رخساره های رسوبی
سال:1390 | دوره:4 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

به منظور مطالعه مرجانهای کربنیفر پیشین سازند سردر، برش چینه شناسی زلودو در کوه های ازبک کوه انتخاب شده است. پس از مطالعه 50 نمونه از سنگواره های مرجانی، 9 گونه متعلق به 5 جنس از مرجانهای روگوزا و تابولا به سن سرپوخووین پسین شناسایی شده است. این مرجانها شامل گونه های Durhamina sp.، Heritschioides cf. vepres، Heritschioides pseudosolitarius، Heritschioides vepres، Multithecopora sp.، Orygmophyllum sp.، Paraheritschiodes antoni antoni، Paraheritschiodes sp. 1 و Paraheritschiodes sp. 2 می باشند. در این پژوهش علاوه بر بازنگری سن گونه های Paraheritschiodes antoni antoni، Heritschioides pseudosolitarius و Heritschioides vepres، دو جنس Orygmophyllum و Durhamina برای اولین بار از ایران گزارش می گردد. این مجموعه با مرجان های کربنیفرمیانی اورال قابل مقایسه است. بر اساس شواهد اکولوژیکی، آرایش کورالیتها و ضخامت دیس اپیمنتها می توان محیط رسوبی قدیمه توالی مورد مطالعه را بخشهای پشت سدی یک پلاتفرم کربناته کم عمق از نوع رمپ در نظر گرفت.

سازندهای آسماری و جهرم از نظر میکروفاسیس و تفسیر محیط رسوبی در چاههای شماره 2، 10 و 11 میدان نفتی گل خاری مورد مطالعه قرار گرفتند. پتروگرافی، مجموعه فونا، بررسی زیست رخساره و بافتهای رسوبی به شناسایی 21 میکروفاسیس کربناته و 3 پتروفاسیس غیر کربناته منجر شد که در چهار زیر محیط رسوبی شامل پهنه جزر و مدی، لاگون، سد و دریای باز واقع بر روی یک پلاتفرم کربناته از نوع رمپ هم شیب نهشته شده اند.

به منظور معرفی تجمعات فونی، تعیین سن و پالئواکولوژی، سازند قم در برش قهرود مورد مطالعه قرار گرفته است. ضخامت سازند قم در ناحیه مورد مطالعه 325 متر و شامل سنگ آهکهای نازک، متوسط تا ضخیم لایه و توده ای بوده که با ناپیوستگی فرسایشی بر روی سنگهای ولکانیکی ائوسن قرار گرفته و در انتها توسط آبرفت پوشیده شده اند. بر اساس مطالعات انجام شده 14 جنس و 26 گونه از روزن داران بنتیک در این برش تشخیص داده شده است. با توجه به مجموعه روزن داران بنتیک سن سازند قم در این ناحیه الیگوسن پسین (چاتین) تا میوسن پیشین (آکی تانین؟) تعیین شده است. حضور روزن داران بنتیک بزرگ با دیواره نازک هیالین مانند لپیدوسیکلینیده ها و نومولیتیده های بزرگ با همزیست جلبکی نشانگر عمق زیاد، نور و انرژی کم، شوری نرمال دریایی و قرار گرفتن در زیر محیط دریای باز می باشد. در اعماق کمتر این دسته روزن داران به علت کاهش عمق، افزایش شدت نور و میزان انرژی، پوسته هایشان ضخیمتر و اندازه کوچکتری دارند. در لاگون نیمه محصور روزن داران با دیواره منفذدار و روزن داران با دیواره بدون منفذ با همدیگر حضور دارند. در آبهای کم عمق تر (لاگون محصور) حضور روزن داران با دیواره بدون منفذ مانند آستروتریلینا، بورلیس، میلیولید و پنروپلیس نشانگر کاهش عمق، افزایش نور و شوری می باشد.

حوضه رسوبی کپه داغ در شمال و شمال شرقی ایران قرار گرفته و سازند خانگیران یکی از مهمترین سازندهای پالئوژن این حوضه می باشد. به منظور مطالعه دوکفه ایهای این سازند، برشی در ناودیس چهل کمان واقع در غرب شهر سرخس، شرق حوضه رسوبی کپه داغ انتخاب گردید. سنگ شناسی این سازند در منطقه سرخس شامل مارن، مارن آهکی و سیلت سنگ می باشد. توالیهای حاوی صدفهای دوکفه ای در این منطقه به ضخامت 50 متر و با سنگ شناسی یکنواخت مارن به رنگ سبز زیتونی، همراه با صدفهای بزرگی از جنس Sokolowia از دوکفه ایهای اویستر می باشند که از حفظ شدگی بسیار خوبی نیز برخوردارند. بر اساس مطالعه این صدفها گونه های Sokolowia beldersaiensis و Sokolowia buhsii از خانواده Ostreidae شناسایی شدند که نشان دهنده محیط ساب تایدال تا مناطق کم عمق و آبهای ائوهالین به سن ائوسن میانی (آشکوب بارتونین) می باشد. علاوه بر این، بررسی پالئوبیوژئوگرافی این دوکفه ایها نشان دهنده تعلق سازند خانگیران به قلمرو دریای تتیس است، دریایی که محدود به آسیای مرکزی بوده و بین دو حوضه ترنسیلوانین رومانی در غرب و حوضه تریم چین در شرق قرار داشته و پس روی آن در طی ائوسن میانی باعث برجای گذاشته شدن این صدفهای اویستر در زمان بارتونین شده است. این صدفها نشان دهنده تعلق حوضه کپه داغ به دریای توران بوده و موید نظریه اوراسیایی بودن کپه داغ می باشند.

سازند سرچشمه یکی از سازندهای کرتاسه زیرین حوضه رسوبی کپه داغ در شمال شرق ایران می باشد. رخنمونی از این سازند در برش روستای ددانلو مورد مطالعه قرار گرفته است. ضخامت این سازند در برش روستای ددانلو 248 متر شامل مارن خاکستری و شیلهای خاکستری تیره رنگ همراه با میان لایه های نازکی از سنگ آهک می باشد. بر اساس مطالعات انجام شده بر روی 135 اسلاید تهیه شده از 27 نمونه برداشت شده از این سازند، مشخص گردید که بیشتر نمونه ها حاوی پالینومورف به ویژه داینوفلاژله ها می باشند، که در آنها هر سه فرم کوریت، کویت و پروکسیمیت مشاهده می شود. در مجموع 37 گونه مربوط به 29 جنس از داینوفلاژله ها به همراه تعدادی از اسپور و پولنها شناسایی شد. با توجه به داینوفلاژله های شناسایی شده، سن آپتین برای سازند سرچشمه در برش ددانلو تعیین گردید. داینوفلاژله های شناسایی شده در برش مطالعه شده، با بخشی از بیوزون Odontochitina operculata انطباق دارد. بررسی سه گروه اصلی از عناصر پالینولوژیکی (فیتوکلاستها، پالینومورفهای دریایی و مواد آلی فاقد ساختمان) و نتایج حاصل از مطالعه آماری عوامل حفاظت از مواد آلی مانند نسبت SOM شفاف به SOM تیره، نسبت پالینوماسرال قهوه ای به پالینوماسرال اپک و نسبت SOM به پالینومورف دریایی نشان می دهد نرخ رسوب گذاری و میزان اکسیژن محیط متغیر بوده است. در نهایت بر اساس داینوفلاژله های شاخص، محیط رسوبی سازند سرچشمه از نریتیک داخلی تا نریتیک خارجی متغیر بوده است.

فرآیندهای دیاژنزی زوج لایه های گل سفید مارن آهکی سازند آب دراز در شرق حوضه کپه داغ در دو برش حمام قلعه و پادها مورد مطالعه قرار گرفته است. این مجموعه تحت تاثیر فرآیندهای دیاژنتیکی متفاوتی قرار گرفته اند که مهمترین آنها سیمانی شدن، انحلال، فشردگی، نئومورفیسم افزایشی، پیریتی شدن، آشفتگی زیستی و ایجاد درزه و شکستگی است. وجود رس و همچنین نبود چارچوب دانه ای در میان لایه های مارن آهکی سبب انحلال و فشردگی بیشتر و مقدار کمتر رس و وجود دانه های بیشتر در طبقات گل سفیدی باعث تاثیر بیشتر سیمانی شدن شده است. تفسیر توالی پاراژنتیکی سازند آب دراز نشان دهنده تاثیر فرآیندهای دیاژنزی در محیطهای دریایی، تدفینی و بالاآمدگی است.

توالی نسبتا ضخیمی از نهشته های کرتاسه بالایی در کوه باداموئیه در منطقه هنوج، اشکوبهای سنومانین پسین سانتونین را به نمایش می گذارد. همچنین، این نهشته ها در جنوب غرب بی بی حیات و جنوب چشمه گز نیز بیرون زدگی دارند. برش مورد مطالعه، در قاعده از مارنهای سبز رنگ هنوج زیرین (غیررسمی)، میان لایه سنگ آهک شیلی اگزوژیرادار و مارنهای هنوج بالایی (غیررسمی) تشکیل شده و به سمت بالا به سنگ آهکهای متوسط تا ضخیم لایه ختم می شود. این توالی با ناپیوستگی هم شیب بر روی شیلها و ماسه سنگهای ژوراسیک (احتمالا سازند هجدک) قرار گرفته است. حضور همزمان استراکدهای پلاتی کوپید و پودوکوپید، تنوع بالای روزن داران و ماکروفسیلها در مارنهای هنوج و نیز تنوع بالای روزن داران بنتونیک در سنگ آهکهای بالایی بیانگر محیطی مناسب و فاقد تنشهای اکولوژیکی در زمان نهشته شدن این توالیها است.

مرز سازندهای تیرگان و سرچشمه در برش قلعه زو واقع در غرب کپه داغ بر مبنای نانوفسیلهای آهکی مورد بررسی قرار گرفت. از مطالعه نمونه های برداشت شده، 17 جنس و 35 گونه شناسایی گردید. با توجه به اولین حضورگونه های شاخص و تجمع فسیلی همراه، دو بایوزون CC7 تا CC8 از زون بندی سیسینگ (1977) برای این مرز پیشنهاد می گردد. بر مبنای بایوزونهای مذکور سن مرز مطالعه شده، آپتین پسین تا آلبین پیشین می باشد.