حسابداری مدیریت
سال:1393 | دوره:7 | شماره:23 |تعداد مقالات:7

سیستم اطلاعات حسابداری (AIS) به عنوان یکی از زیر مجموعه های فناوری اطلاعات دارای کاربرد گسترده ای است وسبب تسریع رشد اقتصادی و اجتماعی جوامع شده است.بنابراین، شرکت ها و بنگاه های اقتصادی در بسیاری از کشورها برنامه های خاصی را در جهت ارتقای این فناوری تدوین و پیاده سازی نموده اند، که این خود در جهت توسعه سطح دانش و ارائه راهکارهای نوین درارائه ابزارهای مورد استفاده بسیار موثر بوده است.این در حالی است که رشد شاخص های مالی و بهره وری و افزایش بازدهی فعالیتهای اقتصادی توجهات خاصی را به این موضوع معطوف داشته، از این رو وبا توجه به مشکلات ناشی ازعدم آگاهی به ابعاد این نوع از سیستم ها و زیان های وارده غیر محسوس از بابت عدم توجه و دقت به اطلاعات مالی و حسابداری در شرکت ها و حساسیت آن برای مدیران و به خصوص ذینفعان، در این پژوهش سعی کردیم به بررسی ابعاد و عناصر موثر بر موفقیت سیستم اطلاعات حسابداری با ارائه ابزار پرسشنامه و کسب نظر خبرگان و بهره گیری از تکنیک دیماتل به مطالعه آن بپردازیم. که در این بین با تلفیق ساختار سیستم اطلاعات حسابداری با شاخص های سودمندی و انجام مقایسات زوجی بین آنان، میزان اثر هریک از عناصر سیستم اطلاعات حسابداری را با منظور نمودن تاثیر اثر گذاری شاخصه های سودمندی بر موفقیت در سیستم، رتبه بندی نماییم.که با توجه به نتایج حاصله از این پژوهش به ترتیب عامل نیروی انسانی، رویه ها و دستورالعمل ها، داده ها و نرم افزار دارای بیشترین تاثیر بر موفقیت سیستم اطلاعات حسابداری معرفی شده اند.

در عصر فرا رقابتی امروز، سازمان ها با محیطی روبرو هستند که مشخصه آن افزایش پیچیدگی، جهانی شدن و پویایی است. از آنجا که سازمان ها برای استمرار و استقرار خود با چالش های نوینی مواجه هستند، برون رفت از این چالش ها مستلزم توجه بیشتر به توسعه و تقویت مهارت ها و توانایی های درونی است که این کار از طریق مبانی دانش سازمانی و سرمایه فکری صورت می گیرد و سازمان ها از آن ها برای رسیدن به عملکرد بهتر در دنیای کسب و کار استفاده می کنند. دانش و سرمایه فکری نیز به عنوان استراتژی های پایدار برای حصول و نگهداری مزیت رقابتی سازمان ها تشخیص داده شده است. با این وجود بررسی های اخیر حاکی از وجود پتانسیل های مخربی در درون سرمایه های فکری سازمان و ارزش ایجاد شده توسط آن به نام «بدهی های فکری» است. هدف از انجام این پژوهش بررسی مفهومی نوین به نام بدهی های فکری (ILs) در نقطه مقابل سرمایه های فکری است. بنابر این، این پژوهش از نوع توصیفی بوده و به دنبال ارائه چارچوبی نظام مند درباره مبحث بدهی های فکری است. در این چارچوب به تعریف، نحوه شناسایی و اندازه گیری مفهوم بدهی های فکری پرداخته شده است. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که بدهی های فکری پتانسیل های بالقوه درون سرمایه های فکری است که موجب تخریب ارزش ایجاد شده توسط سرمایه های فکری می شود. همچنین وجود این نوع از بدهی ها در درون سازمان، کاهش ارزش شرکت و افزایش احتمال بروز ورشکستگی مالی شرکت ها را به دنبال دارد.

این پژوهش به تحلیل موضوعی نشریات دارای رتبه علمی - پژوهشی حوزه مالی و حسابداری در ایران ونشریه finance آمریکا و مقایسه نتایج آنها با یکدیگر با استفاده از مدل پانل دیتا می پردازد.هدف پژوهش، سنجش اثربخشی رویکرد محتوایی این نشریات در چاپ مقالات با موضوع حسابداری و مالی است.جامعه آماری مربوط به یازده فصلنامه دارای رتبه علمی – پژوهشی در حوزه حسابداری و شش فصلنامه دارای رتبه علمی – پژوهشی در حوزه مالی طی دوره زمانی 1391- 1388 و مقایسه نتایج آنها با 480 عنوان مقاله منتشر شده در نشریه finance، در طی سالهای 2011-2008 می باشد. روش پژوهش با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا از نوع کمی و روش تجزیه و تحلیل آماری و اقتصادسنجی است.نتایج بررسی ها نشان میدهد که در نشریات حسابداری ایران رابطه معنی دار اما ضعیفی بین تعداد مقالات منتشره و موضوع حسابداری وجود دارد. همچنین در نشریات مالی ایران رابطه مثبت و معنی داری بین تعداد مقالات منتشره با موضوع مالی وجود دارد.علاوه بر این ارتباط مثبت و معناداری بین رویکرد انتشار مقالات در نشریه finance آمریکا با موضوع مالی وجود دارد.

محافظه کاری شرطی، در شناسایی سریع تر زیان نسبت به سود نمود می یابد که آن را عدم تقارن زمانی سود نیز می نامند. این عدم تقارن زمانی سود می تواند از پدیده دیگری نیز ناشی شود که آن را چسبندگی هزینه ها می نامند. چسبندگی هزینه به این معناست که هزینه ها هنگام افزایش فروش، افزایش می یابد، اما در هنگام کاهش فروش، به همان میزان کاهش نمی یابد. از طرفی عدم تقارن اطلاعاتی موجب اعمال محافظه کاری بیشتری در گزارشگری مالی می شود، که این رابطه نیز تحت تاثیر چسبندگی هزینه ها قرار می گیرد. این پژوهش درصدد شناسایی تاثیر چسبندگی هزینه ها بر محافظه کاری شرطی و عدم تقارن اطلاعاتی می باشد. داده های مورد استفاده شامل نمونه ای مرکب از 115 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، در طی سال های 1382 تا 1391 می باشد. برای تجزیه وتحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها از الگوی رگرسیون چند متغیره و داده های ترکیبی استفاده شده است. نتایج حاصل از فرضیه های پژوهش نشان می دهد که پس از کنترل اثر چسبندگی هزینه ها، محافظه کاری شرطی کاهش می یابد، به این معنا که بخشی از الگوی عدم تقارن زمانی سود ناشی از چسبندگی هزینه ها می باشد. همچنین نتایج بیانگر این مطلب است که رابطه مثبت معناداری بین عدم تقارن اطلاعاتی و چسبندگی هزینه ها وجود دارد که این رابطه تاثیر عدم تقارن اطلاعاتی بر محافظه کاری شرطی را کاهش می دهد.

انجمن بین المللی حسابداران مالی (آیفک) به ارائه مراحل توسعه حسابداری مدیریت شامل مرحله اول: تعیین بهای تمام شده و کنترل مالی، مرحله دوم: تهیه و آماده سازی اطلاعات برای برنامه ریزی و کنترل مدیریت، مرحله سوم: کاهش اتلاف منابع سازمان و مرحله چهارم: خلق ارزش ازطریق استفاده کارا از منابع پرداخته است، عبدالقادر و لوتر (2006) توانستند چهل تکنیک، مفهوم و روش حسابداری مدیریت را به 4 مرحله توسعه مذکور منتسب نمایند. ما در این پژوهش به دنبال درک جایگاه حسابداری مدیریت در ایران و بالاخص این موضوع که در کدام مرحله قرار گرفته ایم و همچنین بررسی وضعیت این چهل تکنیک در ایران هستیم.پرسشنامه ای مشتمل برچهل سوال درقالب طیف پنج گانه لیکرت درحوزه وضعیت استفاده، میزان استفاده و اهمیت استفاده طراحی و میان مدیران مالی شرکت های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادارتهران و مدیران مالی صنعت نفت و گاز توزیع شد و نتایج حاصل از 140 پرسشنامه به شرح زیر می باشد.میزان استفاده از «مرحله اول» درایران زیاد می باشد و میزان استفاده از سایر مراحل درسطح پایینی قراردارد.دو تکنیک، روش یا مفهوم شامل «استفاده از یک نرخ سربار برای کل شرکت» و «استفاده از معیارهای مالی برای ارزیابی عملکرد سازمان» در ایران به میزان بالایی مورد استفاده قرار میگیرند. میزان استفاده از هفت تکنیک، روش یا مفهوم شامل «استفاده از نرخ سربار برای هر یک از واحدهای سازمان»، «بودجه بندی انعطاف پذیر»، «استفاده از بودجه برای انجام وظایف برنامه ریزی مدیران»، «تهیه سناریوهای بودجه (تحلیل شرطی: اگر... آنگاه...)»، «تهیه بودجه بر اساس برنامه های بلندمدت و راهبردی شرکت»، «استفاده از شاخص های غیر مالی مرتبط باکارکنان برای ارزیابی عملکرد سازمان» و «استفاده از روش های ارزشیابی موجودی ها (فایفو، لایفو،...)»، درسطح متوسطی قراردارند. میزان استفاده از سایر تکنیک ها در ایران، درسطح پایینی قراردارد.اهمیت استفاده از «مرحله اول» درسطح متوسطی می باشد و اهمیت استفاده ازمراحل دوم و سوم و چهارم، زیاد می باشد. ترتیب اهمیت مراحل از کمترین به بیشترین به صورت مرحله اول، مرحله دوم، مرحله چهارم و مرحله سوم قرار دارند.اهمیت تکنیک «استفاده از یک نرخ سربار برای کل شرکت» درسطح پایینی قرار دارد. چهارده تکنیک، روش و مفهوم از اهمیت متوسطی برخوردارند و اهمیت بیست و یک تکنیک، روش و مفهوم دیگر، بالا می باشد.تکنیک های اولویت دار برای استفاده عبارتند از: «استفاده از شاخص های غیر مالی مرتبط با عملیات برای ارزیابی عملکرد سازمان»، «طبقه بندی هزینه هابه ثابت و متغیر»، «ارزیابی عملکرد بر مبنای ارزش افزوده اقتصادی»، «الگو برداری از بهترین ها»و «محاسبه بهای تمام شده بر مبنای فعالیت».

تقریبا تمام استفاده کنندگان اطلاعات مالی در تلاشند به کمک اطلاعات جاری، رویدادهای آینده را پیش بینی کنند. هر چه ارزش محتوایی اطلاعات بیشتر باشد، ‍ سودمندی کاربرد آن ها در اتخاذ تصمیم بیشتر خواهد بود. یکی از مواردی که بیشترین توجه استفاده کنندگان را به دنبال خود دارد، سود گزارش شده می باشد. برای کاربرد عوامل مربوط تر در تصمیم گیری، می توان سود گزارش شده را به دو گروه اجزا پایدار و ناپایدار تقسیم کرد. هدف از انجام این پژوهش بررسی ارزش محتوایی اطلاعات حسابداری شرکت ها با تاکید بر نحوه برخورد آن ها با سرمایه گذاری منابع که منجر به تقسیم نمونه به دو گروه شرکت های سنتی و غیر سنتی شد، در حالت تفکیک سود به دو گروه اجزا پایدار و ناپایدار است. همچنین تاثیر شرایط اقتصادی بر ارزش محتوایی با شرایط ذکر شده نیز در یک دوره هفت ساله (1384-1390) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بیانگر این بود که ارزش محتوایی اطلاعات در شرکت های غیر سنتی نسبت به سنتی بیشتر می باشد، هر چند با گذر زمان فاصله آن ها از یکدیگر کمتر شده است و تفکیک سود به اجزا پایدار و ناپایدار باعث افزایش ارزش محتوایی می شود. همچنین ارزش محتوایی اطلاعات حسابداری در شرکت های ایرانی با شرایط اقتصادی رابطه معناداری ندارد.

به منظور تحلیل محتوای مقاله های حسابداری و مالی در نشریه های علمی-پژوهشی این حوزه ها بین سال های 1387-1392 با استفاده از روش تحلیل محتوا با بکارگیری ابزار سیاهه وارسی صورت گرفت. یافته ها نشان داد که در طی سال های مورد بررسی 1241 مقاله در مجلات مذکور به چاپ رسیده اند که در سال های اولیه رشد دو برابری و سه برابری داشته و در سال های بعدی روندی صعودی داشته است. 2871 نویسنده در تولید این مقالات شرکت داشته اند که 2365 نفر از آنان را مردان و 506 نفر آنها را زنان تشکیل داده اند. فارغ التحصیلان با مدرک دکتری 48 درصد و فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد 36 درصد آثار را منتشر کرده اند. از نظر رتبه علمی، استادیاران 31 درصد و دانشیاران 12 درصد آثار را منتشر کرده اند. مربیان و استادان در رتبه های بعدی قرار دارند. 7 درصد مقالات تک نویسنده ای و 93 درصد حاصل کارگروهی بودند. در بین دانشگاه ها، دانشگاه آزاد اسلامی با 571 مقاله در رتبه اول و دانشگاه تهران با 175 مقاله در رتبه دوم قرار گرفت. همچنین رهنمای رودپشتی، رحمانی و کردستانی پرکارترین نویسندگان، طی بازه زمانی تحقیق می باشند. این درحالی است که 1299 نفر (45 درصد) محققان، سالی یک مقاله هم منتشر نکرده اند. از نظر گرایش موضوعی مقالات، بیش از نیمی از آثار منتشره (53 درصد) در حوزه حسابداری مالی بوده و علوم مالی با 27 درصد و حسابرسی با 8 درصد در رتبه های دوم و سوم قرار گرفتند.