طب سنتی اسلام و ایران
سال:1398 | دوره:10 | شماره:1 |تعداد مقالات:12

سابقه و هدف اسطوخودوس گیاهی دارویی است که پیشینه طولانی مصرف در طب ایرانی دارد. بیشترین کاربرد آن در رابطه با بیماری های مربوط به مغز و اعصاب بوده است و از آن به عنوان «جاروب دماغ» یاد شده است. در خصوص مشخصات گیاه شناسی، مطالب متعددی در منابع طب ایرانی بیان شده است که نشان می دهد گیاهان مختلفی در قرون مختلف به عنوان اسطوخودوس استفاده شده اند. مواد و روش ها در این مقاله سه گونه منتسب به اسطوخودوس از خانواده Lamiaceae، شامل L. Lavandula stoechas, . Mill Lavandula angustifolia و. BoissNepeta menthoides بررسی شد و گیاه شناسی آن ها با موارد بیان شده در منابع طب ایرانی در خصوص ماهیت اسطوخودوس، مقایسه شد. یافته ها با توجه به بررسی های انجام شده و شرح مذکور در منابع طب ایرانی، می توان اسطوخودوس را معادل Lavandula stoechas دانست. قابل ذکر است که از اواسط قرن بیستم، گیاه Nepeta menthoides، در بازار دارویی ایران به عنوان اسطوخودوس معرفی و جایگزین اسطوخودوس رومی شده است. نتیجه گیری نتایج این کار می تواند راهگشای محققین گیاهان دارویی جهت کار روی هر یک از گونه های مذکور باشد.

سابقه و هدف افزایش شیوع چاقی از مشکلات اصلی سلامت در کشور ما محسوب می شود. از این رو هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر مصرف داروی طب سنتی قند خون (دیابیطس)، تمرین هوازی بر گلوکز و نیمرخ لیپیدی زنان مبتلا به دیابت نوع دو دارای اضافه وزن بود. مواد و روش ها در این تحقیق تعداد 30 نفر از زنان دیابتی نوع دو و دارای اضافه وزن شهر قم به صورت تصادفی در 4 گروه تمرین هوازی+دارو، تمرین هوازی+دارونما، دارو و کنترل قرار گرفتند. برنامه تمرین هوازی شامل شش هفته دویدن با شدت 60 الی 70 درصد ضربان قلب بیشینه و دریافت داروی دیابیطس روزانه سه کپسول800 میلی گرمی صبح، ظهر و شب بعد از هر وعده غذایی بود. نمونه های خونی آزمودنی ها در مراحل پیش و پس آزمون جمع آوری و با استفاده از آزمون آنالیز واریانس یک راهه و آزمون تی وابسته با سطح معنی داری (≤ 0/05p) با استفاده از نرم افزار SPSS تحلیل شد. یافته ها نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که میزان گلوکز خون در گروه تمرین+دارو (0/034=p)، گروه تمرین+دارونما (0/020=p) و گروه دارو (0/009=p)، از مرحله پیش آزمون به پس آزمون کاهش یافت و همچنین سطوح کلسترول در گروه تمرین+دارو (0/008=p) و در گروه دارو (0/010=p)، میزان تری گلیسیرید در گروه دارو (0/011=p)، سطح LDL در گروه دارو (0/043=p)، سطح VLDL در گروه تمرین+دارو (0/011=p)، از مرحله پیش آزمون به پس آزمون کاهش معنی داری داشت، در حالی که تفاوت بین گروهی در هیچ یک از فاکتورها مشاهده نشد (0/05

سابقه و هدف خونریزی غیرطبیعی رحمی از علل شایع مراجعه به مراکز درمانی در سنین قبل از یائسگی است. طب کل نگر ایرانی علل متعددی برای این مشکل بیان می کند. این علل را می توان به دو دسته علل رحمی و علل خونی تقسیم کرد. علل خونی شامل تغییراتی در کیفیت و کمیت خون است که چگونگی جریان یافتن خون را دست خوش تغییر می کند. هدف این مقاله که یک مطالعه کتابخانه ای است، بررسی تغییرات خونی مسبب خونریزی رحمی از دیدگاه طب سنتی ایرانی و تبیین آن بر اساس قوانین حاکم بر مکانیک سیالات می باشد. مواد و روش ها در این مطالعه ابتدا با جستجو در کتب معتبر طب سنتی ایران علل خونریزی غیرطبیعی رحمی مطالعه شد و از آنجا که یک سری از این علل متمرکز بر تغییرات در جریان خون بود، جهت مطالعه رفتار جریان خون، با کلیدواژه های «رئولوژی»، «همورئولوژی» و «رئولوژی خون» به جستجو در پایگاه های معتبر علمی در بازه زمانی 2011 تا 2019 پرداخته شد. سپس ارتباط رفتار جریان خون و خونریزی های غیر طبیعی رحمی تبیین شد. یافته ها از دیدگاه طب سنتی ایرانی، یکی از علل افزایش خونریزی های رحمی، تغییر در کیفیت خون به صورت افزایش حرارت آن و یا افزایش حجم آب نسبت به سایر اجزاء آن و یا تغییر در کمیت خون به صورت پرخونی می باشد که براساس علم مکانیک سیالات، این تغییرات باعث افزایش سیالیت خون می شوند. نتیجه گیری شناخت مکانیسم ایجاد تغییرات در رئولوژی خون و ارتباط آن با خونریزی غیرطبیعی رحمی، افق های جدیدی را در پیشگیری و درمان این مشکل خواهد گشود.

سابقه و هدف امروزه مشکلات معده از شیوع بالایی برخوردارند. در طب سنتی ایرانی با زیر بنای مزاج، توصیه ها بر پایه اصلاح سبک زندگی است، تا با اصلاح سبک زندگی و بهبود آن سلامتی را حفظ کنیم. مواد و روش ها در این مطالعه از نوع مروری-کتابخانه ای، توصیه های حفظ سلامتی (حفظ الصحه) معده از منابع معتبر طب سنتی جمع آوری شد. پس از جمع آوری و طبقه بندی داده ها، عواملی بیان شد که توجه به آن ها سبب حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری های معده می شود. یافته ها در طب ایرانی، سلامت معده جهت حفظ سلامت کل بدن، نقش کلیدی داشته و دستورات دقیقی برای حفظ سلامت آن ارایه شده است. زمان غذا خوردن، میزان غذا، نوع غذا، جویدن کافی غذا، فاصله مناسب بین فعالیت بدنی و غذا، پرهیز از غذاخوردن در حالت روانی نامناسب، زمان نوشیدن آب از مهم ترین توصیه های طب سنتی ایرانی جهت حفظ سلامتی معده می باشد. نتیجه گیری با توجه به اینکه طب سنتی ایرانی نظر خاصی به معده و سلامتی آن دارد و توصیه های تغذیه ای فراوانی جهت سلامت معده ارائه کرده است که در طب مدرن کمتر به آن توجه شده و همچنین اهمیت نحوه تغذیه در سلامت انسان، رعایت توصیه های تغذیه ای مد نظر طب ایرانی می تواند در پیشگیری بسیاری از بیماری ها و خصوصا بیماری های گوارشی موثر باشد. پیشنهاد می شود تاثیرگذاری تک تک توصیه های مدنظر منابع طب ایرانی در پژوهش های آینده بررسی شود تا امکان استفاده کاربردی از آن ها در نظام سلامت فراهم شود.

سابقه و هدف از گیاه بادرنجبویه به طور گسترده برای کاهش سطح اضطراب استفاده می شود. هدف این مطالعه، بررسی اثربخشی و ایمنی فرآورده گیاهی بادرنجبویه بر میزان اضطراب با استفاده از شواهد موجود بود. مواد و روش ها از مطالعات کارآزمایی بالینی فارسی و انگلیسی در پایگاه های اطلاعاتی بین المللی و فارسی استفاده شد. با توجه به روزآمدسازی دایم منابع اطلاعاتی، جستجوی منابع اطلاعاتی در بازه زمانی آذر ماه 97 انجام شد. استخراج به طور مستقل توسط دو مرورکننده صورت گرفت. کیفیت مطالعات با استفاده از مقیاس جداد (Jadad) انجام شد. یافته ها بررسی کارآزمایی های بالینی انجام شده بر روی 395 مشارکت کننده نشان داد که گیاه دارویی بادرنجبویه به شکل خوراکی در بیماران مختلف دارای تاثیرات مثبت ضد اضطراب می باشد. نتیجه گیری در حال حاضر شواهد مطلوبی برای استفاده از بادرنجبویه برای کمک به کاهش اضطراب وجود دارد.

سابقه و هدف خونریزی ممکن است به علت جراحت، اختلالات خون یا اثر دارو رخ دهد، متوقف کردن خونریزی اغلب مستلزم اقدام فوری پزشکی است و می تواند سبب ناتوانی و مرگ ومیر بیماران شود. داروهای متداول هموستاتیک در دسترس نیستند و اثربخشی محدودی دارند. از طرفی این داروها گران بوده و بار اقتصادی ناشی از روش های درمانی مختلف، سبب ایجاد مشکلات متعددی برای جامعه می شود. طب سنتی ایران که یکی از مکاتب طبی کل نگر می باشد، روش های درمانی ویژه ای در این خصوص دارد که شناخت آن ها برای جامعه پزشکی خالی از فایده نیست. در منابع طب ایرانی برای کنترل خونریزی ترکیبات طبیعی مختلفی استفاده شده است که از آن جمله می توان به انواع خاکستر اشاره کرد. یکی از انواع پرکاربرد آن، پنبه سوخته است. هدف از این مقاله، استخراج پنبه سوخته به عنوان بندآورنده خونریزی در متون طب سنتی ایران به عنوان مکتبی غنی با سابقه تاریخی پربار است. مواد و روش ها این مطالعه مروری یک نوع بررسی کتابخانه ای است. به این منظور ابتدا کاربرد خاکستر و پنبه با کلید واژه های مختلفی در بندآوردن خونریزی در منابع معتبر طب سنتی ایران از قبیل قانون در طب، الحاوی و ذخیره خوارزمشاهی بررسی شد. سپس در پایگاه های اطلاعاتی از جمله PubMed, SID, Google Scholar اثرات این مفرده بر روی خونریزی تا می 2019 برای یافتن شواهد علمی جستجو شد. یافته ها خاکستر به عنوان درمان مجرب در بندآوردن خونریزی در منابع معتبر مختلفی در طب سنتی ایران ذکر شده است. حکما با خواص مختلفی که برای پنبه قائل هستند، آن را مانع سیلان خون معرفی می کنند که خونریزی را بند می آورد و باعث جمع شدن اجزا می شود. نتیجه گیری از آنجایی که اثرات ضد خونریزی پنبه در منابع مختلفی از طب مدرن اثبات شده است، بنابراین در زخم هایی که پیچیده نیستند و شریان درگیر نیست و سایز کوچک با عمق کم دارند می توان از سوخته گاز استریل یا پنبه سوخته که ارزان و در دسترس است، استفاده کرد.

حنا گیاهی از جنس Lawsonia از خانواده حنائیان (Lythraceae) است. این گیاه درختچه ای با ارتفاع حدود 2 متر است که غالبا به منظور استفاده از برگ های آن کاشته می شود؛ ولی سایر قسمت های گیاه همچون پوست و دانه نیز دارای اثرات درمانی می باشند. حنا در ایران، پاکستان، هند، نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری شرق آفریقا، جنوب آسیا رشد می کند. پراکنش حنا در ایران شامل هرمزگان، خوزستان، کرمان و سیستان بلوچستان است. هدف از این مطالعه بررسی اثرات درمانی حنا در متون طب سنتی ایران و واکاوی اثرات نوین اثبات شده در خصوص حنا می باشد. مواد و روش ها: تحقیق به روش مطالعه مروری و بر اساس جستجوی کتابخانه ای در منابع اصلی و مکتوب طب سنتی ایران انجام گرفت. همچنین پایگاه های مختلف اطلاعاتی مانند Magiran، SID، Scopus، Google Scholar, PubMed و ScienceDirect به منظور بررسی یافته های جدید جستجو شد. بحث و نتیجه گیری: حنا (Lawsonia innermis L. ) به طور گسترده در طب سنتی ایران برای درمان بسیاری از بیماری ها از جمله بیماری های پوست و مو، سردرد و درمان زخم کاربرد دارد. پودر برگ حنا در رنگ آمیزی مو، ریش و ناخن به کار برده می شود. حنا از نظر فیتوشیمی شامل ترکیباتی همچون کینون ها، کربوهیدرات ها، پروتئین ها، فلاونوئیدها، تانن ها و ترکیبات فنولی، آلکالوئیدها، کومارین ها و اسیدهای چرب می باشد. از مهم ترین کاربردهای گیاه حنا می توان به ضد درد، هیپوگلیسمی، محافظت کننده کبدی، ضد التهاب، ضد باکتری، ضد میکروب، ضد قارچ، ضد ویروس، محرک سیستم ایمنی، آنتی اکسیدان و خصوصیات ضد سرطان اشاره کرد. مقایسه و انطباق یافته های سنتی و مطالعات امروزی نشانگر این است که منابع طب سنتی و طب جدید هم خوانی بسیار نزدیک با هم دارند. از این رو با تامل در یافته های عملی انجام شده بر روی گیاه حنا و بررسی دقیق تر منابع طب سنتی و متون گذشتگان، می توان به فرآورده های دارویی نوین و موثری از گیاه حنا دست یافت.

سابقه و هدف تغییر رویکرد جوامع به استفاده از دارو های گیاهی به جایگاه دیرینه گیاهان در بین مردم و شناخت سنتی آنان از گیاهان و پی بردن به آثار سوء دارو های شیمیایی برمی گردد. اتنوبوتانی به معنای دانشی است که بشر از گیاه شناسی و محیط زیست گیاهان دارد. در این تحقیق، یک ارزیابی اتنوبوتانیکی در مرتع آلمالیچه واقع در حدود 70 کیلومتری جنوب شهرستان آباده در استان فارس صورت پذیرفت. شناسایی و معرفی ذخایر بومی گیاهان هر منطقه، اشکال و موارد استفاده سنتی این گیاهان با توجه به تنوع بوم شناختی ایران می تواند فراهم کننده اطلاعات مفیدی در زمینه فعالیت های دارویی و سیستم سلامت جامعه باشد. تحقیق حاضر با هدف شناسایی گیاهان دارویی شهرستان با استفاده از دانش و تجربه بومیان و همچنین معرفی خواص و ویژگی های ناشناخته این گیاهان است. مواد و روش ها در این پژوهش پس از مطالعات پیشتاز و پیمایش صحرایی منطقه تحت مطالعه، لیست گیاهان دارویی منطقه، جمع آوری و با استفاده از منابع معتبر گیاه شناسی شناسایی شد، همچنین با مطالعات اسنادی و همچنین مصاحبه های عمیق و نیمه ساختاریافته، باورها و دانستنی های جوامع محلی مستندسازی شد. بر این اساس برای هر گونه گیاهی نام علمی، نام محلی، خواص درمانی، اندام مورد استفاده و نحوه مصرف تدوین شد. یافته ها در این مطالعه 79 تعداد گونه دارویی، متعلق به 28 خانواده شناسایی شد. بیشترین سهم در ترکیب گونه ها مربوط به خانواده های Compositae (13 گونه)، Lamiaceae (12گونه)، Apiaceae (10 گونه)، Rosaceae، Brassicaceae و Leguminaceae هر کدام با 4 گونه بود. افراد بومی از تمامی گیاهان جمع آوری شده، استفاده خوراکی و دارویی داشتند. از میان مصارف سنتی و محلی نیز بیشترین کاربرد را در درمان بیماری های گوارشی، تصفیه خون و تنظیم فشارخون، قند خون، چربی خون، ضد عفونی کردن، خلط آور و ضد سرفه و سرماخوردگی به خود تخصیص دادند. نتیجه گیری با توجه به بکر بودن منطقه و نبود مستندات کافی در خصوص تعدای از این گیاهان، وجود 79 گیاه دارویی در مرتع آلمالیچه شهرستان آباده، غنای این منطقه را نشان می دهد. متاسفانه به دلیل از بین رفتن سنت ها حجم زیادی از دانش بومی در حال از بین رفتن است؛ بنابراین شناسایی این گیاهان، ثبت و مستندسازی آن ها می تواند جلوی از بین رفتن این دانش را بگیرد.