پژوهش های علوم و فناوری چوب و جنگل
سال:1400 | دوره:28 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

سابقه و هدف: استفاده از مواد جدید با ویژگی های رقابتی در صنعت ساختمان همیشه مورد توجه بوده است. مرحله نازک کاری و اجرای دکوراسیون داخلی نیز بخش مهمی از این صنعت پویا تلقی شده که ارتباط تنگاتنگی با صنایع فرآورده های چوبی دارد. در این مطالعه به بررسی شرایط بهینه برای ساخت تخته رشته چوب سیمان تزئینی پرداخته شد. هدف از این تحقیق بررسی تأثیر رنگ پایه آب بر گیرایی سیمان سفید و بهبود کیفیت اتصال در این فرآورده تزئینی با استفاده از نمک های فلزی بود. مواد و روش ها: ابتدا رشته ها با آب نمک گرم جهت حذف ترکیبات بازدارنده گیرایی پیش تیمار شد. برای این منظور رشته چوب ها با سیمان سفید، تسریع کننده (کلرید سدیم و کلریدکلسیم)، آب و رنگ پلاستیک به نسبت معین مخلوط شده و پس از شکل دهی دستی به منظور فشرده سازی اولیه تحت پرس سرد به مدت 20 دقیقه و سپس جهت گیرایی اولیه سیمان و رسیدن به ضخامت 16 میلی متر در پرس سرد ثانویه به مدت 18 ساعت قرار گرفت. تخته های تولیدی بعد از خروج از پرس سرد به مدت 28 روز در محیط آزمایشگاه به منظور گیرایی کامل سیمان قرار گرفتند. سپس خواص فیزیکی و مکانیکی آن ها مطابق با استانداردهای مربوطه اندازه گیری شد. یافته ها: نتایج این تحقیق نشان داد بهترین ویژگی مکانیکی مربوط به تخته های ساخته شده با کلرید کلسیم بود و در این شرایط بیشترین مدول الاستیسیته مربوط به کلرید کلسیم با سطح 5 درصد برابر با 9/1217 مگاپاسکال حاصل شد. در مورد مقاومت خمش و کشش عمود بر سطح، بالاترین مقادیر در تیمارهای حاوی 3 درصد کلرید کلسیم و به ترتیب برابر با 7/3 و 15/0 مگاپاسکال مشاهده گردید. همچنین بهینه ترین شرایط برای بهبود ویژگی های فیزیکی (جذب آب و واکشیدگی ضخامت) مربوط به کلریدسدیم در سطح 5 درصد بود که تحت این شرایط مقدار مقاومت های ذکر شده به ترتیب برابر با 9/7 درصد و 43/0 درصد تعیین گردید. نتیجه گیری: با افزودن رنگ به فرآیند تولید چوب رشته سیمان، مدت زمان گیرش سیمان افزایش یافت که این مسئله موجب افت برخی از مقاومت ها نیز گردید. ولی با اضافه نمودن نمک های فلزی، سرعت گیرش سیمان بهبود یافت و مقدار افت ایجاد شده در اغلب ویژگی ها جبران شد. نوع نمک در مقدار ویژگی های مدول الاستیسیته، کشش عمود بر سطح، جذب آب و واکشیدگی ضخامت محصول اثر معنی داری داشت در حالیکه اثر مقدار استفاده از نمک تنها در مدول الاستیسیته و جذب آب معنی دار بود. با توجه به تنوع کاربرد و خصوصیات ویژه تخته های رشته چوب سیمان از جمله جذب صوت، ثبات ابعادی، کندسوزی، دسترسی و ارزان بودن مواد اولیه، عدم پیچیدگی فرآیند تولید، عدم انتشار مواد سمی مانند فرمالدئید، می تواند گزینه مناسبی برای مصارف های تزئینی در صنایع ساختمان باشد.

سابقه و هدف: چوب های سوزنی برگ وارداتی از کشورهای شمالی ایران «چوب روسی» نامیده شده و علی رغم اینکه نام های فارسی برای جنس های گوناگون سوزنی برگ موجودند، انواع گوناگون این چوب ها با نام های روسی چون «ساسنا (С о с н а )»، «یولکا (Ё л к а )» و «لیست وینیتزا (Л и с т в е н н и ц а )» شناخته می شوند. گرچه به شکل تجربی، برخی از فروشندگان، نام های روسی این چوب ها را به جنس خاصی ربط می دهند ولی تاکنون پژوهش سازمان یافته و علمی ای برای بررسی صحت این تطابق انجام نشده و تهیه درست یک گونه سوزنی برگ، به سردرگمی بزرگی برای مصرف کنندگان تبدیل شده است. باتوجه به تفاوت کارآیی و کاربرد متفاوت چوب ها، عدم شناخت جنس سوزنی برگان تجاری و کاربرد نادرست آن ها مشکلاتی را به وجود می آورد. از این رو، هدف این پژوهش، بررسی بازار الوار تراش خورده سوزنی برگ در ایران از نظر فراوانی چوب های موجود و تطابق نام های تجاری آن ها با جنس/گونه های شناخته شده است. مواد و روش ها: 25 قطعه چوب سوزنی برگ به همراه فهرستی از نام های تجاری آن ها از یارد اداره بندر و دریانوردی استان گیلان و ده چوب فروشی در تهران و کرج تهیه شدند. از فروشندگانی که چوب های سوزنی برگ وارداتی را با نام کلی «چوب روسی» ارایه داده و تمایزی بین انواع چوب ها قائل نمی شدند، نمونه ای گردآوری نشد. چوب ها از نظر ماکروسکوپی بررسی و پس از تهیه اسلایدهای میکروسکوپی و عکس برداری، ویژگی های آناتومی چوب هر نمونه، براساس فهرست بین المللی ویژگی های چوب برای شناسایی سوزنی برگان استخراج شدند. سپس، شناسایی چوب با ترکیبی از چند شیوهء پیشنهادی انجام شد. یافته ها: فراوان ترین چوب های سوزنی برگ در بازار ایران – به ترتیب-یولکا، ساسنا و لیست وینیتزا بوده و پس از آن ها، نراد با فراوانی به مراتب کمتری وجود داشت. به غیر از نراد، بقیه سوزنی برگان – با ملاک قرار دادن معادل روسی-عمدتاً با نام درستی به فروش می رسیدند. هشت نمونه از ده نمونه چوب یولکا، گونه نوئل (Picea sp. )؛ شش نمونه از هفت قطعه چوب ساسنا، کاج جنگلی (sylvestris Pinus) و هر سه قطعه لیست وینیتزا، مِلِز (Larix sp. ) شناسایی شدند اما در مورد نراد (Abies sp. )، اشتباهات زیادی دیده شد. اصولاً در برخی چوب فروشی ها، واژه «نراد» معادل کلیتِ «چوب روسی» گرفته شده و نه یک گونه از بین چند گونه سوزنی برگ وارداتی. از چهار منبعی نیز که نراد را به عنوان چوبی متمایز به فروش می رساندند، دو مورد کاج بودند. نتیجه گیری: ویژگی های ماکروسکوپی چوب سوزنی برگان چون رنگ، بافت و تلالوء چوب، اندازه و فراوانی کانال های رزینی، نحوه تغییر چوب آغاز به پایان و حضور کیسه قیری در برش طولی، ویژگی های قابل اعتمادی برای شناسایی نبوده و حتماً نیاز به بررسی های میکروسکوپی می باشد. در بعد ماکروسکوپی، تنها ویژگی قاطع، حضور یا غیبت کانال رزینی در مقطع عرضی است که به واسطه آن به راحتی می توان نراد را از دیگر چوب های بازار، متمایز کرد. در بعد میکروسکوپی، بزرگ بودن منافذ میدان تلاقی کاج، تمایز آن را از دو چوب دیگرِ دارای کانال رزینی (نوئل و ملز) سهولت بخشیده ولی تمایز دو چوب نوئل و ملز مشکل و در برخی موارد، ناممکن است. درمجموع می توان نتیجه گرفت که گرچه در بازار چوب ایران، کاربرد نام های روسی برای چوب های سوزنی برگ تجاری تاحد زیادی درست اند ولی بهتر است استفاده از نام های معادل فارسی روایج یافته تا اشتباهات و سردرگمی ها کاهش یابند.

سابقه و هدف: این تحقیق با هدف استخراج، شناسایی و مقایسه ترکیبات موجود در لجن فعال تیمار شده با فورفورال و اسید استیک انجام شد. برای شناسایی اجزای لجن فعال از فنون کروماتوگرافی گازی-طیف سنجی جرمی(MS /GC)، طیف سنجی FTIR و تفرق اشعه ایکس (XRD) استفاده شد. مواد و روش ها: به همین منظور نمونه های آزمونی از لجن فعال از کارخانه چوب و کاغذ مازندران به صورت تصادفی انتخاب گردید و با فورفورال و اسید استیک تیمار گردید. سپس طبق آزمون های استاندارد TAPPI مواد استخراجی توسط حلال استن از آرد لجن فعال جدا سازی گردید و باقیمانده مواد استخراجی به داخل یک ویال شیشه ای منتقل و به آن واکنشگر BSTFA اضافه شد. نمونه ها بعد از آماده سازی، به دستگاه GC-MSتزریق شدند. برای شناسایی ترکیبات نیز از دیاگرام زمان بازداری، محاسبه ضریب کواتز و جدول آدامز استفاده گردید. یافته ها: نتایج کروماتوگرام گازی مواد استخراجی نمونه های آزمونی نشان داد که در لجن فعال، لجن فعال تیمار شده در فورفورال و لجن فعال تیمار شده با اسید استیک بترتیب 59، 138 و 48 ترکیب قابل شناسایی وجود دارد. مقایسه کروماتوگرام ها نیز نشان داد که دو ترکیب بیس(2-اتیل هگزیل) فتالات و2-متیل-نفتالن بصورت مشترک در هر سه نمونه آزمونی وجود دارد. اسکوئلن یکی از روغن های هیدروکربنی خالص و معدنی شناسایی شده در لجن فعال تیمار شده با استیک اسید و به میزان 26/2 درصد بوده است. با توجه به کروماتوگرام ها، آلکان ها درصد قابل ملاحظه ای از کل ترکیبات غیرقطبی را در لجن فعال و نمونه های تیمار شده را تشکیل داده اند، فراوان ترین این ترکیبات آلکان های سبک تا نسبتا سنگین هستند که می توان ترکیبات دودکان، تری دکان در لجن فعال، نانو دکان، هگزا دکان و اکتا دکان در لجن فعال تیمار شده با اسید استیک و آن دکان و هگزا دکان در نمونه های تیمار شده با فورفورال را نام برد. همچنین مقایسه کروماتوگرام ها نشان داد که 2 ترکیب 2-اتیل اکریدین و هگزادکان بصورت مشترک در لجن فعال تیمار شده با فورفورال و اسید استیک وجود دارند، به طوری که در لجن فعال اولیه مشاهده نشده است. نتایج آنالیز پراش پرتو ایکس(XRD) نیز نشان داد که لجن فعال کارخانه کاغذسازی حاصل از فرایندهای CMP وNSSC از کلسیت (39=ϴ 2) و مواد کلوییدی تشکیل شده است. بررسی طیف FT-IR نمونه ها نشان داد که تیمار اسید استیک باعث تقویت و فعال شدن گروه های عاملی موجود در سطح الیاف لجن فعال بخصوص در محدوده عدد موجی cm-1 1500-1600 شده است، که ارتعاشات کششی بیشترمربوط به پیوندC-C و ارتعاشات اسکلتی واحدهای آروماتیکی می باشد، همچنین عدد موجی cm-1 3200 تا 3400 نیز مربوط به گروه های فعال هیدروکسیل می باشد. نتیجه گیری: از مهمترین اسیدهای چرب اشباع شده و اشباع نشده شناسایی شده در لجن فعال را می توان تترادکانوییک اسید، 7-برموهبتیل ایزوبوتیل فتالیک اسید، پالمیتولئیک اسید، لینوالادیک اسید و2، 1-بنزن دی کربوکسیلیک اسید معرفی کرد، که در طی تیمار لجن فعال با فورفورال و اسید استیک حذف شده اند. این ترکیبات بسته به نوع تیمار می توانند اثرات منفی یا مثبتی روی کاربردهای لجن فعال داشته باشند.

سابقه و هدف: یکی از انواع روش های بهبود خواص زیستی و مکانیکی چوب، اشباع آن با مونومر است. متیل متاکریلات یکی از متداول ترین مونومرهای وینیلی است که کاربرد گسترده ای در تهیه کامپوزیت های چوب پلیمر دارد. اما برخی مونومرهای وینیلی، غیرقطبی هستند و بدون اثر محسوس بر گروه های هیدروکسیل چوب، صرفاً حفرات سلولی و دیگر فضاهای خالی چوب را به صورت فیزیکی پر می کنند. بنابراین، چوب پلیمر حاصل علی رغم کاهش سرعت جذب آب، همچنان آب دوست باقی می ماند. تشکیل پیوند بین مونومرهای غیرقطبی و گروه های هیدروکسیل چوب از طریق اعمال اصلاح ترکیبی و تأثیر بر ساختار شیمیایی چوب، بهبود ویژگی های فیزیکی را محسوس تر خواهد نمود. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر اصلاح دیواره ای با ترکیبات سیلانی (تترااتوکسی سیلان و وینیل تری اتوکسی-سیلان) بر خواص فیزیکی، ساختار شیمیایی و آناتومی چوب اصلاح شده با پلیمر متیل متاکریلات انجام شد. مواد و روش ها: اشباع چوب صنوبر در یک فرایند خلاء-فشار دومرحله ای، نخست با ترکیب سیلانی و متعاقباً مونومر متیل متاکریلات در حضور آغازگر بنزوئیل پراکساید انجام شد. برای اصلاح دیواره ای، نمونه های اشباع شده با تترااتوکسی سیلان در دمای 120 درجه سانتی-گراد قرار گرفتند. سپس نمونه های اصلاح دیواره ای شده با متیل متاکریلات اشباع شدند. در خصوص نمونه های حاوی سیلان وینیلی، اصلاح با ترکیب سیلانی و مونومر وینیلی همزمان انجام شد. جذب آب و تغییرات ابعاد، ساختار شیمیایی و آناتومی چوب پلیمر حاصل به ترتیب طی آزمون غوطه وری در آب، طیف سنجی زیر قرمز تبدیل فوریه (FTIR) و میکروسکوپ الکترونی روبشی گسیل میدانی بررسی گردید. یافته ها: تغییرات طیف زیرقرمزتبدیل فوریه مؤید اصلاح دیواره سلولی چوب توسط ترکیبات سیلانی بود. اصلاح چوب با تلفیق تترااتوکسی سیلان/وینیل تری اتوکسی سیلان/متیل متاکریلات به بیشترین افزایش در شدت پیک گروه کربونیل انجامید. حضور پلیمر متیل-متاکریلات در حفرات سلولی و افزایش مقدار آن در ساختار چوب اصلاح دیواره ای شده به وسیله تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی گسیل میدانی تأیید شد. اصلاح با ترکیب سیلانی به بهبود نرخ تبدیل مونومر به پلیمر انجامید که این بهبود در اصلاح با ترکیب وینیلی سیلان محسوس تر بود. سطح حاوی وینیل تری اتوکسی سیلان، علی رغم واکنش پذیری کمتر، به دلیل امکان بسپارش و برقراری پیوند با متیل-متاکریلات، افزایش وزن بیشتری را در نمونه ی اصلاح تلفیقی نشان داد. کارایی آبگریزی نمونه های حاوی متیل متاکریلات با افزایش زمان غوطه وری در آب کاهش یافت، که این تنزل در تلفیق با اصلاح دیواره ای کمتر شد. بیشترین اثر ضدواکشیدگی در نمونه های اصلاح تلفیقی تترااتوکسی سیلان/ وینیل تری اتوکسی سیلان/ متیل متاکریلات بدست آمد. نتیجه گیری: تلفیق اصلاح دیواره ای چوب با ترکیبات سیلانی و اشباع حفرات سلولی با متیل متاکریلات سبب افزایش سازگاری پلیمر با دیواره سلول، و همچنین اشغال حفرات و فضاهای خالی درون چوب توسط پلیمر گردید. اصلاح با هر دو ترکیب سیلانی/ پلیمر متیل-متاکریلات بیشترین بهبود را در ویژگی های فیزیکی چوب پلیمر ایجاد کرد. وینیل تری اتوکسی سیلان در مقایسه با تترااتوکسی سیلان به بهبود محسوس تر خواص فرآورده چوب پلیمر حاصل انجامید.

سابقه و هدف: جاده های جنگلی منبع بالقوه تولید رسوب در حوزه های آبخیز جنگلی شناخته می شوند. هدف از پژوهش حاضر بررسی و مقایسه کارایی مدل های تجربی در برآورد میزان تحویل رسوب جاده های جنگلی و همچنین بررسی تأثیر سطح استاندارد فنی راه بر مقدار تحویل رسوب جاده های جنگلی است. مواد و روش ها: در جاده های جنگلی طرح جنگل داری دکتر بهرام نیا، 30 قطعه مناسب از نظر امکان نصب تله رسوب گیر، مشخص شد. این قطعات با توجه به برخی مشخصات فنی نظیر میانگین شیب طولی، درصد پوشش دیواره های خاکی، فاصله از سرچشمه رواناب تا نزدیک ترین آبرو، تراکم ترافیک، وضعیت روسازی و غیره به قطعات با استاندارد پایین، استاندارد و استاندارد بالا طبقه بندی شدند. میزان تحویل رسوب قطعات پس از هر بار بارندگی (از فروردین ماه تا پایان اسفند) از طریق تله گذاری مورد اندازه گیری قرار گرفت. محل تله گذاری در پایین ترین نقطه ارتفاعی و مجاور آبرو بود. در داخل هر تله، 5 شاخص مدرج برای تکرار اندازه گیری ها نصب گردید. بعد از هر بارندگی ارتفاع رسوب (متر) و سطح رسوب گذاری (متر مربع) جهت محاسبه حجم رسوب مورد اندازه گیری قرار گرفت. در انتهای سال سه نمونه به کمک سیلندر از هر تله رسوبگیر جهت اندازه گیری وزن مخصوص ظاهری رسوب تهیه شد. سپس مقدار تحویل رسوب قطعات از طریق مدل های SEDMODL2، STJ-EROS و WARSEM نیز برآورد و با مقدار واقعی مقایسه شد. یافته ها: نتایج نشان داد که مقدار رس، فاصله سرچشمه رواناب تا آبرو، مقدار سیلت، نوع پوشش کف جوی، میانگین خاک لخت ترانشه، کیفیت رویه جاده و تراکم ترافیک به ترتیب مهمترین عوامل تأثیرگذار بر میزان تحویل سالانه رسوب از جاده ها هستند. مقدار تحویل سالانه رسوب از جاده هایی که استاندارد پایین دارند (35/0 تن در سال) به طور معنی داری بیشتر از جاده های استاندارد (24/0 تن در سال) و استاندارد بالا (27/0 تن در سال) بود. مقدار واقعی رسوب تولید شده از قطعات جاده (27/0 تن در سال) به طور قابل ملاحظه ای کمتر از مقدار برآورد شده توسط مدل های SEDMODL2 (74/1 تن در سال)، STJ-EROS (32/1 تن در سال) و WARSEM (58/1 تن در سال) بود. بررسی های آماری نشان داد که فقط در مورد جاده های با استاندارد پایین تفاوت معنی داری بین مقدار واقعی رسوب و مقدار برآورد شده توسط مدل ها وجود نداشت. نتیجه گیری: از یافته های این پژوهش می توان چنین نتیجه گیری کرد که هیچ یک از مدل های تجربی مورد بررسی قادر نبودند میزان تحویل سالانه رسوب جاده های جنگلی منطقه مورد مطالعه را با دقت قابل قبول برآورد نمایند و همگی مقدار رسوب را بسیار بیشتر از واقعیت میدانی تخمین زدند. بنابراین پیشنهاد می شود ضمن بررسی مدل های دیگر نسبت به بومی سازی مدل ها بر حسب شرایط منطقه ای اقدام شود.

سابقه و هدف: ضایعات چوبی به عنوان بخش مهمی از اکوسیستم های جنگلی در عملکردهای اکولوژیکی نقش حیاتی دارند. وضعیت کمی و کیفی ضایعات چوبی موجود در عرصه های جنگلی تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد که یکی از مهم ترین آنها اثرات جوامع انسانی و سابقه بهره برداری از ضایعات چوبی است. تاکنون مطالعه ای در زمینه وضعیت ضایعات چوبی به عنوان عنصری مهم و حیاتی در اکوسیستم های جنگلی و همچنین نقش تغییر الگوی سوخت مصرفی به عنوان مهم ترین عامل تاثیرگذار بر وضعیت ضایعات چوبی صورت نگرفته است که از مهم ترین منابع تامین نیازهای سوختی در ارسباران به شمار می رود. از آنجایی که ارزیابی مناسب از طرح های انجام شده می تواند در برنامه ریزی و مدیریت صحیح منابع جنگلی راه گشا باشد، این پژوهش بر آن است تا اثرات اجرای سوخت رسانی بر مولفه ی ضایعات چوبی را به عنوان چوب های هیزمی کف جنگل از جنبه های کمی و کیفی در جنگل های ارسباران بررسی نماید. مواد و روش ها: به این منظور دو روستا از منطقه حفاظت شده (مکیدی به عنوان منطقه سوخت رسانی شده و کلاسور به عنوان منطقه سوخت رسانی نشده) انتخاب و در هر دو منطقه سه قطعه نمونه یک هکتاری با ابعاد 100 متر در 100 متر و در مجموع شش هکتار برداشت شد. در هر یک از قطعات نمونه مشخصه هایی از قبیل نوع گونه، قطر برابر سینه در ضایعات چوبی سرپا و قطر میانی در ضایعات چوبی افتاده و کنده ها، ارتفاع و درجه پوسیدگی ضایعات چوبی در هر یک از حالت های افتاده، سرپا و کنده به صورت صد در صد آماربرداری شدند. به منظور ارزیابی اثر سوخت رسانی بر متوسط حجم در هکتار ضایعات چوبی در جنگل های ارسباران از آزمون یو من ویتنی استفاده شد. یافته ها: بر اساس نتایج آزمون یو من ویتنی میزان ضایعات چوبی در دو منطقه سوخت رسانی شده و سوخت رسانی نشده اختلاف معنی داری دارند (05/0>p). مقدار تراکم و حجم ضایعات چوبی در منطقه سوخت رسانی شده به ترتیب برابر با 418 پایه در هکتار و 42/3 متر مکعب در هکتار و در منطقه سوخت رسانی نشده برابر با 50 پایه در هکتار و 22/0 مترمکعب در هکتار برآورد شد. در منطقه سوخت-رسانی شده در مجموع 15 گونه و در منطقه سوخت رسانی نشده شش گونه ضایعات چوبی شناسایی شد. در هر دو منطقه سوخت رسانی شده و سوخت رسانی نشده گونه های اوری (Quercus macranthera) و کرب (Acer campestre) به ترتیب از بیشترین و کمترین تراکم و حجم ضایعات چوبی در هکتار برخوردار هستند. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه گویای موفقیت آمیز بودن تغییر الگوی سوخت مصرفی جنگل نشینان در حفظ ضایعات چوبی در جنگل-های ارسباران است که می تواند در منطقه ارسباران و سایر مناطق جنگلی کشور مورد توجه برنامه ریزان و سیاست گزاران قرار گیرد.

سابقه و هدف: توده جنگلی نقش مهمی در عملکرد بوم سازگان، کمیت و کیفیت ماده آلی تولید شده، عناصر غذایی و در نتیجه شاخص های زیستی خاک دارد. اثر گونه های درختی خزان کننده در توده های خالص و آمیخته بر روی فرآیندهای خاک، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. لذا، این تحقیق با هدف بررسی تغییرپذیری برخی از مشخصه های زیستی خاک در توده های جنگلی راش و ممرز با نسبت ترکیب معین انجام شد که تاکنون گزارشی از آن مشاهده نشده است. مواد و روش ها: در این مطالعه 5 ترکیب توده جنگلی (1. راش خالص، 2. ممرز خالص، 3. راش و ممرز، 4. راش-ممرز، 5. ممرز-راش) با 5 تکرار در هر توده و نمونه برداری در 3 بخش (شرق، مرکز و غرب) ناحیه رویشی هیرکانی (مجموعاً 75 قطعه نمونه) در نظر گرفته شده. نمونه برداری بصورت قطعه نمونه انتخابی، به شکل دایره ای در مرکز هر توده، با مساحت 10 آر و شرایط یکسان جهت دامنه (شمال شرقی)، شیب (60-30 درصد)، ارتفاع از سطح دریا (میانگین 1200 متر) و توده دارای درختان میانسال (قطر 60-40 سانتی متر) برای برداشت هر قطعه نمونه (جهت برقراری شرایط یکسان) در نظر گرفته شده است. نمونه برداری از لایه های آلی و خاک معدنی از سطح 25×25 و عمق 10-0 سانتی متر در مرکز و چهار جهت اصلی قطعه نمونه صورت پذیرفت. تجزیه و تحلیل های آماری با استفاده از تجزیه واریانس ANOVA و مقایسات چندگانه ی دانکن در نرم افزارSPSS 20، همچنین با استفاده از تجزیه و تحلیل مؤلفه های اصلی یا PCA به وسیله نرم افزار PC-Ord V. 5. 0 صورت پذیرفت. یافته ها: نتایج نشان داد، کربن لایه آلی در توده راش خالص (73/49 درصد) و نیتروژن لایه آلی در توده ممرز خالص (57/2 درصد) تفاوت معنی دار داشته و بالاترین مقدار را دارد. کربن آلی (17/5 درصد) و نسبت کربن به نیتروژن (17/28) خاک در توده راش خالص دارای تفاوت معنی دار بوده و بیشترین مقدار را نشان داد، درحالی که واکنش (pH) (10/7) و نیتروژن (50/0 درصد) خاک در توده ممرز خالص دارای تفاوت معنی دار بوده و مقادیر بالاتری را نشان داد. زی توده ریز ریشه (36/93 گرم بر متر مربع)، تراکم و زی توده کل گروه های اکولوژیک کرم های خاکی (به ترتیب 47/2 عدد در متر مربع و 08/32 میلی گرم در متر مربع) و تنفس میکروبی (53/0 میلی گرم دی اکسید کربن در گرم خاک در روز) در توده ممرز خالص دارای تفاوت معنی دار بوده و بیشترین مقادیر را نسبت به سایر توده های مورد مطالعه نشان داد. در این پژوهش تجزیه و تحلیل مجموع مشخصه های مورد بررسی بر روی محورهای اول و دوم آنالیز PCA به ترتیب 62/47 و 22/14 درصد واریانس را توجیه می کند که بیشترین فعالیت زیستی مورد بررسی خاک را در توده های ممرز خالص و ممرز غالب نسبت به راش خالص و راش غالب نشان می دهد. نتیجه گیری: بطور کلی نتایج این بررسی حاکی از آن است که ترکیب گونه درختی ممرز در توده های راش، سبب تفاوت های قابل توجهی بر بهبود شاخص های زیستی خاک می شود که در تنظیم آمیختگی و جنگل کاری در جنگل های تخریب یافته، بر حضور گونه ممرز در توده راش خالص تأکید می شود. از یافته های این بررسی می توان در اولویت بندی انتخاب توده هایی متشکل از گونه های درختی راش و ممرز جهت تنظیم آمیختگی در عملیات پرورشی و احیای مناطق جنگلی تخریب یافته شمال کشور بهره برد. بنابراین، پیشنهاد می شود که در هنگام عملیات نشانه گذاری، برنامه ریزی های مدیریتی و جنگل کاری در رویشگاه های این دو گونه، حفظ آمیختگی آن ها در اولویت قرار گیرد.

سابقه و هدف: اکالیپتوس ها جزء درختان بزرگ و تند رشد هستند که برای تولید چوب در سطح جهانی و در کشور ایران کشت شده اند. گونه های تندرشد این جنس طی نه دهه گذشته به ایران وارد شده اند. این گونه ها در مناطق مختلف اکولوژیک ایران مورد آزمایش سازگاری و عملکرد، قرار گرفته اند. پژوهش حاضر با هدف بررسی سازگاری اولیه و رشد نه گونه یا پروونانس اکالیپتوس به منظور تعیین گونه های مناسب برای کشت در پروژه های جنگل کاری و زراعت چوب در استان بوشهر، انجام شد. مواد و روش ها: آزمایش های این پروژه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و نه تیمار (گونه و پروونانس اکالیپتوس) در سال 1387 در ایستگاه تحقیقات شبانکاره شهرستان دشتستان استان بوشهر اجرا شد. در هر کرت آزمایشی اولیه 18 اصله از هر گونه یا پروونانس به فاصله 5×5 متر کشت شدند. تیمارها شامل Eucalyptus camaldulensis ig. camaltereti 20709، E. camaldulensis var. camaldulensis 15030، E. camaldulensis var. subcinerea 15195، E. camaldulensis var. subcinerea 12828، E. saligna، E. dunnii 17909، E. viminalis subsp. cygnetensis 16020، E. globulus subsp. bicostata 16731 وE. nobilis 19452 بود. آبیاری نهال ها اول تا آخر فروردین ماه هر سال هر هفته یک بار و از اول اردیبهشت ماه تا آخر آبان ماه هر 3 روز یک بار، و از آذر تا پایان اسفند هر 14 روز یک بار آبیاری شدند. نگهداری و حفاظت نهال ها توسط نگهبان انجام شد. برای ارزیابی استقرار اولیه و رشد درختان، زنده مانی (به طور سالانه)، ارتفاع، قطر یقه، قطر برابر سینه و قطر بزرگ و کوچک تاج درختان در پایان سال سوم اندازه گیری شدند. متغییرهایی مانند ارتفاع، قطر یقه و برابر سینه درخت، سطح تاج، حجم درخت سرپا، رویش حجمی سالانه و درصد زنده مانی مورد آنالیز قرار گرفتند. برای نشان دادن معنی داری تفاوتها در سطح 5% از تجزیه واریانس یک طرفه و آزمون توکی استفاده شد. یافته ها: پس از گذشت سه سال، نتایج نشان داد که پروونانس های E. camaldulensis ازنظر زنده مانی و رشد نسبت به سایر گونه ها برتر بودند. از میان پروونانس های این گونه، پروونانس E. camaldulensis ig camaltereti 20709 از زنده مانی (7/90 درصد)، ارتفاع (85/2 متر)، قطر یقه (6/4 سانتی متر)، قطر برابر سینه (25/2 سانتی متر)، سطح تاج (75/2 مترمربع)، حجم سرپا (83/0 مترمکعب در هکتار) و رویش حجمی (28/0 مترمکعب در هکتار در سال) بیشترین رشد را داشت. حداقل زندمانی به گونه های E. dunnii 17909، E. viminalis subsp. cygnetensis 16020، E. globulus subsp. bicostata 16731 وE. nobilis 19452 تعلق داشت که معادل صفر بود. دلیل مرگ و میر 100 درصد این گونه ها تنش های محیطی مانند گرمی و خشکی بیش از حد هوا در فصل تابستان و افزایش شوری خاک پس از آبیاری بود. نتیجه گیری: بر اساس نتایج اولیه به دست آمده گونه های مورد مطالعه برای برنامه های پژوهشی و اجرائی ازنظر زنده مانی دو پروونانسE. camaldulensis ig. Camaltereti و E. camaldulensis var. subcinerea 15195 و از نظر رشد متغییرهای رویشی دو پروونانسE. camaldulensis var. subcinerea 15195 و E. camaldulensis var. camaldulensis 15030 انتخاب شدند. پروونانس های E. camaldulensis در پروژه های جنگل کاری و زراعت چوب برای شرایط رویشی استان بوشهر توصیه می شود. با توجه به اینکه این نتایج مربوط به سه سال می باشند، انجام پژوهش های بیشتر بر روی پروونانس های این گونه در استان بوشهر و سایر مناطق دارای آب وهوای مشابه به منظور انتخاب شیوه های تولید و انتقال نهال از نهالستان به عرصه و مدیریت جنگل کاری ها، پیشنهاد می شود. کلمات کلیدی: زنده مانی، رویش حجمی، سطح تاج، اکالیپتوس کامالدُلنسیس