محیط زیست طبیعی
سال:1394 | دوره:68 | شماره:4 |تعداد مقالات:18

سنجش فراهمی و تحرک فلزات سنگین به منظور فهم رفتار این فلزات در رسوبات و جلوگیری از پتانسیل خطرات زیست محیطی آن ها ضروری است. آزمایش ستون آبشویی روی چهار نمونه رسوب با ویژگی های فیزیکی و شیمیایی متفاوت غنی شده با نمک فلزات روی، کادمیوم، نیکل، مس و سرب برای تعیین میزان تحرک و چگونگی توزیع فلزات انجام شد. نتایج عصاره گیری متوالی رسوبات غنی شده نشان داد که جزء عمده روی، نیکل و مس در جزء باقی مانده و اجزای عمده کادمیوم، جزء تبادلی و معدنی است. درباره سرب در رسوبات غنی شده جزء باقی مانده و معدنی بیشترین سهم را داشت. در رسوب 1 آب مقطر توانسته کادمیوم، روی و نیکل بیشتری را نسبت به مس و سرب متحرک سازد. در رسوبات رسی 3 و 4 آب مقطر سرب و مس بیشتری نسبت به کادمیوم، روی و نیکل متحرک ساخت. مس و سرب کمتر تحت تاثیر نوسانات pH آب منفذی قرار گرفتند. آزاد سازی مس و سرب در رسوب 4 از جزء آلی معنا دار بود. بر اساس درصد نسبی در جزء تبادلی در رسوب 1 غنی شده ترتیب تحرک فلزات قبل و بعد از آبشویی به صورت زیر بود که Cd>Ni = Zn>Pb>Cu، که نشان دهنده امکان تحرک کادمیوم در pH های اسیدی است. در بین ویژگی های رسوبات pH در آب منفذی، به طور مستقیم و غیرمستقیم بر کلیه فرایندهای شیمیایی و به دنبال آن بر رفتار فلزات سنگین در رسوبات تاثیر گذار است. روش غنی سازی و آبشویی روشی مناسب برای ارزیابی خطرات زیست محیطی فلزات سنگین است.

گسترش شهرنشینی و رشد جمعیت و نیز زائرپذیر بودن برخی شهرها، زمینه استفاده بیش از حد از وسایل نقلیه و به تبع افزایش آلودگی را فراهم می آورد. بنابراین، با توجه به اهمیت تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان، در این پژوهش میزان آلودگی هوا از نظر PM10 با استفاده از شاخص استاندارد آلودگی هوا (PSI) و روش وزن دهی معکوس فاصله (IDW) در شهر مشهد پهنه بندی شده است. از طرفی پارامترهای اقلیمی نظیر سرعت باد، جهت باد و میزان بارش نیز تحلیل شده است. با مقایسه و همپوشانی آنها در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و نیز بررسی میزان ارتباط بین عوامل اقلیمی و شاخص PSI از طریق همبستگی پیرسون، تاثیر عوامل اقلیمی بر کاهش آلودگی هوا تا حدی مشهود است به طوری که در ماه فروردین به دلیل وجود بارش های بهاره از میزان آلودگی هوا کاسته شده و در ماه های دی و بهمن به دلیل وارونگی هوا و برخورداری از بارش کمتر، میزان آلودگی هوا نسبت به ماه های گرم سال افزایش یافته است. علاوه بر این، عامل جهت باد بیشترین تاثیر را در کاهش آلودگی هوا داشته و در ماه های فروردین و آذر، بیشترین ارتباط بین آنها (به ترتیب r=-0.902، p=0.014 و r=-0.817، p=0.04) به چشم می خورد. در بیشتر ماه ها، بیشترین آلودگی هوا در اطراف ایستگاه های صدف، لشگر و نخ ریسی در مرکز شهر با داشتن ترافیک بیشتر و نیز میزان بارش و سرعت باد کمتر و جهت باد موافق مشهود است.

جوندگان نسبت به آلودگی های محیط زیستی به خصوص آلودگی فلزات سنگین بسیار حساس اند و می توانند به عنوان شاخص زیستی در مناطق آلوده استفاده شوند. در این مطالعه غلظت فلزات مس، روی و کروم در بافت مو و کبد جرد ایرانی (Meriones persicus) در محدوده معدن مس دره زرشک و بدون در نظر گرفتن اثر سایر معادن موجود در منطقه به روش هضم تر و با استفاده از دستگاه ICP-OES اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که غلظت فلزات سنگین در بافت مو و کبد از نظر آماری اختلاف معنادار دارد (P<0.01). الگوی انباشتگی فلزات سنگین در هر دو بافت کبد و مو به صورت روی<مس> کروم بود. بر اساس نتایج غلظت فلزات مس، روی و کروم هم در بافت مو و هم در بافت کبد دو جنس نر و ماده با یکدیگر تفاوت معنا داری داشتند (P<0.01). نتایج نشان می دهد که بین میزان تجمع فلزات سنگین در بافت مو و کبد همبستگی معنا داری وجود ندارد (P>0.05) در نتیجه نمی توان رابطه رگرسیونی بین آنها برقرار کرد. با توجه به نبود ارتباط معنا دار بین بافت مو و بافت کبد، در مطالعات آتی نمی توان از بافت مو به منزله یک شاخص زیستی مناسب برای تشخیص غلظت فلزات اندازه گیری شده در بافت کبد استفاده کرد، اما این امر مستلزم مطالعات بیشتر است. تفاوت در تجمع فلزات سنگین در بافت های مو و کبد جنس های نر و ماده این جونده بیانگر اهمیت جنسیت به عنوان یک عامل موثر در تجمع فلزات سنگین است و باید به این موضوع باید در مطالعات آتی توجه شود.

تغییرات کاربری/پوشش اراضی و قطعه قطعه شدن زیستگاه در مقیاس سیمای سرزمین، مهم ترین فاکتور در توزیع اکوسیستم هاست. برای آنالیز روابط بین تغییرات کاربری اراضی و تاثیرات آن بر تنوع زیستی، به اطلاعات کاربری و پوشش اراضی در مقیاس های مختلف نیاز است. هدف از این مطالعه، کمی سازی تغییرات کاربری ها و پوشش اراضی در ذخیرگاه زیست کره ارسباران در شمال غرب ایران و در یک دوره 24 ساله (1366 ـ 1390) است. ارسباران یکی از مناطق مهم حفاظت شده ایران است. از داده های سنجنده TM ماهواره لندست، مربوط به سال های 1366 و 1390 و سنجنده ETM+ مربوط به سال 1380 برای تهیه نقشه کاربری و پوشش اراضی، استفاده شده است. در این پژوهش، 8 طبقه مختلف شامل: کشاورزی آبی، کشاورزی دیم، جنگل متراکم، جنگل تنک، گون زار، علفزار، مراتع فقیر و آب ها، شناسایی شد. نتایج پژوهش نشان داد طی 24 سال (1366 ـ 1390) درصد پوشش جنگل های متراکم به شدت کاهش (12.3 درصد) یافته است، در حالی که علفزار (5.4 درصد)، گون زار (3.7 درصد)، جنگل تنک (1 درصد) و مراتع فقیر (4.9 درصد) در زمان مطالعه شده افزایش یافته اند. ارتفاع و مناطق مسکونی از عوامل اصلی تغییرات کاربری ها در منطقه مطالعه شده است، به طوری که بین 1366 ـ 1390، جنگل متراکم 96 درصد از مساحت خود را در پایین ترین طبقه ارتفاعی (260 ـ 700 متری) از دست داد. نتایج این پژوهش، کاهش زیستگاه و از دست رفتن کاربری و پوشش اراضی مهم ذخیره گاه زیست کره ارسباران را به طور کمی نشان می دهد که می تواند در اجرای مدیریت موثر منطقه در مقیاس سیمای سرزمین که وظیفه حفظ منابع اکولوژیکی را با وجود تهدیدات منابع انسانی دارد، موثر باشد.

با توجه به اجرای طرح های عمرانی، فعالیت های بشر موجب نگرانی های قابل توجهی بر تنوع زیستی در جوامع انسانی شده است. از این رو، ارزیابی تاثیرات محیط زیستی پروژه ها، می تواند به عنوان یک ابزار کمکی برای مدیران محیط زیست برای جلوگیری از بروز تاثیرات منفی به ویژه بر روی تنوع زیستی به کار رود. در ارزیابی تاثیرات محیط زیستی باید همه اجزای محیط زیست از جمله تنوع زیستی مورد توجه قرار بگیرد و یکپارچه سازی در فرایند ارزیابی به طور مناسب انجام شود. مطالعه حاضر نشان داد که دستورالعمل ارزیابی تاثیرات محیط زیستی ایران مصوب سال 1994، در فرایند ارزیابی تاثیرات محیط زیستی در بیانیه کنوانسیون تنوع زیستی سازمان ملل متحد فاقد نگرش کافی و موثر در یکپارچه سازی تنوع زیستی است. در این مطالعه، برای بررسی کیفیت 50 بیانیه تاثیرات محیط زیستی در بین بیش از 1171 مورد، از رویکرد ارزیابی کمی استفاده شد که مطابق با نظر سازمان حفاظت محیط زیست ایران از نظر ارزیابی تنوع زیستی به تصویب رسیده اند. پس از تجزیه و تحلیل داده های مبتنی بر نمونه، با استفاده از آزمون دوجمله ای نتیجه به دستامده به جامعه آماری تعمیم داده شد. یافته های این مطالعه نشان می دهد که در بیشتر از 50 درصد بیانیه های ارزیابی تاثیرات محیط زیستی با اطمینان 95 درصد نگرانی های مربوط به تنوع زیستی وجود دارد. بر این اساس، در سیستم ارزیابی تاثیرات محیط زیستی کشور به دلیل اهمیت تنوع زیستی تمرکز فعالان ارزیابی محیط زیست باید بیشتر بر مسائل مربوط به تنوع زیستی به ویژه حیات وحش باشد.

استفاده از جاذب های آلی برای حذف فلزات سنگین از آب به جای جاذب های گران قیمت به خصوص در کشورهای در حال توسعه بسیار مناسب است. در این مطالعه هم دماهای جذب کادمیوم و کاربرد برخی جاذب های آلی (ساقه آفتابگردان، بقایای هرس سیب و انگور) در حذف کادمیوم از سیستم محلول با غلظت اولیه کادمیوم (0 تا 200 میلی گرم در لیتر) در سه سطح PH (8، 6، 4) بررسی شد. نتایج نشان داد که هر سه جاذب آلی کارایی نسبتا بالایی در حذف کادمیوم از سیستم محلول داشتند. با افزایش غلظت اولیه کادمیوم، کارایی حذف کاهش پیدا کرد، ولی با افزایش pH افزایش یافت، به طوری که در pH8 و غلظت اولیه کمتر از 10 میلی گرم در لیتر، بالاترین کارایی حذف برای هرسه جاذب به دست آمد. برازش داده های آزمایشی با مدل های جذب لانگ مویر، فروندلیچ و تمکین نشان داد که مدل های لانگ مویر و فروندلیچ نسبت به مدل تمکین برازش بهتری با داده های آزمایشی داشتند. بیشترین جذب تک لایه ای لانگ مویر (qmax) برای ساقه آفتابگردان، بقایای هرس سیب و انگور، به ترتیب به میزان 8905، 8155 و 7895 میلی گرم در کیلوگرم در pH برابر 8 به دست آمد. در ساقه آفتابگردان پارامتر های ظرفیت جذب (qmax, A, KF) و شدت جذب (KT, KL, 1/n) در مقایسه با بقایای هرس انگور و سیب بیشتر به دست آمد و ساقه آفتابگردان در مقایسه با دو جاذب دیگر کارایی نسبتا بهتری در حذف کادمیوم از سیستم محلول داشت. فاکتور جداسازی لانگ مویر (RL) بین 0.80-0.02 به دست آمد که نشان دهنده جذب مطلوب کادمیوم بر روی جاذب های بررسی شده است. منفی بودن تغییرات انرژی آزاد گیبس نشان دهنده خودبه خودی بودن واکنش جذب است.

در این پژوهش با استفاده از تکنیک های ورودی تحلیل پوششی داده ها، شاخص های کارایی و بهره وری مصرف آب تهران برای دوره زمانی 1384ـ 1392 ارزیابی شد. همچنین همبستگی بین مصرف آب و فعالیت های اقتصادی منطقه با استفاده از شاخص تولید ناخالص داخلی منطقه ای بررسی شد. نتایج نشان می دهد که بهره وری کل از نظر تغییر کارایی فنی و تغییر کارایی مقیاس، به ترتیب 1.80 و 1.68 درصد بهبود یافته است. علاوه بر آن، به علت اجرای طرح های کلان، جمع آوری و تصفیه فاضلاب و همچنین به کار بردن راهکارهای مدیریت مصرف آب برای افزایش ذخیره سالانه آب به ویژه از سال 1390 به بعد، بهره وری کل از نظر تغییر فناوری، 12.32 درصد بهبود یافته است. این شاخص ها تایید می کند که بدون کاهش در میزان تولیدات و خدمات عمده مربوط به تهران، امکان کاهش مصرف آب تا 22 میلیون متر مکعب در این شهر میسر است.

فلزات سنگین جزء آلاینده های روز افزون محیط زیست محسوب می شوند. این آلاینده ها به راحتی توسط گیاهان جذب و به منزله عوامل قوی تنش زا برای متابولیسم گیاه قلمداد می شوند. فلزات سنگین از طریق رقابت با عناصر مغذی تاثیر بسزایی در توزیع آنها در گیاه دارند. هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر سطوح افزایشی آلودگی کروم (VI)، کادمیوم و سرب بر ایجاد عدم تعادل در وضعیت عناصر مغذی در برگ و ساقه/شاخه دو گونه از صنوبر (تبریزی و سپیدار) بود. آزمایش به صورت کاشت نهال های صنوبر در گلدان های حاوی خاک آلوده به هر یک از فلزات سنگین انجام شد. نتایج نشان داد که فلزات سنگین سبب کاهش غلظت کلیه عناصر مغذی در برگ و ساقه/شاخه نهال ها شدند (0.05>P). گونه تبریزی در قیاس با گونه سپیدار نسبت به آلودگی کروم (VI) و کادمیوم حساس تر بود. بالاترین و پایین ترین تاثیر منفی بر جذب عناصر غذایی توسط نهال ها به ترتیب متعلق به کادمیوم و سرب بود. آلودگی 150 میلی گرم بر کیلو گرم کادمیوم سبب کاهش 65 درصدی در غلظت پتاسیم برگی نهال های تبریزی شد. کاهش 78 درصدی در جذب فسفر در نهال های تبریزی نیز در حضور 150 میلی گرم بر کیلوگرم کادمیوم در مقایسه با شاهد رخ داد. مکانیسم های کنش های متقابل بین فلزات سنگین و عناصر مغذی بسیار پیچیده ا ست و به طور جزئی شناسایی شده است. اطلاعات در مورد مکانیسم چرخش عناصر غذایی کمک شایانی به حل مشکلات پروژه های گیاه پالایی تحت تنش فلزات سنگین خواهد کرد.

هدف از این پژوهش ارزیابی ویژگی های هیدروژئوشیمیایی و تعیین فرایندهای کنترل کننده ترکیب شیمیایی آب رودخانه کاکارضا و همچنین بررسی تغییرات غلظت فلزات سنگین در آب این رودخانه است. برای این منظور، تعداد 15 نمونه آب در طول رودخانه برداشت شد و ضمن اندازه گیری غلظت کاتیون ها و آنیون های اصلی و برخی خواص فیزیکوشیمیایی نمونه های آب، غلظت برخی فلزات سنگین نیز در آن ها اندازه گیری شد. نتایج به طور کلی نشان داد که در همه نمونه های آب، غلظت کاتیون های اصلی از روند Ca > Mg > Na+K و آنیون ها از روند SO4< cl< HCO3 پیروی می کند. تیپ هیدروشیمیایی نمونه های آب نیز بیکربناته کلسیک تعیین شد. بر اساس نتایج حاصل از محاسبات هیدروشیمیایی، مشخص شد که فرایندهای انحلال سنگ ها و تبادل یونی، معکوس کنترل کننده های اصلی شیمی آب رودخانه اند. از نظر غلظت فلزات سنگین نیز، نتایج نشان داد که غلظت فلزاتی چون آرسنیک و کادمیوم در طول رودخانه افزایش می یابد که بر اساس نتایج تحلیل مولفه اصلی، این دو فلز منشأ یکسان و عمدتا انسان زاد (فعالیت های کشاورزی) دارند. با توجه به روند تغییرات غلظت سایر فلزات و همچنین نتایج تحلیل مولفه اصلی، می توان نتیجه گرفت که سایر فلزات مطالعه شده عمدتا در آب رودخانه منشأ طبیعی دارند. ارزیابی کیفیت آب رودخانه کاکارضا از نظر آبیاری نیز مشخص کرد که آب رودخانه کاکارضا در حال حاضر برای استفاده در کشاورزی مناسب است.

با توجه به محدودیت منابع آب شیرین، به ویژه در سرزمین های خشک و بیابانی، استفاده از فاضلاب های تصفیه شده در کشورهای مختلف جهان به منزله راهکاری برای مدیریت عرضه و تقاضا منابع آب مطرح است. در همین زمینه، تحقیق حاضر نیز با هدف امکان سنجی و ارزیابی میزان تاثیر و کارآیی گیاه وتیورگراس در کاهش میزان خواص نامطلوب در دو نمونه آب نامتعارف شرکت صنعتی و معدنی گل گهر سیرجان انجام شده است. این پژوهش به صورت فاکتوریل (با دو فاکتور شوری با دو سطح و زمان ماند با پنج سطح) و در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. نمونه های بررسی شده از حوضچه ذخیره پساب معدن و حوضچه ذخیره آب های بسیار شور زیرزمینی موجود در محدوده معدن گرفته شد. سطوح فاکتور زمان شامل زمان صفر، هفته یک، دو، سه و چهار آزمایش بود. نتایج این تحقیق نشان داد که در پایان زمان نمونه برداری (پایان هفته چهارم)، گیاه وتیورگراس بیشترین بازده معادل 31.5 درصد را برای نمونه های پساب معدن و 33 درصد برای نمونه های حوضچه ذخیره آب زیرزمینی، در کاهش میزان کل املاح محلول داشت. همچنین، نتایج مربوط به آنالیز آنیون ها و کاتیون های موجود در نمونه ها نشان داد که گیاه وتیور به ترتیب بیشترین میزان راندمان در کاهش پارامتر سولفات را در هر دو نمونه آب و کمترین میزان راندمان در کاهش پارامتر پتاسیم در نمونه پساب معدن و منیزیم در نمونه آب زیرزمینی را در پایان هفته چهارم داشته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که سیستم تصفیه وتیور پتانسیل بالایی در تصفیه آب های نامتعارف دارای املاح و شوری بسیار بالا و کاهش آلاینده ها دارد.

کمرکولی بزرگ و کمرکولی کوچک دو گونه هم بوم و خویشاوند نزدیک و مثال کلاسیک و اولیه اصل جابه جایی صفاتاند، ولی، با وجود این، سوالات بسیاری درباره جدایی آشیان بوم شناختی این دو گونه از سال 1950 بدون پاسخ مانده است. در مطالعه حاضر، تفاوت های رژیم غذایی دو گونه کمرکولی بزرگ و کوچک به منزله یکی از ابعاد مهم آشیان بوم شناختی در ناحیه تماس آن ها در ایران (رشته کوه زاگرس) بررسی شده است . در این پژوهش، رژیم غذایی دو گونه با بررسی محتویات دستگاه گوارش و با استفاده از استرئومیکروسکوپ مطالعه شد. نتایج نشان داد رژیم غذایی غالب دو گونه در فصل بهار حشراتاند، به طوری که در کمرکولی بزرگ به ترتیب راسته سخت بال پوشان، نیم بال پوشان و راست بالان بیشترین مقدار را در رژیم غذایی این گونه شامل می شوند. همچنین، در کمرکولی کوچک راسته نیم بال پوشان، سخت بال پوشان و بال پولک داران به ترتیب بیشترین مقدار را در رژیم غذایی این گونه به خود اختصاص داده اند. همچنین، به منظور تعیین رابطه بین اندازه بدن این دو گونه با اندازه طعمه های استفاده شده (برای دو صفت اندازه طول سر در راسته نیم بال پوشان و اندازه دهانی در سخت بال پوشان) از آنالیز کوواریانس استفاده شد. نتایج نشان داد که بین اندازه بدن و اندازه طعمه در دو گونه در اندازه طول سر در سن ها تفاوت معنا داری وجود دارد، به طوری که کمرکولی بزرگ نسبت به جثه خود، از حشرات بزرگ تری تغذیه می کند. همچنین، نتایج این مطالعه نشان داد که بین پهنای آشیان بوم شناختی هر دو گونه اختلاف اندکی وجود دارد، ولی هم پوشانی آشیان بوم شناختی غذایی بین هر دو گونه بالاست. نتایج این پژوهش اهمیت نسبی اندازه بدن طعمه را در جدایی آشیان بوم شناختی غذایی دو گونه هم بوم کمرکولی بزرگ و کوچک جهت همزیستی پایدار نشان می دهد.

اجزای بنیادی تشکیل دهنده واحدهای برنامه ریزی در سطوح ملی و بین المللی، نواحی محلی است که نخستین پایه های تمرکز یا عدم تمرکز پایداری توسعه در آن ها شکل می گیرد. در این مطالعه، با به کارگیری مدل نظام مند و یکپارچه ارزیابی پایداری اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN)، وضعیت پایداری ناحیه عرفی منج در گستره جنگل های شهرستان لردگان در استان چهارمحال و بختیاری سنجیده شد. در این رویکرد، 7 مرحله شامل تعیین هدف ارزیابی، مشخص کردن سیستم و قلمرو، تعیین ابعاد و عناصر پایداری، انتخاب معیارها و شاخص ها، طبقه بندی و سنجش شاخص ها، تلفیق شاخص های هر سیستم و در نهایت ترسیم بارومتر پایداری مورد توجه قرار گرفت. مطابق این بررسی، در قالب 2 سیستم طبیعی و انسانی، 4 بعد پوشش زمین، استفاده از منابع، ثروت و جمعیت به منزله ابعاد و 7 معیار و 19 شاخص برای سنجش پایداری منطقه استفاده شد. بر اساس نتایج سنجش شاخص ها، که از روش ارزیابی مبتنی بر نظر کارشناسان محلی استفاده شد، 48 درصد کل شاخص های بررسی شده و 66 درصد شاخص های سیستم طبیعی در وضعیت ناپایدار و تقریبا ناپایدار قرار دارند. شاخص های برداشت چوب هیزمی، زراعت زیر اشکوب و دام در جنگل در وضعیت ناپایدار قرار دارند. تحلیل نتایج و بارومتر پایداری نشان داد در شرایط کنونی وضعیت پایداری در ناحیه عرفی بررسی شده در حالت تقریبا ناپایدار واقع شده است.

بررسی شرایط آسایش اقلیمی مناطق یکی از عوامل موثر در برنامه ریزی اکوتوریسم به شمار می رود. درواقع، اقلیم از عناصر بسیار مهم در شناسایی ارزش تفرجی محیط است. برای برنامه ریزی و مدیریت بهتر اکوتوریسم فقط توجه به ارزش های زیباشناختی محیط کافی نیست، بلکه شناسایی تاثیرات اقلیمی منطقه بر گردشگران حائز اهمیت است. در این مطالعه، برای بررسی شرایط آسایش اقلیمی پناهگاه حیات وحش میانکاله در شمال ایران از دو شاخص بیکر و اقلیم گردشگری (TCI) بهره گرفته شد. بدین منظور، از آمار نرمال اقلیمی محاسبه شده 3 ایستگاه سینوپتیک در منطقه در طول دوره آماری 1380ـ1390 استفاده شد. نتایج نشان می دهد وضعیت آسایش اقلیمی منطقه در طول سال متغیر و در بیشتر ماه های سال برای استفاده گردشگری قابل تحمل است. بر اساس نتایج دو روش، که تا حدودی هم پوشانی دارند، بهترین زمان گردشگری در پناهگاه حیات وحش میانکاله در ماه های اردیبهشت، خرداد، تیر، مرداد، شهریور و مهر ارزیابی می شود. در بقیه ماه های سال برای گردشگری به تمهیداتی جهت رفع مزاحمت های اقلیمی همچون سرمایش هوا نیاز است.

امروزه از دوکفه ای ها به وفور در مطالعات در زمینه پایش آلودگی فلزات سنگین در محیط های آبی استفاده می شود. هدف از این مطالعه، بررسی تجمع زیستی فلزات سنگین روی (Zn) و کروم (Cr) در اندام های مختلف دوکفه ای Anodonta cygnea بود. بدین منظور، 42 نمونه برداشت شده این دوکفه ای از منطقه سمسکنده ساری در محیط آزمایشگاه با غلظت 125ml-1 فلزات به صورت جداگانه در یک دوره 27 روزه مواجهه داده شدند. سطوح مبنا، میزان تجمع و مقادیر DC/C0 هر دو فلز در اندام های جبه، آبشش، هپاتوپانکراس و پا در طول دوره مطالعه اندازه گیری شد. سطوح پایه فلز روی به صورت معنا داری بالاتر از سطوح پایه کروم بود (p<0.01). تفاوتی در مقادیر پایه روی در اندام های مختلف مشاهده نشد، اما سطوح پایه کروم در اندام ها متفاوت بود (آبشش > هپاتوپانکراس » پا > جبه). بیشترین میزان تجمع هر دو فلز در طول دوره مواجهه مربوط به اندام های آبشش و هپاتوپانکراس و کمترین مقدار تجمع نیز متعلق به جبه بود. نسبت های DC/C0 محاسبه شده در همه اندام ها برای فلز کروم به صورت معنا داری (p<0.01) بیشتر از روی بود و ترتیب مقادیر آن برای دو فلز عبارت بود از: Zn: هپاتوپانکراس > پا > جبه > آبشش، Cr: جبه > هپاتوپانکراس » پا > آبشش. با توجه به نتایج این مطالعه، دوکفه ای A.cygnea به منزله یک شاخص زیستی آلودگی فلزات روی و کروم در محیط های آب شیرین پیشنهاد می شود.