اقتصاد و توسعه منطقه ای (دانش و توسعه)
سال:1389 | دوره:2 | شماره:1 |تعداد مقالات:20

تنوع زیستی از مولفه های مهم ارزیابی پایداری سیستم های کشاورزی است. همگام با افزایش یا کاهش تنوع زیستی، فراهمی خدمات اکوسیستمی در کشت بوم ها نیز تغییر می کند. متخصصان کشاورزی عوامل متعددی را بر تغییر سیستم های کشاورزی تاثیرگذار می دانند. در این مطالعه، سیستم های کشاورزی دو منطقه کوهستانی حفاظت شده و کوهپایه ای دشتی در جنوب غرب ایران از چشم انداز تنوع زیستی کشاورزی بررسی شده است. از لحاظ غنای گونه های زراعی، منطقه دشتی کوهپایه ای (میانگین 4.35 گونه در برابر 3.25 در منطقه کوهستانی) و از نظر گونه های باغی، منطقه کوهستانی حفاظت شده (میانگین 2.76 در برابر 0.9 گونه در منطقه دشتی) وضعیت بهتری داشتند. شاخص تنوع گونه ای شانون- وینر برای گونه های زراعی در روستاهای مختلف، 1.25 تا 1.87 بود که با برآوردهای پیشین در سیستم های زراعی ایران هماهنگ است. نتیجه آزمون رگرسیون ساده نشان داد که میانگین غنای گونه ای روستاها در سیستم های باغی با افزایش ارتفاع روستا از سطح دریا به طور معنی داری افزایش یافت، ولی در مورد دیگر سیستم ها روندی مشاهده نشد. به نظر می رسد در منطقه کوهستانی، سرمایه گذاری برای معیشت پایدار روستایی باید بر توسعه بخش باغبانی متمرکز شود. همچنین غنای گونه ای باغ کشت، به طور معنی داری با افزایش فاصله روستاها از مراکز شهری کاهش یافت. نتایج همچنین نشان داد، در مورد سیستم های زراعی و باغی، همبستگی مستقیمی میان غنای گونه ای این سیستم ها و درصد درآمد خانوارها از این بخش ها وجود داشته که استدلالی بر غالبیت نیافتن تک کشتی های بزرگ تجاری در این منطقه است.

استفاده بهینه از ضایعات کشاورزی بعلت بازیافت و امکان تولید مواد با ارزش افزوده، مزایای اقتصادی و اکولوژیکی فراوانی را دارا می باشد. استفاده از روش بیولوژیکی به منظور تجزیه ضایعات کشاورزی روشی جدید برای بهبود قابلیت هضم این مواد و تسهیل تجزیه توسط سایر میکروارگانیسم ها می باشد. در این مطالعه قابلیت تجزیه زیستی چندین گونه و همچنین جدایه از جنس تریکودرما روی کاه و کلش گندم انجام شد. دو هفته پس از تلقیح حدایه ها به کاه و کلش، خشک کردن آنها در دمای 75 درجه سانتی گراد، نمونه ها را وزن کرده و کاهش فیبرهای شوینده اسیدی (ADF) و فیبرهای شوینده خنثی (NDF) برای هر نمونه در اثر رشد قارچ در مقایسه با نمونه شاهد بررسی گردید. نتایج نشان داد که تجزیه زیستی ضایعات گیاهی به گونه قارچی و حتی جدایه آن بستگی دارد. NDF و ADF کاه و کلش گندم توسط گونه های تریکودرما ریسه ای، لانگی براچیاتوم بیشتر از سایر گونه ها کاهش یافت. بطور کلی کاهش NDF ضایعات کشاورزی توسط قارچ نسبت به ADF بیشتر بود. اگرچه تریکودرما ریسه ای مقدار ADF کاه و کلش گندم را کاهش بیشتری داد. بنابراین برای بهبود قابلیت هضم و همچنین کوتاه نمودن مدت زمان کمپوست سازی، تیمار کردن کاه و کلش و بقایای گندم با قارچ تریکودرما و بویژه گونه های ریسه ای و لانگی براچیاتوم می تواند از کارآیی بهتری برخوردار باشد.

استفاده از بقایای گیاهی در سیستم های کشاورزی پایدار به منظور حفظ حاصلخیزی خاک اهمیت زیادی دارد. کیفیت مواد آلی، غلظت دی اکسیدکربن و میزان نیتروژن خاک از جمله عواملی هستند که بر تجزیه بقایای گیاهی تاثیر بسزایی دارند. در این مطالعه تاثیر دو سطح دی اکسیدکربن (360 و 700 پی پی ام) و دو سطح کود نیتروژن (صفر و 200 کیلوگرم کود اوره در هکتار خاک)، در شش زمان (صفر، 10، 20، 40، 60 و 90 روز) با دو تکرار با آرایش فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی بر تجزیه بقایای گندم و یونجه در دو خاک با درصد آهک متفاوت (32.66 و 3.4 درصد آهک) در شرایط آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. رطوبت نمونه های خاک (70 درصد ظرفیت زراعی) در طول آزمایش ثابت نگه داشته شد. میزان تجزیه بقایای گیاهی به عنوان شاخص ماده آلی خاک انتخاب گردید. نتایج نشان داد که میزان تجزیه بقایای گیاهی در هر دو خاک آهکی و غیرآهکی با افزایش غلظت دی اکسیدکربن افزایش یافت. نتایج همچنین نشان داد افزایش میزان نیتروژن در خاک سبب افزایش میزان تجزیه بقایای گندم و یونجه گردید. در تمام تیمارها میزان تجزیه بقایای گندم و یونجه در خاک آهکی بیشتر از خاک غیر آهکی بود.

بمنظور مطالعه شاخص های رشد شاهدانه (Cannabis sativa L.) و کنجد (Sesamum indicum L.) در دو نوع کشت مخلوط جایگزینی و افزایشی، آزمایشی در سال زراعی 88-1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل دو نوع کشت مخلوط جایگزینی (75%کنجد و 25%شاهدانه، 25%کنجد و 75%شاهدانه و 50%کنجد و 50%شاهدانه) و افزایشی (50%کنجد و 100%شاهدانه و 100%کنجد و 50%شاهدانه) و کشت خالص کنجد و شاهدانه بود. نتایج نشان داد که بیشترین میزان شاخص سطح برگ و تجمع ماده خشک شاهدانه در سری جایگزینی 50%کنجد و 50% (به ترتیب با 2.99 و 1921.7 گرم بر متر مربع) و کمترین میزان شاخص سطح برگ و تجمع ماده خشک در سری افزایشی 50%کنجد و 100%شاهدانه (به ترتیب با 1.06 و 929.9 گرم بر متر مربع) مشاهده شد. بیشترین شاخص سطح برگ و تجمع ماده خشک کنجد در کشت خالص (بترتیب با 1.34 و 551.27 گرم بر متر مربع) و کمترین میزان در سری افزایشی 50%کنجد و 100%شاهدانه (بترتیب با 0.23 و 51.73 گرم بر متر مربع) بدست آمد. بیشترین سرعت رشد گیاه در شاهدانه و کنجد بترتیب در سری جایگزینی 50%کنجد و 50%شاهدانه (76.58 گرم بر متر مربع در روز) و کشت خالص (22.78 گرم بر متر مربع در روز) مشاهده شد. بطور کلی نتایج نشان داد که کشت مخلوط شاهدانه با کنجد بدلیل سایه اندازی و ممانعت از جذب نور برای کنجد باعث کاهش رشد در مخلوط شد، بطوریکه بالاترین میزان شاخص های رشد در کشت خالص مشاهده گردید.

به منظور مقایسه روش های مدیریت اکولو‍‍ژیکی کنترل علف های هرز بر بازده اقتصادی، عملکرد و اجزای آن در زراعت پنبه، آزمایشی در سال زراعی 1386 در شهرستان مه ولات خراسان رضوی در یک طرح بلوک های کامل تصادفی با 12 تیمار و 4 تکرار اجرا شد. تیمارها شامل وجین دستی، هرس، سوزاندن، دو نوبت وجین دستی، وجین دستی+هرس، وجین دستی+سوزاندن، هرس+هرس، هرس+وجین دستی، هرس+سوزاندن، وجین دستی+هرس+سوزاندن، کنترل کامل و شاهد بدون کنترل بود. صفات مورد ارزیابی شامل ارتفاع بوته، تعداد غوزه در بوته، وزن 20 غوزه، وزن وش 20 غوزه، عملکرد وش تک بوته، عملکرد وش، تعداد و وزن خشک علف های هرز، هزینه ها، درآمد ناخالص و خالص بودند. نتایج نشان داد کلیه صفات در سطح یک درصد دارای اختلاف معنی دار بودند. تیمارهایی که شامل وجین دستی همراه با استفاده از هرس بودند، باعث 80 و 97 درصد کاهش به ترتیب در تراکم و زیست توده علف های هرز شدند. بیشترین میزان عملکرد وش پنبه در هکتار از تیمارهای کنترل کامل و وجین دستی+هرس+سوزاندن علف هرز به ترتیب با 4087 و 4051 کیلوگرم در هکتار حاصل شد. ولی بیشترین هزینه کنترل علف های هرز نیز مربوط به همین دو تیمار بود که با توجه به عملکرد کل بیشتر، به ترتیب با 8.58 و 7.8 میلیون ریال در هکتار از بیشترین سود خالص نیز برخوردار بودند. کمترین درآمد خالص و عملکرد وش مربوط به تیمار شاهد بدون کنترل با 410 هزار ریال و  1923کیلوگرم در هکتار بود. بر این اساس وجین دستی+هرس+سوزاندن بهترین روش در کنترل علفهای هرز پنبه می باشد.

تجمع ماده خشک گیاهان ارتباط خطی با تشعشع فعال فتوسنتزی (PAR) تجمعی دارد و یکی از راههای افزایش جذب تشعشع در سیستمهای زراعی استفاده از کشت مخلوط است. بعلاوه کشت مخلوط ممکن است کارایی مصرف نور گیاهان را نیز بهبود ببخشد. این مطالعه با هدف ارزیابی جذب و کارایی مصرف نور ذرت و سیب زمینی در کشت مخلوط انجام گرفته است. تیمارهای آزمایش شامل: تک کشتی ذرت (MC)، تک کشتی سیب زمینی (MP)، کشت مخلوط نواری (S)، کشت مخلوط I25، I50،I75  (به ترتیب با 25%، 50% و 75% همپوشانی ردیف های ذرت و سیب زمینی در تیمار نواری) و کشت مخلوط ردیفی(R) بودند. نتایج آزمایش نشان داد که کارایی مصرف نور ذرت در تمام تیمارهای مخلوط نسبت به تک کشتی افزایش پیدا کرد، در حالیکه کارایی مصرف نور سیب زمینی در کشت مخلوط کاهش یافت. میانگین کارایی مصرف نور ذرت در طول فصل رشد از 2.65 در تیمار MC تا 3.27 گرم بر مگاژول تشعشع فعال فتوسنتزی در تیمار R و میانگین کارایی مصرف نور سیب زمینی نیز از 1.27 در تیمار R تا 1.47 گرم بر مگاژول تشعشع فعال فتوسنتزی در MP متغیر بود. در کل هر چه مخلوط از آرایش ردیفی، که فاصله ردیف های ذرت در آن دو برابر کشت خالص بود، به سمت آرایش نواری، که فاصله ردیف های ذرت در آن مشابه تک کشتی بود، تمایل پیدا کرد (یعنی به ترتیب تیمار کشت مخلوط ردیفی، I75، I50، I25، و کشت مخلوط نواری) کارایی مصرف نور نیز به تدریج کاهش یافت، زیرا تعداد ردیف هایی که فاصله آنها دو برابر کشت خالص شد کاهش پیدا کرد. هرچه آرایش مخلوط از نواری به سمت ردیفی تمایل پیدا کرد (یعنی به ترتیب تیمارهای I25، I50، I75، و کشت مخلوط ردیفی) تعداد ردیف های بیشتری از سیب زمینی در زیر سایه مستقیم ذرت قرار گرفت و این مساله سبب کاهش تدریجی کارایی مصرف نور شد. جهت حصول نتایج بهتر پیشنهاد می شود که تراکم های مختلف این دو گیاه و همچنین سیستم های تاخیری مورد ارزیابی قرار بگیرد.

به منظور اجرای هر جزء از طرح های کشاورزی ابتدا باید توجیه پذیری فنی و اقتصادی آن طرح نشان داده شود. در این مطالعه جهت آشنایی با روند مصرف انرژی در مزارع و مقدار انرژی به دست آمده از زراعت زعفران (Crocus sativus L.) در طی یک دوره پنج ساله عمر زعفران، دو پرسشنامه یکی مربوط به سال اول کاشت زعفران و دیگری مربوط به عملیات داشت و برداشت زعفران در سال دوم تا پنجم تهیه و در هر فرم سوالاتی در مورد انرژی های ورودی مستقیم و غیر مستقیم در زراعت زعفران گنجانده شد. در طی دیدار حضوری با کشاورزان، تعداد 70 نسخه پرسشنامه تکمیل گردید. نتایج به دست آمده حاکی از این امر است که بیشترین میزان انرژی مصرفی در سال اول مربوط به کود دامی با مقدار 91.16 درصد از کل انرژی مصرفی می باشد و در سال دوم تا سال پنجم، کود اوره با مقدار 37.67 درصد از کل انرژی مصرفی بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده است. همچنین نسبت انرژی تولیدی به انرژی مصرفی در طی یک دوره پنج ساله بهره برداری زعفران برابر با 0.41 می باشد که با کشت یک ساله گیاهانی مثل گوجه فرنگی و کاهو در کشور آمریکا برابری می کند. اگرچه نسبت انرژی تولیدی به مصرفی در زراعت زعفران پایین است ولی این تحقیق نشان داد که زعفران گیاهی است که تقریبا به صورت ارگانیک کشت می شود و به دلیل کارایی اقتصادی بالاتر نسبت به دیگر گیاهان در الگوی کشت منطقه دارد و همچنین اشتغال بسیار بالای روستاییان منطقه، می تواند نقش بسیار مهمی در اقتصاد و معیشت روستاییان داشته باشد.

امروزه برای داشتن یک نظام کشاورزی پایدار، استفاده از نهاده هایی که جنبه های اکولوژیکی نظام را بهبود بخشند و مخاطرات محیطی را کاهش دهند ضروری به نظر می رسد. در این راستا آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با شش تیمار کودی و سه تکرار در سال زراعی 88-1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد بر روی گیاه دارویی ریحان انجام شد. تیمارها شامل تیمار شاهد (عدم کود دهی)، کود گاوی، کود گوسفندی، کود مرغی، ورمی کمپوست و کود شیمیایی بود. نتایج نشان دهنده برتری معنی دار کود آلی نسبت به شاهد و شیمیایی در بسیاری از صفات اندازه گیری شده بود. گیاهان تحت تیمار ورمی کمپوست ارتفاع بوته، عملکرد برگ، عملکرد تر و خشک اندامهای هوایی بیشتری در مقایسه با سایر تیمارها برخوردار بودند. از لحاظ درصد اسانس برگ تفاوت معنی داری بین تیمارها ملاحظه نشد. تیمار کود گاوی از لحاظ عملکرد اسانس برگ دارای بیشترین مقدار بود. در بین چین ها، بیشترین عملکرد برگ و عملکرد تر و خشک اندامهای هوایی در چین سوم مشاهده شد. بیشترین مقدار درصد اسانس برگ در چین اول و بیشترین عملکرد اسانس برگ در چین سوم که دارای بیشترین عملکرد برگ، بدست آمد. نتایج نشان داد که کود شیمیایی از نظر تاثیر بر تمام صفات اندازه گیری شده، به جز شاخص سطح سبز و وزن تر و خشک برگ در بوته، تفاوت معنی داری با شاهد نداشت.

بمنظور مقایسه خصوصیات مورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد 34 رقم ذرت هیبرید، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی اجرا گردید. نتایج تجزیه واریانس صفات مورد بررسی نشان داد که بین هیبریدها از نظر کلیه صفات مورد مطالعه اختلاف معنی دار (p≤0.01) وجود دارد. هیبرید تجاری سینگل کراس 500 دارای بیشترین عملکرد دانه می باشد. بررسی همبستگی ساده بین صفات نشان داد عملکرد دانه بالاترین همبستگی مثبت را با صفت قطر بلال و پس از آن با صفت عمق دانه داشت. به منظور بررسی و تعیین روابط علت و معلولی صفات وارد شده به مدل رگرسیونی با یکدیگر و با عملکرد بوته، تجزیه مسیر انجام و تعیین شد که بالاترین اثر مستقیم و مثبت بر عملکرد دانه مربوط به تعداد بلال در بوته می باشد. همچنین مشخص شد هر چند که تعداد دانه در ردیف بلال جزئی از عملکرد دانه در ذرت محسوب می شود، لیکن دارای کمترین اثر مستقیم بر عملکرد نسبت به سایر صفات می باشد. تجزیه به مولفه های اصلی موجب استخراج 7 مولفه شد که جمعا 85 درصد تغییرات را شامل می شدند. جهت انجام تجزیه به عامل ها از چرخش متعامد وریماکس استفاده شد و با توجه به ماهیت صفات قرار گرفته در این عامل ها، عامل اول و دوم به ترتیب خصوصیات بلال و عملکرد دانه نامگذاری شدند. تجزیه خوشه ای به روش UPGMA هیبریدهای موردمطالعه را به پنج گروه مجزا تقسیم بندی نمود.

به منظور بررسی جذب و کارایی مصرف نور در کشت مخلوط لوبیا و ریحان رویشی، آزمایشی در سال زراعی 87-1386 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و پنج تیمار به اجرا در آمد. تیمارهای آزمایش عبارت بودند از: (1- کشت خالص لوبیا، 2- کشت خالص ریحان، 3- کشت مخلوط نواری چهار ردیف ریحان و دو ردیف لوبیا، 4- کشت مخلوط نواری چهار ردیف لوبیا و دو ردیف ریحان و 5 - کشت مخلوط ردیفی). برداشت گیاه ریحان در دو چین انجام گرفت. در این آزمایش میزان جذب نور در تیمارهای کشت مخلوط به طور معنی داری بالاتر از کشت خالص بود. کارایی مصرف نور لوبیا در کشت ردیفی (2.4 گرم بر مگاژول) بالاتر از تیمارهای دیگر بود و کمترین کارایی نور لوبیا در تیمار 4 ردیف ریحان و 2 ردیف لوبیا با 1.6 گرم بر مگاژول به دست آمد. در برداشت اول گیاه ریحان، کشت خالص کارایی نور بالاتری نسبت به تیمارهای دیگر داشت (1.27 گرم بر مگاژول). به طور کلی در چین دوم کارایی مصرف نور در تمامی تیمارها بالاتر از چین اول بود و کشت ردیفی با 3.4 گرم بر مگاژول بالاترین کارایی مصرف نور را به خود اختصاص داد. ضریب استهلاک نوری در این آزمایش برای ریحان 0.47 و برای لوبیا 0.55 به دست آمد. بالاترین شاخص سطح برگ لوبیا (4.3) در کشت خالص حاصل شد. بالاترین شاخص سطح برگ ریحان (3.2) در برداشت اول در کشت نواری با 4 ردیف ریحان و در چین دوم در کشت خالص (2.5) بدست آمد.

سوروف (Echinochloa oryzicola (Ard) Fisher) گونه مهاجم در شالیزارهای کشور و دارای خواص تقلیدکنندگی از برنج می باشد. به منظور بررسی اثر رقابتی گونه مهاجم سوروف و ارزیابی میزان خسارت آن در مزارع برنج، آزمایشی به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی در موسسه برنج کشور در رشت در سال زرعی 1387 انجام شد. فاکتورهای آزمایشی شامل سه سطح تراکم (10، 20 و 40 بوته در متر مربع ) و برای برنج در تراکم رایج منطقه (20 کپه در متر مربع) می باشد. نتایج حاصل از داده های آزمایشی و مدل رگرسیونی دلالت بر این دارد که سوروف برنج باعث کاهش معنی دار عملکرد دانه، تعداد خوشه در بوته، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در سطح احتمال 1درصد گردید. با افزایش تراکم 40-0 بوته در متر مربع، کاهش عملکرد دانه تا 70 درصد را نشان داده است. میزان کاهش تعداد دانه در خوشه در تراکم های 10، 20 و 40 بوته در متر مربع به ترتیب 34، 41 و 43 درصد و میزان کاهش تعداد خوشه دربوته برنج در اثر تداخل با سوروف برنج به ترتیب 62، 64 و 62 درصد بود. تراکم های 10، 20 و 40 بوته در متر مربع بطور متوسط موجب 49، 67 و 61 درصد کاهش در تعداد پنجه برنج گردید. برنج، در تراکم 40 بوته سوروف برنج کمترین ارتفاع و در تیمار شاهد(بدون وجود علف هرز) بیشترین ارتفاع را دارد.

استفاده از فناوری سنجش از دور اغلب موجب کاهش هزینه و افزایش دقت و سرعت شده و روز به روز بر اهمیت این فناوری در راستای توسعه پایدار افزوده می شود. از این رو در تحقیق حاضر امکان استفاده از نسبت های باندی و تجزیه و تحلیل مولفه های اصلی با انگیزه دستیابی به مدلی مناسب برای پایش و مطالعه پوشش گیاهی منطقه نیشابور و بررسی رابطه پراکنش پوشش گیاهی با خصوصیات خاک مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج حاصل نشان داد که نسبت های باندی و آنالیز مولفه های اصلی نسبت به اغلب تک باندها در مطالعه و تفکیک پدیده های منطقه مورد مطالعه از قابلیت بالاتری برخوردار هستند. همچنین شاخص های مختلف در شرایط منطقه مذکور نتایج متفاوتی را ارائه می دهند، به طوری که شاخص ها با بالاترین ضریب تبیین در آشکارسازی پوشش گیاهی منطقه نقش مهمی ایفا می کنند. از طرفی روش های به کارگرفته شده بر اساس تفکیک کاربری برای مطالعه تغییرپذیری پوشش منطقه مورد مطالعه نتایج بهتری را ارائه می دهند.

کشاورزی اکولوژیک به استفاده از مواد آلی توجه دارد و اسیدهای آلی یکی از منابع مهم مواد آلی می باشند. به منظور بررسی کاربرد اسید هیومیک در آب آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت) رقم سینگل کراس 704) آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، در سال زراعی 1388 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل سطوح مختلف اسید هیومیک (0، 500، 1500، 2500، 3500 و 4500 گرم در هکتار) بودند. نتایج نشان داد که اسید هیومیک بر شاخص سطح برگ، دوام سطح برگ، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، تعداد دانه در ردیف و طول بلال تاثیر معنی داری داشت، اما تاثیر آن بر شاخص برداشت، وزن هزار دانه و تعداد ردیف معنی دار نبود. تیمارهای 3500 و 4500 گرم در هکتار اسید هیومیک، به دلیل شاخص و دوام سطح برگ بالاتر، عملکرد دانه بالاتری را به خود اختصاص دادند. کمترین عملکرد دانه نیز در تیمار شاهد به دست آمد. همچنین بیشترین و کمترین عملکرد بیولوژیک نیز به ترتیب در تیمارهای 4500 گرم در هکتار و شاهد حاصل شد. افزایش عملکرد دانه به افزایش تعداد دانه در ردیف و طول بلال مربوط بود. بیشترین تعداد دانه در ردیف و همچنین طول بلال در تیمار 3500 گرم در هکتار و کمترین آنها در تیمار شاهد به دست آمد. در مجموع می توان گفت که استفاده از اسید هیومیک به دلیل اثرات مختلف فیزیولوژیکی، علاوه بر افزایش عملکرد ذرت، می تواند در جهت کاهش مصرف کودهای شیمیایی و همچنین کاهش آلودگی محیط زیست نقش مثبتی را ایفا کند و به عنوان ماده ای با منبع طبیعی در جهت پایداری و افزایش تولید محصولات زراعی مورد استفاده قرار گیرد.

به منظور بررسی تاثیر مقادیر کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد سیب زمینی (Solanum tuberosum L.) و مطالعه اثرات مستقیم و غیرمستقیم برخی صفات مهم زراعی بر عملکرد، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 1386 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد که در آن برای تشخیص زمان نیاز گیاه سیب زمینی به کود نیتروژن از دستگاه کلروفیل متر استفاده شد، بطوری که کود نیتروژن سرک در دو سطح 100 و 150 کیلوگرم در هکتار بطور جداگانه در دو شاخص نیتروژن 90 و 95 درصد، با یکدیگر مقایسه شدند. نتایج نشان داد که شاخص نیتروژن 95 درصد در مقابل 90 درصد از کارایی بیشتری در افزایش عملکرد گیاه سیب زمینی برخوردار است، اما در شاخص 95 درصد، سطوح کود نیتروژن 100 و 150 کیلوگرم در هکتار اختلاف معنی داری با یکدیگر نداشتند. نتایج تجزیه علیت نشان داد که صفات میزان نیتروژن برگ و درصد غده های درشت دارای بیشترین اثر مستقیم مثبت و صفات وزن مخصوص غده و درصد غده های ریز دارای بیشترین اثر مستقیم منفی بر عملکرد غده بودند و فراهمی نیتروژن علی رغم کاهش وزن مخصوص غده، از طریق افزایش درصد غده های درشت، عملکرد غده را افزایش داد. ارزیابی ضرایب همبستگی نشان داد بین صفات قرائت های SPAD، درصد نیتروژن برگ، درصد نیتروژن غده و درصد غده های درشت با یکدیگر و همچنین بین این صفات و عملکرد، همبستگی های شدیدی وجود دارد. در مجموع به نظر می رسد مدیریت مصرف کود نیتروژن به کمک دستگاه کلروفیل متر علاوه بر تولید عملکرد غده مطلوب، بتواند سبب صرفه جویی در مصرف کودهای نیتروژن دار گردد.

بمنظور مطالعه سازگاری 30 ژنوتیپ لوبیا سفید در شرایط آب و هوایی منطقه کرج، آزمایشی در سال زراعی 1388-1387 در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار به اجرا در آمد. هر کرت شامل چهار خط به طول تقریبی 2.5 متر بود. فاصله خطوط 50 سانتیمتر و فاصله بوته های روی خطوط پنج سانتیمتر بود. در طول دوره رشد مجموعا 18 صفت مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که ژنوتیپ ها از لحاظ کلیه صفات در سطح احتمال 1 درصد اختلاف دارند که نشان دهنده وجود تنوع کافی بین ژنوتیپ های مورد مطالعه می باشد که می تواند در مطالعات بعدی مورد استفاده قرار گیرد. نتایج مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که ژنوتیپ شماره 29 از نظر صفات ارتفاع گیاه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، تعداد دانه در بوته و وزن غلاف در بوته نسبت به سایر ژنوتیپ ها دارای بالاترین مقدار می باشد. نتایج همبستگی ساده صفات اندازه گیری شده نشان داد که عملکرد دانه دارای همبستگی مثبت و بسیار معنی داری با صفاتی چون وزن غلاف، عملکرد بیولوژیک، تعداد دانه در بوته، تعداد غلاف، ارتفاع بوته، عرض غلاف، تعداد دانه در غلاف و تعداد روز تا گلدهی می باشد. تنها صفتی که همبستگی منفی با عملکرد نشان داد طول غلاف می باشد. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها به روش UPGMA صورت گرفت و ژنوتیپ ها به سه گروه تقسیم بندی شدند. با توجه به نتایج و خصوصیات مطلوب، ژنوتیپ های 29 و 30 برای شرایط آب و هوایی کرج قابل توصیه اند.

بمنظور مطالعه عملکرد و اجزای عملکرد و پایداری هیبریدهای جدید خارجی ذرت دانه ای، آزمایشی با 18 هیبرید تجاری (شامل 15 هیبرید خارجی زودرس و متوسط رس) و نیز 3 رقم هیبرید تجاری ایرانی KSC704)، KSC647، DC370) به عنوان شاهد در دو سال زراعی 1387 و 1388، در قالب دو طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی به اجرا در آمد. نتایج این آزمایش نشان داد که هیبریدهای سینگل کراس EXP1 و دابل کراس 370 با عملکرد دانه 16.5 و 12.1 تن به ترتیب برترین و ضعیف ترین هیبرید از نظر عملکرد دانه می باشد. هیبرید EXP1 همچنین از نظر صفات تعداد ردیف دانه در بلال، عمق دانه، طول بلال و قطر ساقه نیز برترین هیبرید بود. بررسی همبستگی ساده نشان داد که عملکرد دانه همبستگی مثبت و معنی داری با صفات ارتفاع بوته، ارتفاع بلال، تعداد ردیف دانه در بلال، عمق دانه، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، طول بلال و تعداد برگ گیاه دارد. همچنین مشاهده شد که صفت درصد چوب بلال بطور منفی با عملکرد همبسته می باشند. تجزیه خوشه ای با روش Ward’s و با استفاده از اطلاعات بدست آمده از هر دو سال انجام گرفت. نتایج نشان داد که ارقام ذرت دانه ای به چهار گروه مجزا تفکیک شدند.

به منظور بررسی اثرات محدودیت رطوبتی بر عملکرد و توزیع ماده خشک بین اندام های هوایی و ریشه ژنوتیپ های تریتیکاله، این آزمایش در سال 1388 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل میزان رطوبت قابل دسترس خاک در دو سطح شاهد و تنش (به ترتیب آبیاری پس از تخلیه 50 و 75 درصد رطوبت قابل استفاده در منطقه ریشه) و چهار ژنوتیپ تریتیکاله (8-ET-82، ET-82-15، ET-79-17 و 92- (Junilloبودند که به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. نتایج نشان داد که تیمار محدودیت رطوبتی سبب کاهش معنی دار (P£0.01) عملکرد دانه به مقدار 32 درصد شد، اما اثر ژنوتیپ و اثر متقابل تیمارها تاثیر معنی داری در عملکرد نداشتند. وزن خشک کل اندام های هوایی، وزن خشک ساقه و برگ و نیز سنبله با اعمال تیمار محدودیت رطوبتی کاهش یافتند. اعمال تیمار محدودیت رطوبتی سبب کاهش معنی دار (P£0.01) عمق نفوذ ریشه گردید، بطوریکه تیمار محدودیت رطوبتی سبب حدود 16 درصد کاهش در عمق نفوذ ریشه شد. همچنین ژنوتیپ و برهمکنش محدودیت رطوبتی و ژنوتیپ تاثیر معنی داری (بترتیب  P£0.05و P£0.01) بر عمق نفوذ ریشه داشتند. وزن خشک ریشه تحت تاثیر تیمارهای محدودیت رطوبتی و ژنوتیپ قرار گرفت (P£0.01) اما اثر متقابل ژنوتیپ و محدودیت رطوبتی بر این صفت معنی دار نبود. اعمال تیمار محدودیت رطوبتی سبب حدود 46 درصد کاهش در وزن خشک ریشه گردید. سطح کل ریشه نیز تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی و اثر متقابل آنها قرار گرفت. نسبت وزن خشک ریشه به وزن خشک اندام های هوایی تحت تاثیر ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ و محدودیت رطوبتی قرار گرفت (P£0.01)، اما تیمار محدودیت رطوبتی بر این صفات اثر معنی دار آماری نداشت. در نهایت نتایج نشان داد که ژنوتیپ 8-ET-82 ضمن اینکه از خصوصیات رشدی بهتری در شرایط محدودیت رطوبتی برخوردار بود، شاخص حساسیت به تنش (DSI) کمتری نیز داشت که نشان دهنده حساسیت کمتر و احتمالا پایداری بیشتر عملکرد این رقم در شرایط محدودیت رطوبتی می باشد.

تعداد 20 هیبرید مختلف داخلی و خارجی ذرت از پنج گروه رسیدگی در طی دو سال (1386 و 1387) در منطقه مشهد مورد مطالعه قرار گرفتند. این بررسی بصورت کرت های یکبار خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار به اجرا در آمد که در آن سه تاریخ کاشت (15 اردیبهشت- 30 اردیبهشت و 15 خرداد) در کرت های اصلی و هیبریدها در کرت های فرعی قرار داده شدند. نتایج حاصل نشان داد که کشت هیبریدهای دیررس با ریسک بالائی همراه است. در تاریخ کاشت سوم اکثر هیبریدها بجز هیبریدهای زودرس قادر به طی مراحل رشد و نمو بطور کامل نمی باشند. ارقام زودرس بویژه رقم KSC 260 در تاریخ کاشت دوم و سوم و متوسط- زودرس مثل KSC 400 در تاریخ کاشت اول و دوم می تواند بدون کاهش عملکرد جایگزین هیبرید دیررس KSC 704 گردند. رقم هیبرید KSC 260 در سال 1386 و 1387 در تاریخ کاشت سوم بترتیب با تولید 13.886 و 11.698 تن در هکتار با رطوبت مناسب قابل برداشت بود در حالیکه رقم دیررس رایج KSC 704 در همین شرایط با تولیدی معادل 13.007 و 16.243 تن در هکتار دارای رطوبت دانه حدود دو برابر رقم زودرس بود که از نظر آماری تفاوت معنی داری با عملکرد رقم زودرس نداشت.

در سیستم های کشاورزی رایج استفاده از آفت کش ها و قارچ کش ها برای تیمار نمودن بذر بصورت گسترده ای کاربرد یافته است. این مطالعه به منظور بررسی اثر ضد عفونی بذر بر شاخص های قدرت بذر گندم بک کراس روشن در سال 1386 در شرایط آزمایشگاهی به مرحله اجرا درآمد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با هشت تکرار اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی در این شامل مرحله آلودگی بذر به اسپور سیاهک پنهان معمولی گندم (Tilletia laevis) در دو سطح (آلودگی و عدم آلودگی)، نوع قارچ کش در چهار سطح (رئال، ویتاواکس، دیویدند و شاهد) و سه سطح مدت نگهداری بذر (60، 30 و 90 روز) بود. نتایج نشان داد که آلودگی بذر و نوع قارچ کش اثر معنی بر طول ساقه چه و طول ریشه چه داشت (P≤0.01). اثر مدت نگهداری بذر بر صفات درصد جوانه زنی، وزن خشک گیاهچه، طول ریشه چه و طول ساقه چه معنی دار (P≤0.01) بود. اثر متقابل آلودگی بذر و نوع قارچ کش ها بر شاخص های سرعت و درصد جوانه زنی، وزن خشک گیاهچه و طول ریشه چه معنی دار نبود. بر اساس این نتایج آزمایشگاهی، استفاده از قارچ کش های ضدعفونی کننده بذر در صورت عدم ضرورت نه تنها موجب خسارت احتمالی به بنیه بذر می شود بلکه، صدمات زیست محیطی را نیز بدنبال خواهد داشت. چنانچه آلودگی بذر و شیوع بیماری در مزرعه محرز باشد و با توجه به متفاوت بودن عکس العمل ارقام مختلف گندم به بیماری سیاهک پنهان گندم و با تکیه و بهره گیری از نتایج آزمایش های مزرعه ای استفاده از قارچ کش مطلوب می تواند در جلوگیری از کاهش عملکرد موثر بوده و حداقل مخاطرات زیست محیطی را بدنبال داشته باشد.

به منظور بررسی تاثیر کود زیستی فسفر گرانوله به برخی صفات کمی، کیفی، عملکرد و اجزای عملکرد لوبیا سفید (Phaseolus vulgaris L.) در شهرستان مهران، در سال 1387 آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل فاکتور استفاده از کود شیمیایی فسفر (سوپرفسفات تریپل) در چهار سطح (استفاده از 25 درصد سوپرفسفات تریپل، استفاده از 50 درصد سوپرفسفات تریپل، استفاده از 75 درصد سوپرفسفات تریپل، استفاده از 100 درصد سوپرفسفات تریپل و (تیمار عدم استفاده از سوپرفسفات تریپل) و فاکتور کود زیستی فسفر گرانوله حاوی روی در دو سطح (عدم استفاده از کود زیستی فسفر و استفاده از کود زیستی فسفر) مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج به دست آمده نشان داد که بین استفاده و عدم استفاده از کود زیستی فسفر از نظر عملکرد دانه در سطح آماری 5 درصد تفاوت معنی داری مشاهده شد و بیشترین عملکرد دانه در تیمار استفاده از کود زیستی فسفر با تولید 2275.3 کیلوگرم در هکتار نسبت به عدم استفاده از کود زیستی فسفر با تولید 1675 کیلوگرم در هکتار بود. همچنین در مقادیر مختلف کود سوپرفسفات تریپل نیز در سطح آماری 1 درصد اختلاف معنی داری مشاهده شد که نشان دهنده اثر مقادیر مختلف کود سوپرفسفات تریپل بر عملکرد دانه است که بیشترین عملکرد دانه در 75 درصد مصرف کود سوپرفسفات تریپل با متوسط 2468 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. در بررسی اثرات متقابل سطوح کود شیمیایی (سوپرفسفات تریپل) و کود زیستی فسفر از نظر بیشترین مقدار عملکرد دانه مربوط به تیمار استفاده از کود زیستی+استفاده از تیمار 75 درصد کودهای شیمیایی فسفر با عملکرد دانه 3113 کیلوگرم در هکتار بود که در مقایسه با دیگر سطوح کودی معنی دار گردید. اثرات متقابل تیمار کود زیستی و سطوح کودی در مورد صفاتی همچون وزن صددانه، ارتفاع بوته، تعداد شاخه در بوته، تعداد غلاف در بوته، شاخص برداشت، تعداد دانه در بوته، عملکرد دانه و درصد پروتئین معنی دار بود.