداف، بیان نوع طرح پژوهش و توالی اطلاعات، چکیده های ساختاریافته وضعیت بهتری داشتند. یافته های پژوهش در بررسی مقیاس خوانایی فلش، نشان داد که دو نوع چکیده از نظر خوانایی با هم تفاوتی معناداری ندارند، میانگین نمره مقیاس فلش دو نوع چکیده فارسی با نتایج پژوهش های انگلیسی زبان مطابقت دارد. نتایج:نتایج یافته های نظرسنجی از خوانندگان از طریق پرسشنامه نشان داد که از نظر آنها چکیده ساختاریافته نسبت به چکیده غیرساختاریافته در مولفه های ترجیحات خوانندگان در مقیاس تفاوت معنایی، سهولت بازیابی اطلاعات و میزان خوانایی چکیده ها مناسب تر ارزیابی شدند.

هدف: هدف از پژوهش حاضر بررسی توانمندی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه مازندران در استفاده از منابع اطلاعاتی پیوسته قابل دسترسی در دانشگاه مازندران است.روش پژوهش: پژوهش حاضر با استفاده از روش پیمایشی توصیفی انجام شد. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه و روش نمونه گیری تصادفی گردآوری گردید. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل 350 نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی که از 300 نفر در مقطع کارشناسی ارشد، 280 نفر (93.3) درصد و از 50 نفر در مقطع دکتری، 42 نفر (84) درصد و در مجموع 322 نفر پرسشنامه ها را تکمیل و عودت دادند.یافته ها: بر اساس یافته ها 55.6 درصد از دانشجویان تحصیلات تکمیلی به میزان متوسط با کامپیوتر آشنایی دارند. 52.5 درصد از دانشجویان تا حدودی با نحوه استفاده از پایگاه ها آشنایی دارند. همچنین دانشجویان اظهار داشتند بیشتر از طریق سایت کتابخانه مرکزی با نحوه استفاده از پایگاه ها آشنا شدند. پوشش موضوعی پایگاه ها نیز به میزان متوسط پاسخگوی نیاز اطلاعاتی دانشجویان می باشد. پایگاهElsevier  بیشتر از پایگاه های دیگر مورد استفاده قرار گرفته است. همچنین اکثر دانشجویان از موتورهای جستجو، بیشتر از راهنماهای موضوعی و ابرموتورهای جستجو جهت بازیابی اطلاعات استفاده می کنند. دانشجویان هدف از جستجوی اطلاعات را تحقیق و پژوهش و تهیه و تنظیم مقاله عنوان کردند. کمتر از نیمی از دانشجویان اظهار داشتند که اطلاعات بازیابی شده موجب رفع نیاز اطلاعاتی شان می شود.نتیجه گیری: بنابراین فرضیه پژوهش مبنی بر اینکه اکثر دانشجویان توانمندی استفاده از منابع اطلاعاتی پیوسته دارند، مورد تایید قرار نمی گیرد و لازم است نسبت به برگزاری دوره های آموزشی در زمینه استفاده از منابع اطلاعاتی پیوسته و ابزارهای و راهبردهای جستجو اقدام شود. و افزایش امکانات دانشگاه جهت استفاده موثر از منابع اطلاعاتی پیوسته پیشنهاد می شود.

هدف: هدف پژوهش حاضر توسعه دانش در زمینه نرم افزارهای کتابخانه دیجیتال کد منبع باز، معرفی و شناخت نقاط قوت و ضعف و شباهت ها و تفاوت های نرم افزارهای کتابخانه دیجیتال کد منبع باز گرین استون، کوها، دی اسپیس، مای لایبرری، ایی پرینتس و اوپن بیبلیو می باشد که با توجه به استانداردهای موجود کتابخانه های دیجیتالی بررسی شده است و نرم افزار برتر جهت ارایه الگوی مناسب معرفی شده است.روش شناسی: این پژوهش، پژوهشی کاربردی است. روش تحقیق در این پژوهش، پیمایشی توصیفی است و طی آن به گرد آوری اطلاعات و توصیف ویژگی های هر کدام از نرم افزارهای مورد نظر کتابخانه دیجیتال کد منبع باز پرداخته ایم و با تهیه چک لیستی محقق ساخته از ملاک ها و معیارهای استاندارد نرم افزارهای کتابخانه دیجیتال کد منبع باز به مقایسه آنها و نتیجه گیری اقدام شده است.یافته ها: یافته های پژوهش حاکی از آن است که در نرم افزار هایی که به صورت سیستم یکپارچه کتابخانه دیجیتال کد منبع باز طراحی شده اند. بیشترین ویژگی و قابلیت ها را به ترتیب نرم افزارهای کتابخانه دیجیتال کد منبع باز کوها، مای لایبرری و اوپن بیبلیو دارند. در نرم افزار های کتابخانه دیجیتال، که برای دیجیتالی کردن مواد کتابخانه ای طراحی شده اند. بیشترین ویژگی و قابلیت ها را به ترتیب نرم افزارهای کتابخانه دیجیتال کد منبع باز گرین استون، دی اسپیس و ایی پرینتس دارند.نتیجه گیری: در عین حال اگر نرم افزارها را از دیدگاه دیجیتالی کردن مواد کتابخانه ای بررسی کنیم و ماژول های تابعی فراهم آوری، فهرست نویسی، اپک، امانت و پیایندها را کنار بگذاریم. بیشترین ویژگی و قابلیت ها را به ترتیب نرم افزارهای کتابخانه دیجیتال کد منبع باز گرین استون، دی اسپیس، کوها، مای لایبرری، ایی پرینتس و اوپن بیبلیو دارند.

هدف: معرفی نسل آتی وب که وب معنایی است و از طریق تجهیز اطلاعات با اجزاء معناشناختی مشخص همکاری میان انسان و رایانه را فراهم می نماید. به بیانی دیگر وب معنایی نوعی روش برای کد گذاری و بازیابی اطلاعات است به گونه ای که ماشین ها (رایانه ها) قادر به پردازش و فهم اطلاعات باشند.روش شناسی: در این مقاله با استفاده از روش کتابخانه ای و بررسی متون اسناد، در ابتدا به گردآوری اطلاعاتی در مورد شبکه جهانی وب پرداخته شده است و سپس لزوم ایجاد وب معنایی، ویژگی ها و مزایا و مشکلات وب معنایی و نیز استفاده از فناوری هایی نظیر زبان نشانه گذاری توسعه پذیر (اکس.ام.ال)، چار چوب توصیف منبع (آر.دی.اف) و هستی شناسی وب که از مهمترین موضوعات وب معنایی هستند مورد بررسی قرار گرفته است.نتایج: نتایج این پژوهش، نشان می دهد که هستی شناسی ها ستون فقرات وب معنایی را تشکیل می دهند و وب معنایی با به خدمت گرفتن هستی شناسی ها از طریق فراهم کردن ساختار مفهومی برای داده ها، این امکان را برای ماشین های به هم مرتبط فراهم می کند تا به گونه ای هوشمند اطلاعات را یافته و در اختیار جستجو گر قرار دهند. با تشکیل وب معنایی، کتابخانه های دیجیتال می توانند معنا محور شوند و همچنین تشکیل وب معنایی، تحول بزرگی در بازیابی اطلاعات و دسترسی به بانکهای اطلاعاتی پیوسته ایجاد می کند.

هدف: پژوهش حاضر، با هدف سنجش کیفیت خدمات کتابخانه های دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه و بر اساس مدل لایب کوال، انجام شده است.روش شناسی: جامعه آماری این پیمایش کاربردی را کاربران بالفعل کتابخانه های دانشگاه علوم پزشکی تشکیل می دهد که با استفاده از روش «نمونه گیری تصادفی طبقه بندی با تخصیص متناسب» حجم نمونه بدست آمده معادل با 195 است. ابزار مورد استفاده جهت گردآوری داده ها، پرسشنامه بین المللی لایب کوال می باشد.یافته ها: یافته های پژوهش حاکی از این است که کتابخانه های دانشگاه علوم پزشکی از نظر کل خدمات کتابخانه ای حداقل انتظار کاربران خود را فراهم کرده است و خدمات کتابخانه از لحاظ کیفی بالاتر از حداقل قابل قبول کاربران است (با شکاف کفایت خدمات 0.12). اما کیفیت خدمات کتابخانه ها بسیار پایین تر از مطلوب ترین سطح مورد انتظار استفاده کنندگان است (با شکاف برتری 2.22-). بر اساس سایر یافته ها، کیفیت خدمات کتابخانه در برخی موارد، از حداقل سطح قابل قبول استفاده کنندگان پایین تر است. این موارد عبارتند از: دسترس پذیر کردن منابع الکترونیکی در منزل و یا محل کار کاربران، فضای عمومی برای یادگیری و مطالعه گروهی، فضای ساکت و آرام برای فعالیت های فردی، وب سایت کتابخانه که به کاربران امکان بدهد شخصا اطلاعات را مکان یابی کنند، منابع الکترونیکی مورد نیاز استفاده کنندگان و تجهیزات مدرنی که به کاربران امکان می دهد به راحتی به اطلاعات مورد نیاز خود دست پیدا کنند.نتیجه گیری: کتابخانه در بعد تاثیر خدمات برخلاف دو بعد دیگر توانسته است حداقل خدمات مورد قبول کاربران را به نحو مناسبی برآورده کند. همچنین کتابخانه دانشکده بهداشت با میانگین 6.37 نسبت به سایر کتابخانه ها عملکرد بهتری داشته است و کتابخانه دانشکده پزشکی با میانگین 5.36 ضعیف ترین خدمات را از لحاظ کیفیت ارایه داده است.

هدف: از این تحقیق بررسی عملکرد مدیران متخصص کتابداری در دست یابی به مدیریت مطلوب کتابخانه های دانشگاهی در مقایسه با مدیران غیر کتابدار منطقه دو دانشگاه آزاد اسلامی است. عملکرد مدیران در پنج زمینه برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت، پایش و فعالیت های سازمانی (تخصصی) کتابخانه ها مورد بررسی قرار گرفت.روش تحقیق: برای نیل به این هدف، علاوه بر مطالعات نظری و بررسی ادبیات پژوهش، داده ها از طریق پرسشنامه محقق ساخته درباره سنجش عملکرد مدیران کتابخانه ها جمع آوری شد که پایایی آن 0.85 به دست آمد. جامعه و نمونه آماری این پژوهش، همه مدیران و کارکنان کتابخانه های دانشگاهی منطقه دو دانشگاه آزاد اسلامی در سال جاری (1389) شامل 62 نفر بودند که 56 نفر آنان به پرسشنامه ها پاسخ دادند. روش پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از نظر چگونگی گردآوری داده ها از نوع تحقیقات پیمایشی- تحلیلی بود.یافته ها: تحلیل داده ها از طریق آمار توصیفی و استنباطی نتایج نشان داد که به طور کلی تخصص کتابداری بر عملکرد مدیران کتابخانه ها موثر است، هم چنین بررسی ها نشان داد که بین عملکرد مدیران کتابخانه ها و ویژگی های جامعه شناختی همچون جنسیت، سابقه خدمت و مقطع تحصیلی رابطه معناداری وجود ندارد.نتیجه گیری: پژوهش انجام شده نقش مهم تخصص کتابداری در عملکرد مطلوب درمدیریت کتابخانه های دانشگاهی را تایید نمود.

هدف: مهم ترین هدف این پژوهش، ارزیابی تطبیقی تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در سال 2007 و 2008، در پایگاه اسکوپوس، به لحاظ «تنوع مدارک»، «زبان»، «گروه های موضوعی»، «منابع منتشرکننده» و «نشریات تحت پوشش در آن پایگاه» است.روش شناسی: این پژوهش با استفاده از روش های اسنادی و تحلیل استنادی به انجام رسیده است. همچنین، به منظور تجزیه و تحلیل وضعیت هر یک از واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی، از روش تطبیقی استفاده به عمل آمده است.یافته ها: یافته های این پژوهش حاکی از آن است که تعداد تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در سال 2008 بیش از سال 2007 بوده است، به طوری که تولیدات علمی این سال به میزان 62 درصد رشد نشان می دهد. به همین ترتیب، تنوع «انواع مدارک» و «زبان» تولیدات علمی نمایه سازی شده دانشگاه آزاد اسلامی در طی سال های 2007 و 2008، همواره رو به افزایش بوده است. حوزه های موضوعی «شیمی چندرشته ای و سایر حوزه های شیمی»، «ریاضیات کاربردی»، «داروشناسی و داروسازی»، «علوم و فناوری غذایی»، «دامپزشکی»، «کشاورزی، علوم دامی و لبنی» و «علوم محیطی»، از جمله گروه های موضوعی هستند که بیشترین سهم از تولیدات علمی نمایه سازی شده دانشگاه آزاد اسلامی را در پایگاه اسکوپوس به خود اختصاص داده اند.نتیجه گیری: نشریه  INTERNATIONAL JOURNAL OF ENVIRONMENTAL SCIENCE AND TECHNOLOGY مربوط به «دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران»، تنها نشریه دانشگاه آزاد اسلامی است که در پایگاه اسکوپوس تحت پوشش قرار گرفته و انتشار قریب 0.61 درصد از تولیدات علمی نمایه شده دانشگاه آزاد اسلامی در طی دوره ده ساله مورد مطالعه را در آن پایگاه برعهده داشته است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف ارایه الگو برای میز مرجع دیجیتال کتابخانه های دانشگاهی ایران به تحلیل محتوای میز مرجع دیجیتال کتابخانه دانشگاه های برتر دنیا می پردازد.روش شناسی: ابتدا با استفاده از روش تحلیل محتوا، 16 میز مرجع دیجیتالی کتابخانه های دانشگاههای برتر دنیا مورد بررسی قرار گرفت و پس از حذف موارد مشابه و مترادف، جمعا 30 ویژگی استخراج شد و از طریق روش دلفی از صاحب نظران در مورد آنها نظرخواهی شد. در نهایت، با اعمال حداقل میانگین 4، 26 ویژگی برای طراحی میز مرجع انتخاب و در الگوی پیشنهادی اعمال گردید. همچنین کتابخانه های دانشگاه های ایران که دارای میز مرجع دیجیتال بودند و تعداد آنها 13 کتابخانه بود با استفاده از سیاهه وارسی فوق مورد بررسی قرار گرفتند.یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که پنج ویژگی محتوایی «نام و نام خانوادگی کاربر، شماره تلفن، نشانی پست الکترونیکی، پرسش کاربر، ارسال سوال به صورت تلفنی، پست الکترونیکی، مصاحبه (ارتباط کلامی)» با 100 درصد بالاترین درصد، و دو ویژگی محتوایی «شماره نمابر، ارایه شناسه کاربری و کلمه عبور از طرف کتابخانه برای دسترسی کاربر به اطلاعاتی که حجم زیادی دارند» با 12.5 درصد پایین ترین درصد در میز مرجع دیجیتال کلیه کتابخانه های دانشگاهی برتر دنیا بودند. دو ویژگی «راهنمای استفاده از میز مرجع دیجیتال» و «پرسش کاربر» با میانگین 4.80 بالاترین میانگین و ویژگی «نشانی پستی کاربر» با میانگین 3.47 کمترین میزان اهمیت را در میان ویژگی های برگزیده برای میز مرجع داشته است.نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش می توان چنین استنباط کرد که درصد بسیار کمی از کتابخانه های دانشگاهی ایران دارای میز مرجع دیجیتال هستند و این تعداد نیز از لحاظ دارا بودن ویژگی های محتوایی در وضعیت مطلوبی قرار ندارند. از این رو لازم است کتابخانه های دانشگاهی در کشور با راه اندازی میز مرجع دیجیتال کاربران را در بهره گیری گسترده تر از خدمات کتابخانه یاری رسانند.