داروهای گیاهی
سال:1390 | دوره:2 | شماره:3 |تعداد مقالات:10

مقدمه و هدف: کنه Tetranychus urticae یکی از مهمترین آفات محصولات زراعی، گیاهان زینتی و گیاهان گل خانه ای در جهان است که به 900 گونه گیاهی خسارت می زند. مقاومت در برابر حشره کش ها و کنه کش ها تحقیقات را به سمت تولید یک روش جدید برای کنترل این آفات هدایت می کند. حشره کش های گیاهی گروه مهمی از تولیدات طبیعی هستند که معمولا در مقایسه با حشره کش های مرسوم برای محیط و بشر ضرر کمتری دارند. عصاره زیتون تلخ دارای اثرات حشره کشی و ضد تغذیه ای است. در مطالعه حاضر اثر عصاره اتانولی دانه این گیاه M. azedarach بر تفریخ تخم (زمان و درصد تفریخ) و تخم گذاری ‎ کنه تارتن در شرایط آزمایشگاه بررسی شد. روش تحقیق: تیمارها شامل تیمار عصاره اتانولی گیاهی (36 mg/ml) و تیمار کنترل با اتانول 95 درصد بود. ‎ اثر زیر کشنده عصاره گیاهی با استفاده از روش Spraying bioassay تعیین شد.نتایج و بحث: در مرحله تخم بعد از استفاده عصاره طول دوران جنینی به طور معنی داری طولانی تر از شاهد بود، به ترتیب با میانگین±خطای استاندارد 0.05±5.24 و0.04 ±4.85 روز. همچنین درصد تفریخ تخم کنه در تیمار شاهد بیشتر از تیمار عصاره گیاهی بود. عصاره اتانولی گیاهی روی رفتار تخم ریزی کنه تارتن اثرات زیان بار قابل ملاحظه ای دارد. به طوری که در طول 4 روز آزمایش، میانگین±خطای استاندارد کل تخم ریزی کنه در این مدت به ترتیب در تیمار عصاره گیاهی و شاهد معادل 0.65±2.95 و 1.33±12.17 برآورد گردید.توصیه کاربردی/صنعتی: با توجه به این نتایج می توان عصاره اتانولی دانه زیتون تلخ را به عنوان یک جایگزین برای سموم رایج مصنوعی علیه این آفت معرفی کرد. البته لازم به توجه است که جهت استفاده از این ترکیب گیاهی و فرموله کردن آن نیاز به بررسی های علمی بیشتری در سطوح بیوشیمیایی و فن آوری می باشد.

مقدمه و هدف: کاربرد اسانس های گیاهی به عنوان عواملی امن و موثر برای مبارزه با آفات انباری توجه زیادی را به خود جلب کرده است. در تحقیق حاضر اثرات زیستی اسانس اکالیپتوس E. globulus روی شپشه آرد، یکی از حشرات آفت محصولات انباری، برآورد گردید.روش تحقیق: در این پژوهش اثرات تماسی، تدخینی و دورکنندگی اسانس اکالیپتوس روی شپشه آرد T. confusum مورد بررسی قرار گرفت. اثر تماسی به دو شیوه قطره گذاری و آغشته نمودن سطوح کاغذ صافی آزمایش گردید. قطره گذاری با دستگاه میکرواپلیکاتور و قرار دادن یک مایکرولیتر از غلظت های مختلف اسانس روی قفس سینه حشرات کامل انجام شد. برای آزمایش اثر تدخینی از ظروف استوانه ای شیشه ای با حجم 40 ml استفاده شد. اثر دورکنندگی اسانس از طریق مقایسه میزان استقرار حشرات کامل در دو سطح تیمار شده و تیمار نشده مورد آزمایش قرار گرفت. بر مبنای تجزیه پروبیت داده ها، LC50 اسانس اکالیپتوس در روش قطره گذاری 0.22 ml/I برآورد شد.نتایج و بحث: مقایسه نتایج به دست آمده از سه غلظت مورد استفاده در دو سری آزمایش تیمار سطوح نشان داد که این شیوه روش مناسبی برای برآورد اثر تماسی نیست چرا که مرگ و میر مشاهده شده بیشتر ناشی از اثر تدخینی است تا تماسی. پس از کسر کردن اثر تدخینی، مرگ و میر ناشی از اثر تماسی برای سه غلظت 0.35، 0.7 و 1.41 ml/cm2 به ترتیب برابر بود با 19.44، 16.7 و 18 درصد. قابلیت تاثیر تدخینی اسانس بر مبنای LC50، 23.4 ml بر لیتر هوا برآورد گردید. میانگین درصد دور کنندگی اسانس اکالیپتوس بر اساس نتایج به دست آمده از چهار غلظت 0.93، 0.62، 0.31 و 0.1 ml/cm2 حدود 83.2 درصد برآورد گردید که جزو گروه v (80.1 تا 100 درصد دورکنندگی) از گروه های پنج گانه قرار می گیرد.توصیه کاربردی/صنعتی: محدودیت و ممنوعیت کاربرد ترکیبات شیمیایی تدخینی، نیاز به آفت کش های جایگزین مناسب را ملموس تر نموده است. کمیت قابل توجه اسانس اکالیپتوس، بی ضرر بودن آن برای سیستم های زیستی و کارآیی مناسب آن روی آفات انباری، عواملی هستند که این ترکیبات گیاهی را به عنوان جایگزین مناسب ترکیبات شیمیایی پرخطر مطرح نموده اند.

مقدمه و هدف: آگار، یکی از مشتقات نوعی جلبک دریایی است، که به عنوان ماده مولد ژل در اکثر محیط های کشت استفاده می شود. با وجود آن که یک محصول طبیعی و گیاهی است اما فرآوری آن، هزینه بر است. در طبیعت جایگزین های دیگری برای آگار وجود دارد.روش تحقیق: لذا به منظور بررسی امکان جایگزینی آگار با دیگر ترکیبات دارویی ارزان قیمت، آزمایشی در دو مرحله در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در پژوهشکده بیوتکنولوژی ناحیه مرکز انجام شد. نخست آزمایشی با استفاده از بذور چهار نمونه گیاه دارویی بذرک، بالنگو، اسفرزه و شاهی به عنوان عامل ژله ایی کننده محیط کشت در مقایسه با شاهد آگار ترتیب داده شد. بذور این 4 گیاه با قابلیت تولید موسیلاژ، به جای آگار در مقادیر 1، 2، 3، 4 و 5 گرم بذر در 30 میلی لیتر محیط کشت مایع به محیط کشت بافت اضافه شد و صفاتی نظیر درصد ریزنمونه های رشد یافته، طول گیاهچه، تعداد شاخه های فرعی، تعداد برگ و طول میان گره ریز نمونه های گیاه استویا در این محیط، مورد ارزیابی قرار گرفت.نتایج و بحث: اسفرزه بهتر از سایر بذور توانست شرایط رشد را برای ریزنمونه ها فراهم کند. در مرحله دوم به منظور تعیین مقدار بهینه کاربرد این بذر، مقادیر 1، 2، 3، 4 و 5 گرم بذر اسفرزه با حضور و عدم حضور زغال فعال به محیط کشت اضافه شد، در تیمار شاهد از آگار استفاده شد. نتایج نشان داد که استفاده از یک گرم بذر گیاه اسفرزه با حضور زغال فعال در صفات طول گیاهچه، تعداد برگ، طول میان گره، طول درازترین ریشه و وزن خشک گیاهچه اختلاف بسیار معنی داری را با سایر تیمارها ایجاد کرد.توصیه های کاربردی: با توجه به نتایج حاصل از تحقیق حاضر می توان تا حدودی بذر اسفرزه را به دلیل داشتن موسیلاژ به عنوان جایگزین آگار جهت ژله ای شدن محیط کشت پیشنهاد کرد.

مقدمه و هدف: افزایش روزافزون نقش اقتصادی گیاهان دارویی در جوامع امروزی، پیچیدگی فن آوری های جدید برای تولید (کاشت، داشت و برداشت)، حمل و نقل، ذخیره سازی، فرآوری، نگهداری، ارزیابی کیفی، توزیع، بازاریابی و مصرف این محصولات، نیازمند درک دقیق و صحیح خواص فیزیکی آن هاست. ضریب اصطکاک گیاهان بر روی سطوح مختلف، در طراحی سیلوها و مخازن نگهداری محصولات کشاورزی، تجهیزات انتقال از قبیل تسمه نقاله ها و نیز در طراحی دستگاه های مورد استفاده در فرآوری پس از برداشت مورد نیاز می باشد.روش تحقیق: در این تحقیق ضریب اصطکاک استاتیکی در دو سطح رطوبتی 58 و 53 درصد بر پایه تر برای گیاه رزماری، 65 و 63 درصد بر پایه تر برای اسطوخودوس، بر روی سه سطح ورق گالوانیزه، شیشه و چوب چندلا مورد بررسی قرار گرفت. برای این کار دستگاهی ساخته شد که شامل یک موتور الکتریکی و سنسورهای نوری برای سنجش دقیق زمان سرخوردن محصولات و محاسبه ضریب اصطکاک آن ها بود.نتایج و بحث: بیشترین و کمترین مقدار میانگین ضریب اصطکاک استاتیکی به دست آمده برای رزماری در رطوبت 58 درصد بر پایه تر به ترتیب بر روی چوب چندلا، 0.87 و شیشه 0.46 بود. در حالی که در رطوبت 53 درصد بر پایه تر، بیشترین و کمترین مقدار میانگین ضریب اصطکاک استاتیکی به دست آمده برای رزماری به ترتیب بر روی چوب چندلا، 0.66 و شیشه، 0.38 بود. این کاهش ضریب اصطکاک برای اسطوخودوس نیز بدین صورت به دست آمد که کمترین میانگین ضریب اصطکاک در رطوبت 65 درصد بر پایه تر بر روی شیشه و برابر با 0.66 بود در حالی که در رطوبت 63 درصد بر پایه تر نیز بر روی شیشه اما برابر با 0.56 به دست آمد.توصیه کاربردی/ صنعتی: شناخت خواص مهندسی گیاهان دارویی برای ایجاد روش های فرآوری صنعتی مناسب، امری ضروری به شمار می آید.

مقدمه و هدف: مرزه خوزستانی با نام علمی Satureja khuzistanica Jamzad گیاهی چند ساله از تیره نعناعیان و از گیاهان دارویی بومی انحصاری ایران است که ارزش فوق العاده دارویی دارد و ترکیبات معطر آن در صنایع دارویی، غذایی و عطرسازی کاربرد فراوان دارد.روش تحقیق: گل های این گونه در اوایل دوره گل دهی از 10 منطقه دراستان های خوزستان و لرستان در سال 1388 جمع آوری شد. بر حسب ضرورت میکرو مورفولوژی سطح میوه و گرده، با میکروسکوپ الکترونی نگاره مورد مطالعه قرار گرفت شد.نتایج و بحث: دانه گرده شش شیاره، دارای تقارن شعاعی، جور قطب و کروی با سطچ پهن شده در قطبین است. اگزین با تزئینات مشبک و حفره دار است. تزئینات سطچ میوه با الگوی مشبک - موجدار و متشکل از سلول های شش وجهی می باشد. مقایسه آراستارهای میوه و دانه این گونه و سایر گونه ها و جنس های تیره نعناع می تواند به تاکسونومی دقیق تراین جنس کمک کند.توصیه کاربردی/صنعتی: دانه گرده مرزه خوزستانی شبیه اغلب جنس ها و گونه های تیره نعناعیان است که تمام این شباهت ها و تفاوت ها می تواند در کنار سایر تحقیقات به تاکسونومی دقیق تر این جنس و گونه کمک کند.

مقدمه و هدف: گیاه شابیزک از خانواده سیب زمینی و یکی از گیاهان دارویی مهم می باشد که شامل تروپان آلکالوییدها است. تروپان آلکالوییدها یک گروه مشخص از متابولیت های ثانویه خانواده سیب زمینی هستند. مهمترین آلکالوییدهای گیاه شابیزک آتروپین و هیوسین می باشد که به صورت وسیعی به سبب خواص دارویی مورد استفاده قرار می گیرند. بنابراین شناسایی و تعیین مقدار این آلکالوییدها در گیاهان مناطق مختلف ایران ضروری است. هدف از این مطالعه شناسائی و تعیین مقدار آلکالوئیدهای مختلف گونه Atropa belladonna از مناطق مختلف به روش کروماتوگرافی گازی بود.روش تحقیق: کل اندام های زمینی گیاه از پنج منطقه شامل اردبیل، مرزن آباد، تنکابن، کرج و رامسر جمع آوری و خشک گردید. سپس عمل عصاره گیری انجام شد. با تغییر اسیدیته و حلال، آلکالوییدها استخراج، شناسایی و تعیین مقدار گردید.نتایج و بحث: مقدار آتروپین در گیاه خشک در بین شهرهای اردبیل، مرزن آباد، تنکابن، کرج و رامسر به ترتیب 0.67، 0.76، 1.00، 1.62و 1.8 درصد و مقدار هیوسین به ترتیب 0.091، 0.157، 1.23، 0.231 و 0.465 درصد و مقدار مجموع هر دو آلکالویید به ترتیب 0.7584، 0.918، 2.138، 1.5811 و 2.656 درصد به دست آمد. در این تحقیق بیشترین مقدار آتروپین به دست آمده از کل اندام های زمینی گیاه در نمونه اردبیل 1.8 درصد بود و بیشترین میزان هیوسین 1.23 در نمونه تنکابن بود. نمونه رامسر کمترین میزان هیوسین و آتروپین (%) و مجموع آن ها را داشت، در حالی که نمونه اردبیل بالاترین آتروپین و مجموع آتروپین و هیوسین را داشت.توصیه کاربردی/صنعتی: با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق می توان برای استخراج بیشتر آتروپین و مجموع آتروپین و هیوسین از گیاه شابیزک از نظر اقتصادی جمعیت منطقه اردبیل را پیشنهاد نمود.

مقدمه و هدف: از دیرباز دامداران بومی و عشایر مناطق مختلف از گیاهان دارویی در دسترس و موجود در همان مناطق در درمان بیماری های دامی خود استفاده می کرده اند. هدف از مطالعه حاضر شناسایی و آشنایی با گیاهان دارویی مهمی است که در درمان بیماری های دامی در مناطق مختلف استان کرمان به طور سنتی مورد استفاده قرار می گرفته است.روش تحقیق: در مطالعه حاضر ابتدا با استفاده از پرسش نامه های تهیه شده، اطلاعات دامداران سنتی و عشایر بومی منطقه در زمینه استفاده از گیاهان دارویی از قبیل موارد مصرف، نحوه استفاده و اندام مورد استفاده در درمان بیمارهای دامی انجام شد. آزمایش به روش میدانی و پیمایشی انجام پذیرفت. بعد از آن که گیاهان جمع آوری شده از مناطق مختلف خشک شد اقدام به تهیه هرباریوم جهت شناسایی در دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی کرمان شد.نتایج و بحث: در نهایت 42 گونه گیاه دارویی از نواحی مختلف منطقه استان کرمان جمع آوری گردید که در درمان بیماری های دامی توسط دامداران و عشایر بومی منطقه مورد استفاده قرار می گرفته است. اطلاعات مربوط به هر یک از این گیاهان جمع آوری شده اعم از موارد مصرف، نحوه استفاده و قسمت مورد استفاده گیاه در داخل پرسش نامه ها ثیت گردید. بر اساس این مطالعه گیاهان شناسایی شده برای نمونه گونه سفید مشکک برای از بین بردن شپش و انگل های جلدی در بز و گوسفند، ارغوان در درمان زخم های عفونی و عمیق در دام ها و سیاه گینه در درمان دل درد و نفخ در گوسفند و سایر بیماری های مختلف کاربرد دارند.توصیه کاربردی: نتایج حاصل از این تحقیق حاکی از آن است که با توجه به فلور غنی استان کرمان از نظر گیاهان دارویی و همچنین قدمت بالای دامداری در این استان، مطالعات بیشتر در این زمینه می تواند راه گشای تولید داروهای گیاهی جدید در جهت درمان بیماری های دامی باشد.

مقدمه و هدف: رادیکال های آزاد نقش مهمی را در گسترش آسیب های بافتی در بیماری های مختلف مانند سرطان، پیری، ضعف سیستم عصبی، مالاریا، تصلب شرائین و رخدادهای پاتولوژیکی بازی می کنند. آنتی اکسیدان ها نقش مهمی در ممانعت از پیشرفت این بیماری ها ایفا می کنند. هدف از این مطالعه ارزیابی پتانسیل مهارکنندگی رادیکال آزاد DPPH در سیستم گردش خون موش صحرایی توسط عصاره متانولی Salvia aethiopis است. این گیاه متعلق به جنس مریم گلی از تیره نعناعیان است که اغلب گونه های آن ارزش غذایی و دارویی دارند. مطالعات بیشتر پتانسیل این گونه گیاهی را به عنوان یک کاندید مناسب جهت کاربردهای دارویی و صنعتی آشکار می سازد.روش تحقیق: بدین منظور تعداد 10 سر موش صحرایی ماده بالغ به طور تصادفی با وزن حدود 250-200 گرم انتخاب شده و سپس به طور مساوی و تصادفی به سه گروه تقسیم شدند. گروه اول موش های صحرایی 0.5 میلی لیتر محلول متانولی 3.0×10-4) DPPH مولار) دریافت کردند. گروه دوم موش های صحرایی 1 میلی لیتر عصاره Salvia aethiopis (1 میلی گرم در میلی لیتر) به همراه 0.5 میلی لیتر محلول متانولی DPPH دریافت کردند و گروه سوم موش های صحرایی 1 میلی لیتر اسید آسکوربیک را به جای عصاره گیاه به همراه 0.5 میلی لیتر محلول متانولی DPPH به عنوان کنترل مثبت دریافت کردند. تمام تزریق ها به صورت درون صفاقی انجام شد. پس از خون گیری از قلب حیوانات و جداسازی سرم، مقدار فعالیت مهارکنندگی رادیکال آزاد DPPH توسط عصاره Salvia aethiopis با درنظر گرفتن کاهش جذب قرائت شده به روش اسپکتروفتومتری ارزیابی شد.نتایج و بحث: کاهش جذب برای رادیکال آزاد 1.85) DPPH نانومتر) در سرم خون موش ها در حضور اسید آسکوربیک به عنوان کنترل مثبت (1.07 نانومتر) و عصاره متانولی Salvia aethiopis به عنوان نمونه (0.78 نانومتر) حاکی از توانایی مثبت مهارکنندگی رادیکال آزاد عصاره متانولی گونه مورد مطالعه در سیستم گردش خون موش صحرایی از اسید آسکوربیک به عنوان یک آنتی اکسیدان سنتزی است. در مجموع نتیجه این مطالعه نشان می دهد که عصاره Salvia aethiopis به دلیل دارا بودن فعالیت آنتی اکسیدانی مناسب می تواند در مطالعات بالینی آتی مورد استفاده قرار گیرد.