مطالعات جامعه شناختی شهری (مطالعات شهری)
سال:1393 | دوره:4 | شماره:10 |تعداد مقالات:7

جامعه مدنی که به عنوان عالی ترین شکل جامعه محسوب می شود، نظامی است که در آن تکالیف شهروندان مشخص شده و مشارکت پذیری به عنوان بعد اساسی آن در نظر گرفته شده است؛ اما به دلایل متعدد تمایل به مشارکت در امور اجتماعی در میان شهروندان یکسان نیست. یکی از این عوامل، وجود یا عدم وجود اعتماد در سطوح خرد، میانه و کلان ساختار جامعه می باشد؛ اعتماد و مشارکت به عنوان عناصر اصلی سرمایه اجتماعی به دلیل ارتباط مستقیم و فراوانی که با متغیرهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه دارند، مورد توجه بسیاری از محققان می باشند. در این پژوهش به بررسی رابطه این دو متغیر با هم پرداخته ایم. این مطالعه به شیوه پیمایشی است، جامعه آماری آن شهر ایلام است و بر اساس نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای تعداد 384 نفر از شهروندان 18 سال به بالا به عنوان نمونه آماری انتخاب شده اند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است؛ پرسشنامه دارای اعتبار صوری بوده و ضریب آلفای کرونباخ پایایی همه متغیرها بالای 0.7 بوده، در تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار Spss استفاده شده است. بر اساس نتایج، هرچه اعتماد شهروندان بالاتر باشد، میزان مشارکت اجتماعی (r:0.37) آنان نیز بیشتر است. همچنین اعتماد در ابعاد تعمیم یافته (0.58) و بین فردی (54.9) در میان شهروندان از میزان خوبی برخوردار است اما اعتماد در بعد نهادی (49.7) نسبت ضعیفی دارد. بین سن و وضعیت تاهل افراد با میزان مشارکتشان نیز رابطه وجود دارد.

در جهان امروز شهروندی یکی از اساسی ترین مفاهیم در حوزه مسائل شهری تعریف می شود؛ به گونه ای که بررسی عوامل موثر بر تحقق و یا موانع عدم تحقق این مفهوم در سطوح محلی و شهری مورد توجه بسیاری از محققان و پژوهشگران امر است. جوامع شهری، برای بقای خود نیازمند حضور شهروندانی هستند که از احساس شهروندی بالایی که به عنوان اصلی ترین مولفه در عمل به شهروندی تلقی می شود برخوردار باشند. با توجه به اینکه سرمایه اجتماعی به عنوان کلید استقرار جامعه مدنی مطرح است؛ هدف این تحقیق بررسی تاثیر ابعاد ساختاری (شبکه های مشارکت اجتماعی) و شناختی (اعتماد، اطلاعات و همیاری) سرمایه اجتماعی بر احساس شهروندی افراد است. روش تحقیق این پژوهش پیمایشی می باشد و جامعه آماری آن ساکنان مناطق 13 گانه شهر مشهد هستند که 415 نفر آن ها از طریق نمونه گیری چند مرحله ای به عنوان نمونه انتخاب شده اند. با استفاده از پرسش نامه، داده های مورد نیاز، جمع آوری و با استفاده از نرم افزار Spss و Amos پردازش شدند. نتایج این مطالعه نشان می دهد که بین احساس شهروندی و هر یک از ابعاد سرمایه اجتماعی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد؛ به طوریکه میزان اثرگذاری بعد شناختی سرمایه اجتماعی بر احساس شهروندی 0.434 و میزان اثرگذاری بعد ساختاری آن بر احساس شهروندی 0.289 است.هم چنین نتایج تحقیق بیانگر این مطلب است که در جامعه آماری این مطالعه، فلش علیت با حرکت از بعد ساختاری به بعد شناختی سرمایه اجتماعی در افزایش احساس شهروندی افراد نقش موثرتری ایفا می کند.

تحولات سریع اجتماعی و جابجایی های فراوان افراد و خانواده ها از یک طرف موجب سیال شدن و بی ثباتی بافت جمعیتی محله های شهری شده و از طرف دیگر افزایش جرم و بزهکاری را در پی داشته است که به نوبه خود موجب کاهش احساس امنیت و افزایش ترس شده است. تحقیق حاضر به دنبال بررسی احساس امنیت در بین زنان شهر اصفهان بوده و به این منظور تلفیقی از نظریه های بوزان، کلمن، و گیدنز برای تبیین نظری متغیرها مورد استفاده قرار گرفته است. روش تحقیق پیمایش و ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته است. سوالات پرسشنامه از نوع پنج گزینه ای (1 تا 5) لیکرت گونه بودند. جامعه آماری تحقیق شامل تمامی زنان و دختران 10 ساله و بالاتر شهر اصفهان است که از بین آن ها بر اساس فرمول کوکران 435 نفر با روش نمونه گیری سهمیه ای و تصادفی اتفاقی انتخاب شدند. پرسشنامه از روایی سازه و صوری برخوردار بود و آلفای کرونباخ پایایی همه متغیرها بزرگتر از 0.70 بود. نتایج تحقیق نشان داد که به استثنای متغیر مصرف رسانه ای ( `x=28)، میانگین نمره پاسخگویان در دیگر متغیرهای مستقل یعنی اعتماد عام (`x=12)، اعتماد نهادی (`x=21)، دیدگاه به پلیس (`x=13)، بزه دیده گی (`x=14)، فضای بی دفاع شهری (`x=14)، کمتر از میانگین نظری مربوطه بودند. میانگین نمره احساس امنیت پاسخگویان 16 (میانگین نظری 14) بود. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که متغیرهای مستقل توانستند نزدیک به 41 درصد واریانس متغیر وابسته را تبیین کنند.

این مقاله با استفاده از یافته های قابل دسترس به مطالعه فقر خانواده و زنان شهری می پردازد. مباحث مقاله در دو بخش ارائه شده است: نخست ادبیات و مطالعات مرتبط با فقر و سپس ویژگیهای اقتصادی و اجتماعی زنان، فقر و نابرابری جنسیتی در شهر بویژه در کلان شهر تهران مطالعه شده است. مقاله استدلال می کند که کلان‏ شهرهایی مانند تهران، به دلایل متعدد چون مهاجر‏پذیری فزاینده، عدم تناسب امکانات و تسهیلات عمومی، اقتصادی و اجتماعی با رشد فزاینده جمعیتی، فقدان سیاست های کارآمد حمایتی، نبود یا ناکارآمدی نهادهای حمایتی، نابرابری فزاینده و محدود بودن فرصت های شغلی با مظاهر عریان نابرابری و فقر جنسیتی آشکار مواجهند. نتایج تحقیقات نشان می دهد که 42 درصد جمعیت شهر تهران زیر خط فقر هستند. از نظر نابرابری درآمدی تفاوت های چشمگیری در بین خانوارهای زن سرپرست در بین مناطق شهر تهران مشاهده می‏شود. تفاوت در نابرابری های مولفه های اصلی رفاه خانوارها، یعنی تغذیه، بهداشت، آموزش و مسکن، هم در بین مناطق مختلف شهر تهران بسیار چشمگیر است و هم قدر مطلق بعضی از آنها همچون مسکن، آموزش و بهداشت بسیار زیاد است. بعلاوه، فقر و محرومیت زنان مولفه های چندبعدی اند؛ زنان از جمله زنان فقیر گروهی ناهمگنند؛ با توجه به متغیر بودن مکانی و زمانی وضعیت جوامع شهری، نیاز به رویکرد پویا و انعطاف پذیری برای مشخص کردن الگوهای تحرک اجتماعی یا گرفتار شدن در گرداب فقر هم برای زنان و هم برای مردان وجود دارد.

نگاهی گذرا بر وضعیت محیط زیست در دهه های اخیر نشان می دهد که فعالیت های انسانی موثرترین و مهمترین علل تغییرات زیست محیطی است که ضمن ایجاد تغییرات مفید و مناسب موجبات تخریب بسیاری را فراهم آورده است. در این تحقیق با استفاده از نظریات فردگرایی و رضایت از زندگی، به بررسی عوامل اجتماعی موثر بر رفتارهای زیست محیطی شهروندان شهر یزد پرداخته شده است. جامعه آماری این تحقیق شهروندان شهر یزد بوده است که به صورت تصادفی خوشه ای با استفاده از فرمول کوکران، 323 نفر انتخاب شده اند. روش تحقیق پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است. نتایج تحقیق نشان می دهد که بین متغیرهای سن، آگاهی زیست محیطی، فردگرایی، رضایت از زندگی و رفتارهای زیست محیطی رابطه معناداری وجود دارد؛ همچنین بین زنان و مردان در رفتارهای زیست محیطی تفاوت معناداری وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیونی نشان می دهد که با توجه به ضریب تعیین تعدیل شده کلی متغیرهای باقی مانده در معادله رگرسیون با همدیگر 28 درصد از واریانس متغیر وابسته را تعیین می کنند.

این تحقیق بر پایه نظریه های حوزه مطالعات شهری از جمله طراحی شهری و جامعه شناسی مطالعه شده است. هدف از این تحقیق بررسی عوامل موثر بر مشارکت شهروندان در مدیریت و توسعه فضاهای شهری است، که با استفاده از روش تحقیق پیمایشی و با تکنیک پرسشنامه داده ها جمع آوری شده است. جامعه آماری مناطق 22 گانه شهر تهران و نمونه مورد نظر مناطق 1، 22-6 شهر تهران و تعداد نمونه 470 نفر هستند که با استفاده از فرمول کوکران انتخاب شده اند. برای گردآوری داده های تحقیق از روش نمونه گیری خوشه ای و چند مرحله ای سیستماتیک استفاده شده است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که میزان مشارکت پذیری شهروندان در فضاهای شهری در سطح متوسط به پایین قرار دارد. در تبیین این میزان از مشارکت، متغیرهای نوع تصور از اهمیت مشارکت(r=0.509)، نوع تصور از پیامدهای مشارکت (r=0.452)، میزان رضایتمندی شهروندان از برنامه ها و عملکرد مدیریت شهری (r=0.541) و نیز نوع تصورات شهروندان از مهارت و تخصص خودشان (r=0.407)، بر میزان مشارکت پذیری آنان در مدیریت و توسعه فضاهای شهری تاثیر می گذارند. در واقع این عوامل نقش بسزایی در مشارکت پذیری شهروندان در تمامی عرصه های اجتماعی و فرهنگی که مدیریت شهری متولی آن است، دارد.

فضاهای عمومی مهم ترین بخش شهرها را تشکیل می دهند. این فضاها، مکان هایی هستند که بیشترین برخوردها و کنشهای متقابل میان افراد در آنها به وقوع می پیوندد و شامل تمامی بخش هایی از شهرند که مردم به آنها دسترسی فیزیکی و بصری دارند.استفاده و مناسب بودن فضاهای عمومی، موضوع مهمی است که باید در هر مطالعه ای که زندگی روزمره زنان و مردان را مد نظر قرار می دهد، مورد توجه قرار گیرد. محدودیت های تاثیرگذار بر حضور زنان در فضاهای شهری دامنه وسیعی از محدودیت های کالبدی اجتماعی را در برمی گیرد. هدف از این مقاله بررسی محدودیت های حضور زنان در فضاهای عمومی شهر شاهین شهر می باشد. این پژوهش از لحاظ ماهیت و روش مبتنی بر رویکرد توصیفی، تحلیلی و براساس هدف از نوع کاربردی است. روش تحقیق ترکیبی از نوع میدانی و کتابخانه ای و تکنیک جمع آوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته است. ضریب آلفای کرونباخ 0.876، بزرگتر از 0.7 است پس این پرسشنامه از اعتبار و پایایی برخوردار می باشد. جامعه آماری شامل زنان بالای 15 سال شهر شاهین شهر می باشد و برای برآورد حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 330 نفر انتخاب شده اند.با توجه به نتایج به دست آمده می توان گفت بین ویژگی های فردی و برخی از عوامل ایجاد محدودیت در فضاهای عمومی شهر شاهین شهر ارتباط معنا داری وجود دارد.