تحقیقات منابع طبیعی تجدید شونده
سال:1393 | دوره:5 | شماره:1 (پیاپی 15) |تعداد مقالات:6

اگرچه جنگل ها جزء منابع تجدیدشونده به شمار می روند ولی آشفتگی هایی از قبیل چرای دام، تغییر کاربری، باد و آتش، زمان رسیدن به ساختار ایده آل را افزایش داده و روند توالی جنگل را تغییر می دهند. در این مطالعه اثرات چرای دام بر روی سلامت و کیفیت نهال ها و نیز بر روی فرم ظاهری آنها (دوشاخگی و چندشاخگی) بررسی شد. بخش پاتم از جنگل خیرود نوشهر به مساحت 900 هکتار با استفاده از نقشه های توپوگرافی 1:10000 جهت انجام این مطالعه انتخاب شد. گاوسراهای این بخش و سامان عرفی آنها پس از بازدیدهای میدانی شناسایی گردید. به مرکزیت هر گاوسرا در چهار مسیر قابل تردد برای دام ها به صورت ترانسکت خطی تا مرز سامان عرفی حرکت کرده و بر روی خط نمونه مذکور در لکه ها یا گروه های زادآوری 86 قطعه نمونه به ابعاد 2.5×2 متر (5 مترمربع) انتخاب و نوع گونه، ارتفاع نهال ها، قطر یقه نهال ها و سلامت نهال ها داخل هر قطعه نمونه اندازه گیری شد. نتایج این مطالعه نشان داد که فراوانی نهال ها در سامان های عرفی با دور شدن از گاوسراها و نزدیکی به مرز سامان عرفی به طور کلی افزایش می یابد (از 10 درصد به 40 درصد). با دور شدن از گاوسراها فراوانی نهال های کاملا سالم (از 9.9 درصد به 46.3 درصد) و نیمه سالم (از 11.2 درصد به 46.8 درصد) افزایش یافته و فراوانی نهال های سرچر شده (از 42 درصد به 13 درصد) و فاقد شاخ و برگ (از 43.6 درصد به 10.4 درصد) کاهش یافت. نسبت فراوانی نهال های سالم به نهال های چنگالی در قطعه نمونه های نزدیک به مرکز سامان عرفی (محل گاوسرا) 30 درصد به 70 درصد بوده، اما با دور شدن از مرکز و نزدیک شدن به مرز سامان عرفی این روند برعکس شده و نسبت فراوانی نهال های سالم به نهال های چندشاخه و چنگالی (60 درصد به 40 درصد) افزایش یافت. این بررسی نشان داد که چرای دام بر روی کمیت و کیفیت نهال های زادآوری تاثیر منفی و نامطلوب دارد. بنابراین ادامه این وضع پایداری زیست بوم جنگلی را به مخاطره انداخته و در نتیجه مدیریت جنگل را زیر سوال می برد.

در این تحقیق اثرات جنگل کاری گونه توسکای ییلاقی (Alnus subcordata) بر روی عناصر غذایی و تنوع زیستی رویشگاه طبیعی جامعه انجیلی-ممرزستان (Parrottia carpinetum) در منطقه کلوده شهرستان آمل بررسی شد. ابتدا در هر توده 6 رلوه 20 × 20 متری انتخاب شد و ویژگی های هر توده شامل میزان جذب، بازگشت و بازجذب عناصر و خصوصیات خاک آنها مشخص گردید. سپس اثرات پارامترهای توده ای (قطر، ارتفاع، ضخامت لاشبرگ و درصد تاج پوشش) به همراه خصوصیات خاک روی تنوع زیستی گونه های گیاهی بررسی شد. بدین منظور، نمونه های برگ سبز و لاشبرگ های درون تله ها در مرکز هر رلوه جمع آوری و میزان عناصر غذایی آنها تعیین شد. در داخل این رلوه ها نمونه های خاک از عمق صفر تا 10 سانتی متری تهیه شد. همچنین میزان وفور یا چیرگی گونه ها در درون این رلوه ها به تفکیک فرم چوبی و علفی ثبت گردید. به طور کلی نتایج جذب، بازگشت، بازجذب عناصر و خصوصیات خاک توده های توسکا و طبیعی نشان داد که بازگشت بیشتر نیتروژن و بازجذب کمتر نیتروژن در برگ های توسکا موجب افزایش نیتروژن و کاهش نسبت کربن به نیتروژن خاک شده است. همچنین نتایج تاثیر پارامترهای توده ای و خصوصیات خاک روی تنوع زیستی نشان داد که ضخامت کمتر لاشبرگ و تاج پوشش سبک تر و خاک با نیتروژن بیشتر و نسبت کربن به نیتروژن کمتر جنگل کاری توسکا در مقایسه با توده طبیعی سبب افزایش غنای علفی شده بود. با توجه به نتایج این تحقیق در رویشگاه های طبیعی و مخروبه انجیلی-ممرز در مناطق جلگه ای که خاک آنها از زهکشی ضعیف برخوردار است می توان با جنگل کاری توسکای ییلاقی نیتروژن و غنای علفی چنین رویشگاه هایی را بهبود بخشید.

کاهش مازاد مقطوعات از اصول اولیه و اساسی بهره برداری جنگل است. در این تحقیق تاثیر عوامل شیب زمین، گونه و قطر درخت بر ارتفاع و حجم کنده در پارسل 38 سری 2 جنگل ناو اسالم مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور از هر کلاسه شیب زمین (کمتر از 20، 20 تا 50 و بیش تر از 50 درصد) تعداد 68 اصله درخت نشانه گذاری شده به صورت تصادفی انتخاب و ارتفاع همراه با حجم کنده درختان به روش نیوتن اندازه گیری و محاسبه شد. میانگین های به دست آمده برای ارتفاع کنده درختان قطع شده در شیب ها، گونه ها و قطرهای مختلف از طریق تجزیه واریانس، آزمون F و دانکن مورد مقایسه آماری قرار گرفتند. نتایج این تحقیق نشان داد که میانگین ارتفاع کنده درختان قطع شده در منطقه مورد بررسی 37.9 سانتی متر است. 77 درصد کنده ها ارتفاع بیش تر از 32.5 سانتی متر داشتند. نسبت ارتفاع کنده به قطر سطح در 37 درصد کنده ها کمتر از 0.5 بود. هر سه عامل شیب زمین، گونه و قطر درختان بر ارتفاع کنده تاثیر معنی داری داشتند. با افزایش شیب زمین و قطر درختان ارتفاع کنده افزایش یافته بود. میانگین ارتفاع کنده در گونه های راش، ممرز، افرا و توسکا به ترتیب 38.7، 39.9، 26.5 و 25.6 سانتی متر به دست آمد. 0.75 ± 4.34 درصد از حجم درختان نشانه گذاری شده به صورت کنده در جنگل باقی مانده است. یافته های پژوهش حاضر نشان داد که می توان ارتفاع قطع درختان را از طریق آموزش و نظارت بر عملیات قطع به میزان قابل توجهی کاهش داده و بر حجم چوب های صنعتی افزود.

در این مطالعه ابتدا به منظور بررسی رابطه منابع آب با خشکیدگی و آفت زدگی درختان بادامک در منطقه حفاظت شده باغ شادی یزد، تعداد 17 قطعه نمونه در بخش های دور از منابع آب و 17 قطعه نمونه در بخش های نزدیک به این منابع در سرتاسر منطقه به صورت تصادفی برداشت شد. در قطعه نمونه های برداشتی تعداد درختان با خشکیدگی بالای 25 درصد و تعداد درختان مبتلا به آفات ثبت شد. برای مقایسه درختان بادامک آفت زده و خشکی بین دو قسمت دور و نزدیک به منابع آب از آزمون من ویتنی استفاده شد. نتایج نشان داد که بین درختان در دو قسمت دور و نزدیک به منابع آب از نظر خشکیدگی اختلاف معنی دار بوده اما از لحاظ فراوانی درختان آفت زده، اختلاف معنی دار وجود ندارد. برای تهیه نقشه توزیع مکانی درختان خشک و آفت زده از روش درون یابی Kriging استفاده گردید. نتایج نشان داد که بیشترین تجمع آفات و خشکیدگی در اطراف روستاها و مناطق علف چر دیده می شود.

درخت ارغوان با توجه به سازگاری فوق العاده به شرایط آب و هوایی گوناگون و مقاومت زیاد در برابر خشکی دارای حوزه گسترش وسیعی در جهان می باشد. گسترشگاه های ارغوان در استان لرستان از خرم آباد شروع شده و تا پلدختر در اطراف رودخانه کشکان ادامه دارد. هدف تحقیق حاضر تعیین مهم ترین عوامل فیزیوگرافی تاثیرگذار در پراکنش گونه ارغوان می باشد. مناطق حضور ارغوان با استفاده از جنگل گردشی و دستگاه GPS مشخص شد. نقشه طبقات ارتفاعی، شیب، جهت شیب و فاصله از آبراهه از نقشه های با مقیاس 1:25000 این مناطق نیز با بهره گیری از سامانه اطلاعات جغرافیایی تهیه گردید. سپس نقشه پراکنش با هر یک از نقشه های طبقات ارتفاعی، شیب، جهت شیب و فاصله از آبراهه ادغام و مساحت مناطق پراکنش ارغوان مشخص شد. نتایج با آزمون تجزیه واریانس مقایسه و مشخص شد که اختلاف معنی داری بین مساحت های اشغال شده توسط ارغوان در سطح 0.05 بین طبقات ارتفاعی و در سطح 0.01 بین طبقات شیب و طبقات فاصله از آبراهه وجود دارد. با این وجود اختلاف معنی داری در سطوح مختلف جهت بین مساحت های اشغال شده توسط ارغوان مشاهده نشد. نتایج نشان داد که 72.1 درصد این گسترشگاه ها در ارتفاع 720 تا 912 متر از سطح دریا و 85.5 درصد آنها در طبقه شیب بین 0 تا 20 درصد و 69.6 درصد در فاصله کمتر از 100 متر از آبراهه ها واقع شده اند. همچنین 66 درصد این رویشگاه ها در جهت های جغرافیایی شمال و غرب قرار دارند.

تکنیک گیاه پالایی عبارت از استفاده از گیاهان در رفع آلودگی ها از محیط و انتقال بی ضرر آنها است که با استفاده از تجمع فلزات سنگین در بافت ها و اندام های مختلف گیاه امکان پذیر می باشد. دو گونه سرو خمره ای(Thujaorientalis)  و سرو نقره ای (Cupressus arizonica) در این بررسی از بین گونه های درختی کاشته شده در سطح شهرک صنعتی البرز به صورت تصادفی انتخاب و قدرت جذب سرب و کادمیوم آنها بررسی گردید. تمام نمونه های جمع آوری (برگ، ساقه، ریشه) به تعداد 30 عدد برای تجزیه شیمیایی با استفاده از دستگاه Digesdhal عصاره گیری و میزان فلزات سنگین هر یک به وسیله دستگاه ICP اندازه گیری شد. نتایج حاکی از آن بود که برگ گونه سرو خمره ای نسبت به ساقه و ریشه آن دارای کادمیوم و نیکل بیشتری بوده، ولی در گونه سرو نقره ای از نظر میزان جذب کادمیوم و نیکل بین اندام ها تفاوت معنی داری وجود نداشت. مقایسه اندام های مشابه نشان داد که میزان کادمیوم در ساقه و ریشه سرو خمره ای نسبت به سرو نقره ای بیشتری است. این در حالی است که نیکل بیشتری در ریشه سرو خمره ای نسبت به برگ و ساقه سرونقره ای وجود داشت. همچنین نتایج نشان داد که سرب بیشتری از نظر میزان جذب در برگ هر دو گونه نسبت به ساقه و ریشه وجود دارد، اما در مقایسه اندام مشابه دوگونه تفاوت معنی داری مشاهده نگردید.