تحقیقات منابع طبیعی تجدید شونده
سال:1393 | دوره:5 | شماره:2 (پیاپی 16) |تعداد مقالات:6

در این مطالعه جهت ارزش تفرجی منطقه گردشگری دریاچه چورت در استان مازندران، ارزش تفرجی این منطقه برآورد شد. لذا پژوهش حاضر با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط و کاربرد مدل هکمن دو مرحله ای به تعیین عوامل موثر بر تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان منطقه تفریحی دریاچه چورت و هم چنین برآورد متوسط تمایل به پرداخت آنها جهت استفاده از منطقه مذکور پرداخته است. داده های مورد نیاز در بهار و تابستان 1392 از طریق تکمیل پرسش نامه و مصاحبه حضوری با 274 بازدیدکننده از این منطقه جمع آوری گردید. نتایج نشان می دهد که 85.3 درصد افراد تحت بررسی در این مطالعه، برای تفریح وگردش حاضر به پرداخت مبلغی بودند. با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط متوسط تمایل به پرداخت برای هر فرد در هر بازدید برابر 4307.4 ریال به دست آمد و متغیرهای قیمت پیشنهادی، درآمد ماهیانه خانواده، سطح تحصیلات، میزان رضایت، تمایل جهت بازدید مجدد، فصل بهار و تابستان و میزان رضایت و ماهی گیر بودن از عوامل اثرگذار بر میزان تمایل به پرداخت در این روش می باشند. همچنین میانگین تمایل به پرداخت افراد، با استفاده از روش هکمن دو مرحله ای 3843.5 ریال به دست آمد و درآمد ماهیانه خانواده، سطح تحصیلات، میزان رضایت، دفعات بازدید از مکان های رقیب دریاچه چورت و میزان رضایت، از عوامل اثرگذار بر میزان تمایل به پرداخت افراد در این روش هستند. روش بهینه برای تعیین ارزش تفریحی دریاچه چورت در این مطالعه هکمن دومرحله ای می باشد.

علوفه یکی از عمده ترین محصولات مراتع منطقه تازه قلعه شهرستان بجنورد بوده و یکی از اصلی ترین مشاغل این منطقه دامداری است. همچنین بهره برداری از گیاه دارویی شیرین بیان نیز در یک دوره سه ماهه از اوایل آبان ماه انجام گرفته و بخشی از درآمدهای اهالی منطقه را تامین می نماید. از این رو تحقیق حاضر با هدف برآورد شاخص های اقتصادی برداشت و فروش شیرین بیان و تعیین نسبت درآمدی آن با درآمد حاصل از علوفه در دامپروری به عنوان یکی از مشاغل اصلی این منطقه انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد که درآمد خالص هر خانوار روستایی از محل برداشت علوفه 28.5 میلیون ریال در سال می باشد که نزدیک به 55 درصد از درآمد سالانه خانوار را در بر می گیرد، همچنین درآمد خالص هر خانوار روستایی از برداشت شیرین بیان نیز 2.85 میلیون ریال در سال می باشد که 6 درصد از درآمد خانوار را پوشش می دهد. رانت اقتصادی نیز نشان می دهد که؛ 541.5 هزار ریال در سال در هکتار رانت اقتصادی برای محصول علوفه و برای شیرین بیان، 8 میلیون ریال در سال در هکتار می باشد. نتایج تحقیق در خصوص میزان اشتغال سالانه نیز نشان می دهد که سهم علوفه در اشتغال منطقه 65 درصدو سهم شیرین بیان 35 درصد می باشد. اشتغال 35 درصدی شیرین بیان در کنار سهم 6 درصدی آن در درآمد خالص خانوار، و اشتغال 65 درصدی علوفه در کنار سهم 55 درصدی آن از درآمد خانوار، میزان اشتغال بیشتری را ایجاد می کند. همچنین متوسط ارزش افزوده ای که در دو مرحله برای بومیان ایجاد می گردد، سهم 59 درصدی تبدیل شیرین بیان مرطوب به خشک به عبارتی افزایش 2.5 برابری قیمت آن را نشان می دهد. حاشیه بازاریابی محصول شیرین بیان 50 درصد می باشد. مطالعات کامل در خصوص ارزش اقتصادی مشاغل فصلی نظیر کشت دیم گیاهان دارویی در اراضی کشاورزی دیم فاقد سودآوری مناسب در کنار مشاغل اصلی دامداری و کشاورزی می تواند در بهبود سطح رفاهی اهالی تاثیر بسزایی داشته و از تخریب و تبدیل مراتع به اراضی دیم بکاهد.

مدیریت دقیق زیست بوم های خاکی برای اهداف مختلف مستلزم شناخت دقیق و کمی خصوصیات و فرآیند های آنها به خصوص در بخش خاک است. هدف تحقیق حاضر با توجه به تاثیر خصوصیات خاک بر پوشش گیاهی پیش بینی درصد پوشش گونه درمنه کوهی از طریق برخی خصوصیات خاک است. نمونه برداری به روش تصادفی سیستماتیک و با استقرار 5 ترانسکت 100 متری و 10 پلات 4 مترمربعی به فاصله 10 متر از هم روی هر ترانسکت انجام شد. درصد تاج پوشش درمنه کوهی در هر پلات اندازه گیری شده و نمونه خاک از عمق 0-15 سانی متری گرفته شد. در مجموع 50 نمونه خاک جمع آوری شده و مورد آزمایش قرار گرفت. کربن آلی، آهک، نیتروژن کل، اسیدیته همراه با درصد رطوبت، درصد رس، درصد سیلت و درصد شن خاک اندازه گیری شدند. تمام داده ها به دو سری شامل سری آزمایش متشکل از 70 درصد داده ها برای انجام تجزیه و تحلیل و سری ارزیابی متشکل از30 درصد داده ها برای ارزیابی مدل های ساخته شده تقسیم گردید. نتایج نشان داد که رطوبت خاک، درصد سیلت و درصد شن خاک به عنوان مهم ترین خصوصیات خاک پیش بینی کننده در درصد تاج پوشش درمنه کوهی در منطقه مورد مطالعه می باشند. هم چنین نتایج ارزیابی مدل ها نشان داد که مدل شبکه عصبی مصنوعی RMSE و ME به ترتیب برابر 0.06 و 0.25 در مقایسه با مدل رگرسیون خطی چند متغیره با RMSE و ME به ترتیب برابر 0.12 و 0.43 بهتر عمل کرده است. با توجه به RMSE و ME پایین تر مدل شبکه عصبی مصنوعی نسبت به مدل رگرسیون از عملکرد بهتری برخوردار بوده که دلیل این امر در نظر گرفتن روابط غیرخطی بین پدیده ها در روش شبکه عصبی مصنوعی می باشد.

در این مطالعه به منظور تعیین بازدهی دقیق طرح های مرتع داری پس از جمع آوری آمار و اطلاعات لازم، با استفاده از روشهای اقتصاد مهندسی به ارزیابی اقتصادی طرح مرتع داری کره پو در شهرستان ایلام پرداخته شد. نتایج نشان داد که معیار ارزش خالص زمان حال (NPV یا Net Present Value) تا نرخ تنزیل 26 درصد دارای ارزش خالص مثبت بوده و در نرخ تنزیل 26.56 این ارزش خالص برابر صفر است. همچنین معیار نسبت منفعت به هزینه (BCR یا Benefit Cost Ratio) نیز تا نرخ تنزیل 26 درصد بزرگتر از یک است و در نرخ 26.56 درصد برابر یک می گردد. نرخ بازدهی داخلی طرح (IRR یا Internal Ration of Return) 26.56 درصد بود و انجام طرح در نه سال با توجه به بالا بودن این نرخ دارای توجیه اقتصادی است. با توجه به توجیه مناسب مالی این طرح بهتر است که روش و سیاستی در واگذاری و اجرای طرح های مرتع داری به بهره برداران اتخاذ گردد تا دامداران تمایل به اجرای طرح ها داشته باشند و دولت مشارکت فعال در اجرای طرح های مرتع داری با تامین بخشی از هزینه ها داشته و باعث افزاش بازدهی اقتصادی طرح ها گردد.

هدف از این تحقیق تهیه نقشه پیش بینی پراکنش مکانی دو گونه Stipa barbata و intermedium Agropyron با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی است. اطلاعات پوشش گیاهی و عوامل رویشگاهی شامل اقلیم، خاک، پستی و بلندی و خصوصیات زمین شناسی جمع آوری شدند. نمونه برداری در تیپ های گیاهی به روش تصادفی سیستماتیک از طریق پلات گذاری در امتداد سه ترانسکت 150 متری انجام شد. سطح پلات ها با توجه به نوع گونه های موجود به روش سطح حداقل (یک مترمربع) و تعداد آنها با توجه به تغییرات پوشش گیاهی و روش آماری برابر 15 پلات در امتداد هر ترانسکت تعیین شد. یک پروفیل در ابتدا و انتهای هر ترانسکت حفر و نمونه خاک تا عمق 30 سانتی متر برداشت شد. خصوصیات خاک شامل سنگریزه، بافت، آهک، ماده آلی، اسیدیته، هدایت الکتریکی، فسفر، نیتروژن و پتاسیم در آزمایشگاه اندازه گیری شد. نقشه عوامل محیطی با استفاده از روش زمین آمار تهیه شد. نقشه پیش بینی رویشگاه گونه های مورد بررسی توسط شبکه عصبی مصنوعی با الگوریتم پس انتشار خطا طراحی شد. صحت مدل برای رویشگاه دو گونه A. intermedium و S. barbata بر اساس نتایج آزمون شبکه برابر 98.7 و 97.6 به دست آمد. نتایج نشان داد که پارامترهای اقلیمی و خاکی به کار رفته در تشکیل مدل نهایی در این تحقیق، توانایی لازم را در پیش بینی توزیع بالقوه گونه های مورد بررسی داشتند. همچنین با توجه به نتایج ارزیابی مدل ها با ضریب کاپا، مدل شبکه عصبی موقعیت رویشگاه دو گونه A. intermedium و S. barbata را به ترتیب در سطوح عالی و خوب (ضریب کاپای 0.95 و 0.70 درصد) پیش بینی کرد، بنابراین می توان نتیجه گرفت که مدل شبکه عصبی دقت بالایی را در پیش بینی پراکنش مکانی دو گونه مورد بررسی در طالقان میانی دارد.

مطالعه خصوصیات بوم شناختی گونه Ferula ovina Boiss با هدف شناخت و دستیابی به اطلاعات کاربردی و استفاده از آن در برنامه های اصلاح و توسعه مراتع انجام شد. برای این منظور ابتدا به کمک نقشه پوشش گیاهی و بازدید میدانی اقدام به تهیه نقشه رویشگاه این گونه گردید. سپس سه منطقه مختلف شامل سیرچ، مدیم و حتکن به عنوان ایستگاه های مطالعاتی انتخاب شد. نمونه برداری در هر یک از ایستگاه ها با روش سیستماتیک تصادفی به کمک پلات 4 متر مربعی به تعداد 30 پلات در امتداد ترانسکت انجام گردید. خصوصیات رویشگاهی شامل توپوگرافی، اقلیم، خاک، گونه های همراه و چگونگی حضور این گونه در پوشش گیاهی (درصد پوشش تاجی، تراکم و فراوانی) مورد بررسی قرار گرفت. همچنین سیستم ریشه، فنولوژی، ارزش رجحانی و آفات گیاه بررسی شد. نتایج نشان داد این گونه در مناطق کوهستانی در دامنه ارتفاعی 2600 تا 3200 متر از سطح دریا رویش داشته و اکثرا در شیب های شمالی از 30 تا 60 درصد دیده می شود. بارندگی در رویشگاه های این گونه بیش از130 میلی متر و میانگین دما بین 10 تا 16 سانتی گراد بود. این گونه در بافت شنی لومی با هدایت الکتریکی خاک رویشگاه بین 0.38 تا 0.49 دسی زیمنس بر متر و اسیدیته در حدود 8 تا 8.2 به خوبی استقرار می یابد. پوشش تاجی متوسط 9.9 درصد، تراکم برابر 4300 پایه در هکتار با فراوانی 93 درصد تعیین گردید. ریشه این گیاه از نوع راست بوده و دارای انشعاب های محدودی است. مراحل رویش گیاه از اواخر اسفند شروع و تا نیمه مرداد ادامه دارد. رشد رویشی از هفته دوم اسفند آغاز می گردد. زمان گل دهی کامل از اوایل اردیبهشت آغاز و بذر دهی از اوایل خرداد شروع و تا اواسط مرداد ماه ریزش می کنند. این گونه فقط از طریق بذر تکثیر می یابد. بهترین عمق کاشت یک سانتی متر می باشد. گوسفند و بز در حالت سبز بودن از گل ها و برگ های این گیاه به خوبی چرا می نمایند، به طوری که ارزش رجحانی بالایی نسبت به دیگر گونه های همراه (حدود 59 درصد) داشته و دامداران منطقه از این گونه به عنوان علوفه زمستانه بهره می برند.