اخلاق پزشکی
سال:1388 | دوره:3 | شماره:7 |تعداد مقالات:9

اخلاق شاخه ای از دانش بشری است که با اصول، قواعد و معیارهای درست و نادرست رفتاری ارتباط دارد. عموما تجزیه و تحلیل دیدگاه های فیلسوفانه و مذهبی اعضای متفکر، مطلع و آگاه، بر اخلاقیات حاکم بر جامعه موثر می باشد. در این حالت، قانون کاربردی استنتاج شده توسط پیشینیان به عنوان قانون منطقی و قابل قبول، پذیرفته شده و غالبا اساس دستورالعمل های حرفه ای و آیین نامه ها را تشکیل می دهد.

اخلاق پزشکی را می توان حول سه محور اساسی اخلاق در آموزش، اخلاق در پژوهش و اخلاق در درمان یا اخلاق بالینی در هر یک از مراحل مختلف آغاز زندگی، در طول زندگی، پایان زندگی و پس از مرگ مورد مطالعه قرار داد. هر چند اخلاق پزشکی بر تمام شئون علم پزشکی ساری و جاری است اما بر خلاف گذشته که اخلاق پزشکی صرفا به رابطه بین پزشک و بیمار می پرداخت از دهه هفتاد میلادی به این سو با گسترش روزافزون فنآوری های نوین زیست پزشکی و طرح مسائل مستحدثه پزشکی تحول چشمگیری در این زمینه ایجاد شده که از موضوعات مورد مطالعه اخلاق پزشکی است.اخلاق بالینی به عنوان یکی از محورهای اساسی اخلاق پزشکی که به تبیین قواعد اخلاقی حاکم بر رابطه پزشک و بیمار و مسائل مستحدثه ناشی از فنآوری های نوین زیست پزشکی می پردازد جامعه پزشکی را با طیف وسیعی از مسائل اخلاقی رو به رو ساخته است که آزمایش های تجربی، ژنتیک، پیوند اعضا، قتل ترحم آمیز، معاینات بالینی، توزیع عادلانه خدمات پزشکی، جراحی های نادر و پرهزینه، اعلان خبر بد، باروری های پزشکی، ارائه اطلاعات لازم به بیماری که در جریان معالجه و درمان قرار دارد از جمله آنهاست.این مقاله ضمن تبیین پارامترهای اخلاق بالینی و چگونگی بسط و گسترش آن، به تشریح برنامه های راهبردی آموزش اخلاق بالینی و شناخت روش های آن می پردازد و ضرورت بسط و گسترش اخلاق بالینی و نهادینه کردن آن را در نظام جامع سلامت به عنوان یکی از محورهای اساسی اخلاق بالینی مورد مطالعه قرار می دهد.

اخلاق زیستی، دانشی نوپا و میان رشته ای در حوزه اخلاق کاربردی است که به تحلیل و بررسی چالش ها و مشکلات اخلاقی، فلسفی، دینی و حقوقی ناشی از ظهور و گسترش فن آوری های نوین زیستی می پردازد. آثار و پیامدهای حتمی یا احتمالی مخاطره آمیز ناشی از کاربست تکنولوژی هایی از قبیل شبیه سازی، دست کاری های ژنتیکی، آزمایش های زیست پزشکی بر روی موضوعات انسانی و ... سبب شده است تا نهادهای بین المللی در سطوح مختلف به تدوین و تصویب اعلامیه ها و کنوانسیون هایی مبادرت ورزند و ضمن تبیین اصول کلی و راهنما برای کشورها و قانونگذاری های داخلی از آنها بخواهند در راستای تنظیم مقررات و تدوین قوانین جامع و همه جانبه نگر مساعی خود را بکارگیرند. در این راستا و در سطح بین المللی می توان به اعلامیه های سازمان علمی، فرهنگی، آموزشی ملل متحد (یونسکو) و نیز تلاش ها و بیانیه های مجمع عمومی سازمان ملل متحد اشاره کرد و در سطح منطقه ای کنوانسیون های شورای اروپا را خاطر نشان ساخت.

مولکول DNA نقش اساسی در فیزیولوژی، ویژگی های ظاهری و بیماری ها در انسان دارد. همانگونه که اطلاعات مربوط به صفات فیزیکی مانند قد، رنگ مو، رنگ چشم و ... در مولکول DNA که از پدر و مادر به هر انسانی به ارث می رسد نهفته می باشد، در مطالعات و پژوهش های جدید ژنتیک مشخص شده است که ژن ها نه تنها در بروز صفات فیزیکی نقش دارند بلکه در ایجاد رفتارها مانند: تهییج پذیری، تحریک پذیری ناگهانی، افراطی عمل کردن، هیجان طلبی، ماجراجویی و نوطلبی و بیماری های روانی مانند: اسکیزوفرنی و افسردگی دو قطبی و اوتیزم نقش تعیین کننده ای دارند. اخیرا در علوم اجتماعی و روانشناسی و فلسفه نقش ژن ها در شکل گیری شخصیت و رفتار انسان و ماهیت روان انسان و فعالیت مغز به عنوان یگانه مرکز پردازش کلیه اطلاعات فعالیت های انسان، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. لوح سفید به عنوان یکی از معروفترین فرضیه هایی که فعالیت انسانی را شرح می داده است دیگر مورد قبول نمی باشد و پژوهشگران در تلاش برای کشف مکانیسم ها و فرضیه های دیگری هستند که فعالیت های پیچیده مغز انسان را قابل فهم نماید. این موضوع با توجه به وجود فرهنگ های مختلف روی کره زمین و هم زمان، وجود تشابهات فرهنگی، نقش ژنتیک را بیش از گذشته در رویش و پویایی فرهنگ ها نشان می دهد. مقاله حاضر به طور خلاصه نقش ژنتیک را در حوزه رفتار و فرهنگ بطور اجمال را بررسی می نماید.

معنای زندگی ساختاری چند بعدی است که از راه های گوناگون فهم می شود و به طور کلی به ارزش و مقصود زندگی، اهداف مهم زندگی و برای برخی افراد به معنویت اشاره دارد. در این مقاله به مقیاسی اشاره می شود که از مفهوم سازی متعدد ناشی شده و تلفیقی از قسمت های استدلالی و استقرایی است. دو گروه از بیماران سرطانی اطلاعاتی جهت میزان پیشرفت و مطالعه روان سنجی در اختیار گذاشتند و که پس از تحلیل پارامترها، مقیاس MiLs برای معنا دارای زندگی بدست آمد که شامل چهار جنبه می باشد: سازگاری و صلح، چشم انداز زندگی و مقصد و اهداف، کاسته شدن معنا و فوائد معنویت. MiLs یک مقیاس ارزیابی معنا در زندگی است که مبتنی بر نظریه بوده و از نظر روان سنجی، منطقی و مناسب استفاده بیماران سرطانی می باشد.

سابقه و هدف: بر اساس احادیث نبوی ازدواج از سنت های مورد تاکید و ازدواج سنتی الهی برای آرامش انسان و امتداد نسل بشری است و موجب تکمیل ایمان شده و استنکاف از آن مذموم و موجب جدایی از پیروی رسول گرامی اسلام می گردد.بررسی مطالعات نشان می دهد که میزان بروز ناهنجاری های مادرزادی در ازدواج های خویشاوندی بیشتر از ازدواج های غیر خویشاوندی است. از آنجایی که آمار ازدواج های فامیلی در کشور ما بالا است، هدف از انجام این تحقیق تعیین میزان ازدواج های خویشاوندی و شیوع آنومالی های مادرزادی در مقایسه با موارد ازدواج های غیرخویشاوندی می باشد.مواد و روش ها: مطالعه حاضر یک پژوهش توصیفی - تحلیلی است که جمعیت مورد مطالعه، 928 زوج بودند. از این تعداد زوج 358 مورد ازدواج خویشاوندی و 570 مورد ازدواج غیرخویشاوندی داشتند. مطالعه بر مبنای خصوصیات سن والدین، میزان ازدواج های خویشاوندی و غیر خویشاوندی، نوع ناهنجاری (آنومالی) در فرزندان (در صورت وجود) بود. برای جمع آوری اطلاعات از روش پرسشنامه و ملاقات رو در رو استفاده شد.یافته ها: میانگین سن والدین در دو گروه ازدواج های خویشاوند و غیرخویشاوند یکسان بود. از مجموع 37 نفر فرزندان با ناهنجاری های آشکار، 26 مورد (7.26%) نتیجه ازدواج های خویشاوندی و 11 مورد (1.92%) حاصل ازدواج های غیرخویشاوندی بودند، یعنی میزان آنومالی ها در ازدواج های فامیلی 3.78 برابر ازدواج های غیرفامیلی بود. همچنین در این مطالعه میزان ازدواج خویشاوندی 38.57% بود.نتیجه گیری: از یافته های این مطالعه چنین نتیجه گیری می شود که فراوانی نسبی ناهنجاری های مادرزادی در ازدواج های خویشاوندی بیشتر از ازدواج های غیرخویشاوندی بود. با توجه به نقش موثر ازدواج های خویشاوندی در ایجاد ناهنجاری های مادرزادی، آموزش، آگاهی و مشاوره ژنتیک زوجین در پیشگیری از بروز ناهنجاری های مادرزادی ضرورت دارد.

مقدمه و هدف: تاکیدی که در کشور ما بر ارزش های دینی و معنوی وجود دارد، زیربنای اقداماتی است که جهت حفظ مقام و ارزش انسان ها در نظر گرفته شده است و اخلاق پزشکی جایگاه ویژه و منحصر به فردی در میان مباحث علمی دارد، زیرا مسقیما با جان آدمی مرتبط است به همین دلیل اخلاق، جزئی جدایی ناپذیر از علم پزشکی تلقی می شود و توصیه های آن در جهت هدایت رفتارها و روش های حرفه ای پزشکی می باشد. آموزش اخلاق پزشکی طی دو دهه اخیر در برنامه آموزشی پزشکی ایران بعنوان یک موضوع حائز اهمیت مطرح شده است و اجرا می شود. با این حال، خود دانشجویان پزشکی که از عمده ترین کاربران علم اخلاق پزشکی هستند، در مورد این درس کمتر مورد نظرسنجی قرار گرفته اند. هدف از مطالعه حاضر، دستیابی به نگرش و نظریات دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته پزشکی دانشگاه جندی شاپور اهواز درسال 86-85 در مورد درس اخلاق پزشکی بود، یافته های و نتایج این مطالعه می تواند در زمینه حل مشکلات احتمالی و نحوه برنامه ریزی آموزشی مفید باشد.روش کار: در این مطالعه اپیدمیولوژیک توصیفی (توصیفی - مقطعی) کلیه فارغ التحصیلان و دانشجویان رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز درسال تحصیلی 86-85 که درس اخلاق پزشکی را در برنامه آموزشی گذرانده اند، مورد بررسی قرار گرفتند. تعداد 457 پرسشنامه کتبی که مشتمل بر سوالات دموگرافیک و 8 سوال در مورد نگرش به درس اخلاق پزشکی تنظیم و در میان دانشجویان و فارغ التحصیلان توزیع شد که در نهایت، تعداد 398 پرسشنامه پاسخ داده شده جمع آوری شد. داده های حاصل از پرسشنامه با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت.نتایج: از میان کل شرکت کنندگان 332 (83.4%) نفر دانشجو و 66 (16.5% نفر فارغ التحصیل بودند). به علاوه 235 نفر از شرکت کنندگان مونث (59%) و 163 نفر ازآنها مذکر (40.9%) بودند. به طور کلی افراد فارغ التحصیل از نحوه تدریس و محتوای درسی واحد درس اخلاق پزشکی رضایت کمتری داشتند، افراد فارغ التحصیل اهمیت این درس را خیلی بیشتر از دانشجویان درک کرده بودند. بیشتر شرکت کنندگان دانشجو دوره کارورزی را دوره مناسب برای تدریس این درس می دانستند (53.0%)، که در مورد افراد فارغ التحصیل این نسبت به طور متمایزتری وجود داشت (93.9%). درصد بیشتری از افراد فارغ التحصیل زمان مناسب برای ارائه این درس را مقاطع پایان دوره تحصیل می دانستند.نتیجه گیری: با توجه به نتایج عنوان شده پیشنهاد می شود که تغییر جدی در نگرش به این درس و تغییر رفرانس های این درس به سمت رفرانس های کاربردی تر انجام گیرد و از طرفی ساعات لازم جهت تدریس این درس افزایش یابد. به علاوه باید مقاطع پایانی دوره تحصیلی رشته پزشکی به اینگونه دروس اختصاص داده شود تا دانشجویان با انگیزه و نگرش جدی تری نسبت به فراگیری این درس اقدام کنند.

دانش و حرفه پزشکی در متون کهن ایران و اسلام، همواره به عنوان علم و شغلی مقدس بشمار آمده و بخصوص در تعالیم دینی و اسلامی از قدیم الایام بعنوان یک عبادت تلقی شده است. رعایت اصول اخلاقی و حرفه ای در امر طبابت به عنوان مهمترین خصیصه برای طبیبان و پزشکان ایرانی و اسلامی مورد توصیه و توجه جدی قرار گرفته و بر این اساس در منابع و متون ادبیات اسلامی و ایرانی ویژگی هایی همچون ارتباط و یاد خدا، توکل، رازداری، خوش خلقی، امیدبخشی، ارتباط و رفتار مناسب با بیمار و اعتقادات نیکو بعنوان فرهنگ اخلاق طبابت و پزشکی مطرح بوده است. بنابراین می توان با حفظ و تکریم ارزش ها و فرهنگ کهن ایرانی و اسلامی و توسعه و ترویج آن گامی مثبت در جهت تقویت و ساماندهی اخلاق پزشکی در حوزه سلامت و بهداشت جامعه اسلامی کشورمان برداریم.

تا اواخر قرن نوزدهم، ناباروری هر یک از زوجین به منزله یک امر درمان ناپذیر و موجب انقطاع نسل محسوب می گردید. با تولد اولین کودک ناشی از لقاح آزمایشگاهی، آگاهی مردم از درمان های نوین ناباروری افزایش یافت و روش های جدید کمک باروری به سرعت رشد و گسترش پیدا کرد. و سالانه تعداد زیادی کودک از راه اهدای گامت متولد می شوند. در مورد این کودکان سوالات متعددی وجود دارد که مهمترین این سوالات در مورد افشاء یا عدم افشاء اهدای گامت یا رویان برای دیگران یا کودک حاصله از گامت می باشد که در این مقاله به آن پاسخ داده شده است.ناباروری، درمان های کمکی تولیدمثل، انواع باروری اعم از باروری طبیعی و مصنوعی،دلایل طرفداران اهدای ناشناخته و اهدای شناخته شده گامت، بررسی دلایل موافقان و مخالفان افشای راز اهداء به دیگران و کودک، منافع و زیان های رازداری گامت اهدایی، و استقلال فردی از جمله موارد مورد مطالعه در این مقاله است ودر نتیجه باید گفت که اولا، زوج های نابارور قبل از شروع به درمان باید با شرکت در جلسات مشاوره ای با روند درمانی و پیامد های آن آشنا شوند. ثانیا، فرزند حاصله از گامت اهدایی حق دارد از منشاء ژنتیکی خود مطلع شود. ثالثا، باید راه حلی پیدا کرد که حق و حقوق این کودکان به عهده والدین غیرژنتیکی آنها باشد. رابعا، افشاء نسب زیست شناختی کودک برای وی بر عهده والدین غیرژنتیکی باشد.