منابع طبیعی ایران
سال:1379 | دوره:53 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

رودخانه های آغشت و کردان که از دامنه های جنوبی رشته کوه های البرز سر چشمه  می گیرند، در سال های 1374-75 به مدت 12 ماه و در 4 ایستگاه مطالعاتی از 5 کیلومتری شمال روستای آغشت تا حوالی آزاد راه تهران - قزوین بررسی شدند.یافته های بدست آمده از پژوهش های عوامل فیزیکی و شیمیایی آب )دما، سرعت جریان آب، آبدهی، اکسیژن محلول، سولفات، کلرور، pH و ...( بیانگر وضعیت مطلوب شرایط فیزیکی و شیمیایی آب و عدم آلودگی حاد در رودخانه های یاد شده می باشند.یافته های زیستی حاصل از این پژوهش یک ساله نشان دادند که در رودخانه های آغشت و کردان، کف زیان بی مهره از 4 شاخه، 11 راسته، 30 خانواده و بیش از 35 جنس زندگی می کنند که در میان آنها کرمینه (لارو) حشرات آبزی از بیشترین درصد فراوانی 98.68) درصد( و زیتوده برخوردار بوده است.بررسی های فوق نشان دادند که تنوع، پراکنش و تراکم کف زیان در ایستگاه های چهار گانه و در فصول مختلف سال یکسان نبوده به طوری که تنوع زیستی، میزان زیتوده و قابلیت تولید نهایی (ماهی) در ایستگاه های 1 و 2 به ویژه در ماه های گرم سال بسیار بالا و در خور توجه می باشد.همچنین یافته ها نشان از آن دارند که رودخانه های آغشت و کردان از دیدگاه تقسیم بندی ساپروبی در ناحیه با آلودگی کم - متوسط قرار دارند.

برای پی بردن به رابطه خصوصیات کیفی درخت سفید کرکو با تغییرات شرایط رویشگاهی (ارتفاع از سطح دریا و جهت) در شیب شمالی البرز، ده رویشگاه در استان گلستان، مازندران و گیلان از شرق تا غرب منطقه مورد بازدید قرار گرفتند. از بین ده رویشگاه، هشت رویشگاه جهت انجام این بررسی انتخاب شدند و در هر رویشگاه مورد بررسی تعدادی )بین 3 تا (16 قطعه نمونه 400 متر مربعی انتخاب شده و در هر قطعه نمونه متغیرهای زیر مورد بررسی و اندازه گیری قرار گرفتند:ارتفاع از سطح دریا، جهت شیب، درصد شیب، قطر برابر سینه، قطر تاج، ارتفاع کل و ارتفاع تنه بدون شاخه برای تمامی درختان، همچنین شاخه دوانی و تقارن تاج برای درختان سفید کرکو.تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که ارتفاع کل درختان سفید کرکو از ارتفاع پایین به سمت ارتفاع بالای رویشگاه ها کاهش می یاید و وضعیت ارتفاع درختان در شیب شمالی بهتر است. نسبت ارتفاع تنه به ارتفاع کل نیز با افزایش ارتفاع از سطح دریا کاهش می یابد و این متغیر نیز در شیب های شمالی از وضعیت بهتری برخوردار است. از درصد درختان بدون شاخه نیز با افزایش ارتفاع از سطح دریا کاسته می شود و به درصد درختان کم شاخه و پر شاخه افزوده می شود و نیز شیب های شمالی درصد بالاتری از درختان بی شاخه را نشان می دهند. وضعیت تقارن تاج درختان با افزایش ارتفاع متغیر است و در ارتفاعات بالا از میزان درختان با تاج متقارن کاسته می شود. به طور کلی شیب های شمالی و ارتفاعات پایین تا متوسط رویشگاه های مورد بررسی از نظر کلیه موارد کیفی مورد مطالعه وضعیت بهتری را نسبت به سایر جهت ها و ارتفاعات بالا نشان می دهند.

کرم خاکی مهمترین خرده ریزخوار در خاک جنگل های مناطق معتدل می باشد. فعالیت حیاتی کرم خاکی بر حاصلخیزی خاک و رویش گیاهان تاثیر بسزایی دارد که مقدار آن با اندازه جمعیت کرم خاکی متناسب است. تعداد و زیتوده کرم خاکی از جمله شاخص هایی هستند که پتانسیل فعالیت های حیاتی و کیفیت خاک را نشان می دهند. بنابراین، بررسی جمعیت کرم خاکی و شناخت رابطه آن با پوشش گیاهی و خاک از پیش نیازهای تعیین حاصلخیزی رویشگاه های جنگلی می باشد.به همین منظور، تعداد و زیتوده کرم خاکی به مدت یک سال )آبان 75 تا مهر (76 در تیپ های بلوط - ممرز، ممرز و راش طرح جنگلداری نکا - ظالمرود بررسی گردید. از هر تیپ جنگلی ماهانه 20 نمونه خاک برداشته شد. هر نمونه به صورت استوانه ای با سطح مقطع 81 سانتی متر مربع و عمق 30 سانتی متر بود که به سه زیر نمونه شامل لایه های 0 تا 10، 10 تا 20 و 20 تا 30 سانتی متر تقسیم می شد. کرم های خاکی بزرگتر با روش دست چین از لابلای نمونه ها جمع آوری شدند. برای جداسازی کرم های خاکی کوچکتر از قیف برلیزی استفاده شد. کرم های خاکی در دمای 60 درجه سانتی گراد خشک و با دقت یک ده هزارم گرم وزن شدند. بافت، وزن مخصوص ظاهری، نسبت کربن به نیتروژن و واکنش خاک جنگل های مورد بررسی اندازه گیری شدند.براساس نتایج حاصل از این بررسی مشخص گردید که میانگین های سالانه تعداد و زیتوده کرم خاکی در تیپ ممرز از بلوط - ممرز و راش بیشتر می باشند ولی بین تیپ های بلوط - ممرز و راش تفاوت معنی دار وجود ندارد. بیشترین تعداد و زیتوده کرم خاکی در عمق 0 تا 10 سانتی متر یافت شدند. میانگین های تعداد و زیتوده کرم خاکی در طول یک سال دوبار افزایش (بهار و پاییز) و دوبار کاهش (تابستان و زمستان) یافتند.

در مناطق خشک و نیمه خشک ایران در زمینه برآورد شدت فرسایش های آبی و بادی (به صورت توام و مقایسه ای) کمتر کار شده است. مناطق خشک و نیمه خشک علاوه بر فرسایش آبی تحت تاثیر فرسایش بادی نیز می باشند، لذا مطالعه و بررسی آنها با استفاده از مدلهای MPSIAC و IRIFR.E.A (اختصاصی - احمدی) هدف اصلی این تحقیق بوده است.در این تحقیق مشخص گردید که نحوه ارزیابی بعضی از عوامل موثر در فرسایش های آبی و بادی در مدلهای MPSIAC و IRIFR.E.A (اختصاصی- احمدی) با اشکلاتی مواجه بوده و با توجه به شرایط اقلیمی و ادافیکی کشور (جهت دستیابی به نتیجه مطلوب تر) باید مورد بازنگری و اصلاح قرار گیرند.در تحقیق حاضر ضمن تهیه نقشه حساسیت اراضی به فرسایش های آبی و بادی با استفاده از مدل های MPSIAC و IRIFR.E.A (اختصاصی - احمدی) پتانسیل رسوبدهی هر دو نوع فرسایش تعیین و سپس مورد مقایسه قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد که زیر حوزه های لاله زار و نگار که 41 و 59 درصد سطح عرصه مورد بررسی را شامل می شوند، به ترتیب 49 و 51 درصد رسوب ناشی از فرسایش آبی و 14.5 و 85.5 درصد رسوب ناشی از فرسایش بادی را به خود اختصاص داده اند. در زیر حوزه لاله زار کل پتانسیل رسوبدهی (حاصل از فرسایش های آبی و بادی) در مقایسه با رسوب ناشی از فرسایش های آبی و بادی به ترتیب 36.2 و 76.4 و 23.6 درصد به دست آمده است. بنابراین، مشخص گردید که مطالعه فرسایش بادی در بخش هایی از مناطق بیابانی مهمتر از فرسایش آبی است، هر چند بهتر است هر دو نوع فرسایش مطالعه و پتانسیل رسوبدهی آنها به عنوان کل رسوب مد نظر قرار گیرد.

روش های متعددی برای انتخاب بهترین ترکیب باندی به منظور استخراج اطلاعات از داده های ماهواره لندست پیشنهاد شده است. در این تحقیق، داده های TM ماهواره لندست مربوط به پدیده های مختلف زمینی چهار منطقه کویری ایران مورد ارزیابی قرار گرفت. برای انتخاب ترکیب باندی مناسب، از روش های ماتریس همبستگی، تعیین حد شاخص مطلوب (OIF)، تحلیل مولفه های اصلی (PCA) و تجزیه و تحلیل نمودار دو بعدی داده ها استفاده گردید.نتایج حاصل نشان داد که انتخاب مناسب ترین باندها نه تنها بستگی به شرایط اقلیمی و منطقه جغرافیایی دارد بلکه بستگی زیادی به شرایط خاک و همچنین تاریخ داده های ماهواره ای و نوع استفاده از اراضی دارد.براساس نتایج حاصل برای استفاده موثر از داده های ماهواره ای، انتخاب باندهای مطلوب باید با توجه به واحدها و پدیده های مختلف موجود در منطقه از قبیل اراضی لخت و یا مناطق تحت پوشش گیاهی صورت گیرد.نتایج حاصل نشان داد که باند حرارتی حاوی اطلاعاتی است که می تواند مکمل باندهای انعکاسی باشد. همچنین می توان نتیجه گرفت که در مطالعات مناطق گسترده کویری، قدرت تفکیک زمینی ممکن است اهمیت کمتری نسبت به قدرت تفکیک طیفی داشته باشد. بنابراین، ارزیابی میزان اطلاعات باند حرارتی برای طبقه بندی تصاویر ماهواره اهمیت ویژه ای دارد.

هدف از انجام این پژوهش تعیین زیتوده (بیوماس) گیاهان آبزی چیره تالاب هشیلان بوده است. برای تعیین زیتوده 454 پلات یک متر مربعی 1) متر × 1متر( در 15 ترانسکت در فواصل معین انتخاب و درصد پوشش در هر پلات برآورد و سپس به زیتوده تبدیل گردید. بیشترین مقدار زیتوده در تالاب مربوط به گونه Carex distans با میانگین 0.402 کیلوگرم در متر مربع و کمترین آن مربوط به گونه Cladium mariscus با میانگین 0.005 کیلوگرم در متر مربع تعیین شده است. میانگین مقدار زیتوده تنها در پلات های واجد گونه نیز محاسبه و به همراه آمار توصیفی مربوطه ارایه گردیده است. در این حالت گونه Typha domingensis با 1.912 کیلوگرم در متر مربع بیشترین مقدار )اشتباه معیار 0.125 کیلوگرم( و گونه Juncus articulatus با 0.614 کیلوگرم در مترمربع )اشتباه معیار 0.086 کیلوگرم( کمترین مقدار زیتوده را دارا بوده است.

دانستن و مطالعه اندازه مشخصه های مختلف درختان می تواند راهنمای خوبی در جهت اعمال روش های جنگلداری و شیوه های صحیح در پرورش آنها در امر دست یابی به اهداف پرورش جنگل باشد. در بخش گرازبن از جنگل آموزشی و پژوهشی دانشکده منابع طبیعی تعداد 124 اصله درخت از گونه راش به طور تصادفی انتخاب و بر روی هر یک از آنها مشخصه های قطر کنده، قطر برابر سینه، ارتفاع کامل، ارتفاع تاج و قطر تاج اندازه گیری شدند. نتایج به دست آمده نشان می دهند که بین بعضی از مشخصه های مختلف درخت همبستگی آماری وجود دارد که با توجه به آنها می توان روابط آماری - ریاضی را بین اندازه های این مشخصه ها تعیین کرد:- در منطقه مورد مطالعه، پایه های راش از طبقه ارتفاعی 25 متری و یا طبقه قطری 35 سانتیمتری دارای ضریب کشیدگی مناسبی (hd<80) هستند.- بین قطر کنده و قطر برابر سینه یک همبستگی خطی افزایش یابنده وجود دارد که از آن می توان با داشتن قطر کنده در برآورد قطر برابر سینه درختانی که قطع شده اند سود برد.- رابطه بین قطر برابر سینه و ارتفاع تاج یک سهمی افزایش یابنده بوده که البته در قطرهای بالا )از طبقه قطری (>105 حالت کاهش یافتن می یابد.- قطر برابر سینه و قطر تاج دارای همبستگی آماری بوده به طوری که می توان به کمک هر یک دیگری را برآورد کرد.