پژوهش های دانش زمین
سال:1398 | دوره:10 | شماره:39 |تعداد مقالات:12

با توجه به ارتباط منابع آب با محیط اطراف، شناخت برهمکنش این دو عامل می تواند دید مناسبی را جهت مدیریت بهینه منابع در اختیار قرار دهد. محدوده گله دار یکی از دشت های مهم صنعتی و کشاورزی در جنوب استان فارس می باشد که چه از لحاظ کمی و چه کیفی متأثر از این فرایند می باشد. در این تحقیق، عوامل کیفیت آب زیرزمینی دشت گله دار با تجزیه و تحلیل داده های کیفی چاه-های بهره برداری انتخابی مورد بررسی قرار گرفت. از دیاگرام پایپر، نمودارهای ترکیبی، آنالیز آماری، تحلیل عاملی و بررسی نمایه های اشباع برای شناسایی منشأ شوری و شناسایی عوامل تاثیرگذار بر روی کیفیت آب آبخوان دشت گله دار استفاده شد. آب زیرزمینی دشت گله دار دارای تیپ کلروره-سدیک و سولفاته-کلسیک می باشد، همچنین نمودارهای ترکیبی نشان می دهند که یک روند خطی واضحی بین سدیم و کلر و همچنین کلسیم و سولفات وجود دارد که حاکی از ورود آب های حاوی املاح هالیت و ژیپس ناشی از انحلال سازندهای اطراف و زمین های شور و نمکزارها منطقه می باشد. نتایج نشان می دهد که دلایل تخریب کیفیت آب های زیرزمینی در این دشت متعدد و ناشی از ورود آب های عبوری از نمکزارها، پساب های کشاورزی، آب شور رودخانه ها، و انحلال هالیت و ژیپس توسط رواناب های حاصل از سازندهای گچی اطراف دشت می باشد.

در این پژوهش زیست چینه­ نگاری و سیستماتیک افق­ های حاوی مهره­ دار نهشته­ های کرتاسه پیشین (سازند داریان) در منطقه سیوند، واقع در 80 کیلومتری شمال شرق شهر شیراز مطالعه شده است. در مطالعه انجام شده، 5 راسته از ماهی­ ها (Aspidorhynchiformes, Clupeiformes, Ichthyectiformes, Pycnodontioformes and Semionotiformes) و یک جنس لاک­ پشت دریایی (Toxochelys) به همراه 9 جنس و 14 گونه از فرامینیفرها در قالب 4 زون زیستی شناسایی گردید که معرف سن آپتین پیشین (Bedoulian) تا ابتدای آپتین پسین (Early Gargasian) برای بخش­ های مورد مطالعه سازند داریان در برش سیوند می­ باشد: تجمع فسیلی 1: این تجمع در ابتدای سازند داریان در برش سیوند از قاعده تا ضخامت 16 متر این برش مشاهده می­ شود و شامل فونای Choffatella decipiens, textularids, و خرده­ های فراوان نرم­ تنان می­ باشد. این ضخامت احتمالا معادل زون 16 وایند (Wynd, 1965) (Hensonella-Orbitolina-Choffatella Ass. Zone) می­ باشد که از سازند داریان معرفی کرده و سن آپتین را برای آن در نظر گرفته است. تجمع فسیلی 2: این تجمع از ضخامت 16 تا 40 متر برش مذکور را حضور دارد. شامل فونای Radiolaria, Hedbergella sp., Globiogerinelloides sp., و اسپیکول اسفنج می­ باشد. این زون معادل زون 12 وایند (Wynd, 1965) (Radiolaria flood Zone) می­ باشد که وایند سن نئوکومین تا آلبین را برای آن در نظر گرفته است. تجمع فسیلی 3: این تجمع از ضخامت 40 الی 50 متر در برش مذکور مشاهده می­ شود. فونای این تجمع شامل: Hedbergella ruka, Hedbergella aptiana, Hedbergella roblesae, Hedbergella sigali, Hedbergella infracretacea, Globgerinelloides cf. trilobatus, H. luterbacheri, Globgerinelloides ferreolensis, Globgrinelloides paragottisi, Glogerinelloides aptiensis می­ باشد. سن این مجموعه فونی آپتین پیشین پیشنهاد می­ گردد. تجمع فسیلی 4: این تجمع زون از ضخامت 50 الی 60 متری برش ذکر شده مشاهده می شود. فونای این بیوزون شامل: Mesorbitolina parva, Orbitolina sp. Nodosaria sp. Nezzazata sp. miliolids, textularidsمی­ باشد. این تجمع می تواند معادل زون Mesorbitolina parva Zone (Schroeder et al. 2010) باشد که سن ابتدای آپسین پسین را برای آن در نظر گرفته است.

امروزه استفاده از نقشه های پهنه بندی به عنوان سند اصلی هدایت و کنترل تحولات کالبدی و نظارت بر ساخت و ساز در عرصه-های شهری مورد توجه قرار گرفته است. کاربرد این نقشه ها به منظور جلوگیری از تداخل غیرضروری و نامناسب کاربری ها و ارتقاء کیفیت و کارایی محیط شهری اهمیت زیادی دارد. کوشش های فراوانی به منظور تدوین نقشه های پهنه بندی و تعیین محدوده-های وقوع پدیده های مخاطره آمیز ناشی از زلزله با میزان احتمالات مختلف مانند نقشه های پهنه بندی خطر زمین لغزش های ناشی از زلزله و خطر روانگرایی و نقشه های پهنه بندی پارامترهای مختلف ژئوتکنیکی انجام شده است. با استفاده از این نقشه ها، با توجه به نوع و اهدافشان بر مبنای استاندارد های موجود و بانک های اطلاعاتی گسترده، می توان هزینه ها را کاهش و سرعت تصمیم گیری در قضاوت های مهندسی را افزایش داد. شهر قم به عنوان یک از شهرهای پرجمعیت کشور، به دلیل توسعه و گسترش روز افزون و افزایش فعالیت های عمرانی از یک طرف و وجود منابع خطر از جمله گسل های خضر و قیزقلعه، بی شک در معرض مخاطرات زمین شناسی نظیر زلزله است. در این تحقیق با استفاده از اطلاعات ژئوتکنیکی به دست آمده و داده های مربوط به تعداد 3500 آزمایش نفوذ سنجی دینامیکی حاصل از بررسی 650 گمانه در 250 محل مختلف شهر قم و همچنین با بهره گیری از رابطه مربوط به محاسبه سرعت موج برشی از نتایج آزمایش نفوذ سنجی دینامیکی، نقشه پهنه بندی تیپ زمین بر مبنای ویرایش چهارم استاندارد 2800 ایران، در گستره آبرفت های شهر قم تهیه شده است.

منطقه تنبو در بخش سندرک واقع در جنوب شهرستان میناب قرار دارد. این منطقه در نقشه زمین شناسی 1: 250. 000 طاهرویی در غربی ترین قسمت زون افیولیتی مکران واقع می شود. در این تحقیق کانی های فیبری برای اولین بار در شمال روستای تنبو معرفی و رخداد آن مورد بررسی قرار می گیرد. مطالعات اولیه این تحقیق با هدف تاثیرات زیست محیطی سنگ های افیولیتی در این منطقه انجام شد. سپس شناسایی کانی های فیبری براساس مشاهدات صحرایی، مطالعات میکروسکپی و انجام آنالیزهای شیمیایی (XRD و XRF) صورت گرفت. نتایج آنالیز شیمیایی XRD و مطالعات میکروسکپی نشان می دهد که کانی های فیبری نوعی کانی رسی به نام "سپیولیت" هستند. طول الیاف سپیولیت های شناخته شده در این منطقه گاهی به حدود 60 سانتی متر می-رسد و نسبت طول به عرض آنها بیش از 1200 است. مقایسه اکسیدهای اصلی حاصل از آنالیزهای شیمیایی XRF بر روی کانی-های فیبری روستای تنبو با نمونه های شناخته شده در ایران و دیگر کشورها، وجود کانی سپیولیت را در این منطقه تایید می کند. ساختار تشکیل سپیولیت منطقه تنبو به صورت ثانویه است زیرا به صورت پوششی بر روی سنگ های کربناته قرار گرفته است. با توجه به شواهد سنگ شناسی و اطلاعات ژئوشیمیایی، سپیولیت های منطقه تنبو، حاصل واکنش های شیمیایی محلول های هیدروترمالی با سنگ های هارزبورژیتی غنی از آهن و منیزیم هستند که تحت اثر دما و فشار بخار آب بالا دگرسان شده اند، به-طوری که انحلال آهن، کلسیم و منیزیم در حضور دی اکسید کربن صورت گرفته است. طی این فرایندها، تغییرات شیمیایی کریزوتیل در حضور محلول های گرم که غنی از CO2، H2O و SiO2 هستند، به تولید مجموعه ای از کانی های کلسیت، مگنزیت و سپیولیت آهندار منجر شده است.

کمپلکس ولکانو-پلوتونیک ماهیرود (چشمه استاد) که در شرق ایران قرار دارد، از لحاظ تکتونیکی بخشی از پهنه زمین درز سیستان محسوب می شود. براساس مطالعات پتروگرافی و ژئوشیمی، کمپلکس ماهیرود طیفی از سنگ های آندزیت بازالت، آندزیت، دیاباز و میکروگابرو را نشان می دهد که توسط یک استوک تونالیتی با سن کرتاسه فوقانی قطع شده اند. براساس تحقیقات قبلی، سنگ های ولکانیکی کمپلکس ماهیرود از دیدگاه ژئوشیمی خصوصیات سری های ماگمایی کالک آلکالن و تولئیتی دارند. نمودارهای عنکبوتی به هنجار شده عناصر فرعی و REE نسبت به MORB و کندریت، الگوهایی شبیه سنگ های متعلق به محیط های بالای منطقه فرورانش (SSZ) و خصوصا جزایر قوسی امروزی (IAT) نشان می دهند همان طور که مطالعات شیمی کانی های کلیدی موجود در این سنگ ها خصوصیات مشابهی را دارا می باشند. استوک تونالیتی ماهیرود دارای کانی های اصلی پلاژیوکلاز، کوارتز و هورنبلند و بیوتیت می باشد. براساس مطالعات شیمی کانی، پلاژیوکلازها ساخت منطقه ای عادی دارند و از نوع بیتونیت تا آلبیت هستند و روند نرمال تفریق بلورین را نشان می دهند. آمفیبول تونالیت ها از نوع مگنزیو-هورنبلند کلسیک و وابسته به محیط فرورانش می باشند. براساس مقدار آلومینیوم در آمفیبول فشار و دمای تبلور به ترتیب حدود 1 تا 2 کیلوبار و 700 تا 750 درجه ی سانتی گراد و مقادیر فوگاسیته اکسیژن بالا است. این یافته ها با نتایج حاصل از مطالعات جدید تکتونوماگمایی انجام شده بر روی کمپلکس ماهیرود مطابقت دارد.

گستره دگرگونی فریمان درجنوب شرق مشهد واقع شده است و شامل شیست های آندالوزیت دار با میان لایه هایی از آهک های تبلور مجدد یافته و کوارتزیت می باشد. واحدهای لیتولوژیکی مجاور این دگرگونی ها شامل مجموعه دگرگون شده کمپلکس سیبک می باشد. هدف از این مطالعه درک فرایند های دگرگونی و سرگذشت و تحولات دگرگونی در منطقه می باشد زیرا این منطقه یکی از شاخص ترین دگرگونی های نوع فشار پایین– حرارت بالا در ایران قلمداد می شود. با توجه به شواهد صحرایی و میکروسکوپی نظیر شیستوزیته و خطواره ها و ریزساختارهای موجود, دو مرحله دگرشکلی D1 و D2 طی رویدادهای دگرگونی اتفاق افتاده است. این شیست ها متحمل یک مرحله دگرگونی ناحیه ای دما بالا – فشار پایین در حد رخساره آمفیبولیت بالایی شده اند و سپس یک مرحله دگرگونی دما پایین دیناموترمال همراه با دگرشکلی در اثر جایگیری و بالا آمدن پوسته پایینی در شیست ها وکمپلکس مجاور آنها اتفاق افتاده است. به علاوه از شواهد چنین برمی آیدکه بعد از وقوع این رخداد شرایط تکتونیکی بسیار فعالی (نظیر زون های برشی) در منطقه حاکم شده و باعث دگرشکلی در این شیست ها و مجموعه سنگ های آذرین مجاور آن ها شده است. زمان بالا آمدگی و جایگیری نپ احتمالا بعد از کرتاسه بوده است. حرکات تکنونیکی گفته شده احتمالا با زمین درز سبزوار در ارتباط می باشد.

به منظور مطالعه سازند آسماری در تاقدیس کبیر کوه یک برش چینه شناسی در جهانگیرآباد انتخاب و مورد نمونه برداری قرار گرفت. ضخامت سازند آسماری در این برش 179 متر و منطبق است با بخش تبخیری کلهر متشکل از سه واحد ژیپس پایینی، طبقات داخلی کلهر و سنگ آهک های آسماری میانی و بالایی. در مطالعات زیست چینه نگاری ضمن تشخیص 30 جنس و 29 گونه از فرامینیفرها یک زون زیستی در راس سازند پابده و سه زون زیستی به همراه یک زون تهی (Not zoned) در سازند آسماری به شرح زیر شناسایی و معرفی گردید. Borelis melo curdica – Borelis melo melo Assemblage zone Miogypsina – Elphidium sp. 14 – Peneroplis farsensis Assemblage zone Globigerinoides subquadratus Assemblage zone Not Zoned Subbotina gortanii Assemblage zone (راس سازند پابده) براساس زون های زیستی و میکروفسیل های شناسایی شده سن سازند آسماری در برش مورد مطالعه شاتین پسین– بوردیگالین تعیین شده است.

رودخانه های مئاندری دینامیک فعالی داشته و دائماً در حال تغییر و دگرگونی هستند. اما فعالیت های انسان تغییراتی را در این فرایندها ایجاد می نماید. در این تحقیق روند تغییرات مورفولوژیکی رودخانه شلمان رود (شرق گیلان) در طی یک دوره 51 ساله بین سال 1346 تا 1397 مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. برای انجام این کار از عکس های هوایی سال های 1346 و 1373 و همچنین تصاویر گوگل ارث سال های 1382 و 1397 استفاده شد. پارامترهای هندسی رودخانه (مورفومتری) شامل طول کانال، طول موج، زاویه مرکزی، دامنه موج و شعاع قوس اندازه گیری شدند. پارامترهای مورفودینامیک شامل مهاجرت جانبی کانال، میزان فعالیت کانال و میزان همپوشانی کانال مورد بررسی قرار گرفتند و سپس مورفولوژی کانال و مدل های مختلف مهاجرت کانال مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد میانگین مقادیر پارامترهای هندسی پیچانرودها طی دوره 51 ساله تفاوت مشخصی نداشته اند. پارامترهای مورفودینامیک تغییرات کاهشی مشخصی را تجربه کرده اند. میزان مهاجرت جانبی کانال در دوره 73-1346 بسیار زیاد بوده اما در دوره های بعد شدیداً کاهش یافته و میزان همپوشانی کانال افزایش یافته است. مورفولوژی تغییرات مئاندر هم در دوره اول تغییرات محسوسی داشته و در دوره های دوم و سوم تغییرات ناچیزی داشته و الگوی کلی مهاجرت تغییر کرده است. این قسمت از رودخانه شلمان رود در طی دوره های مورد بررسی از تعادل دینامیک به تعادل استاتیک تغییر یافته است.

تغییر پارامترهای محیطی می تواند ویژگی های باد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد، بنابراین برای تعیین پتانسیل باد در مکان ها و ارتفاعاتی غیر از نقطه ی اندازه گیری، تعیین اثر پارامترهای محیطی بر داده های اندازه گیری شده بسیار حائز اهمیت است. هدف از این مطالعه بررسی میزان تاثیر پارامترهای محیطی مثل زبری سطح و موانع اطراف ایستگاه بر ویژگی های باد بوده است. برای این منظور از داده های سرعت و جهت باد ایستگاه های سینوپتیک استان کرمانشاه (دوره آماری 2013-2009)، مدل رقومی ارتفاع و نقشه کاربری زمین استفاده شد. همچنین نقشه موانع در اطراف ایستگاه های سینوپتیک با استفاده از تصاویر ماهواره ای گوگل ارث (لندست و کوپرنیک) تهیه گردید و برای برآورد ویژگی های باد در شرایط محیطی متفاوت با شرایط ایستگاه نرم افزار WAsP به کار گرفته شد. براساس نتایج به دست آمده، تغییر میانگین سرعت باد بسته به ویژگی های محیطی ایستگاه ها از %40 در ایستگاه اسلام آباد تا %9 در ایستگاه هرسین و تغییر چگالی توان باد نیز از بیش از %81 در روانسر و اسلام آباد غرب تا حدود %27 در هرسین متغیر بوده است. تعدد موانع در جهت باد غالب در ایستگاه های روانسر و سرپل ذهاب و ارتفاع زیاد موانع در ایستگاه های کرمانشاه و اسلام آباد و همچنین زبری زیاد در ایستگاه های کرمانشاه، روانسر، اسلام آباد غرب، جوانرود و گیلان غرب تاثیر بسزایی در کاهش میانگین سرعت باد تا بیش از 26 درصد و همچنین چگالی توان باد تا بیش از 62 درصد داشته است. بنابراین نادیده گرفتن اثر پارامترهای محیطی به طور ویژه در مطالعات مربوط به تعیین پتانسیل باد می تواند الویت های معرفی مناسب ترین مکان برای تولید انرژی را تغییر دهد.

مخاطرات طبیعی در سده های متمادی، مشکلات و گره های گسترده ای در ارتباط با توسعه جوامع انسانی ایجاد کرده است. طبق بررسی ها، عواملی چون وجود گسل ها در اطراف شهر، تراکم جمعیتی، حاشیه نشینی بالا و در نتیجه مساکن غیر استاندارد و کمبود فضاهای باز و سبز، شهر زاهدان را در مقابل مخاطرات طبیعی آسیب پذیر نموده است. ظرفیت سازی نهادی، رویکردی برای ارتقاء فرصت های مشارکت عمومی و دستیابی به نتایج موفقی برای توسعه ی پایدار از راه آموزش و مشارکت مردم و نهادهای شهر، شرایط جغرافیایی و اکولوژیکی آن است. این پژوهش با هدف تحلیل کاهش اثرات مخاطرات طبیعی (زلزله) بر محیط زیست شهری با تأکید بر ظرفیت سازی، انجام شده است. جهت گردآوری اطلاعات پژوهش از مشاهده، پرسشنامه، توزیع نرمال داده ها از آزمون کلموگروف-اسمیرنوف و بررسی تفاوت مقادیر متغیرها از رتبه بندی و آزمون T استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که براساس نتایج آزمون T، در بعد نهادی زیر معیار «میزان دسترسی به مکان های امن در صورت وقوع زلزله احتمالی در سطح 05/0 و دیگر زیر معیارها در سطح کمتر از 001/0 معنی دار می باشند. در بعد کالبدی– فضایی مؤلفه های «دسترسی به معابر اصلی و شریانی و میزان فرسودگی منازل مسکونی محله ی شما در سطح 05/0 و مؤلفه های اعتماد به واحد مسکونی از نظر معماری و مهندسی در سطح 01/0 و دیگر زیر تفاوت معنی داری خاصی وجود نداشت؛ و در بعد اجتماعی-اقتصادی غیرمعیارهای «میزان اطلاع رسانی عمومی به ساکنان هنگام وقوع زلزله و مشورت با افراد آگاه در راستای کاهش آسیب پذیری در سطح 05/0 و زیر معیار پوشش بیمه ای مسکن شما در سطح 01/0 معنی دار است، از لحاظ آسیب پذیری در نواحی مرکزی و حاشیه ای بیشترین دسترسی به فضاهای آزاد و کمترین آسیب پذیری وجود دارد.

توسعه صنعت گردشگری و بهره گیری از ظرفیت های آن یکی از گام های مهم در راستای رونق اقتصادی به شمار می آید. در این میان توجه جدی و هدفمند به گردشگری شهری به ویژه در کلانشهرهایی مثل تهران که از ظرفیت های بالایی در این زمینه برخوردار هستند می تواند به رونق اقتصادی شهر و افزایش درآمد برای بخش های دولتی و خصوصی و ارتقاء سطح معیشتی شهروندان منجر شود. برای دستیابی به این هدف ارزیابی شرایط فعلی و شناخت چالش های پیش رو اجتناب ناپذیر است. هدف این پژوهش تحلیل و ارزیابی تأثیر گردشگری در توسعه اقتصادی شهر تهران است. تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش انجام پژوهش، توصیفی-استنباطی بوده و گردآوری داده ها با استفاده از روش کتابخانه ای و پرسشنامه صورت گرفته است. جامعه آماری پژوهش شهروندان ساکن در شهر تهران می باشند که پرسشنامه ای محقق ساخته بین آنها توزیع و جمع آوری شده است. با بهره گیری از فرمول کوکران تعداد افراد جامعه آماری 384 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردیده و تجزیه و تحلیل داده ها و به کارگیری آزمون های آماری با استفاده از نرم افزار spss انجام شده است. براساس نتایج، رشد گردشگری و منابع درآمدی حاصل از این صنعت می تواند یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار در توسعه اقتصادی و پایداری درآمدی شهر تهران باشد. همچنین توسعه صنعت گردشگری متأثر از عواملی نظیر زیرساخت ها و تسهیلات، اطلاع رسانی و تبلیغات می باشد.