اقتصاد و توسعه منطقه ای (دانش و توسعه)
سال:1391 | دوره:4 | شماره:4 |تعداد مقالات:8

مواد هیومیکی بعنوان بخش فعال مواد آلی موجود در خاک باعث بهبود جوانه زنی، استقرار دانه رست و رشد گیاه می شوند. به منظور بررسی تاثیر پیش تیمار اسید هیومیک و اسید فلوویک در غلظت های مختلف بر خصوصیات مربوط به جوانه زنی و رشد دانه رست دو رقم تریتیکاله (Triticosecale hexaploide Lart.)، مطالعه ای در آزمایشگاه گیاهان ویژه دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1388 به صورت فاکتوریل (4´2´2) در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار انجام شد. فاکتورهای مورد مطالعه شامل غلظت کاربرد پیش تیمار در چهار سطح (صفر، 10، 50 و 250 میلی لیتر بر لیتر)، دو نوع پیش تیمار (اسید هیومیک و اسید فلوویک) و دو رقم ترتیکاله (ET 79-17 وET 89-15 ) بودند. بذور در تمام تیمارها به صد درصد جوانه زنی رسیدند. بر اساس نتایج حاصله بیشترین سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه و ریشه اولیه، وزن خشک ساقه چه و ریشه اولیه و وزن خشک دانه رست در تیمارهای با غلظت متوسط پیش تیمار (50 میلی لیتر بر لیتر)، پیش تیمار اسید فلوویک و رقم ET 89-15 بدست آمد. بطور کلی، پیش تیمار با اسید هیومیک نیز باعث بهبود معنی دار در خصوصیات جوانه زنی و دانه رست های ارقام مختلف تریتیکاله نسبت به شاهد شد.

کوشیا (Kochia scoparia L. Schard) گیاهی یک ساله، شورزیست، مقاوم به شرایط خشکی بوده که قابلیت آبیاری با منبع آب شور را دارد و از جنبه تولید علوفه، منبع ارزشمندی در اکوسیستم های تحت تنش خشکی و شوری می باشد. به منظور ارزیابی رفتار جوانه زنی بذر کوشیا مطالعه ای تحت دماها و سطوح مختلف تنش شوری به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه فیزیولوژی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1388 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل نه سطح شوری شامل (صفر، 5، 10، 15، 20، 25، 30، 35 و 40 دسی زیمنس بر متر) با استفاده از کلرید سدیم و هشت سطح دمایی شامل (5، 10، 15، 20، 25، 30، 35، 40 درجه سانتی گراد) بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که سطوح مختلف تنش شوری و دما بر درصد، میانگین زمان جوانه زنی و شاخص جوانه زنی، وزن خشک و طول گیاهچه تاثیر معنی داری (p£0.05) داشت و اثر متقابل خشکی و دما نیز بر صفات مذکور معنی دار شد. بالاترین درصد جوانه زنی در دمای 25 درجه سانتی گراد و در تیمار شاهد رخ داد که اختلاف معنی داری را با پنج و 10 دسی زیمنس بر متر نشان نداد. کمترین مقادیر میانگین زمان جوانه زنی در دمای 25 درجه سانتی گراد (1.20، 1.21 و 1.11 روز، بدون اختلاف معنی دار به ترتیب در سه تیمار اول) و بیشترین زمان میانگین جوانه زنی در دمای 10 درجه سانتی گراد و در سطح شوری 35 دسی زیمنس بر متر مشاهده شد. بالاترین شاخص جوانه زنی نیز (20.37) در دمای 25 درجه سانتی گراد و در تیمار شاهد نشان نداد، هر چند با دو سطح بعد خود اختلاف معنی دار مشاهده نشد. همچنین افزایش سطح تنش شوری منجر به کاهش میانگین وزن خشک و طول گیاهچه شد. به طور کلی، بر اساس یافته های فوق به نظر می رسد که بذور کوشیا قادر به جوانه زنی در سطوح مختلف شوری است و قدرت بازیافت از تنش بالایی دارد.

علف های هرز در مزارع گندم (Triticum aestivum L.) ایران و جهان مشکل ساز بوده و بایستی با روش های غیرشیمیایی و مخصوصا روش های زراعی مدیریت گردند. آزمایشی در سال زراعی 86 - 1385 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در زمینی به وسعت 1000 مترمربع واقع در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی شیروان به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایش شامل دو فاکتور تراکم کاشت گندم در سه سطح 400، 600 و 800 گیاه در مترمربع و سه تاریخ کاشت 10 آبان، 30 آبان و 10 آذر بودند. مشاهدات بیانگر حضور 16 گونه علف هرز با غالبیت شلمی (Rapistrum rogosum L.)، خاکشیر (Descurainia sophia L.)، فالاریس (Phalaris elongata Braun-Blanq.)، دم روباهی (Alopecurus myosurides Huds.) و جوموشی (Hordeum murinum L.) بود. نتایج نشان داد که کاشت تاخیری گندم باعث افزایش تراکم نسبی علف های هرز شد. کمترین فراوانی نسبی علف های هرز در تاریخ کاشت 10 آبان مشاهده شد. افزایش تراکم کاشت گندم باعث کاهش معنیدار زیست توده علف های هرز شد، اما تاثیری بر روند تغییرات تراکم علف های هرز نداشت. اثر تاریخ کاشت گندم نیز بر زیست توده علف های هرز معنی دار بود. بیشترین زیست توده علف های هرز در تاریخ کاشت 10 آذر تولید شد. بر اساس نتایج این آزمایش، کاشت تاخیری گندم فرصت و فضای بیشتری برای استقرار علف های هرز فراهم کرده و لذا برای حصول کمترین خسارت علف های هرز، کاشت زودتر و تراکم بیشتر (600 گیاه در مترمربع) پیشنهاد می شود.

به منظور بررسی تراکم و غالبیت علف های هرز مزارع گندم آبی (Triticum aestivum L.) استان خراسان جنوبی مطالعه ای در سال زراعی 1389 انجام گرفت. در مجموع تعداد 240 مزرعه از هشت شهرستان در سطح استان انتخاب شد. در این مزارع تعداد 56 گونه علف هرز از 16 خانواده گیاهی شناسایی شد. خانواده های گندمیان، کاسنی، شب بوئیان و چغندریان به ترتیب با 15 (26.79 درصد)، نه (16.7 درصد)، شش (10.71) و شش گونه (10.71) به ترتیب بیشترین تعداد گونه های علف هرز مزارع گندم را تشکیل دادند. بیشترین فراوانی گونه ها متعلق به خانواده گندمیان بود. در بین گونه های خانواده کاسنی، علف هرز بومادران (Achilla biberstinii L.) با 37.38 درصد، در خانواده شب بوئیان علف هرز ازمک (Cardaria draba L.) با 28.31 درصد و در خانواده چغندریان، علف هرز سلمه (Chenopodium album L.) با 37.47 درصد بیشترین فراوانی را دارا بودند. از نظر تراکم (تعداد بوته در مترمربع) علف های هرز ازمک، سلمه، تلخه (Acroptilon repense L.)، خارشتر (Alhagi pseudalhagi L.) و هفت بند  (Polygonum aviculare L.)به ترتیب با 1.38، 1.31، 1.29، 1.27 و 1.04 بوته در مترمربع بیشترین میانگین تراکم را در بین علف های هرز به خود اختصاص دادند. از نظر شاخص وفور، علف های هرز خارشتر، سلمه و بومادران به ترتیب به عنوان علف های هرز غالب شناسایی شدند. شهرستان قاینات با 29 گونه و بیرجند با 13 گونه به ترتیب بیشترین و کم ترین غنای گونه ای را داشتند.

بمنظور بررسی اثر سطوح مختلف کود نیتروژن و انواع بستر کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه دارویی سیر(Alluim sativum L.)  آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربت جام در سال زراعی 89 - 1388 بصورت کرت های خردشده و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. کود نیتروژن در سه سطح (صفر، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار) و هفت بستر کاشت (شامل 20 و 40 تن کود حیوانی پوسیده در هکتار، 20 و 30 تن شن در هکتار و پنج و 10 تن کلش گندم در هکتار و شاهد) به ترتیب بعنوان فاکتور اصلی و فرعی مد نظر قرار گرفتند. صفات مورد مطالعه شامل وزن خشک برگ، تعداد حبه، عملکرد اقتصادی، عملکرد بیولوژیکی و شاخص برداشت سیر بودند. نتایج نشان داد که اثرات ساده کود نیتروژن و بسترهای کاشت بر وزن خشک برگ، تعداد حبه، عملکرد اقتصادی و بیولوژیکی و شاخص برداشت سیر معنی دار (p£0.05) بود، بطوریکه مصرف 50 و 100 کیلوگرم نیتروژن به ترتیب باعث بهبود 15 و 20 درصدی عملکرد اقتصادی سیر در مقایسه با شاهد شد. همچنین بالاترین عملکرد اقتصادی سیر به ترتیب با 1085.4 و 723.5 گرم در مترمربع برای بستر کاشت 40 تن کود دامی در هکتار و شاهد مشاهده شد. اثر متقابل سطوح نیتروژن و بسترهای مختلف کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد سیر معنی دار نبود. با توجه به وجود رابطه مثبت بین وزن برگ و تعداد حبه با عملکرد اقتصادی و بیولوژیکی سیر به نظر می رسد که بکار گیری عملیات زراعی که خصوصیات رویشی و تعداد حبه را بهبود دهد در نهایت افزایش عملکرد اقتصادی سیر را به دنبال دارد.

به منظور بررسی اثر روش کاشت بر عملکرد و اجزای آن در ارقام مختلف ذرت علوفه ای (Zea mays L.) آزمایشی در منطقه شور (EC= 6.43 dS.m-1) دشت ملحه از توابع شهرستان نیشابور در سال زراعی 89 - 1388 انجام شد. بر این اساس نه تیمار آزمایشی شامل سه روش کاشت یک ردیف روی پشته، دو ردیف روی پشته و یک ردیف کف جوی بعنوان کرت های اصلی و سه رقم KSC 704، ZP 644 و NS 540 بعنوان کرت های فرعی، در قالب طرح آزمایشی کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. صفات مورد بررسی در این آزمایش شامل ارتفاع بوته و بلال، قطر ساقه، روز تا ظهور تاسل، روز تا گرده افشانی، فاصله گرده افشانی تا کاکل دهی، تعداد برگ در بوته، تعداد دانه در ردیف، تعداد ردیف در بلال، قطر و طول بلال، تعداد بلال در بوته، شاخص کیفیت، درصد پروتئین و عملکرد علوفه بود. نتایج تجزیه آماری نشان داد که اختلاف معنی داری از نظر عملکرد علوفه و اغلب صفات مورد بررسی بین الگوهای مختلف کاشت و ارقام مورد مطالعه وجود داشت، بطوریکه بیشترین عملکرد بیولوژیک مربوط به روش کاشت کف فارو و رقم KSC 704 با متوسط 49.13 تن در هکتار بود. برتری الگوی کشت کف فارو می تواند بدلیل برتری معنی دار آن نسبت به سایر روش ها در صفاتی نظیر ارتفاع بوته، تعداد بلال در بوته، طول و قطر بلال و نیز شاخص برداشت باشد.

به منظور ارزیابی اثر تراکم اردک در مزارع برنج (Oryza sativa L.) بر تنوع و تراکم علف های هرز، آزمایشی در سال زراعی 91 - 1390 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا گردید. این آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار به اجرا در آمد. در این آزمایش عامل اصلی تعداد اردک در سه سطح (شامل شاهد، 400 و 800 اردک در هکتار) و عامل فرعی رقم برنج در سه سطح (شامل طارم به عنوان رقم محلی، شیرودی و قائم به عنوان ارقام اصلاح شده) بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس بیانگر اختلاف کاملا معنی دار تعداد اردک، رقم و برهمکنش آنها از نظر تراکم علف های هرز اویارسلام (Cyperus ssp.)، قاشق واش (Alisma plantago-aquatica L.)، سوروف (Echinochloa crus-galli L.)، عدسک آبی (Lemna minor L.)، آزولا(Azolla pinata R.Br.)  و عملکرد شلتوک ارقام برنج بود. نتایج نشان داد که کمترین میزان تنوع و تراکم علف های هرز به ترتیب مربوط به تراکم های 800 و 400 اردک در هکتار بوده است. در میان ارقام مورد بررسی در این آزمایش، رقم طارم دارای کم ترین و رقم قائم دارای بالاترین میزان تنوع و تراکم علف های هرز بودند. بالاترین میزان تراکم علف هرز اویارسلام بذری در شاهد (بدون اردک) و در رقم قائم (67 بوته در مترمربع) مشاهده شد که نسبت به تیمار 800 اردک در هکتار حدود 97 درصد افزایش یافته بود. بالاترین عملکرد شلتوک در تیمار 800 اردک در هکتار به ترتیب در ارقام شیرودی (5.3 تن در هکتار)، قائم (4.3 تن در هکتار) و طارم (3.6 تن در هکتار) بدست آمد که نسبت به ارقام شیرودی (4.1 تن در هکتار)، قائم (4 تن در هکتار) و طارم (2.9 تن در هکتار) در تیمار 400 اردک در هکتار به میزان 23، 7 و 20 درصد بالاتر بود. در مجموع نتایج نشان داد که در شرایط آزمایش حاضر، رقم طارم و تیمار 800 اردک در هکتار با کم ترین میزان تنوع و تراکم علف های هرز برتر از سایر ارقام و تراکم های مورد بررسی در این آزمایش بودند.

بررسی واکنش های فیزیولوژیکی توده های بومی رازیانه (Foeniculum vulgare L.) به تنش خشکی می تواند به شناسایی مکانیسم های موثر در مقاومت به خشکی و نیز انتخاب بهترین توده بومی برای کاشت در مناطق کم باران ایران کمک کند. در این راستا، آزمایش طی سال های زراعی 89 - 1388 و 90 - 1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز و در قالب طرح کرت های خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا در آمد که در آن چهار رژیم آبیارﻯ بر اساس میزان تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A (آبیاری بعد از 60، 90، 120 و 150 میلی متر) در کرت هاﻯ اصلی و سه توده بومی رازیانه (توده بومی همدان از ایران و دو توده ازمیر و گازی آنتپ از ترکیه) در کرت هاﻯ فرعی قرار گرفتند. در هر دو سال آزمایش صفاتی از قبیل پرولین، قندهای محلول، کلروفیل، میزان نسبی آب برگ و پتانسیل آب برگ در شروع مرحله گلدهی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که سطوح مختلف تیمارهای آبیاری بر تمام صفات مورد مطالعه اثر معنی داری داشته است. با افزایش سطح آبیاری از 60 میلی متر به 150 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر به ترتیب غلظت کلرفیل a و b، محتوای نسبی آب برگ و پتانسیل آب برگ 30، 24، 27 و 41 درصد کاهش یافت و بر غلظت پرولین و قندهای محلول برگ 41 و 23 درصد افزوده شد. توده های بومی ازمیر و همدان در مقایسه با توده گازی آنتپ از نظر صفات فوق تحمل بهتری به تاخیر در آبیاری نشان دادند. بنابراین، گیاه رازیانه به عنوان یک واکنش در برابر کم آبی برای حفظ وضعیت آبی خود، هم قندهای محلول و هم مقدار پرولین خود را افزایش داده تا از طریق مکانیسم تنظیم اسمزی تا حدودی با خشکی مقابله کند.