محیط زیست طبیعی
سال:1392 | دوره:66 | شماره:3 |تعداد مقالات:13

با توجه به اهمیت منابع طبیعی در حفظ اکوسیستم طبیعی و بقای بشر، حفظ این منابع و جلوگیری از تخریب آنها ضروری خواهد بود. با توجه به اینکه دریاچه طالقان واقع در استان البرز زیستگاه گونه های گیاهی و جانوری است، این تحقیق، از یک طرف، با به کارگیری روش ارزش گذاری مشروط، به تعیین ارزش حفاظتی این دریاچه و اندازه گیری تمایل افراد به پرداخت می پردازد و از طرف دیگر، با استفاده از رهیافت سلسله مراتبی (AHP)، تمایز بین ارزش مصرفی و ارزش غیرمصرفی دریاچه را بررسی می کند. نتایج حاصل از پرسشنامه نشان داد که 68.8 درصد از بازدیدکنندگان حاضرند برای حفاظت از دریاچه مبلغی بپردازند. نتایج الگوی لاجیت نیز نشان داد که به ازای یک درصد افزایش در قیمت پیشنهادی، تمایل افراد به پرداخت به میزان 0.72 درصد کاهش یافته است. نتایج برآورد الگوی تمایل به پرداخت از روش انتخاب دوتایی نیز حداکثر تمایل افراد به پرداخت را به میزان 41400 ریال به ازای هر فرد در ماه برآورد کرده که، بر اساس رهیافت سلسله مراتبی (AHP)، میزان 3150 ریال از این مقدار ارزش مصرفی و 10350 ریال آن ارزش غیرمصرفی برای هر فرد در ماه محاسبه شده است. نتایج به دست آمده بیانگر تخصیص مقادیر بیشتر به ارزش مصرفی در مقابل ارزش غیرمصرفی دریاچه بوده است و این امر می تواند به تخلیه منابع طبیعی و زیست محیطی دریاچه منجر شود؛ از این رو، باید به دنبال سیاست هایی برای ایجاد تعادل بین کارکردهای مصرفی و غیرمصرفی در منطقه بود.

تخریب جنگل ها در دهه های پایانی قرن گذشته افزایش یافته است. بنابراین توسعه صحیح فعالیت های انسانی در جنگل ها نیازمند آن است که محدودیت های محیط زیست در فرآیند مدیریت جنگل ها مد نظر قرار بگیرد. یکی از اقدامات مناسب در این راستا تعیین آسیب پذیری اکولوژیکی است. در تحقیق حاضر، بخش پاتم جنگل خیرود بر اساس پایداری اکولوژیک با استفاده از روش عینی آسیب پذیری طبقه بندی شد. نتایج نشان داد که 26 درصد منطقه در طبقه نیمه حساس، 46 درصد در طبقه حساس و 28 درصد در طبقه آسیب پذیر قرار گرفته است. در مجموع، می توان اذعان کرد که بخش پاتم آسیب پذیری اکولوژیکی بالایی دارد و حساسیت پذیری اکولوژیکی آن باید مد نظر مدیران جنگلداری قرار بگیرد.

تغییرات کیفیت آب، به ویژه افزایش غلظت آمونیاک، ممکن است به مرگ آبزیان منجر شود. این تحقیق به منظور مقایسه عملکرد کربن فعال حاوی کشت باکتریایی و زئولیت در حذف آمونیاک (نیتروژن کل آمونیاکیTAN= ) از پساب یک سیستم حمل بچه ماهی قزل آلای رنگین کمان در کیسه های پلاستیکی 40 لیتری انجام شد. میزان حذف آمونیاک در غلظت های تیمارهای حذف کننده آمونیاک 0، 5، 10 و 15 گرم در لیتر طی دو زمان 12 و 24 ساعت و با سه تراکم 20، 50 و 80 بچه ماهی در هر کیسه مورد سنجش قرار گرفت. افزایش میزان حذف کننده های آمونیاک، تراکم ماهی و زمان، به طور معنی داری، به ترتیب سبب کاهش، افزایش و افزایش TAN می شود(P<0.001) . در این آزمایش اثر تراکم و زمان بسیار مشهود بود. بین زئولیت و کربن فعال حاوی کشت باکتریایی در حذف TAN، تفاوت بسیار معنی داری یافت شد(P<0.001) . زئولیت، در مقایسه با کربن فعال، نتایج رضایت بخش تری را نشان داد.

این تحقیق با هدف ارزیابی ریسک تصفیه خانه زرگنده با استفاده از روش تلفیقی ارزیابی مقدماتی خطر و ارزیابی ایمنی شغلی به انجام رسید. پس از شناسایی فعالیت ها و فرآیندهای گوناگون تصفیه خانه، تجهیزات و موقعیت های شغلی کارکنان تصفیه خانه و همچنین میزان آلودگی ناشی از فعالیت تصفیه خانه، انتشار آلاینده های هوا، اختلال بصری و آلودگی صوتی بررسی و نمره دهی شدند. مقادیر پارامترهای اندازه گیری شده در پساب خروجی در تابستان 1390 با استاندارد تعیین شده از سوی سازمان حفاظت محیط زیست برای تخلیه به منابع سطحی مطابقت دارد. نتایج این پژوهش نشان می دهد 58 ریسک زیست محیطی برای 3 شغل پرخطر و 30 موقعیت خطرناک موجود در تصفیه خانه شناسایی شد که به 16 خطر با سطح پذیرفتنی بی تجدیدنظر، 10 خطر با سطح پذیرفتنی با تجدیدنظر مدیریت، 28 خطر با سطح نامطلوب و 4 خطر با سطح ناپذیرفتنی تقسیم شده است.

گیاه پالایی یکی از روش هایی است که در دهه های اخیر توجه زیادی به آن شده است. در این فرآیند، با استفاده از گیاهان سبز، آلودگی آب، خاک و رسوبات کاهش پیدا می کند یا حذف می شود. بنابراین، در راستای همین هدف، این تحقیق در قالب طرح کاملا تصادفی و سه تکرار از سطوح گوناگون کادمیوم با استفاده از نمک کلرید کادمیوم شامل غلظت های 0، 5، 50 و 100 میلی گرم بر کیلوگرم و کروم با استفاده از نمک کلرید کروم (III) شامل غلظت های 0، 50، 100 و 150 میلی گرم بر کیلوگرم، به صورت کشت گلدانی اجرا شد. برای بررسی حذف یا کاهش غلظت دو فلز کادمیوم و کروم از گیاه اسفناج استفاده شد. اندازه گیری فلزات با روش هضم اسیدی و دستگاه جذب اتمی صورت گرفت. نتایج به دست آمده به کمک نرم افزار SPSS (نسخه 16) وMacro  تجزیه و تحلیل شده و جدول ها و نمودارهای مربوط با نرم افزار Excel ترسیم شدند. نتایج نشان داد غلظت کادمیوم و کروم در اندام های هوایی اسفناج به طور معنی داری (P<0.01) تحت تاثیر غلظت تیمارهای به کار رفته در خاک بود. با افزایش غلظت کادمیوم و کروم در خاک، غلظت در اندام های هوایی افزایش یافت. سایر نتایج نیز نشان داد که غلظت در ریشه بیشتر از اندام های هوایی بوده است. بنابراین، بر اساس نتایج به دست آمده، گیاه اسفناج برای گیاه جذبی کادمیوم و کروم در فناوری گیاه پالایی مناسب است.

گردشگری به مثابه صنعتی روبه رشد، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، به توجه خاص نیاز دارد. طی چند دهه اخیر، گردشگری متکی به طبیعت بیشترین رشد را در بین شاخه های گوناگون این صنعت داشته است و پیش بینی می شود این رشد با سرعت بیشتری ادامه یابد. تقاضا برای گردشگری در طبیعت برنامه ریزی همه جانبه و توجه به محیط زیست و جلوگیری از تخریب آن را ضروری ساخته است. هدف تحقیق حاضر برنامه ریزی گردشگری متکی به طبیعت در مناطق بیابانی و نیمه بیابانی کشور است و شهرستان خاتم در جنوب استان یزد برای این تحقیق انتخاب شد. در گام نخست این تحقیق، از تجربیات جهانی و مطالعات داخلی برای دستیابی به مجموعه ای از معیارهای گزینش عرصه های طبیعت گردی استفاده شد. جمع بندی مطالعات فوق و تعیین معیارهای گزینش عرصه های طبیعت گردی در مناطق خشک و بیابانی با استفاده از روش دلفی انجام شد. این تلاش به معرفی 11 معیار و 29 زیرمعیار انجامید که هر معیار با تعیین درجه اهمیت و درصد اهمیت وزن دهی و اولویت بندی شد. هر معیار می توانست با یک تا چهار زیرمعیار و هر زیرمعیار با یک شاخص اندازه گیری و نقشه سازی شود. برای تعیین اقلیم آسایش گردشگری و محدودیت زمانی از زیرمعیارهای مربوط به اقلیم استفاده شد. برای زیرمعیارهای مکانی در محیط GIS نقشه های موضوعی تهیه شد و، با استفاده از روش ارزیابی چندمعیاره مکانی (SMCE) برای گزینش مکان های مناسب گردشگری طبیعی، چهار پهنه مناسب در منطقه مورد مطالعه شناسایی شدند. در مجموع، چهار پهنه با مساحتی برابر با 17 هزار و 278 هکتار، حدود 5 درصد منطقه مورد مطالعه، برای توسعه گردشگری طبیعی تعیین شدند. پهنه های فوق با روش TOPSIS و با تعیین فاصله با گزینه ایده آل فرضی و با استفاده از زیرمعیارهای موثر بر کیفیت گردشگری طبیعی اولویت بندی شدند. به این ترتیب، کوچک ترین پهنه بالاترین اولویت را به خود اختصاص داد. در این تحقیق، محدودیت حاکم بر فعالیت های گردشگری با پرسش از گردشگران متقاضی تفرج بیابانی تعیین و برای پهنه های منطقه در چارچوب گردشگری پایدار بیابانی توصیه شد.

در این تحقیق، مقدار فلز جیوه در برنج های وارداتی از کشور هندوستان و برنج های کشت شده در شهرستان های بروجرد و اصفهان ایران بررسی و مقایسه شده است. برای مطالعه، در مجموع، 30 نوع برنج وارداتی هندی و 5 نوع برنج ایرانی موجود در بازار ایران در چهار تکرار از هر نوع برنج جمع آوری شدند. ابتدا، دانه های برنج خام با روش هضم اسیدی هضم شده و سپس برای اندازه گیری مقدار فلز جیوه، با دستگاه جذب اتمی آنالیز شدند. برای ارزیابی جذب هفتگی فلز جیوه از طریق برنج، از مصرف روزانه برنج استفاده شده و با جذب هفتگی تحمل شدنی ناحیه ای ارائه شده از سوی سازمان بهداشت جهانی مقایسه شده است. نتایج نشان داد که میانگین غلظت فلز جیوه در برنج های وارداتی 2.16±0.68 ng/g وزن خشک با دامنه بین 3.96-1.12 ng/g است، در حالی که مقدار متوسط فلز جیوه در برنج های ایرانی 0.4±0.24 ng/g وزن خشک با دامنه بین 0.89-0.03 ng/g وزن خشک است. بنابراین مقدار فلز جیوه در هر دو نوع برنج وارداتی و ایرانی از حد استاندارد ارائه شده از سوی آژانس استاندارد ملی کشور چین کمتر بود. همچنین، متوسط مقدار جذب هفتگی فلز جیوه از برنج های وارداتی و ایرانی به ترتیب 41 ng/kg با دامنه بین 45-38 ng/kg وزن بدن در هفته و 8 ng/kg با دامنه بین 9.6-5.9 ng/kg وزن بدن در هفته بود که زیر حد استاندارد ارائه شده از سوی سازمان بهداشت جهانی و تقریبا معادل 0.082 درصد و 0.016 درصد جذب هفتگی تحمل شدنی ناحیه ای ارائه شده از سوی سازمان بهداشت جهانی بود. با انجام دادن آزمون مقایسه میانگین مشخص شد که بین مقدار متوسط فلز جیوه در برنج های وارداتی با برنج های ایرانی در سطح معنی داری 5 درصد تفاوت معنی داری وجود دارد (P<0.05) و مقدار متوسط فلز جیوه در برنج های وارداتی همواره از برنج های ایرانی بیشتر بوده است.

فضای سبز شهری در مناطق گوناگون جهان جزء ضروریات روزمره و جذابیت های محلی است. انتخاب گونه های مقاوم به خشکی برای کاشت در فضای سبز شهری در مناطق خشک و نیمه خشک به منظور ایجاد تنوع امری ضروری است. یکی از آزمایش های مهم سازگاری، به منظور معرفی گیاهان در مناطق جدید، بررسی ظهورشناسی گونه هاست. هدف اصلی این تحقیق شناسایی خصیصه های ظهورشناسی گونه بلوط به دو روش توصیفی و با استفاده از سری زمانی عکس برداری است. به این منظور، 10 پایه گونه دارمازو (Quercus infectoria) در محوطه فضای سبز دانشگاه صنعتی اصفهان به مدت دو سال و در فواصل زمانی حداقل هر دو هفته یک بار پایش شد. زمان وقوع رویدادهای ظهورشناسی در فرم های ثبت اطلاعات وارد شد و از بخش های گوناگون گیاه عکس برداری شد. برای بررسی اثر دما بر تغییرات رنگ در طول زمان، از شاخص (2G-RB) استفاده شد. نتایج مشاهدات توصیفی نشان داد که برگ دهی و گل دهی این گونه در اوایل فروردین اتفاق می افتد. نتایج حاصل از نمودارهای تغییرات رنگ برگ نشان داد که در اواسط آبان تلاقی دو کانال رنگی سبز و قرمز گویای تحول رنگ در برگ هاست. با توجه به نمودارهای مربوط به میوه، تمامی مراحل تبدیل گل به میوه ردیابی شد و زمان وقوع هریک از این مراحل به دست آمد. همچنین، همبستگی بین دما و شاخص رنگ (2G-RB) مربوط به هر دو جزء گیاه (برگ و میوه) معنی دار است و می تواند ابزاری برای پایش ظهورشناسی این گونه به تغییرات اقلیمی در سال های آینده در نظر گرفته شود.

فلز کروم، به دلیل کاربرد گسترده در صنعت، آلاینده ای جدی برای محیط زیست شناخته شده است. گیاه پالایی روشی کارا، اقتصادی و سازگار به لحاظ زیستی برای پالایش خاک های آلوده است. تحقیق حاضر با هدف بررسی توانایی استخراج فلز کروم (VI) از خاک آلوده با قلمه های ریشه دار یک ساله سپیدار و در حضور کوکوپیت، خاکبرگ و پیت ماس به مثابه مواد آلی اجرا شد. سه بستر کاشت بهبودیافته (خاک و کوکوپیت، خاک و خاکبرگ، خاک و پیت ماس) با استفاده از مواد آلی مذکور و یک بستر خاک (به مثابه شاهد) تهیه شد. چهار غلظت فلز کروم (VI) شامل صفر، 50، 100 و 150 میلی گرم بر کیلوگرم به صورت نمک دی کرومات پتاسیم به بسترهای کاشت اضافه شد. در پایان فصل رویش، نمونه ها هضم شدند و مقدار فلز کروم در اندام های گیاهی (ریشه، ساقه و برگ) اندازه گیری شد. بسترهای کاشت بهبودیافته توانستند مقدار جذب کل فلز کروم توسط گیاه را در مقایسه با بستر کاشت شاهد تا نزدیک به دو برابر ارتقا دهند. بیشترین و کمترین مقدار جذب کل (54.64 و mg gr-1 2.81) به ترتیب در حضور کوکوپیت در سطح آلودگی 100 میلی گرم بر کیلوگرم و خاک در سطح آلودگی صفر مشاهده شد. استفاده از کلات کننده های شیمیایی در جهت افزایش حلالیت فلزات و ارتقای کارایی گیاه پالایی آثار زیست محیطی متعددی به همراه دارد. نتیجه تحقیق حاضر به مثابه یافته ای سازگار با طبیعت می تواند برای کمک به فرآیند گیاه پالایی مطرح باشد.

مدیریت پسماند روستایی یک نوآوری است و هدف آن متوقف کردن یا کاهش اثرهای سوء پسماند روستایی بر سلامت ساکنان روستاست. تاثیر منابع اطلاعاتی و کانال های ارتباطی در پذیرش مدیریت پسماند و تغییر و بهبود دانش، نگرش و مهارت روستاییان به اجرایی کردن مدیریت پسماند روستایی امری اجتناب ناپذیر است. بنابراین، هدف از این تحقیق بررسی میزان اهمیت هر یک از مراحل فرایند پذیرش مدیریت جامع پسماند روستایی و به کارگیری منابع اطلاعاتی و کانال های ارتباطی درباره هر کدام از مراحل مذکور است. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بود و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از تصمیم گیری گروهی با فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شد. نتایج نشان داد که در فرایند پذیرش، معیار دانش با وزن 0.655 و نرخ سازگاری 0.08 دارای ارجحیت بیشتری از معیارهای ترغیب، تصمیم گیری و به کارگیری است. همچنین، برگزاری کلاس های آموزشی در زمینه بازیافت پسماند روستایی برای زنان روستایی بهترین منبع اطلاعاتی و کانال ارتباطی در فرایند پذیرش مدیریت جامع پسماند روستایی شناخته شد.