منابع طبیعی ایران
سال:1380 | دوره:54 | شماره:3 |تعداد مقالات:10

در سال های اخیر، وقوع زمین لغزش ها در مناطق شمالی کشور به دلیل تغییر کاربری اراضی از جنگل به باغ های چای و احداث جاده افزایش یافته است. لزوم بررسی و تحقیق در خصوص این پدیده، عوامل مؤثر در وقوع آن و همچنین شناسایی مناطق حساس برای پیشگیری یا دوری جستن از خسارات ناشی از آن، بخوبی احساس می شود. روش های متعددی برای پهنه بندی مناطق مختلف از نظر حساسیت به وقوع زمین لغزش وجود دارد که از میان آنها روش آماری رگرسیون چند متغیره برای پهنه بندی منطقه استفاده شد و در نهایت مدلی برای پهنه بندی منطقه ارایه گردید. در پایان، برای ارزیابی صحت آن، این مدل برای حوزه آبخیز مجاور که از بسیاری لحاظ (سنگ شناسی، کاربری، اراضی، بارندگی و ...) مشابه حوزه مورد مطالعه بود، به کار گرفته شد. نتایج نشان داد که اکثر زمین لغزش های وقوع یافته در این حوزه، در پهنه بسیار که توسط مدل پیشنهادی مشخص شده بود، قرار گرفته اند، بنابراین صحت مدل پیشنهادی برای منطقه مورد مطالعه مورد تایید قرار گرفت.

در این تحقیق از روش تجزیه و تحلیل مولفه های اصلی (PCA) برای کاهش تعداد باندهای طیفی و متغیرهای مکانی از طریق پیداکردن ترکیب خطی که بیشترین تغییرات را دارند استفاده شد. به منظور به کارگیری PCA، از داده های TM ماهواره لندست مربوط به 5 منطقه مختلف مرکزی ایران و همچنین 18 متغیر خاک استفاده گردید. نتایج PCA مربوط به باندهایTM ، اهمیت مولفه اول (PCI) برای مطالعه خاک ،PC2  و گاهی PC3 در مطالعات پوشش گیاهی را نشان داد. نتایج PCA نشان داد که 7 باند TM و 18 متغیر خاک عمدتا در سه مولفه اصلی به ترتیب بیش از 90 و 55 در صد از اطلاعات را به خود اختصاص می دهند. بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق، روش PCA برای اطلاعات طیفی و مکانی مختلف و کمک به طراحی نمونه برداری، به منظورصرفه جویی در وقت و هزینه می تواند به کار رود.

به منظور بررسی به کارگیری روش نمونه برداری با مونه بندی (استراتیفیکاسیونStratification  با تیپ بندی) در جنگل خیرودکنار نوشهر، مقایسه ای با درنظرگرفتن هزینه و دقت بین دو روش نمونه برداری منظم تصادفی (روش معمولی نمونه برداری در جنگل خیرودکنار) و منظم تصادفی با مونه بندی در دو بخش پاتم و نم خانه این جنگل انجام شد. برای این منظور، ابتدا این دو بخش با کمک عکس های هوایی و براساس تراکم جنگل به مونه ها یا تیپ های چند تقسیم گردید و سپس به روش منظم تصادفی (سیستماتیک تصادفی) آماربرداری صورت گرفت. همچنین زمان صرف شده برای مونه بندی عکس ها در آزمایشگاه و اندازه گیری قطعات نمونه در جنگل نیز ثبت شد. پس از انجام آماربرداری به هر دو روش. دقت و هزینه هر روش به طور جداگانه محاسبه و از مقدار عددی حاصل ضرب (هزینه × 2دقت) با E2%×T جهت مقایسه دو روش فوق استفاده گردید. این مقایسه نشان داد که روش نمونه برداری با مونه بندی نسبت به نمونه برداری به روش منظم تصادفی از دقت بالاتری برخوردار بوده و مناسب تر است.

طرح بررسی تیمارهای رطوبتی ـ حرارتی برجوانه زدن بلوط ایرانی در شرایط محیطی خرم آباد، با 3200 عدد بذر سالم در قالب طرح کاملا تصادفی با چهارتیمار وچهار تکرار با عمق کاشت 5 سانتی متر در گلدان های پلاستیکی پیاده شد. تیمارهای چهارگانه به شرح زیر بودند:تیمار: A نگهداری بذور در هوای آزاد به مدت یک ماه و سپس کاشت در بستر کاشت (گلدان)؛ تیمار: B کاشت بذور در بستر کاشت بلافاصله پس از جمع آوری از درخت؛ تیمار: C نگهداری بذور در یخچال به مدت یک ماه در 1-5 درجه سانتی گراد و سپس کاشت در بستر کاشت و تیمار: D بذور پس از برداشت از درخت بلافاصله به مدت  48ساعت در آب معمولی خیسانده شده، به مدت یک ماه در یخچال در 1-5 درجه سانتیگراد نگهداری شدند و سپس کاشت در بستر کاشت انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس طرح نشان داد که بین تیمارها اختلاف معنی داری وجود دارد. در نتیجه، فرض برابری میانگین جوانه زنی بذور تیمارها رد شد. براساس آزمون دانکن مقایسه دو به دوی میانگین جوانه زنی تیمارها صورت گرفت و مشخص شد که تیمارهای فوق دردو کلاس طبقه بندی می شوند: کلاس (a) شامل تیمارهایB ،  Cو D (درصد جوانه زدن بذور برای هریک از تیمارها به ترتیب 95.5، 97.38 و 98.5 درصد) و کلاس (b) شامل تیمار A (درصد جوانه زدن بذور  23درصد). با پذیرش کلاس(a) ، از نظر اقتصادی تیمار B مناسب ترین روش کاشت بذر بلوط برای احیای جنگل های بلوط غرب است و برای اجرا به دستگاه های اجرایی پیشنهاد و توصیه می شود.

در این مطالعه، فرایند شناخته شده مدل رایانه ای رشد پویای درخت (JABOWA) به منظور همانندسازی و پیش بینی رشد دو گونه درختی پیسه آ( Picea abies (L .)Karst) و کاج قرمز (Pinus resinosa Aiton) ، که به فاصله 1.8×1.8 متر در جنگل مورگان (واقع در جنوب جزیره مونترال، استان کبک کانادا) مورد کاشت قرار گرفته بودند، در آب و هوای معمولی و به هنگام تغییر آب و هوا مورد استفاده قرار گرفت. براساس گزارش های تحقیقی اعلام شده، چهارتیمار درجه حرارت معمولی و نیز در صورت افزایش درجه حرارت هوا، به میزان 1 ، 3 و 5 درجه سانتی گراد، درنظر گرفته شد. نمونه های دوایر رویشی دوگونه، که به صورت مخلوط در ردیف های متناوب کاشته شده بودند، از محل ارتفاع برابر سینه (1.30 متر) برداشت شد. در قدم اول، برنامه رایانه ای رشد پویای درخت، با توجه به رشد واقعی دو گونه و با ایجاد پرونده هایی از داده های آب و هوایی سالهای 1992-1954، تعیین شرایط رویشگاه از نظر نوع خاک و عناصر غذایی و مشخصه های رویشی، تطبیق شد. سپس مقادیر خروجی محاسبه شده، افزایش رویه زمینی، که نمودی از رشد را نشان می داد، باتوجه به افزایش رشد ده ساله رویش جاری (1992-1983) و ده ساله بعد از آن (1993-2002) مورد مقایسه قرار گرفت. مقایسه های افزایش رشد نشان داد وقتی که درجه حرارت به صورت معمولی باشد یا زمانی که 1 و 3 درجه سانتی گراد افزایش یابد، تفاوت معنی داری بین دو گونه وجود نخواهد داشت، ولی هنگامی که درجه حرارت هوا تا 5 درجه سانتی گراد افزایش از خود نشان دهد، اختلاف رشد دوگونه در سطح 0.001، معنی داری خواهد بود. اثر درجه حرارت روی دوگونه، بجز حالت معمولی و موقعی که یک درجه سانتی گراد افزایش یافت، منفی بود. هنگامی که متوسط درجه حرارت 1، 3 و 5 درجه سانتی گراد گرم تر از حالت معمولی بود، کاج قرمز بیشتر از پیسه آ رشد داشت. نتیجه این تحقیق مشخص کرد که در صورت گرم تر شدن زیست کره، هر دو گونه نسبت به حالت معمولی کاهش رشد نشان خواهند داد و پیسه آ به احتمال زیاده روی، بیشتر از کاج قرمز از این ویژگی برخوردار خواهد بود.

به منظور بررسی شرایط بوم شناختی آلوکک در جنگل های شمال ایران، رویشگاه های سیاه بیل و لومیر در گیلان، خانیکان، چنس و لالیس در نوشهر، سنگده در ساری و لوه گرگان انتخاب شدند و شرایط کمی و کیفی، خاک و اقلیم این مناطق مورد مطالعه قرارگرفت. نتایج این مطالعه نشان می دهد که رویشگاه های آلوکک در شمال ایران از غرب به شرق و در تمامی ارتفاعات در جنگل های شمال وجود دارد. در مناطق میان بند و در دامنه های شمالی، شمال غربی، شرقی و شمال شرقی دارای تراکم بالاتری است. آلوکک در مناطق مورد بررسی تیپ های مختلفی تشکیل می دهد که شامل تیپ های آلوکک ـ شیردار، ممرز ـ آلوکک و پلت ـ آلوکک است. از نظر فراوانی، تراکم و رویه زمینی رویشگاه چنس و از نظر پارامترهای کیفی رویشگاه سیاه بیل دارای بهترین شرایط هستند. با مطالعه شرایط اقلیمی مشخص شد که پراکنش آلوکک در دامنه ای از متوسط بارندگی سالیانه 876-1968 میلی متر و میانگین دمای سالیانه 7.1-13.6 سانتی گراد قرار دارد. آلوکک بر روی خاک های با تیپ قهوه ای جنگلی، قهوه ای شسته شده، قهوه ای جنگلی تیره پدزولی، قهوه ای اتوتروف و قهوه ای هیدرومورف واقع می شود. خاک این رویشگاه ها دارای بافت های نرم رسی، لومی رسی، رسی شنی تا لوسی شنی است و میزان اسیدیته بین 5.2-13.6 نوسان دارد و خاک ها بیشتر عمیق تا نیمه عمیق هستند.

برای بررسی امکان استفاده از ضایعات پلی استایرن در ساخت تخته خرده چوب، تخته های آزمونی یک لایه با جرم مخصوص 600 Kg/m3 و ضخامت 14 میلی متر با توجه به تیمارهای مقدار چسب در پنج سطح (0، 2.5، 5.5 و 10 درصد) و مقدار پلی استایرن در پنج سطح (0، 10، 15 و 20 درصد) ساخته شدند. پس از انجام تعادل رطوبتی تخته های آزمونی در شرایط استاندارد (در 20 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 65 درصد)، خواص فیزیکی (جرم مخصوص، در صد جذب آب و واکشیدگی ضخامت) و خواص مکانیکی (مقاومت به خمش استاتیک، مدول الاستیسیته و مقاومت برشی) آنها اندازه گیری شد. نتایج به دست آمده نشان دادکه افزایش مقدار چسب موجب بهبود کلیه خواص مکانیکی و فیزیکی اندازه گیری شده گردیده است. مصرف مقادیر پلی استایرن بر خواص مکانیکی تخته ها (به استثنای مقاومت برشی) اثر مثبت نشان می دهد، یه طوری که افزایش مقدار پلی استایرن موجب افزایش این مقاومت ها شده و تفاوت بین آنها معنی دار است. به علاوه، افزایش مقدار پلی استایرن به بهبود کلیه خواص فیزیکی مورد اندازه گیری تخته های آزمونی منجر شده است. در بین تیمارهای مختلف، هرچند تخته های ساخته شده با مقدار 10 درصد چسب، به همراه 15 و 20 درصد پلی استایرن دارای بهترین خواص فیزیکی و مکانیکی بودند، ولی بین خواص فیزیکی و مکانیکی این تخته ها و تخته های ساخته شده با مقدار 5 درصد چسب و 20 درصد پلی استایرن تفاوت معنی داری مشاهده نشد. علاوه بر این، تفاوت ویژگی های کیفی این تخته ها و تخته های تیمار شاهد معنی دار نبوده است. این بررسی نشان می دهد که با مصرف مقدار 5 درصد چسب اوره ـ فرم آلدیید به همراه 20 در صد پلی استایرن (مناسب ترین تیمار دراین بررسی) ضمن حفظ کیفیت تخته خرده چوب ، میزان مصرف چسب نیز به مقدار زیادی کاهش می یابد.

مواد حفاظتی پس از ورود به چوب با گذشت زمان تثبیت می شوند. در این تحقیق، سرعت تثبیت نمک حفاظتی سلکور دو درصد، تحت شرایط دمایی 17، 27 و 50 درجه سانتی گراد طی زمان بر روی نمونه های چوب سالم و چوب باخته گونه راش ایرانی بررسی شد. بدین منظور، بلوک های چوبی به ابعاد5×5×7 cm  تهیه شده و با نمک حفاظتی محلول در آب سلکور (ACC) با غلظت دو درصد به روش سلول پر (بتل) اشباع شدند. برای بررسی اثر دما بر تثبیت ماده حفاظتی، نمونه های فوق در 3 انکوباتور، تحت دماهای فوق قرار داده شدند. به منظور اندازه گیری درصد تثبیت طی زمان، از بلوک های مذکور پس از تبدیل به نمونه های 2×2×2 cm به وسیله دستگاه پرس هیدرولیک، تحت فشار69Mpa عصاره گیری انجام شد. اسیدیته عصاره ها توسط دستگاه PH متر تک الکتروده برآورد و میزان کروم شش ظرفیتی تثبیت نشده موجود در عصاره، با روش دی فنیل کربازید و به وسیله دستگاه اسپکتروفتومتر تعیین گردید. این اندازه گیری به صورت مداوم برای هر بار عصاره گیری انجام شد و مقادیر غلظت کروم شش ظرفیتی موجود در عصاره با مقادیر غلظت کروم محلول اولیه مقایسه و درصد تثبیت محاسبه گردید. نتایج نشان داد که کاهش کروم شش ظرفیتی با افزایش PH همراه است که ناشی از جذب یون مثبت هیدروژن توسط کروم شش ظرفیتی برای احیا به کروم سه ظرفیتی و نیز، تبادل یونی اجزای فعال با چوب در مرحله اولیه تثبیت است. همچنین زمان لازم برای رسیدن به تثبیت کامل برای چوب سالم و باخته، در محیط های تثبیت 17، 27 و 50 درجه سانتی گراد به ترتیب 1075، 501 و 109 ساعت به دست آمد. به طور کلی، نتایج نشان دادند که دما نقش موثری در سرعت بخشیدن به فرایند تثبیت دارد، ولی چوب سالم و باخته، از این نظر، از نظر آماری تفاوت معنی داری نشان ندادند.

در شرایط درون شیشه، توان تجزیه نفت و تولید مواد فعال سطحی توسط 10 گونه قارچ متعلق به دو رده آسکومیست و دوترمیست مورد ارزیابی قرار گرفت. همبستگی بالایی بین رشد میسلیوم و توان تولید مواد فعال سطحی در محیط های نفتی (4% غلظت حجمی) وجود داشت که توان تجزیه هیدروکربن های نفتی و سنتز Denovo مواد فعال سطحی را نشان می دهد.