اکوسیستم های طبیعی ایران
سال:1391 | دوره:3 | شماره:1 |تعداد مقالات:9

خشکه دارها از اجزاء اصلی اکوسیستم های جنگلی بوده و نقش مهمی در پایداری آنها دارند. در این تحقیق تاثیر برش های تک گزینی بر کمیت (تعداد، قطر، ارتفاع و حجم) و کیفیت (گونه، شدت پوسیدگی، تعداد و موقعیت حفره) خشکه دارهای سرپا در سری یک جنگل ناو اسالم گیلان مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور دو پارسل بهره برداری شده و بهره برداری نشده انتخاب و داده ها از طریق طرح نمونه برداری منظم تصادفی جمع آوری شد. نتایج نشان داد اندازه (قطر، ارتفاع و حجم) و فراوانی (تعداد و حجم در هکتار) خشکه دارها در پارسل بهره برداری شده نسبت به پارسل بهره برداری نشده کم تر است (P<0.01). نسبت حجم خشکه دارها به حجم سرپای توده در پارسل های بهره برداری شده و نشده به ترتیب حدود 1.31±0.23 و 4.1±1.16 درصد برآورد شد (P<0.01). خشکه دارها در پارسل بهره برداری نشده از تعداد گونه ، شدت پوسیدگی و تعداد حفره های بیشتری تشکیل شده بودند. حفره های تنه خشکه دارها در پارسل بهره برداری شده در ارتفاع بالاتری از سطح زمین نسبت به پارسل بهره برداری نشده ایجاد شده بودند. افزایش طول دوره بهره برداری و باقی گذاشتن تعداد بیشتری از درختان قطور و از گونه های مختلف در افزایش تنوع زیستی و پایداری این جنگل ها موثر خواهد بود.

در این بررسی رویش قطری گونه بلوط مازودار در توده کمتر دست خورده و بهره برداری شده واقع در بخشی از جنگل های سردشت (روستای شیوه میران) به روش مایر مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. آماربرداری با قطعات نمونه مستطیلی 30×40 متر به روش تصادفی - منظم در شبکه آماربرداری 40×50 متر انتخاب شد و تعداد 60 قطعه نمونه برداشت شد. در هر قطعه نمونه قطر برابر سینه و ارتفاع درختان برداشت. درختان نمونه برای برای رویش قطری به شیوه نمونه برداری چارک با نقطه مرکزی انتخاب شدند و به کمک مته سال سنج در هر توده 61 نمونه رویش قطری برداشت شد. از آزمون های آماری کولموگروف اسمیرونوف (بررسی نرمال بودن داده ها)، کای اسکور (نرمال بودن فراوانی درختان در طبقات قطری) من ویتنی (مقایسه رویش قطری در دو توده) و تجزیه واریانس (مقایسه رویش قطری در طبقات قطری) استفاده شد. آنالیز داده ها به کمک نرم افزارSPSS 16  صورت گرفت. متوسط رویش سالیانه قطر با پوست و بدون پوست در توده کمتر دست خورده به ترتیب 3.47 و 2.92 میلی متر و متوسط تعداد پایه در هکتار به ترتیب 246 و 162 پایه محاسبه شد. نتایج آزمون تجزیه واریانس نشان داد که متوسط رویش سالیانه قطری درختان در طبقات قطری دارای اختلاف معنی دار می باشد. نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنوف نشان داد که داه های رویش قطری سالانه نرمال نمی باشند بنابراین از ازمون من ویتنی استفاده شد. آزمون من ویتنی نشان داد که بین متوسط رویش سالیانه قطری درختان در دو توده اختلاف معنی داری وجود دارد. نتایج نشان داد که بین میانگین رویش سالیانه قطر و میانگین تعداد در طبقات قطری بین دو توده کمتر دست خورده و بهره برداری شده اختلاف معنی داری دارد؛ به نحوی که تمام این موارد در توده کمتر دست خورده دارای بیشتر از توده بهره برداری شده می بود.

هدف از این پژوهش معرفی گونه های گیاهی جنگل پرک با وسعت 2920 هکتار در 35 کیلومتری شهرستان خرم آباد می باشد. با مطالعه فلور منطقه، 32 خانواده، 110 جنس و 145 گونه گیاهی شناسایی شد. بزرگترین خانواده از لحاظ تعداد گونه خانوادهCompositae  با تعداد 24 گونه، %16.55 می باشد. بررسی انتشار جغرافیایی فلور منطقه نشان داد که بیشترین پراکنش جغرافیایی به ناحیه ایرانی - تورانی مربوط است. نتایج نشان داد که تعداد 19 گونه گیاهی حدود %13.1 گونه های گیاهی منطقه در رسته گونه های در معرض تهدید می باشند. تروفیت ها با %47.6 غالب ترین شکل زیستی در این منطقه بودند. کوتاه بودن فصل رویش، شرایط اقلیمی و تخریب از مهمترین عوامل غلبه این شکل زیستی در این منطقه قلمداد می شود.

به منظور بررسی اثر مراحل مختلف پوسیدگی خشکه دار راش بر تنوع حشرات قاب بال جنگل، خشکه دارهای راش در 4 درجه پوسیدگی در پارسلهای 5 و 7 سری 3 حوزه آبخیز شماره 46 کجور استان مازندران مورد بررسی قرار گرفتند. حشرات قاب بال به کمک تله های میوه ای یا به روش مکانیکی از روی خشکه دارهای انتخابی یا زیر پوست تنه آنها جمع آوری و شناسایی گردیدند. نتایج نشان داد که در حدود نیمی از حشرات قاب بال جمع آوری شده (48.4 درصد) به خشکه دارهای راش با درجه پوسیدگی 2 تعلق دارد. پایین ترین درصد فراوانی حشرات قاب بال (12.4 درصد) به خشکه دارهای با درجه پوسیدگی 4 اختصاص داشت. بالاترین درصد فراوانی حشرات قاب بال نمونه برداری شده (35 درصد) به خانواده Tenebrionidae و پایین ترین درصد فراوانی (0.5 درصد) به خانواده هایBrentidae ، Curculionidae و Staphylinidae اختصاص داشت. مقایسه میانگین شاخص های تنوع، غنا و یکنواختی حشرات قاب بال نمونه برداری شده در درجات مختلف پوسیدگی خشکه دارهای راش از نظر آماری اختلاف معنی داری را در سطح احتمال 95 درصد نشان نداد. بیشترین میزان تعداد انواع و تعداد افراد گونه های حشرات قاب بال در خشکه دارهای با درجه پوسیدگی 2 و پایین ترین میزان آنها در خشکه دارهای با درجه پوسیدگی 4 مشاهده گردید. بالاترین میزان شاخص های تنوع، غنا و یکنواختی نیز به خشکه دارهای با درجه پوسیدگی 4 اختصاص داشت.

امروزه صنعت گردشگری به عنوان صنعتی پویا و فراگیر، همه ارکان وجودی یک جامعه و سیستم جهانی را دربر گرفته است. توریسم از بزرگترین صنایع دنیا و وابسته به بخش عمده ای از اقتصاد جهانی، پدیده ای است که از تحرک بالایی در تغییرات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و محیطی برخوردار است که با اثرگذاری بر بنیان های اقتصادی، اجتماعی و محیطی، اثرات و پیامدهای گوناگونی را درپی دارد. بر این باور، در تحقیق فراروی، اثرات اقتصادی و زیست محیطی گردشگری در شهر بابلسر از نگاه شهروندان بررسی و راهکارهایی برای توسعه پایدار گردشگری ارائه می گردد؛ تا ضمن منافع حاصل از آن، بتوان تاثیرات منفی آن را به حداقل کاهش داد. این پژوهش از نوع پژوهش توصیفی تحلیلی بوده و جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه شهروندان شهر بابلسر در سال 1391، که بر طبق فرمول کوکران تعداد 381 نفر به عنوان نمونه به طور تصادفی مورد پرسش قرار گرفتند. پس از جمع آوری اطلاعات میدانی از طریق ابزار پرسشنامه (طیف لیکرت)، روابط بین متغیرهای پژوهش از طریق آماره های توصیفی (جدول فراوانی، نمودار و ...) و آماره استنباطی (آزمون T تک نمونه ای) در قالب نرم افزار SPSS مورد بررسی قرار گرفته است. آنالیز انجام شده از طریق آزمون نشان داده بین متغیر گردشگری و متغیرهای توسعه اقتصادی و آلودگی محیط زیست در سطح 0.05 و سطح معناداری P=0.000 رابطه معناداری وجود دارد. به طوریکه 96.6 درصد شهروندان تاثیر گردشگری در توسعه مولفه های اقتصادی و نیز 98.25 درصد شهروندان تاثیر گردشگری در آلودگی مولفه های زیست محیطی را متوسط تا خیلی زیاد ارزیابی نموده اند.

این پژوهش به تعیین ارزش تفرجگاهی پارک پارک طبیعی سیاسرد بروجن در استان چهارمحال و بختیاری به روش هزینه سفر پرداخته است. به همین منظور تعداد 30 پرسشنامه بر اساس روش کلاوسون تهیه، و در 3 روز متفاوت در فروردین ماه توسط گردشگران در پارک طبیعی سیاسرد بروجن تکمیل شد. ارزش تفرجی پارک به روش هزینه سفر، هزینه بنزین مصرفی و هزینه صرف شده برای هر فرد محاسبه و برابر با 2160821 ریال در هکتار برآورد شد. برای بدست آوردن تمایل به پرداخت افراد از روش میانگین گیری ساده استفاده شد و برابر با 7500 ریال برای هر فرد در هر ماه محاسبه شد. آزمون مربع کای برای تعیین رابطه بین جنسیت افراد بازدید کننده و میزان تمایل به پرداخت انجام شد که همبستگی بین جنسیت و تمایل به پرداخت مشاهده نشد. نتایج بدست آمده ارزش تفرجی پارک های طبیعی را نشان می دهد و توجیهی برای سیاست گذاران فراهم می کند که از کیفیت پارک های طبیعی حمایت کرده و از کم جلوه دادن منابع جنگلی جلوگیری کنند.

مراتع به عنوان بستر حیات و عامل توسعه کشورها همواره مورد توجه انسان ها بوده است. اما متاسفانه امروزه مراتع در کشورهای مختلف جهان از جمله کشور ما رو به انهدام و نابودی گذاشته است. نقش انسان به همراه عوامل اقتصادی و اجتماعی برخواسته از آن به عنوان مهمترین عوامل تخریب شناخته شده است. بنابراین انسان به عنوان یک بهره بردار و یا مدیر اجرایی می تواند در تخریب این منابع عظیم و همچنین در جلوگیری از آن سهیم باشد. هدف کلی این تحقیق بررسی عوامل موثر بر تخریب مراتع منطقه اشتهارد شهرستان کرج در استان البرز می باشد. روش انجام تحقیق بر سه محور بررسی اسناد و مدارک کتابخانه ای، مطالعه میدانی و تحلیل داده ها استوار بود. ابتدا پرسشنامه اولیه تهیه و با بررسی نتایج آن ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد که این ضریب بینبین 0.71 تا 0.87 به دست آمد. اطلاعات مورد نیاز از بهره برداران و کارشناسان منابع طبیعی استان و شهرستان جمع آوری گردید، سپس داده های حاصل با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون های توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. بر اساس یافته های این پژوهش تغییر کاربری اراضی به عنوان مهمترین عامل تخریب مراتع، هم از دیدگاه بهره برداران و هم از دیدگاه کارشناسان شناسایی گردید. همچنین عوامل اجتماعی و اقتصادی با شدت تخریب رابطه معنی داری داشت. همچنین نتایج این تحقیق می تواند در جهت بهبود وضعیت معیشت دامداران زیان دیده از تخریب مراتع این منطقه مورد استفاده دستگاه های ذیربط قرار گیرد.

آگاهی از موانع مشارکت مرتع داران در طرح های مرتع داری و ارزش گذاری هر یک از آن ها جهت برنامه ریزی دستگاه های دولتی برای نظارت و ارزیابی منابع طبیعی بسیار مفید و ارزشمند می باشد. تحقیق حاضر بر اساس مطالعه اسنادی و میدانی در حوزه شهرستان دورود و نمونه گیری بصورت کاملا تصادفی در سال 1391 انجام گردید. جامعه آماری این تحقیق، مرتع داران منطقه دورود و کارشناسان مرتبط در سطح استان انتخاب گردیدند. حجم نمونه مرتع داران 217 نفر و کارشناسان 50 نفر با استفاده از فرمول کوکران تعیین شد که به پرسشنامه های روایی و پایایی شده در خصوص موانع قانونی، آموزشی، اقتصادی، مدیریتی، فرهنگی - اجتماعی و ویژگی های شخصی پاسخ دادند. نتایج حاصل از ضریب همبستگی اسپیرمن بین متغیرهای تحقیق نشان داد که بین سن، سواد، سابقه، تعداد واحد دامی، موانع فرهنگی - اجتماعی و مدیریتی با مشارکت رابطه معنی داری وجود ندارد. در حالیکه بین متغیرهای موانع آموزشی، قانونی، مساحت و مرغوبیت مرتع با متغیر وابسته مشارکت، رابطه معنی داری وجود دارد. اولویت بندی نظرات مرتع داران و کارشناسان بر اساس فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، نشان داد که موانع آموزشی با بیشترین همبستگی در رتبه اول و موانع مدیریتی، اقتصادی، قانونی و فرهنگی - اجتماعی به ترتیب در رتبه های دوم تا پنجم مشارکت در طرح های مرتع داری قرار دارند. آموزش از جمله مهمترین عوامل موثر در مشارکت های مردمی می باشد که تحقیق حاضر بیان کننده این واقعیت بوده و جهت افزایش مشارکت در اجرای طرح های مرتع داری منطقه دورود، پرداختن به این بحث از سوی مدیران منابع طبیعی باید در اولویت کارهای ترویجی قرار گیرد.

ضعف همکاری و عدم تمایل بهره برداران در بعضی از سامان های عرفی جهت انعقاد قراداد در اجرای طرح های مرتعداری یکی از چالش های اساسی بوده که توجه کارشناسان را در بخش مدیریت مرتع به خود معطوف نموده است. هدف این مطالعه بررسی عوامل موثر بر میزان تمایل بهره برداران جهت انعقاد قرار داد اجرای طرح های مرتعداری است. در این مطالعه عواملی مانند وضعیت کیفی و شرایط سامان های عرفی، میزان همکاری بهره برداران در تهیه و تدوین طرح های مرتعداری، تعداد بهره برداران در سامان های عرفی، نوع بهره برداری و وضعیت اقتصادی بهره برداران در سامان های عرفی از دیدگاه کارشناسان مورد بررسی قرار گرفت. اساس روش نمونه گیری تصادفی ساده بوده است و تعداد 31 نمونه با استفاده از فرم کوکران تعیین گردید. ابزار تحقیق پرسشنامه بوده و اطلاعات پرسشنامه های جمع آوری شده پس از کدبندی با استفاده از نرم افزار SPSS16، آماره کای اسکوآر و ضریب همبستگی اسپیرمن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های این پژوهش نشان می دهد از دیدگاه کارشناسان بین عواملی مانند وضعیت اقتصادی بهره برداران، تعداد بهره بردار، وضعیت کیفی و شرایط طبیعی مراتع و میزان همکاری بهره برداران در زمان تهیه و تدوین طرح های مرتعداری با میزان تمایل بهره برداران جهت انعقاد قرار داد اجرای طرح های مرتعداری رابطه معنی داری وجود دارد. ولی بین نوع بهره برداری با میزان تمایل بهره برداران جهت انعقاد قرار داد اجرای طرح های مرتعداری رابطه معنی داری وجود ندارد. دلایل آن را می توان استفاده گروهی و برخورداری از نوع حقوق عرفی یکسان در اکثر محدوده های عرفی منطقه تحقیق دانست. توصیه می شود کارشناسان برای افزایش تمایل بهره برداران جهت انعقاد قرار داد اجرای طرح های مرتعداری اقداماتی را در سامان های عرفی که بستر اجتماعی پایدارتر، شرایط اقتصادی بالاتر، تعداد کمتر و وضعیت کیفی مراتع بهتری دارند بعمل آورند.