مطالعات جامعه شناختی شهری (مطالعات شهری)
سال:1397 | دوره:8 | شماره:28 |تعداد مقالات:7

مشارکت شهروندی مؤلفه ی اصلی در رسیدن به اهداف توسعه ی مدیریت شهری است و فرایندی است که در آن افراد بی تجربه و معمولی یک اجتماع، قدرت اتخاذ تصمیم در زمینه ی امور معمولی اجتماع خود را تجربه و تمرین می کنند که عوامل بسیاری شدت و میزان آن را تعیین می کند. پژوهش حاضر با عنوان تحلیل عوامل اجتماعی مؤثر بر مشارکت شهروندی: ارزیابی تجربی نظریه ی سرمایه ی اجتماعی، به بررسی تأثیر عواملی چون اعتماد به مردم، اعتماد به نهاد مدیریت شهری، عضویت در احزاب و انجمن های محلی و رسانه بر میزان مشارکت شهروندی و گرایش به مشارکت شهروندی پرداخته است. چهارچوب نظری پژوهش حاضر بر اساس نظریه ی سرمایه ی اجتماعی است. این پژوهش از نوع کاربردی و روش آن پیمایش است، ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه است که پس از سنجش روایی و پایایی آن، بر طبق فرمول کوکران جمعیت نمونه 881 نفر از شهروندان مناطق 22 گانه ی تهران از طریق نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای تعیین و پس از گردآوری اطلاعات با استفاده از نرم افزار SPSS و AMOS به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته شد. یافته های پژوهش نشان داد که سازه ی سرمایه ی اجتماعی به صورت مستقیم توانسته 59 درصد از تغییرات مشارکت شهروندی را تبیین و پیش بینی کند و پس از ورود عامل گرایش به مشارکت شهروندی درون مدل، این سازه به همراه تمام ابعاد خود و عامل گرایش به مشارکت، توانست 62 درصد از تغییرات مشارکت شهروندی را تبیین و پیش بینی کند که اعتماد به نهاد مدیریت شهری در مدل اول و عضویت در احزاب و انجمن های محلی در مدل دوم بیشترین تأثیر و رسانه کمترین تأثیر را در هر دو مدل در تبیین سازه ی سرمایه ی اجتماعی داشته است و در نهایت تحلیل یافته ها نشان از مشارکت متوسط رو به پایین شهروندان در امور شهر و محله دارد.

موضوع این پژوهش موانع توسعه ی اقتصادی سکونتگاه های غیررسمی شهر کرمان و مسأله ی آن توسعه نیافتگی اقتصادی مناطق ذکر شده است. جامعه ی مورد مطالعه ی این پژوهش چهار سکونتگاه غیررسمی شهرک پدر، شهرک صنعتی، شهرک صیاد شیرازی و شهرک پشت بند مملکت بوده و روش انجام آن کیفی با رویکرد نظریه ی زمینه ای و استفاده از استراتژی مدل پارادایمی است. برای نمونه گیری در این پژوهش از روش هدفمند استفاده شده، تکنیک جمع آوری داده ها مصاحبه ی عمیق و در دو سطح ساختار نهادی و محلی انجام و تحلیل داده ها به روش مقایسه ای مداوم استروس و کوربین صورت پذیرفته است. تعداد مصاحبه ها در سطح محلی43، تعداد مفاهیم شکل گرفته 24و تعداد مقوله های ایجاد شده 10 مورد و در سطح ساختار نهادی نیز تعداد مصاحبه های صورت پذیرفته 17، تعداد مفاهیم شکل گرفته 7 و تعداد مقوله های ایجاد شده 3 مورد است. در این بررسی به منظور قابل فهم کردن نتایج تحقیق برای خواننده و افزایش سطح یکنواختی و همسازی نتایج، در بحث روایی به اندیشه ی لینکلن و گوبا و در بحث پایایی به اندیشه های کرک و میلر رجوع گردیده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که با توجه به تداوم شرایط علّی مربوط به پدیده ی توسعه نیافتگی اقتصادی سکونتگاه های غیررسمی، شرایط زمینه ای و مداخله های غیرتخصصی ساختار نهادی، راهبردهای اتخاذ شده توسط ساکنان سکونتگاه های غیررسمی شهر کرمان، منجر به پیامدهای مورد انتظار در سند بالادستی ابلاغی نشده و با وجود گذشت بیش از یک دهه از زمان تصویب سند ذکر شده، در مناطق مورد بررسی، بستر لازم برای تحقق فرآیند توسعه ی مشارکتی در راستای تحقق توسعه ی اقتصادی هموار نگردیده است.

گسترش فناوری های نوین ارتباطی و در رأس آن اینترنت و شبکه های ارتباطی، فضایی برای ساخت مجدد هویت فراهم نموده است، در این میان پیوند عناصر اساسی هویت ساز، یعنی زمان، مکان، فضا و مرزهای زندگی اجتماعی را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. تحقیق حاضر در همین راستا و با هدف بررسی و شناخت تأثیر شبکه های اجتماعی مجازی بر هویت ملی و هویت قومی افراد 18 تا 40 سال شهرستان نورآباد دلفان انجام شده است. این پژوهش به روش پیمایشی و از طریق نمونه گیری تصادفی طبقه ای انجام گرفته است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر برآورد شده است. روایی و اعتبار به کمک آلفای کرونباخ و اعتبار صوری حاصل گردید. یافته های تحقیق حاضر نشان می دهد که شبکه های اجتماعی مجازی تأثیر معناداری بر هویت قومی دارد. همچنین نتایج آزمون رگرسیون نشان داد که شبکه های اجتماعی مجازی 72 درصد از تغییرات هویت قومی پاسخگویان تحقیق حاضر را پیش بینی می کنند. همچنین یافته های تحقیق حاضر نشان داد که شبکه های اجتماعی تأثیر معناداری بر هویت ملی دارند. نتایج آزمون رگرسیون نشان داد که متغیرهای مستقل تحقیق حاضر حدود 24 درصد از تغییرات هویت ملی پاسخگویان تحقیق حاضر را پیش بینی می کنند.

مقاله ی حاضر با هدف بررسی نقش سازمان های مردم نهاد در ارتقاء احساس امنیت اجتماعی مردم در شهر اصفهان تدوین شده است. این پژوهش برخی ابعاد و مؤلفه های احساس امنیت (احساس امنیت مالی، احساس امنیت جانی، احساس امنیت اجتماعی) را که صاحب نظران جامعه شناسی، روان شناسی بدان توجه داشته اند، با تأکید بر اندیشه های نظریه پردازان کلاسیک و مدرن مورد بحث و بررسی قرار داده است. در این تحقیق متغیرهای پایگاه اجتماعی اقتصادی، مسؤولیت پذیری اجتماعی، آگاهی اجتماعی و سرمایه ی اجتماعی و مدت عضویت در سازمان های مردم نهاد به عنوان متغیر مستقل و احساس امنیت اجتماعی به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است. روش تحقیق در این پژوهش از نوع پیمایش است و از شیوه ی نمونه گیری سهمیه ای استفاده شده است. جامعه ی آماری، کلیه ی سازمان های مردم نهاد فعال و در دسترس در شهر اصفهان بوده است که تعداد آن ها 30 سازمان می باشد و جمعاً حدود 24240 نفر عضو در آن وجود دارد که به عنوان جامعه ی آماری تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان می دهد احساس امنیت رابطه ی مثبتی با سرمایه ی اجتماعی، آگاهی اجتماعی و پایگاه اجتماعی دارد. اما ارتباط معناداری بین احساس امنیت با مسؤولیت پذیری اجتماعی، مدت عضویت در سازمان های مردم نهاد و نوع فعالیت سازمان و سن مشاهده نگردید. همچنین آزمون تحلیل واریانس نشان داده است که حداقل اختلاف میانگین احساس امنیت در بین افراد با تحصیلات متفاوت و جنسیت متفاوت معنا دار است. با توجه به تحلیل رگرسیونی چند متغیره می توان نتیجه گرفت که بین احساس امنیت و متغیرهای چندگانه ی سرمایه ی اجتماعی، آگاهی اجتماعی، پایگاه اجتماعی و مسؤولیت اجتماعی رابطه وجود دارد و از بین متغیرهای چندگانه ی ذکر شده همچنین سرمایه ی اجتماعی بیش ترین اثر را در تبیین احساس امنیت داشته است و متغیر آگاهی اجتماعی کم ترین اثر را در بین متغیرهای مستقل در تبیین احساس امنیت داشته است.

هدف پژوهش حاضر، تحلیل نقش مدیریت شهری در پایداری اجتماعی-فرهنگی محلات شهری است تا ضمن بیان تفاوت های موجود در گروه های متفاوت جامعه ی شهری و خرده فرهنگ های آن، به تحول فضای شهری پرداخته و نحوه ی عملکرد مدیریت شهری در رابطه با همگونی اجتماعی، هویت محله ای، سرزندگی، تعلق خاطر مکانی و امنیت به عنوان شاخص های پایداری محله ای، تبیین شود. این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش، توصیفی-تحلیلی است. روش جمع آوری داده ها به صورت پیمایشی (پرسشنامه ساخت یافته) بوده است و برای تحلیل پرسشنامه ها از نرم افزار SPSS و برای رتبه بندی محلات نیز از نظر پایداری محله ای از مدل های ویکور، AHP و نرم افزارExport Choice استفاده شده است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که متغیرهای مستقل تحقیق توانسته اند تأثیر معناداری بر پایداری اجتماعی فرهنگی محلات شهری پیرانشهر داشته باشند. درواقع، تحلیل رگرسیون چند متغیره از رابطه ی معنادار بالای 95 درصد با آلفای کوچکتر از 5/0 درصد متغیر مستقل و وابسته حکایت دارد بدین صورت که عملکرد نامناسب مدیریت شهری باعث ناپایداری محلات شهری شده است. آزمون Tحاکی از آن است که از شاخص های مورد بررسی، فقط شاخص تعلقات مکانی با تفاوت میانگین 7047/0 نسبت به میانگین واقعی در سطح مطلوبی ارزیابی گردیده است. همچنین سنجش میزان رضایت زیرقوم های ساکن شهر نشان می دهد که قوم "منگور" با توجه به اینکه بیشترین میزان مشارکت را در ساختار سیاسی و اداری شهر دارد، با میزان Qi 54/0، دارای بالاترین مقدار و بیشترین میزان رضایتمندی بوده است. در نهایت در بحث رتبه بندی محلات از نظر پایداری محله ای با استفاده از آزمون کروسکال والیس، "فرهنگیان" با ارزش 57/287 در رتبه ی اول قرار گرفته اند.

در شهر تهران، باوجود تنوع هویت های اجتماعی که در سطح محلات وجود دارد، همبستگی اجتماعی نسبی ای وجود دارد که در برخی مناطق عوامل تهدید کننده ای این انسجام را تهدید می کند. هدف این تحقیق بررسی عوامل تهدید کننده ی همبستگی اجتماعی در سطح محلات است. در مبانی نظری از نظریه های مرتبط استفاده شده و در پایان مدل نظری تحقیق، طراحی گردیده است. این تحقیق با استفاده از مطالعات میدانی و روش پیمایشی انجام گرفته است. جامعه ی آماری کلیه ی افراد بالای 15 سال در شهر تهران است که 730 نفر به عنوان نمونه ی آماری تعیین شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ی محقق ساخته است که بعد از برآورد اعتبار و پایایی در بین پاسخ گویان توزیع شد. پس از گردآوری داده ها، بر اساس آمارهای استنباطی و با استفاده از نرم افزار spss، داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته اند. نتایج بدست آمده، نشان می دهد که متغیرهای قوم گرایی، توسعه ی نابرابر، آگاهی از حقوق شهروندی، احساس تبعیض، اجحاف و بی عدالتی، ابزارها و رسانه های ارتباطی و اطلاعاتی، بر همبستگی اجتماعی تأثیر معناداری وجود دارند. و طبق رگرسیون سعی شده عوامل تهدید کننده ی همبستگی در قالب تحلیل مسیر، با ترسیم نیکویی برازش مُدل نظری پرداخته شود. در بیشترین و قوی ترین اثرات همبستگی اجتماعی، می توان به اثر مستقیم بر متغیرهای قوم گرایی (406/0) توسعه ی نابرابر(340/0) آگاهی از حقوق شهروندی(487/0) احساس تبعیض، اجحاف بی عدالتی(380/0)، ابزارها و رسانه های ارتباطی و اطلاعاتی(318/0) اشاره نمود. این متغیر اثر غیرمستقیمی بر متغیر احساس تبعیض، اجحاف و بی عدالتی با وزن (218/0) دارد و بر متغیر توسعه ی نابرابر که جمعا وزنی برابر با 558/0 بر متغیر وابسته دارد اشاره دارد.

مفهوم حقوق شهروندی پدیده ای است که در عرصه ی سیاسی و اجتماعی مورد توجه قرار گرفته است و احساس امنیت اجتماعی از حقوق مسلم شهروندی محسوب می شود که آگاهی از این حقوق می تواند، برای بهبود جوامع مفید باشد. مطالعه ی حاضر ضمن توجه به این موضوع، درصدد بررسی رابطه بین سرمایه ی اجتماعی، تعهد شهروندی افراد و مشارکت اجتماعی با حقوق شهروندی در بین شهروندان شهر سمنان است. ﭘ ﮋ وﻫ ﺶ حاضر، از نظر ﻫ ﺪ ف ﻛ ﺎ رﺑ ﺮ دی و از ﻧ ﻈ ﺮ جمع آوری داده ها، ﭘ ﻴ ﻤ ﺎ ﻳ ﺸ ﻲ-ﺗ ﻮ ﺻ ﻴ ﻔ ﻲ اﺳ ﺖ . جامعه ی آماری پژوهش، 255 نفر از شهروندان بالای 15 سال در شهر سمنان هستند که به روش نمونه گیری کوکران انتخاب شده اند. برای جمعآوری اطلاعات از پرسشنامه ی مبتنی بر طیف لیکرت همچنین، برای تجزیه و تحلیل داده های تحقیق از مدلسازی معادلات ساختاری بر اساس نرم افزارSmart-Pls استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که سرمایه ی اجتماعی، تعهد شهروندی افراد و مشارکت اجتماعی با حقوق شهروندی رابطه ی معناداری داشته، علاوه براین، سرمایه ی اجتماعی و مشارکت اجتماعی رابطه ی معناداری بر احساس امنیت اجتماعی دارد. و سرانجام بین حقوق شهروندی و احساس امنیت اجتماعی رابطه ی معناداری یافته شد.