طب سنتی اسلام و ایران
سال:1390 | دوره:2 | شماره:2 (پیاپی 6) |تعداد مقالات:10

دکتر ابوتراب نفیسی به حق یکی از نوابغ پزشکی معاصر ایران محسوب می گردد که اگرچه برای همکاران و شاگردانش ارزش والای علمی او شناخته شده بود، لکن بسیاری از افراد جامعه وجود ارزشمند وی را به خوبی درک ننمودند. خیل عظیم بیماران و دردمندانی که توسط این استاد فرزانه و وارسته درمان می گردیدند بیانگر تسلط تحسین برانگیز وی به علم پزشکی و تشخیص بیماری ها بود.

مقدمه: اهمیت تغذیه نوزاد با شیر مادر واقعیتی است که رهنمودهای طب سنتی و نیز علم نوین تاکید و توجه خاصی بدان دارد. این اهمیت تا بدانجاست که حکمای بزرگی چون شیخ الرئیس ابوعلی سینا، مباحثی چند را به تفسیر و توضیح این مهم و نیز تدابیر لازم پیش، در حین و پس از تولد نوزاد؛ ارایه نموده اند. در بحث حاضر، نگاه منابعی چون قانون در طب شیخ الرئیس ابوعلی سینا، ذخیره خوارزمشاهی حکیم سید اسماعیل جرجانی، خلاصه الحکمه محمد حسین عقیلی خراسانی شیرازی و نیز حفظ صحت دکتر میرزا علی خان ناصر الحکما در خصوص تغذیه با شیر مادر و تدابیر شیردهی مورد بررسی قرار گرفته است.

مقدمه: باروری یکی از اهداف بزرگ خلقت، جهت بقای نسل است. شیوع قابل توجه ناباروری در جهان و ایران و بار اقتصادی ناشی از روش های درمانی مختلف آن، سبب ایجاد مشکلات متعددی برای زوج و جامعه می گردد. طب سنتی ایران که یکی از مکاتب طبی کل نگر می باشد، دیدگاه های ویژه ای در این مورد دارد که شناخت آن ها برای جامعه پزشکی خالی از فایده نیست.هدف از این مطالعه، سیری در اسباب و علل نازایی زنان از دیدگاه طب سنتی ایران می باشد تا با شناخت دقیق زوایای آن بتوان ضمن آشنایی با عقاید حکمای طب سنتی در رابطه با این بیماری به الگویی جدید در شناخت و تقسیم بندی علل نازایی دست یافت.به این منظور متون معتبر طب سنتی از قبیل قانون ابن سینا، کامل الصناعه، خلاصه الحکمه، ذخیره خوارزمشاهی، اکسیر اعظم، معالجات عقیلی، الموجز و غیره مورد بررسی قرار گرفتند. مطالب مربوط به نازایی ذیل عنوان "امراض زنان" و اسباب و علایم آن بررسی شدند و متون مرتبط با آن مورد تجزیه و تحلیل محتوایی قرار گرفتند و اختلافات، اشتراکات و افتراقات بررسی و جمع بندی شدند. به طور کلی دلایل عمده بیان شده در رابطه با علل نازایی زنان شامل مشکلات منی زن، مشکلات مربوط به تخمدان ها و مجاری منی، مشکلات رحمی، مشکلات اندام های دیگر و علل روحی، روانی و رفتاری بیان شده است.همچنین حکمای ایران معتقد بودند که ماده اولیه تولید منی از همه اعضا خصوصا اعضای رئیسه به دست می آید. با این دیدگاه اختلال در اندام های دیگر به ویژه رئیسه (مغز،کبد و قلب) را نیز عامل نازایی می دانستند. علل روحی و روانی از سایر عللی است که حکما به آن توجه خاص داشتند. مرور اسباب نازایی زنان از دیدگاه طب سنتی ایران که در این مقاله مورد بحث قرار گرفته است، مقدمه ای است برای آشنایی با اصطلاحات و نظرات حکمای طب سنتی ایران و همچنین آغاز راهی است که به شناخت روش های درمان نازایی زنان از دیدگاه این مکتب ختم خواهد شد.

مقدمه: در بسیاری از کشور ها انجام ختنه امری شایع است، حتی در آمریکا حدود 80 درصد نوزادان پسر ختنه می شوند. اهمیت ختنه در مورد کاهش عفونت ادراری در مطالعات متعدد ذکر شده است، به علاوه انجام ختنه بر پیشگیری از سرطان تناسلی مردان نیز به اثبات رسیده است. مطالعات متعدد نشان داده است که برای بهره مند شدن از آثار سودمند ختنه، می بایست ختنه در دوران نوزادی نوزادی انجام گیرد.گاهی ترس از تنگی نوک مجرای ادرار یعنی مه آ باعث تاخیر در ختنه می گردد، اما این ترس کاملا اشتباه است، چرا که تنگی مه آ به سادگی و به صورت سرپایی قابل درمان است و ایجاد آن به ندرت می تواند موجب بروز عوارض گردد. لذا تاخیر در انجام ختنه، تنها موجب می گردد تا منافع انجام ختنه چون پیشگیری از عفونت های ادراری در دوران نوزادی و کودکی و عوارض آن چون بیماری های کلیوی حاصل نگردد. حتی مطالعات نشان داده اند در صورتی ختنه در پیشگیری از سرطان های دستگاه تناسلی سودمند خواهد بود که در دوران نوزادی انجام گردد. به علاوه انجام ختنه در دوران نوزادی دارای فواید دیگری نیز می باشد از جمله اینکه در دوران نوزادی ترمیم نسجی عالی است و تقریبا هم زمان با افتادن بند ناف زخم ختنه نیز جوش می خورد و احتمال عفونت ختنه در این زمان ناچیز است، زیرا هم آنتی کورهای مادر در خون بچه وجود دارد و هم این ناحیه پر خون در برابر عفونت کاملا مقاوم است. به علاوه انجام ختنه نوزادی مشکلات و استرس روحی که در انجام ختنه در سنین بالاتر برای کودک ایجاد می نماید را نیز ندارد.مطالعه حاضر به بررسی مستندات موجود در زمینه ختنه نوزادی می پردازد تا اهمیت زمان انجام ختنه را روشن سازد، به علاوه روش صحیح و مناسب انجام ختنه به صورت مصور در این مقاله توضیح داده شده است تا قابلیت استفاده از آن به صورت راهنما فراهم گردد.

مقدمه: طب سنتی ایران دارای سابقه ا درخشان با منابع مکتوب فراوان در عرصه پزشکی است و در درمان بیماری ها همچون مکاتب دیگر، از داروها استفاده می نماید. یکی از مهم ترین دسته ها دارویی مورد استفاده در این طب؛ مسهل ها نام دارند که این داروها به دفع اخلاط فاسد یا به عبارتی مواد زاید از بدن می پردازند. در این مطالعه مطالب مربوط به انواع، نحوه مصرف و مکانیسم اثر این دسته از داروها از منابع مختلف طب سنتی ایران اعم از نسخ خطی و چاپی کتابخانه های مختلف و منابع الکترونیک پزشکی جمع آوری گردید. بدین ترتیب مجموعه ای از داروهای مسهل طب سنتی ایران گردآوری شد و آثار این داروها در دفع اخلاط مختلف از دید حکمای طب سنتی ایران و همچنین موارد مصرف آن ها مورد بررسی قرار گرفت.همانطور که در متون طب سنتی ایران ذکر شده است، پاکسازی بدن از اخلاط فاسد یا مواد زاید از روش های اصلی درمان در طب سنتی ایران می باشد و شناخت این روش های درمانی و داروهای مورد مصرف در این موارد می تواند به عنوان اجزایی از مبانی درمان در مطالعات بالینی متعدد مورد توجه قرار گرفته و حتی نویدبخش بهبودی بیماران به عنوان روشی جایگزین و یا مکمل در روش های درمانی رایج امروز باشد.

مقدمه: با توجه به رشد روزافزون چاقی در جوامع و نقش آن در بروز بیماری های قلبی و عروقی، دیابت و افزایش فشار خون؛ کاهش وزن به یکی از معضلات بهداشتی درمانی تبدیل شده است. شاید به دلیل نبود رژیم غذایی مناسب از یک سو و مشکلات زندگی در عصر نوین همچون نداشتن فعالیت فیزیکی مناسب و سبک زندگی ماشینی از سوی دیگر موجب گردیده است تا بسیاری از مردم به منظور کاهش وزن به دارودرمانی روی آورند. مصرف گیاهان دارویی و داروهای گیاهی جهت کاهش وزن در کشور ما با استقبال فزاینده ای روبه رو شده است. بنابراین کنترل این فرآورده های گیاهی که به صورت سنتی در اختیار مردم قرار می گیرند امری ضروری به نظر می رسد.روش ها: در این مطالعه تعداد ده نمونه از فرآورده های ارایه شده برای درمان چاقی از عطاری های شهر اصفهان جمع آوری گردید. سپس اطلاعات دارویی آن ها ثبت گردید. این فرآورده ها مورد بررسی ماکروسکوپی و میکروسکوپی قرار گرفتند و آثار درمانی آن ها با منابع سنتی مقایسه گردید.یافته ها: نتایج نشان داد بیش از 50 درصد از این فرآورده ها حاوی حداقل یک گیاه دارویی می باشند که مصرف آن در منابع سنتی جهت کاهش وزن توصیه شده است.بحث و نتیجه گیری: ضروری است که عرضه کنندگان داروهای سنتی آموزش های لازم را مطابق با منابع معتبر طب سنتی فراگیرند و با نظارت مستمر بر فعالیت آنان فرآورده های طب سنتی تحت ارزیابی مستمر فارماکوگنوستیک قرار گیرد.

مقدمه: در این مقاله شواهد موجود در زمینه علم نفس از منظر قرآن، حکمت اسلامی، روانشناسی و عصب شناسی مورد بررسی قرار گرفته است.روش ها: مفهوم نفس به استناد قرآن، متون فلسفی، روانشناسی و عصب شناسی تشریح شده و پیوندهای موجود بین این دیدگاه ها تبیین شده است تا به یک تعبیر قابل ادراک از این مفهوم دست یابیم. سپس به استناد تطبیق انجام شده و تجربیات عینی پژوهشگران، جمع بندی کاربردی ارایه گردیده است.یافته ها: در قرآن و کتب فلسفی- عرفانی به کرات از نفس و مفاهیم مرتبط یاد شده است. مفهوم آنیما (و آنیموس) در روانشناسی یونگ با قرین (و قرینه) در قرآن مطابقت دارد.بحث و نتیجه گیری: باور به موجودات ملکوتی و نفوس در آموزه های ادیان الهی به چشم می خورد ولی وقتی پای تحلیل های عینی به عمل می آید برخی دانشمندان وجود و تاثیرات آن ها را باور ندارند. نتیجه این امر، انکار ابعاد گسترده ای از وجود انسان ها است که شواهد آن در متون دینی، فلسفی، عرفانی، روانشناسی و عصب شناسی یافت می شود. به نظر می رسد انجام تصویربرداری از موجودات غیر ارگانیک، در تبدیل این واقعیات به علم الیقین کمک کننده باشد و روش های مستندسازی، بتواند تحولی عمیق در مدیریت روانپزشکی غربی ایجاد نماید و نگرش دینی را ابعادی نو و غیر قابل تشکیک بخشد.

احیای مجدد طب سنتی ایران فرصتی مناسب در اختیار پزشکان و پژوهشگران قرار داده است تا از تدابیر درمانی ارزشمند حکمای گذشته بهره مند شده، روش های تشخیصی و درمانی کم عارضه و کم هزینه را جستجو و ارزیابی علمی نموده و در اختیار جامعه قرار دهند. هیپرلیپیدمی به دلیل شیوع بالا و ارتباط مستقیمی که با بیماری های قلبی- عروقی دارد، از معضلات مهم بهداشتی جامعه است. از طرف دیگر از مباحث پایه ای و مهم طب سنتی که در همه اختلالات مورد توجه قرار دارد، وضعیت عملکردی هضم های چهارگانه می باشد. در این مقاله سعی شده است با استفاده از منابع معتبر طب سنتی و نیز استفاده از شواهد بالینی، ارتباط بین مراحل مختلف هضمی و اختلال هیپرلیپیدمی مشخص گردد.

مقدمه: بیشتر داروهای مشتق شده از گیاهان از طریق مطالعه درمان های سنتی و دانش بومی اقوام کهن به دست آمده است و با وجود پیشرفت های عظیم در علم سنتز ترکیبات صناعی، برخی از این ترکیبات هنوز غیرقابل جایگزین شدن می باشند. علم اتنوبوتانی به مطالعه و بررسی چگونگی استفاده افراد یک قوم یا جامعه از گیاهان می پردازد و به عنوان ابزار کارآمد استخراج دانش بومی استفاده از گیاهان، شناخته می شود. طی دهه گذشته، بررسی هدفمند دارونامه های بومی با چشم انداز تولید داروهای جدید در دستورکار بسیاری از سازمان های ملی و بین المللی قرار گرفته است. رویکرد مثبت دانشمندان و افزایش گرایش دولت ها به همکاری در پروژه های اتنوبوتانی، پیام آور ارزش روزافزون اطلاعات حاصل از این مطالعات می باشد. ثبت و بررسی علمی دانش مکتوب و نامکتوب طب سنتی اقوام مختلف ایران منجر به حفظ گنجینه ارزشمند دانش و تجربیات پزشکی چند هزار ساله ایرانیان می شود و زمینه ساز کشف داروهای جدید و پیشرفت صنعت داروسازی خواهد شد.