تحقیقات حشره شناسی
سال:1388 | دوره:1 | شماره:3 (پیاپی 3) |تعداد مقالات:8

پسیل آسیایی مرکبات، Diaphorina citri یکی از مهم ترین آفات مرکبات در کشورهای جنوب آسیا است. در ایران، این آفت در استان های هرمزگان، سیستان و بلوچستان و کرمان گسترش داشته و از طریق مکیدن شیره گیاهی قادر به انتقال باکتری Liberobacter asiaticum عامل بیماری خطرناک گرینینگ مرکبات است. در این تحقیق فون دشمنان طبیعی پسیل آسیایی D. citri در استان هرمزگان مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه دو گونه زنبور پارازیتویید از خانواده های Encyrtidae و Eulophidae، یک گونه بالتوری از خانواده Chrysopidae، پنج گونه کفشدوزک شکارگر و دو گونه عنکبوت از خانواده های Salticidae و Linyphidae جمع آوری و شناسایی شدند. در بین دشمنان طبیعی پسیل آسیایی مرکبات، زنبور پارازیتویید Tamarixia radiata از خانواده Eulophidae برای اولین بار از ایران گزارش می شود که ویژگی های مرفولوژیک آن ارایه شده است.

تراکم جمعیت کنه های Tydeus longisetosus، Tetranychus turkestani شکارگر آن ها Zetzellia mali روی دو رقم سیب گلدن و گلاب در تابستان 1385 در شهرستان مراغه مورد بررسی قرار گرفت. میانگین تراکم جمعیت Longisetosus و T. turkestani روی ارقام گلدن و گلاب به ترتیب 3.35، 4.02، 1.022 و کنه Z. mali به تربیت 0.829 و 1.057 عدد در هر برگ تعیین شد. میانگین تراکم جمعیت کنه ها روی دو رقم سیب تفاوت معنی داری نداشتند. الگوی توزیع فضایی هر سه گونه کنه با روش تیلور، شاخص موریسیتا و شاخص پراکندگی محاسبه گردید. الگوی توزیع فضایی کنه T. longisetosus روی رقم گلدن و گلاب با روش تیلور به ترتیب از نوع تجمعی و تصادفی وT. turkestani روی رقم گلاب از نوع تصادفی و روی رقم گلدن ارتباط معنی داری بین پارامترهای آن وجود نداشت. در مورد شکارگر آن ها الگوی توزیع فضایی روی هر دو رقم از نوع تصادفی تعیین گردید. سایر روش ها در اکثر موارد موید تجمعی بودن الگوی توزیع فضایی هر سه گونه کنه روی هر دو رقم را تاکید کرد. نوع عکس العمل شکارگر نسبت به تراکم جمعیت کنه آفت با گرفتن رگرسیون بین میانگین تراکم جمعیت کنه آفت (متغیر مستقل) و کنه شکارگر (متغیر وابسته)، مستقل از تراکم تعیین شد. ارقام سیب تاثیر قابل توجهی در تراکم جمعیت کنه های مورد بررسی ند اشتند ولی تاثیر آن روی الگوی توزیع فضایی این کنه ها تا حدی مشهود است.

اسانس های گیاهی به عنوان جایگزین مناسبی برای سموم شیمیایی قلمداد می شوند. شب پره هندی Plodia interpunctella Hubner یکی از آفات مهم محصولات انباری است. در این تحقیق اثر اسانس 18 گیاه دارویی بر شاخص های تغذیه ای لارو 15 روزه این آفت بررسی شد. شاخص های نرخ رشد نسبی (RGR)، نرخ مصرف نسبی، کارآیی تبدیل غذای خورده شده و شاخص بازدارندگی تغذیه برای ارزیابی اثر ضدتغذیه ای اسانس در مدت سه روز تعیین شدند. در این آزمایش ها هر تیمار شامل 20 میکرولیتر از محلول های 3، 12 و 24 پی پی ام روی یک گرم غذا بود. این تحقیق در قالب طرح کاملا تصادفی و آزمایش فاکتوریل در سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد اسانس ها بر شاخص های رشد نسبی و کارایی تبدیل غذای خورده شده نسبت به شاهد اثر معنی داری نداشتند. نرخ مصرف نسبی در همه اسانس ها به جز آویشن برگ باریک (Ziziphora clinopodioides Lam.) به طور معنی داری کاهش یافت. در مورد هر چهار شاخص با افزایش غلظت اسانس اثر معنی داری مشاهده نشد. نتایج نشان می دهد که کاهش نرخ مصرف نسبی در تیمارها به دلیل وجود بازدارندگی تغذیه ایجاد شده توسط اسانس ها می باشد. بازدارندگی تغذیه در همه اسانس ها مثبت بود و آویشن برگ باریک کمترین میزان بازدارندگی تغذیه را داشت. بیشترین میزان بازدارندگی تغذیه در گیاهان نعنا فلفلی (piperata L. Mentha)، دارچین (.Cinnamomum zelanicum Bl)، گل آروونه (.Salvia multicaulis Vahl)، بادرنجبویه (.officinalis L Melissa)، بومادران گل سفید (.Achillea millefolium L) و زیره (.Carum carvi L) مشاهده شد. این اسانس ها در غلظت های بسیار پایین یعنی 0.06، 0.24 و 0.5 میلی گرم بر کیلوگرم غذا اثر بازدارندگی تغذیه را نشان دادند که بیانگر کارآیی بسیار بالای این ترکیبات در کنترل شب پره هندی می باشد.

برای یافتن مواد حشره کش جدید که تجدید شونده، سازگار با محیط زیست بوده و به آسانی قابل تهیه باشند، اسانس سه گونه گیاه شامل Mentha aquatica L.، M. piperita L. و Anethum graveolens L. از نظر اثر روی تفریخ تخم سوسک چهار نقطه ای حبوبات در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفتند. این تحقیق در قالب طرح کاملا تصادفی و آزمایش فاکتوریل با شش تکرار انجام شد. اسانس های گیاهی با استفاده از روش تقطیر با آب تهیه شدند. آزمایش در شرایط دمایی 2±30 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 5±60 درصد در تاریکی انجام شد. هر سه گونه اسانس گیاهی مورد مطالعه به طور معنی داری میزان تفریخ تخم را کاهش دادند. در غلظت 37.03 میکرولیتر بر لیتر اسانس گیاهان M. aquatica، M. piperita و A. graveolens به ترتیب باعث 100، 100 و 92.73 درصد مرگ و میر تخم سوسک چهار نقطه ای حبوبات شدند. مقادیر LC50 برای گیاهان M. aquatica، M. piperita و A. graveolens به ترتیب 2.628، 3.806 و 4.468 میکرولیتر بر لیتر محاسبه شد.

پرواز یکی از ویژگی های مهم حشرات بوده که به پراکنش آن ها در جهت یافتن میزبان، جفت، غذا و نظایر آن کمک می کند. در زنبورهای تریکوگراما بررسی فعالیت پرواز هم از جنبه پراکنش و هم از لحاظ بررسی کیفیت زنبورها حایز اهمیت است. در این بررسی پرواز زنبورهای Trichogramma brassicae در سه نسل 18، 24 و 31 و در 3 دمای 20، 25 و 1±30 درجه سلسیوس با رطوبت نسبی 5±70% و 16 ساعت نوردهی در روز مورد بررسی قرار گرفت. آزمایشات با 12 تکرار در سیلندرهای شیشه ای به ارتفاع 20 و قطر 9 سانتی متر انجام شد که با استفاده از مقوای مشکی پوشیده شده بودند. 24 ساعت پس از از خروج زنبورها، سیلندرها به آون منتقل و سپس تعداد افراد پرواز کننده، قدم زننده و بدون تحرک جداگانه ثبت و در قالب طرح کاملا تصادفی و به صورت فاکتوریل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که افزایش نسل کاهش درصد افراد پرواز کننده را به همراه داشته و افزایش دما می تواند باعث افزایش درصد افراد پرواز کننده گردد. بیشترین افراد قدم زننده در دمای 20 درجه سلسیوس در تمامی نسل ها و کمترین آن ها در تمامی تیمارهای حرارتی نسل 31 بود ولیکن بیشترین نسبت افراد بدون اقدام در نسل 31 مشاهده گردید. یافته های حاضر افزایش نسل را بر کاهش فعالیت پروازی زنبور T. brassicae موثر دانسته و این ملاک می تواند در بررسی های کنترل کیفی زنبورها و اقدام برای رهاسازی آن ها مورد توجه قرار گیرد.

زنجرک موArboridia kermanshah Delabola (Hem., Cicadellidae)  گونه غالب در تاکستان های استان اصفهان بوده و فراوان ترین دشمن طبیعی آن نیز زنبور .Anagrus atomus L می باشد. در این پژوهش تاثیر پراکنش زنبور پارازیتویید روی میزبان درختچه مو و چگونگی تاثیر آن بر رفتار جستجوگری و کارایی زنبور پارازیتویید در دو تاکستان با تراکم های مختلف پارازیتویید و میزبان مورد بررسی قرار گرفت. این پژوهش به منظور بررسی اثرات تراکم و الگوی پراکنش میزبان و پارازیتویید در ثبات رابطه پارازیتویید و میزبان انجام شد. نتایج مقایسه الگوی پراکنش میزبان و پارازیتویید اختلاف معنی داری را بین تراکم تخم و تخم پارازیته شده در برگ های مختلف بازوی درختچه مو نشان داد. بیشترین تراکم میزبان و پارازیتویید در بخش میانی بازو بین محل برگ های شماره 7-12 بازو وجود داشت. بنابراین الگوی پراکنش تخم زنجرک مو با تخم پارازیته شده همبستگی معنی داری نشان داد. نتایج بررسی اثرات تراکم میزبان و پارازیتویید نشان داد که در نسل اول به دلیل پایین بودن تراکم جمعیت پارازیتویید کارایی جستجوگری بالا بود. با افزایش تراکم میزبان و متعاقب آن افزایش تجمع زنبور پارازیتویید پدیده تداخل افزایش یافته و کارایی جستجوگری زنبورهای پارازیتویید کاهش یافت. در نسل سوم که به تدریج زنبورهای پارازیتویید به سمت میزبان های زمستانه مهاجرت کردند، پدیده تداخل نیز کاهش یافته و کارایی جستجوگری افزایش یافت. ضریب تداخل (m) در شرایط کم بودن نسبت جمعیت پارازیتویید به میزبان پایین بود و به همین دلیل کارایی جستجوگری زنبور پارازیتویید در چنین حالتی و در طی فصل همواره پایین بود. از طرف دیگر، در شرایط زیاد بودن نسبت جمعیت پارازیتویید به میزبان مقدار m (ضریب تداخل) به Q (ضریب ثابت جستجو) نزدیک تر شد.‏‏

مهمترین آفت توتون های انباری، سوسک توتون Lasioderma serricorne می باشد که تقریبا در تمام دنیا در صنایع دخانیات یکی از عوامل خسارت زا به توتون از مرحله فرآوری تا مرحله سیگارت است. در ایران نیز این آفت در تمامی مناطقی که توتون های انباری وجود دارد حضور داشته و برنامه های کنترل هر ساله علیه این آفت انجام می شود که همراه با هزینه های سنگین و در مواردی مشکلات بهداشتی برای مجریان عملیات تدخین می باشد. در این بررسی چهار انبار توتون متعلق به شرکت دخانیات ایران در تیرتاش مازندران، گرگان و بندر ترکمن (2 انبار) در نظر گرفته شد و روش جاری تدخین در آن ها اعمال گردید. روش جاری تدخین شامل استفاده از قرص 3 گرمی فسفید آلومینیم با نام تجاری فستوکسین به میزان یک و نیم قرص برای هر مترمکعب از عدل ها و کارتن های توتون بود. قرص ها داخل سینی های فلزی، زیر پوشش پلاستیکی و روی توتون های بسته بندی شده قرار داده می شدند. مدت زمان گازدهی چهار روز در نظر گرفته شد. برای بررسی میزان تاثیر روش جاری تدخین، از تله های فرمونی استفاده گردید. تله ها از اوایل تیر تا اواسط آبان هر هفته بازدید شده و تعداد حشره های شکار شده ثبت گردید. نتایج شکار تله ها نشان داد که در هیچ یک از انبارها کنترل حشره به طور کامل انجام نشده و از حداقل 7 روز بعد از عملیات تدخین سوسک توتون مجددا در تله ها شکار شده است، که این موضوع می تواند به علت وجود نقص در روش جاری (دوز مورد استفاده و یا مدت زمان تدخین) و یا مقدمه ای برای بروز مقاومت در سوسک توتون نسبت به گاز فسفین در این مناطق باشد.

زنجره مو با نام علمی ((Hemiptera: Cicadidae Psalmocharias alhageos، یکی از آفات مهم درختان انگور در ایران می باشد. خسارت عمده این آفت مربوط به تغذیه طولانی مدت پوره ها از شیره نباتی ریشه درختان مو و تخم گذاری حشرات کامل روی سرشاخه ها می باشد. حشرات بالغ زنجره مو در شرایط آب و هوایی قم از اردیبهشت ماه شروع به خروج از خاک می نمایند. این تحقیق به منظور مقایسه کارایی حشره کش های دیازینون، کارباریل و ایمیداکلوپرید و روش عملیات باغبانی انجام گرفت. حشره کش های موردنظر در سایه انداز درختان مو در نیمه دوم فروردین مورد استفاده قرار گرفته و در تیمار عملیات باغبانی هرس سرشاخه ها و بیل زدن پای درختان انجام گرفت. تیمارهای آزمایش بر اساس تعداد پوسته های پورگی و عملکرد محصول درختان مورد مقایسه قرار گرفتند. بر اساس نتایج بدست آمده، کمترین تعداد پوسته پورگی (4.9 پوسته در درخت) و نیز بالاترین عملکرد محصول (54.1 کیلوگرم در درخت) در تیمار ایمیداکلوپرید و در مقابل بیشترین تعداد پوسته پورگی (14.2 پوسته در درخت) و نیز پایین ترین عملکرد محصول (15.7 کیلوگرم در درخت) در تیمار شاهد مشاهده شد. لذا با توجه به اختلاف معنی دار تیمار ایمیداکلوپرید در مقایسه با سایر تیمارها، کاربرد حشره کش ایمیداکلوپرید (کنفیدور ® Sc350) به مقدار 20 میلی لیتر به ازای هر درخت انگور در زمان خروج پوره های زنجره مو از خاک تاثیر خوبی در کاهش خسارت آفت و افزایش عملکرد محصول دارد.