پژوهش های تولید گیاهی
سال:1399 | دوره:27 | شماره:4 |تعداد مقالات:15

سابقه و هدف: شاخص های اقلیمی که پایه حرارتی دارند همانند درجه روز رشد و واحد هلیوترمال ابزارهای مفیدی برای پیش-بینی رشد و عملکرد محصولات می باشند. کارایی تبدیل گرما و نور به ماده خشک به فاکتورهای ژنتیکی، تاریخ کاشت و نوع محصول بستگی دارد. بنابراین دانش محاسبه واحد تجمع حرارتی که در بیشتر منابع از آن به عنوان درجه روز رشد یاد شده است و هم چنین سایر مشتقات ریاضی آن مانند واحد هلیو ترمال و کارایی مصرف دما و نور پیش نیاز درک مراحل فنولوژی و تاریخ کاشت مناسب برای ارقام مختلف محصولات زراعی می باشد. علی رغم تحقیقات زیادی که در ارتباط با پیاز در کشور انجام گرفته است تاکنون هیچ گزارشی در ارتباط با مطالعه شاخص های زراعی-اقلیمی در مراحل مختلف فنولوژی این محصول منتشر نشده است. لذا این پژوهش به منظور مطالعه تاثیر تاریخ کاشت بر شاخص های زراعی – اقلیمی در مراحل فنولوژی و عملکرد پیاز اصلاح شده بهبهان اجرا شد. مواد و روش ها: این تحقیق به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی شامل چهار تاریخ کاشت از 15 شهریور تا 29 مهر به فاصله 15 روز و با چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان به مدت دو سال زراعی (95-1393) اجرا شد. ژنوتیپ مطالعه شده پیاز اصلاح شده بهبهان بود. نشاها (در مرحله 2 تا 3 برگی) به مزرعه منتقل شدند. مصرف کود بر اساس بر اساس نتایج آزمون خاک و توصیه موسسه تحقیقات خاک و آب صورت گرفت. تاریخ تشکیل سوخ با شاخص نسبت تشکیل سوخ و مجموع تجمعی تخمین زده شد. سوخ ها در زمان افتادگی 50 تا 80 درصد برگ ها و شروع خشک شدن آنها برداشت شدند. شاخص های زراعی-اقلیمی، درجه روز رشد، واحد هلیوترمال و شاخص فتوترمال، در سه مرحله جوانه زنی بذر، رشد سبزینه ای و تشکیل و نمو سوخ برای هر تاریخ کاشت محاسبه شدند. صفات اندازه گیری شده توسط نرم افزار MSTATC تجزیه و تحلیل گردید و میانگین ها با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح احتمال 5% مقایسه شدند. یافته ها: کوتاه ترین فاصله زمانی بین کاشت بذر تا خروج گیاهچه و کمترین درجه روز رشد دریافت شده در این مرحله به تاریخ کاشت 15 شهریور ماه مربوط بود. بیشترین شاخص فتوترمال در مرحله جوانه زنی بذر در سال اول و دوم آزمایش به ترتیب به تاریخ کاشت 30 شهریور و 14 مهر اختصاص یافت. حداکثر درجه روز رشد و واحد هلیوترمال دریافت شده در دوره پرورش نشا به تاریخ کاشت 15 شهریور تعلق داشت و با به تعویق افتادن تاریخ کاشت این شاخص ها کاهش یافتند. در دوره رشد گیاه در مزرعه اختلاف درجه روز رشد دریافت شده در کلیه تاریخ کاشت های مورد بررسی، علیرغم متفاوت بودن مدت زمان این مرحله در دو سال آزمایش (به استثنای تاریخ کاشت 14 مهر ماه در سال اول آزمایش) چندان قابل ملاحظه نبود. بیشترین عملکرد، کارایی مصرف حرارت و کارایی مصرف واحد هلیوترمال در سال اول و دوم آزمایش به ترتیب به تاریخ کاشت 15 و 30 شهریور مربوط بود. کوتاه بودن مرحله نمو سوخ در تاریخ کاشت 29 مهر و مواجه شدن گیاهان با دمای بالا در اواخر این مرحله سبب گردید تا حداقل محصول توسط این تاریخ کاشت تولید شود. نتیجه گیری: بر اساس نتایج این بررسی بهترین تاریخ کاشت برای پیاز اصلاح شده بهبهان 30 شهریور ماه می باشد و با تاخیر افتادن تاریخ کاشت عملکرد کاهش خواهد یافت.

سابقه و هدف: تمشک های سیاه (Rubus fruticosis aggr) با بیش از 700 گونه از جمله میوه های بسیار ارزشمند و دارای خواص بهداشتی بالا و ریز بومی سراسر جهان و ایران هستند. علاوه بر نمونه های وحشی موجود در طبیعت، ارقام خاردار و بدون خار اصلاح شده آن نیز به طور عمده در استان های جنوبی دریای خزر کشت و کار می شوند. استفاده از کودهای شیمیایی سریع ترین روش جبران کمبود عناصر غذایی موردنیاز گیاهان است. بررسی های قبلی نشان داده استفاده از NPK تغییرات مثبتی را در طول شاخه های رویشی، تعداد و طول جوانه های جانبی و تعداد گل آذین تمشک سیاه و به طورکلی اجزای عملکرد همچنین خواص پاداکسایشی به وجود می آورد. هدف از این پژوهش، بررسی اثرات نسبت های مختلف نیتروژن، فسفر و پتاسیم بر سه رقم تمشک سیاه خاردار بود. مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی به صورت گلدانی و با بستر خاکی در گلخانه انجام شد. فاکتور اول رقم دارای سه سطح زودرس (سیلوان)، میانرس (ماریون) و دیررس (توپای) و فاکتور دوم تغذیه در شش نسبت نیتروژن، فسفر و پتاسیم (به ترتیب شامل N0P0K0، N50P0K0، N50P0K25، N50P0K50، N50P25K50 و N50P12. 5K25 کیلوگرم در هکتار) بود و با سه تکرار انجام گرفت. صفات مورد بررسی در این پژوهش شامل اندازه گیری صفات کمی میوه شامل وزن، طول و قطر و نسبت آن(اندازه)، صفات کیفی میوه شامل موادجامد محلول کل(TSS) و اسید قابل تیتراسیون، صفات شفتچه شامل وزن و درصد ماده، تعداد و وزن بذر و خواص پاداکسایشی عصاره (برآورد فعالیت پاداکسایندگی به روش DPPH، فنل، فلاونوئید و ویتامین ث) بود. یافته ها: نتایج نشان داد در رقم زودرس بیشترین وزن میوه، TSS و وزن خشک بذر پنج میوه به ترتیب 8/7 گرم، 9/12 درصد و 598/0 گرم و در رقم دیررس بیشترین وزن تر و خشک بذر پنج میوه به میزان 528/2 و 607/0 گرم در تیمارN50P0K25 حاصل شد. بیشترین میزان اسیدیته کل در رقم دیررس و تیمار N50P0K0 مشاهده شد. بالاترین وزن شفتچه، بیشترین درصد ماده شفتچه در ارقام زودرس و میانرس و تیمار N50P0K25، و بیشترین میزان آنتوسیانین در همین تیمار و ارقام میانرس و دیررس بدست آمد. درصد مهار اکسیدانی و مقدار فنل نیز نشان داد که در رقم دیررس این صفات بیشتر از سایر ارقام بود. بیشترین میزان ویتامین ث در تیمار N50P25K50 مشاهده گردید و از این سطح به بعد افزایش غلظت کودها اثر منفی بر مقدار این صفت و سایر صفات فیتوشیمیایی نظیر آنتوسیانین داشت. نتیجه گیری: در صفات مرتبط با اندازه میوه و رشد زایشی مطلوب رقم زودرس دارای برتری معنی داری نسبت به دو رقم دیگر بود. اگرچه ارزش غذایی (خواص پاد اکسایشی) رقم دیررس بهتر بود. تیمار N50P0K25 در رقم زودرس از نظر بسیاری از صفات نظیر TSS، وزن شفتچه، ماده شفتچه و شاخص طعم برتری معنی داری را نسبت به سایر تیمارها نشان داد.

سابقه و هدف: گل داوودی(Chrysanthemum morifolium Ramat. ) به عنوان پادشاه گل ها، یکی از مهم ترین گیاهان شاخه بریدنی، گلدانی و دارویی در جهان است. منابع ژنتیکی گیاهی، علاوه بر زیربنایی برای توسعه کشاورزی، به عنوان منبعی از سازگاری ژنتیکی و هم چون سپری در برابر تغییرات محیطی عمل می کنند. بنابراین بررسی تنوع ژنتیکی و سازگاری ارقام موجود در ایران با شرایط کم آبی (تنش متوسط و شدید) برای شناسایی بیشتر ژرم پلاسم و موفقیت برنامه های به نژادی این گیاه ضروری است. این تحقیق با هدف بررسی سازگاری 30 رقم گل داوودی با مطالعه صفات مورفولوژی گل و برگ و عملکرد گل در دو منطقه (بیرانشهر و خرم آباد) استان لرستان انجام شد. مواد و روش ها: این آزمایش به عنوان اولین مطالعه، به منظور بررسی پایداری عملکرد و سایر صفات مهم گل و بوته 30 رقم گل داوودی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و در دو مکان استان لرستان (خرم آباد و بیرانشهر) انجام شد. با توجه به یکنواختی اشتباهات آزمایشی، تجزیه واریانس مرکب در دو منطقه انجام شد. برای ارزیابی ارقام پایدار، از روش غیرپارامتری رتبه-بندی (Rank)، AMMI و از روش چند متغییره GGE بای پلات برای انتخاب برترین ارقام در دو منطقه استفاده شد. یافته ها: نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب، نشان دهنده اثر معنی دار ارقام بود که بیانگر وجود اختلاف ژنتیکی در بین ارقام مورد بررسی می باشد. برای اکثر صفات مهم ریخت شناسی، اثر متقابل رقم × مکان از نظر آماری در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. با توجه به اینکه اثرات متقابل رقم × مکان ارقام معنی دار است بنابراین می توان به تجزیه پایداری ارقام اقدام نمود. بر طبق نتایج عملکرد گل در بوته ارقام المیرا2 و شکرناز به ترتیب با 918 و 828 گرم در هر بوته و از نظر زود گلدهی و ارتفاع بوته برتر از سایر ارقام بودند. از نظر این روش، ارقام طناز، آندیا، فریبرز، دریا 2 و فرحناز با اختصاص بالاترین میانگین رتبه و انحراف معیار آن، پایداری ضعیف تری داشتند. نتایج حاصل از GGE biplot نشان داد که ارقام المیرا2، مانی 2، پریدخت، فرحناز، گلنار، تابان3، اوران و فریبا در منطقه بیرانشهر و ارقام المیرا2، طناز، فرحناز، نادیا2، گل گیس، اوران، تابان 3، نسترن و کیمیا3 در منطقه خرم آباد به عنوان ارقام برتر از نظر صفات مهم زینتی شناخته شدند. تجزیه خوشه ای ارقام در فاصله اقلیدسی 17/71، به سه گروه اصلی تقسیم بندی شدند. نتیجه گیری: در مجموع و بر اساس نتایج پایداری عملکرد گل در بوته و اثر متقابل ژنوتیپ در محیط بر پایه روش های غیر پارامتری، روش SHMMو AMMI ارقام المیرا2 و شکرناز، جز ارقام پایدار در دو منطقه تشخیص داده شدند. نتایج GGE biplot نشان داد که ارقام المیرا2، اوران، تابان3 و فرحناز برترین ژنوتیپ ها در دو منطقه بودند. شناخت ماهیت اثر متقابل ژنوتیپ در محیط به به نژادگران کمک می کند تا بتوانند ارقام را با دقت بیشتری ارزیابی نموده و ارقام برتر از نظر پایداری، عملکرد گل و صفات مهم ریخت شناسی در اجرای برنامه های اصلاحی را انتخاب کنند.

سابقه و هدف: جوانه زنی بذر و استقرار نهال های گونه Kochia prostrata در عرصه مراتع با مشکل روبروست. از اینرو جمعیت گونه مذکور رو به کاهش است. در این تحقیق تاریخ برداشت بذر، سن پایه های مادری و روش های مختلف پرایمینگ بعنوان عوامل احتمالی موثر بر صفات جوانه زنی بذر این گونه مورد مطالعه قرار گرفته است. مواد و روش ها: بوته های این گونه گیاهی در جمعیت مورد مطالعه تعیین سن گردیدند. بدین ترتیب بوته ها به سه طبقه سنی جوان (3-4 ساله ها)، بالغ (5-6 ساله ها) و مسن ( 7 ساله ها به بالا) تقسیم شدند. بذرهای سه طبقه سنی مذکور در دو تاریخ مختلف (اواخر آبان و اواخر آذر) جمع آوری گردید. پنج تیمار پرایمینگ با آب 4 ساعته، هالوپرایمینگ نیترات پتاسیم 5/7 میلی مولار بر لیتر، اسید جیبرلیک 750 میلی گرم بر لیتر و سرمادهی مرطوب 5 + درجه سانتی گراد و سرمادهی خشک 2 – درجه سانتی گراد بر روی بذرها اعمال گردید. یافته ها: نتایج نشان داد که درصد جوانه زنی، درصد گیاهچه های نرمال، سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه، طول ریشه چه، طول نهال، وزن نهال، بنیه بذر و وزن هزار دانه بذرها، بین طبقات سنی مختلف بوته ها در سطح 1 درصد با یکدیگر اختلاف معنی دار دارند. همچنین اثر زمان برداشت بذر بر روی کلیه صفات جوانه زنی به استثنای سرعت جوانه زنی و بنیه بذر در سطح 1 درصد معنی دار است. تیمار اسید جیبرلیک 750 میلی گرم بر لیتر و تیمار سرمادهی خشک 2-درجه سانتی گراد بیشترین تاثیر را بر درصد جوانه زنی، وزن نهال و بنیه بذرهای طبقات سنی بالغ (5-6 ساله ها) و مسن (7 ساله ها به بالا) و زمان برداشت اول (اواخر آبان) داشتند. بیشترین سرعت جوانه زنی مربوط به تیمار هالوپرایمینگ نیترات پتاسیم 5/7 میلی مولار در لیتر بود. . بیشترین طول ساقه چه و طول نهال مربوط به تیمار سرمادهی 5+ درجه سانتی گراد بذور طبقه سنی جوان (3-4 ساله ها) و زمان برداشت اول بود. بیشترین طول ریشه چه مربوط به تیمار پرایمینگ با آب 4 ساعته بر روی بذرهای طبقه سنی بالغ و زمان برداشت اول بود. با توجه به نتایج بدست آمده، بذرهای طبقه سنی بالغ با داشتن وزن هزار دانه بیشتر ( حدود 2 برابر) و تولید بذر در بوته بالاتر (حدود 3 برابر)، نسبت به سایر طبقات سنی از کیفیت بذر بهتری برخوردار هستند. ازاینرو جمع آوری بذر این طبقه سنی در اواخر آبان ماه که هنوز بذرها پراکنده نگردیده اند و بهبود صفات جوانه زنی بذرها و شکست خواب بذر با استفاده از تیمار سرمادهی خشک 2-درجه سانتی گراد و پرایمینگ با آب 4 ساعته، می تواند بذرها را جهت استفاده در برنامه های اصلاح مراتع و تولید نهال آماده نماید.

سابقه و هدف: اطلاعات بسیار اندکی درباره تأثیر تغذیه نیکل بر متابولیسم نیتروژن در شرایط حضور و عدم حضور اوره و اسیدهای آمینه مختلف در گیاهان وجود دارد. مصرف مقادیر بالای اوره در مزارع کلزا، لزوم بررسی اثر نیکل در بهبود کارآیی متابولیسم نیتروژن در این شرایط را نشان می دهد. هدف از اجرای این پژوهش، بررسی اثر نیکل در حضور و عدم حضور اوره و سه نوع اسیدآمینه هیستیدین، آرجنین و تریپتوفان بر رشد و متابولیسم نیتروژن کلزا در کشت محلول بود. مواد و روش ها: این پژوهش گلخانه ای به صورت کاملاً تصادفی در آرایش کرت های خرد شده فاکتوریل و در سه تکرار در محیط کشت محلول بر روی کلزا (رقم هایولا-401) انجام شد. کرت اصلی آزمایش شامل محلول غذایی حاوی اوره و محلول غذایی فاقد اوره، و کرت فرعی شامل نیکل در سه سطح صفر، 5 و 10 میکرومولار از منبع سولفات نیکل و اسیدآمینه در چهار سطح شامل عدم کاربرد اسیدآمینه و کاربرد اسیدهای آمینه تریپتوفان، آرجنین و هیستیدین با غلظت 100 میکرومولار بودند. در پایان آزمایش، وزن خشک شاخساره و ریشه، غلظت و جذب نیکل و برخی ترکیبات نیتروژنی از جمله نیتروژن، نیترات، آمونیم، اوره و اسید آمینه شاخساره و ریشه و همچنین فعالیت آنزیم اوره آز این دو بخش، اندازه گیری شد. یافته ها: به طورکلی، صرف نظر از سطوح نیکل و اسیدآمینه، وزن خشک شاخساره در محلول غذایی حاوی اوره، به صورت قابل توجه و معنی دار، کم تر از محلول غذایی فاقد اوره بود. در محلول حاوی اوره، مصرف 5 میکرومولار نیکل به همراه هیستیدین، سبب افزایش معنی دار وزن خشک شاخساره گردید. همین نتایج در محلول فاقد اوره نیز مشاهده شد. در محلول غذایی حاوی اوره، با حضور اسیدهای آمینه، تأثیر مثبت نیکل بر رشد شاخساره گیاه افزایش یافت. همچنین، حضور نیکل به همراه اسیدهای آمینه سبب افزایش فعالیت آنزیم اوره آز برگ شد اگرچه فعالیت اوره آز در بوته های تغذیه شده با اوره به مراتب بیشتر از بوته های رشد کرده در محلول غذایی فاقد اوره بود. نتیجه گیری: تأثیر مثبت کاربرد نیکل بر متابولیسم نیتروژن و رشد گیاه به سطح نیکل و حضور یا عدم حضور اوره و اسیدهای آمینه بستگی داشت. کاربرد 5 میکرومولار نیکل، تأثیر مثبتی بر متابولیسم نیتروژن و رشد کلزا در شرایط تغذیه با اوره داشت در حالی که در شرایط بدون اوره تأثیری بر رشد گیاه نداشت. در محلول غذایی حاوی اوره، با حضور اسیدهای آمینه به ویژه هیستیدین، تأثیر مثبت نیکل بر رشد ریشه گیاه افزایش یافت. صرف نظر از تیمار اوره، سطح 10 میکرومولار نیکل برای کلزا سمیت ایجاد کرد اگرچه حضور اسیدهای آمینه به کاهش سمیت منجر شد.

سابقه و هدف: آلوئه ورا یکی از مهم ترین و اقتصادی ترین گیاهان دارویی، در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران محسوب می شود. با توجه به گسترش فرهنگ استفاده از گیاهان دارویی در سطح جهان و با در نظر گرفتن مسایل زیست محیطی ناشی از کاربرد نهاده های شیمیایی، استفاده از منابع آلی برای تأمین نیازهای تغذیه ای گیاهان دارویی اجتناب ناپذیر می باشد. هدف اصلی این آزمایش بررسی تأثیر کود اوره و مرغی بر رشد و تولید ژل گیاه آلوئه ورا بود. مواد و روش ها: این پژوهش در شرایط گلخانه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد. تیمارها شامل چهار سطح نیتروژن 50، 100، 150 و 200 میلی گرم نیتروژن در کیلوگرم خاک از منبع کود مرغی و چهار سطح نیتروژن 50، 100، 150 و 200 میلی گرم نیتروژن در کیلوگرم خاک از منبع کود اوره و همچنین تیمار شاهد (بدون کود) بودند. صفات مورد بررسی شامل ارتفاع بوته، تعداد برگ در بوته، طول برگ، عرض برگ، ضخامت برگ، وزن کل برگ ها، میزان کلروفیل a، میزان کلروفیل b، کاروتنوئیدها، درصد ژل، وزن ژل و ویسکوزیته بودند. یافته ها: نتایج نشان داد که صفات ارتفاع بوته، تعداد برگ در بوته، طول برگ، عرض برگ، ضخامت برگ، وزن کل برگ در تیمار کود مرغی نسبت به شاهد افزایش داشت، که بیشترین میزان ارتفاع بوته (62/42 سانتی متر) در سطح 100 میلی گرم در کیلوگرم، بالاترین میزان طول برگ (57/29 سانتی متر) و بیشترین میزان عرض برگ (85/5 سانتی متر) در سطح 200 میلی گرم در کیلوگرم و بیشترین میزان ضخامت برگ (37/1 سانتی متر) در سطح 100 میلی گرم در کیلوگرم و بیشترین میزان وزن کل برگ (1190 گرم) در سطح 150 میلیگرم در کیلوگرم از منبع کود مرغی مشاهده شد. به طور متوسط کود مرغی 8/4 درصد برگ بیشتری نسبت به کود شیمیایی تولید کرد. همچنین در بین ترکیبات تیماری بیشترین میزان و وزن ژل به ترتیب در سطح 100 و 150 میلیگرم در کیلوگرم نیتروژن از منبع کود مرغی حاصل شد. بالاترین کلروفیل a و کلروفیل b در سطح 200 میلی گرم در کیلوگرم به ترتیب از منبع کود مرغی و کود شیمیایی مشاهده شد. به طور میانگین کود مرغی میزان کاروتنوئید را 15/2 درصد نسبت به کود شیمیایی افزایش داد. ویسکوزیته تیمارهای دریافت کننده کود مرغی بطور معنی داری کمتر از کود شیمیایی بود. نتیجه گیری: به طور کلی نتیجه گیری می شود که کود مرغی در مقایسه با کود شیمیایی سبب افزایش تولید برگ و ژل و همچنین بهبود کیفیت ژل گیاه آلوئه ورا در این آزمایش شد. بنابراین برای تولید مطلوب برگ و ژل گیاه دارویی آلوئه ورا در شرایط گلخانه ای استفاده از کود مرغی توصیه می شود.

سابقه و هدف: در دوره گذار از کشاورزی متداول به کشاورزی پایدار، گیاهان دارویی گزینه مناسبی برای انتخاب هستند. کدوی پوست کاغذی Cucurbita pepo var. Styriaca)) یکی از گیاهان دارویی مهم می باشد که روغن دانه آن برای پیشگیری و درمان سرطان پروستات کاربرد دارد. یکی از پارامترهایی که بر عملکرد و کیفیت گیاهان دارویی مؤثر است، تاریخ کاشت می باشد. کاربرد مالچ نیز یکی از راهکار های موثر در دستیابی به اهداف اکولوژیک کشاورزی پایدار می باشد. بنابراین مطالعه حاضر با هدف ارزیابی اثر انواع مالچ و تاریخ کاشت بر خصوصیات زراعی و عملکرد کدوی پوست کاغذی طراحی و اجرا شد. مواد و روشها: آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور در سه تکرار، در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه کردستان طی سال زراعی 1394 به اجرا درآمد. فاکتور اول دو تاریخ کشت (30 اردیبهشت ماه و 15 خرداد ماه) و فاکتور دوم پنج نوع مالچ (مالچ پلاستیک شفاف، مالچ پلاستیک مشکی، مالچ کاه و کلش گندم، مالچ زنده شبدر و تیمار بدون مالچ) بود. صفات اندازه گیری شده شامل تعداد دانه در میوه، تعداد میوه در بوته، قطر میوه، وزن هزار دانه، عملکرد میوه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و صفات مربوط به کیفیت دانه شامل درصد روغن دانه و عملکرد روغن مورد ارزیابی قرار گرفتند. یافتهها: نتایج تجزیه واریانس آزمایش نشان داد تیمارهای مختلف مالچ، اثر معنی داری بر صفات تعداد دانه در میوه، تعداد میوه در بوته، قطر میوه، عملکرد میوه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، درصد روغن دانه و عملکرد روغن گیاه داروئی کدو پوست کاغذی داشت. تاریخ کاشت سبب افزایش معنی دار تعداد میوه در بوته، عملکرد دانه، درصد و عملکرد روغن گردید. اثر متقابل مالچ و تاریخ کشت نیز برای صفات تعداد میوه در بوته، عملکرد دانه، درصد روغن دانه و عملکرد روغن معنیدار گردید، به طوری که بر اساس مقایسه میانگین داده ها بیشترین مقادیر این پارامترها به ترتیب (82/1 عدد، 2/112 گرم در متر مربع، 02/40 درصد و 9/44 گرم در متر مربع) در تیمار ترکیبی تاریخ کشت اردیبهشت ماه و مالچ پلاستیک مشکی حاصل شد و کمترین آن مربوط به تیمار شاهد و تاریخ کشت خرداد ماه بود. وزن هزار دانه تحت تاثیر هیچکدام از فاکتورها معنی دار نگردید. بیشترین تعداد دانه در میوه، عملکرد میوه و عملکرد بیولوژیک مربوط به مالچ پلاستیک مشکی بود که با پلاستیک شفاف در یک گروه آماری قرار داشت. نتیجهگیری: نتایج این پژوهش نشان داد مالچ و تاریخ کاشت می تواند در بهبود خصوصیات کمی از قبیل عملکرد میوه، عملکرد دانه و عملکرد روغن کدو پوست کاغذی موثر باشد. به طور کلی، تیمار تاریخ کاشت اردیبهشت ماه و مالچ پلاستیک مشکی سبب افزایش میزان پارامترهای عملکرد و اجزاء عملکرد گیاه داروئی کدو پوست کاغذی گردید.

سابقه و هدف: کودهای آلی یکی از الزامات توسعه کشاورزی پایدار در راستای کاهش مصرف کودهای شیمیایی و خطرات زیست محیطی ناشی از آن ها می باشند. در این راستا، ورمی کمپوست نقش مهمی در بهبود رشد و کیفیت محصولات کشاورزی و تولید محصولات ارگانیک دارد. مطالعات متعددی به بررسی تأثیر ورمی کمپوست بر عملکرد کمی و کیفی گیاهان دارویی پرداخته اند. اما مطالعه جامعی در ارتباط با تأثیر ورمی کمپوست یا تغذیه تلفیقی بر عملکرد کمی و کیفی مرزه وجود ندارد. بنابراین، این مطالعه به منظور بررسی تأثیر ورمی کمپوست و تغذیه تلفیقی بر رشد، جذب عناصر غذایی و کمیت و کیفیت اسانس مرزه انجام شد. مواد و روش ها: این آزمایش به صورت طرح بلوک های کاملاً تصادفی با 12 تیمار و سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل شاهد (بدون تیمار)، کود شیمیایی حاوی نیتروژن، فسفر و پتاسیم (NPK) (با نسبت 80: 50: 50 کیلوگرم در هکتار)، سطوح مختلف ورمی کمپوست (2، 4، 6، 8 و 10 تن در هکتار) و تیمارهای ترکیبی (نصف هر یک از سطوح ورمی کمپوست به همراه نصف NPK) بودند. صفات مورد مطالعه نیز عبارت بودند از: ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در بوته، وزن خشک اندام هوایی، درصد و عملکرد اسانس، ترکیبات موجود در اسانس، میزان کلروفیل a و b و کلروفیل کل و میزان جذب عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم. داده ها با استفاده از نرم افزار SAS آنالیز شدند. مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون LSD در سطح احتمال 05/ 0 انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد که تمامی صفات مورد بررسی به غیر از کلروقیل b و درصد اسانس، به طور معنی داری تحت تأثیر تیمارها قرار گرفتند. تیمار NPK به طور چشمگیری تعداد شاخه فرعی در بوته، وزن خشک اندام هوایی، جذب نیتروژن و فسفر و میزان کلروفیل a و کل را نسبت به شاهد افزایش داد. ورمی کمپوست به تنهایی و یا در ترکیب با کود NPK (نصف ورمی کمپوست به همراه نصف NPK) بسته به دز مصرفی تأثیر قابل ملاحظه ای در افزایش تمامی صفات (به غیر از کلروفیل b و درصد اسانس) داشت. بیشترین میزان جذب فسفر در اثر کاربرد 10 تن در هکتار ورمی کمپوست بدست آمد؛ در حالیکه بیشترین مقدار سایر صفات توسط تیمار ترکیبی 5 تن در هکتار ورمی کمپوست+ نصف NPK بدست آمد. کمترین مقدار صفات مورد ارزیابی نیز مربوط به تیمار شاهد بود. نتایج همچنین نشان داد که کمترین درصد گاماترپینن، میرسن و پی سیمن در تیمار شاهد مشاهده شد؛ در حالیکه میزان کارواکرول به طور معنی داری در تیمار شاهد نسبت به تیمارهای کودی (به غیر از 2 و 4 تن در هکتار ورمی کمپوست) افزایش یافت. نتیجه گیری: یافته های این تحقیق نشان داد که کاربرد ورمی کمپوست به تنهایی (6 تن در هکتار یا بیشتر) و یا در ترکیب با کودهای شیمیایی (به ویژه 5 تن در هکتار ورمی کمپوست + نصف NPK) از پتانسیل خوبی در بهبود وزن خشک و عملکرد اسانس مرزه برخوردار می باشد. از اینرو، نتیجه گیری می شود که با مصرف کود ورمی کمپوست در زراعت مرزه می توان کودهای شیمیایی NPK را حذف نموده و یا مصرف آن ها را کاهش داد. همچنین می توان نتیجه گرفت که گیاهان تیمار نشده برای دستیابی به بیشترین میزان کارواکرول مناسب هستند؛ درحالیکه، کاربرد ورمی کمپوست به تنهایی و یا در ترکیب با کود شیمیایی در راستای دستیابی به ترکیبات هیدروکربنه از قبیل گاماترپینن، میرسن و پی سیمن ارجحیت دارند.

سابقه و هدف: مجموعه بیماری گیاهچه یکی از مهم ترین بیماری های پنبه ر اکثر مناطق کشت آن می باشد. قارچ خاک زی Rhizoctonia solani شاخص ترین و مهم ترین بیمارگر در ایجاد این بیماری است که بنیه گیاه را کاهش می دهد. از طرفی، مایه زنی بذرها یا ریشه توسط Pseudomonas فلورسنت برای افزایش بنیه گیاه و رشد مورد مطالعه وسیعی بوده است. در این مطالعه قابلیت ممانعتی چهار جدایه ازPseudomonas فلورسنت از رشد قارچ در محیط درون شیشه ای و استفاده از آن ها برای جلوگیری از آلودگی R. solani در ریزوسفر گیاه پنبه بررسی شده است. مواد و روش ها: به منظور مهار مرگ گیاهچه پنبه ناشی از R solani، تاثیر پرایمینگ بذر با چهار جدایه از Pseudomonas fl uorescens در رابطه با جوانه زنی بذر و رشد گیاهچه و میزان آلودگی به قارچ بیمارگر در سه رقم پنبه (ساحل، گلستان و ورامین) بررسی گردید. بذرهای پنبه پس از غوطه ور شدن در سوسپانسیون باکتری با 108 سلول/ میلی لیتر به مدت 15 دقیقه، در تشتک های پتری و دمای 28 درجه سلسیوس نگه داری شدند و پس از7 روز اثر باکتری بر درصد جوانه زدن بررسی شد. تاثیر آغشته سازی خاک با P. fl uorescens نیز بر رشد گیاه و میزان آلودگی در گلدان و با استفاده از خاک آلوده صورت گرفت. در این پژوهش هم چنین ویژگی-های مهار زیستی باکتری ها در رابطه با تولید ترکیب های فرّار و غیرفرّار، سیدروفور، سیانیدهیدروژن و اسید ایندول استیک مورد ارزیابی قرار گرفتند. یافته ها: نتایج این مطالعه نشان داد که تولید اسید ایندول استیک، سیدروفور و سیانید هیدروژن در بین جدایه های باکتری مورد بررسی به طور معنی داری متفاوت بوده است. تجزیه واریانس هم چنین نیز افزایش معنی دار جوانه زدن بذر، رشد ریشه، ساقه و وزن خشک گیاه و کاهش شاخص بیماری را در حضور باکتری نشان داد. میزان فنل کل و فعالیت پراکسیداز ریشه به طور معنی داری توسط تیمار با باکتری افزیش می یافت و ارتباط معکوس آن ها با شاخص بیماری مشاهده شد. تاثیر جدایه های باکتری بر صفات مورد بررسی متفاوت بود و بیشترین ارتباط با میزان تولید IAA و تولید ترکیب های غیرفرّار بوده است (ضریب پیرسون 82-52). تاثیر جدایه های باکتری بر رفتار رقم های پنبه مورد مطالعه معنی دار نبود. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان می دهد که برخی از استرین های P. fluorescens ممکن است به عنوان آنتاگونیست R. solani در نظر گرفته شوند و استقرار گیاهچه و سلامت گیاه را تسهیل کنند. بهبود رشد گیاهچه و تحریک مقاومت علیه R. solani پنبه احتمالا نتیجه ی تولید آنتی بیوتیک های ضدقارچ و هورمون رشد می باشد. از این رو، استفاده از این باکتری ها به عنوان یک رهیافت زیست فن-آور می تواند برای بهبود مقاومت به بیماری مرگ گیاهجه پنبه پیشنهاد شود.

سابقه و هدف: استفاده از پایه های پاکوتاه محلی به دلیل سازگاری با اقلیم منطقه، جلوگیری از ورود آفات و بیماریها به داخل کشور و صرفه جویی در هزینه های تهیه و تولید آنها حائز اهمیت می باشد. بنابراین در اغلب کشور های تولید کننده سیب دنیا براساس نیاز اقلیمی و نیاز باغداران آن کشور پایه های متنوعی برای سیب اصلاح و معرفی گردیده است. سیب گمی آلماسی یک رقم سیب پاکوتاه بومی استان آذربایجان غربی، و سازگار با شرایط اقلیمی و خاکی این منطقه بوده و دارای صفات مثبت از قبیل پاکوتاهی، زود باردهی، سازگاری خوب با ارقام تجاری سیب، متحمل به سرما و خاک های آهکی و تکثیر آسان است، ولی برخی ویژگی های نامطلوب این رقم امکان استفاده مستقیم از آن به عنوان پایه را محدود می کند، از اینرو در این تحقیق به منظور دستیابی به پایه مناسب برای سیب، ویژگی های نتاج حاصل از هیبریداسیون سیب گمی آلماسی مورد ارزیابی قرار گرفتند. مواد و روش ها: به منظور ارزیابی تنوع مورفولوژیکی نتاج حاصل از هیبریداسیون سیب گمی آلماسی و سایر والدین احتمالی آنها (-M9، MM109، M7، M4 و M26) که در باغ تحقیقاتی دانشگاه ارومیه کاشته شده اند، صفات مورفولوژیک از قبیل: سطح برگ، شاخص کلروفیل، طول میانگره، ارتفاع درخت، رشد رویشی سالیانه، تولید پاجوش، کلروز آهن، وجود زگیل پوستی، زاویه شاخه ها، آلودگی به آفت شته مومی، آلودگی به بیماری سفیدک سطحی، آلودگی به آفت سنک گلابی و انعطاف پذیری شاخه ها اندازه گیری شد. از89 ژنوتیپ ارزیابی شده، 24 ژنوتیپ حاصل گرده افشانی کنترل شده گمی آلماسی و MM109به روش دستی، و 59 ژنوتیپ حاصل گرده افشانی آزاد گمی آلماسی بودند. برای مشخص کردن تنوع، همبستگی های بین صفات تعیین، کلاستر مربوطه با روش وارد رسم، و به منظور تعیین گروه بندی مناسب از نظر آماری، از تابع تشخیص و تجزیه واریانس چند متغییره استفاده گردید. یافته ها: بر اساس نتایج تجزیه همبستگی، صفات رویشی مثل ارتفاع درخت، طول رشد رویشی سالیانه، شاخص کلروفیل، طول میانگره با انعطاف پذیری شاخه ها همبستگی مثبت معنی داری را نشان دادند؛ و میزان پاجوش دهی با وجود ریشه های زیر پوستی همبستگی مثبت معنی دار، و وجود ریشه های زیرپوستی با میزان آلودگی به شته مومی همبستگی مثبت معنی داری داشت. براساس نتایج تجزیه خوشه ای به روش وارد، 89 درخت سیب مورد بررسی به سه گروه تقسیم شدند. گروه یک درختانی با ارتفاع زیاد و متحمل به عوامل بیماری زا و آفات، با کمترین پاجوش و زگیل پوستی بودند؛ و گروه دوم درختانی با ارتفاع متوسط و حساس به عوامل بیماری زا و آفات، و دارای پاجوش و زگیل پوستی بودند؛ و گروه سوم درختانی پاکوتاه و تاحدودی متحمل به عوامل بیماری زا و آفات بوده و پاجوش، زگیل پوستی و کلروز آهن کمتری داشتند. نتیجه گیری: درختان گروه دو به دلیل دارا بودن صفات مورفولوژیکی نامطلوب از قبیل پاجوش دهی زیاد، آلودگی به شته مومی، دارا بودن زگیل پوستی، کلروزآهن، شکنندگی شاخه ها، پایه های مناسبی برای سیب نیستند. در صورتی که هدف انتخاب پایه های سیب مقاوم به آفات و بیماری ها، بدون نیاز به داربست باشد درختان گروه یک مناسب بوده، و اگر هدف انتخاب پایه های پاکوتاه سیب با پاجوش دهی کم، علائم کلروزآهن کمتر با حساسیت متوسط به شته مومی و انعطاف پذیری متوسط شاخه باشد، درختان گروه سه پایه های مناسبی هستند.

سابقه و هدف: ژن کلروپلاستی matk یکی از بهترین ژن های بارکد گیاهی است و از مناسبترین ژن ها برای بررسی روابط فیلوژنتیکی و تکاملی در سطوح گونه تا خانواده معرفی شده است. جنس لیلیوم مهمترین جنس خانواده لیلیاسه با تقریباً 100 گونه است که چندین بار مورد طبقه بندی قرار گرفته است. طبقه بندی این خانواده همواره با مطالعات مورفولوژیکی، کاریولوژیکی و فیلوژنی پیگیری می شود. رویکردهای جدید فیلوژنی مولکولی باعث تغییراتی اساسی در این طبقه بندی شده است. سوسن چلچراغ از گونه های ارزشمند بومی ایران است که به شدت در معرض خطر انقراض قرار دارد. این گونه علی رغم ویژگی های ارزشمندی که دارد، تاکنون در هیچ مطالعه ای با سایر گونه های این خانواده از نظر جایگاه فیلوژنی مورد بررسی قرار نگرفته است. این پژوهش با بکارگیری توالی matk به بررسی جایگاه رده بندی و قرابت ژنتیکی سوسن چلچراغ با 41 گونه دیگر از این جنس پرداخته است. مواد و روش ها: استخراج DNA با استفاده از کیت Qiagen DNEasy انجام شد. بعد از تایید کیفیت و کمیت DNA، توالی یابی بصورت Real-Time (SMRT) با استفاده از پلتفرم نسل جدید PacBio انجام و توالی کامل ژن matK با استفاده از ابزراهای بیوانفورماتیک استخراج و در پایگاه اطلاعات ژنی NCBI به شماره دسترسی MN557236 ثبت شد. به منطور بررسی روابط فیلوژنتیک، توالی matk 41 گونه دیگر لیلیوم از پایگاه اطلاعات ژنی بدست آمد. همه توالی ها با روش ClustalW و با استفاده از نرم افزار مگا 7 هم ردیف شدند. روش حداکثر درست نمایی جهت رسم درخت فیلوژنی بکار گرفته شد. فاصله ژنتیکی به روش K2P محاسبه شد. میزان حداکثر درست نمایی مرکب الگوی جایگزینی نوکلئوتیدی با استفاده از ماتریس جایگزینی برآورد شد. با استفاده ابزارهای تخصصیFFPred، InterProScan، TargetP و Phyre2 ساختارهای ثانویهای از قبیل مارپیچ های α ، پیچ های β و مارپیچ های تصادفی و ساختار سه بعدی پروتئین مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: طبق نتایج درخت فیلوژنی، لیلیوم ها به چهار خوشه A، B، C و D تقسیم شدند که گونه ایران در خوشه B قرار گرفت. بر اساس توپولوژی فیلوژنی و همچنین بررسی فاصله ژنتیکی، سوسن چلچراغ بیشترین شباهت را با سه گونه ی Lilium pyrenaicum، L. ciliatum و L. candidum با ارزش پایداری 97 % داشت. در بررسی بیوانفورماتیکی، در همردیفی این پروتئین درجه بالایی از حفاظت شدگی مشاهده شد. سوسن چلچراغ در جایگاه 271 دارای اسید آمینه آرژینین هست و از این نظر فقط با سه گونه L. pyrenaicum، L. ciliatum و L. candidum مشابه بود. سایر گونه ها در این جایگاه دارای اسید آمینه لیزین بودند. تفاوت های زیادی در جایگاه های اسید آمینه ای مختلف از جمله در موقعیت های 317، 346، 363، 417 در گونه ها مشاهده شد. بررسی تشابه ساختار دوم توالی matk در سوسن چلچراغ نشان داد که این پروتئین دارای 233 اسیدآمینه در مارپیچ α (51/45 درصد)، 24 اسید آمینه در پیچ β (69/4 درصد) و 156 اسید آمینه در مارپیچ تصادفی (74/30 درصد) است. نتیجه گیری: پژوهش حاضر برای اولین بار این ژن را در سوسن چلچراغ مورد تجزیه و تحلیل قرار داد و ساختار دو بعدی و موقعیت α هلیکس ها و صفحات β مشخص شد. همچنین مدل ساختار سوم این پروتئین برای نخستین بار ارائه شد. بر اساس توپولوژی فیلوژنی و همچنین بررسی فاصله ژنتیکی، سوسن چلچراغ بیشترین شباهت را با سه گونه ی L. pyrenaicum، L. ciliatum و L. candidum داشت. به طور کلی، در این تحقیق قرابت سوسن چلچراغ از نظر مولکولی (فیلوژنی، ساختار پروتئین) با دیگر گونه های لیلیوم بررسی شد.

سابقه و هدف: تنش آبی تاثیر بسزایی بر عملکرد و کیفیت محصولات زراعی داشته و از طرفی افزایش جمعیت جهان و تغییرات اقلیمی نیز بر اهمیت این مساله افزوده است. کنجد (Sesamum indicum L. )، یکی از محصولات دانه روغنی مهم است که در بسیاری از نقاط جهان کشت می شود. مطالعات دقیق و جامع در رابطه با واکنش گیاه کنجد به خشکی اندک می باشد. در تحقیق حاضر خصوصیات مورفولوژیکی اندام هوایی و ریشه دو رقم حساس و متحمل کنجد نسبت به تنش خشکی در شرایط مختلف رطوبتی بررسی شده است. مواد و روش ها: دو رقم داراب1 (متحمل) و مغان (حساس) در لوله های PVC با ارتفاع 100 و قطر 30 سانتی متر کشت شدند و پس از استقرار کامل گیاهان، (35 روزگی) تا مرحله رسیدگی، تیمارهای رطوبتی در سه سطح 100 درصد (شاهد)، 50 درصد و 25 درصد ظرفیت زراعی اعمال شد. آزمایشات فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در 3 تکرار و هر تکرار شامل سه گیاه انجام شد. صفات مورد بررسی شامل ارتفاع گیاه، تعداد کپسول ها، قطر ساقه، طول و قطر کپسول ها، توده زیستی اندام هوایی و وزن صد دانه هم چنین صفات ریشه ای شامل طول، قطر در قسمت زیر طوقه، حجم و وزن تر و خشک ریشه ها اندازه گیری شد. یافته ها: اثر متقابل تیمارهای آبیاری و رقم برای تمام صفات مرتبط با اندام هوایی و ریشه معنادار بود. همچنین تنش خشکی موجب کاهش ارتفاع بوته، قطر کپسول، طول کپسول و تعداد کپسول و وزن تر ساقه و همچنین وزن تر و خشک ریشه گردید. در رقم داراب 1 حجم و قطر ریشه در تیمار آبیاری 50 درصد ظرفیت زراعی، کاهش معناداری نسبت به شاهد نشان ندادند و در تیمار آبیاری 25 درصد ظرفیت زراعی، در داراب1 حجم و قطر ریشه بالاتری نسبت به رقم مغان مشاهده شد. طول ریشه در رقم داراب1 در تیمارهای آبیاری 50 و 25 درصد ظرفیت زراعی و در صفت سطح ریشه در تیمار آبیاری 50 درصد، بیشترین مقدار را نشان داد. نتایج نشان داد که رقم (داراب1) با سازگاری سیستم ریشه ای به شرایط تنش رطوبتی قادر به تحمل بالاتر وضعیت نامطلوب می باشد. نتیجه گیری کلی: با در نظر گرفتن نتیجه تحقیق حاضر و نتایج مطالعات قبلی انجام شده در رابطه با نقش سیستم ریشه ای در تحمل گیاه در برابر خشکی، خصوصیات ریشه معیار خوبی در گزینش ارقام گیاهی مناسب جهت کشت در شرایط کم آبی و استفاده در برنامه های به نژادی کنجد می باشد. رقم داراب 1 با دارا بودن سیستم ریشه ای مطلوب قادر به تحمل شرایط نامساعد رطوبتی و حفظ عملکرد در شرایط تنش بود.

سابقه و هدف: وشا یک گیاه مونوکارپیک (تک زاد) است که بومی مرکز ایران است. حضور سسکویی ترپن ها در صمغ گیاه، نقش دفاعی مهمی در برابر قارچ ها و باکتری های بیماری زا ایجاد می کند. هدف از مطالعه حاضر، ارزیابی فعالیت آنتی اکسیدانی و ضد باکتریایی اسانس و عصاره های اتیل استات، کلروفرم، هگزان و متانولی و اسانس صمغ وشا و همچنین تعیین ترکیبات موجود در اسانس است. با توجه به این که شرایط اقلیمی بر بیوسنتز متابولیت های ثانویه تأثیرگذار است، در این تحقیق عصاره صمغ گیاه وشای موجود در منطقه ی شاهرود از دیدگاه فیتوشیمیایی مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش ها: اسانس صمغ گیاه وشای جمع آوری شده از اطراف روستای طرود شاهرود با استفاده از GC و GC / MS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و عصاره گیری با استفاده از دستگاه سوکسله با استفاده از حلال های با قطبیت مختلف از جمله هگزان، کلروفرم، اتیل استات و متانول انجام گرفت. ارزیابی فعالیت آنتی اکسیدانی اسانس به همراه عصاره های اتیل استات، کلروفرم، هگزان و متانولی صمغ دورما آمونیکوم با استفاده از روش DPPH و غربالگری ضد باکتریایی با استفاده از روش انتشار دیسک دیفیوژن و میکروبراث دایلوشن انجام شد. حداقل غلظت مهار کنندگی (MIC) و حداقل غلظت میکروب کشی (MBC) در برابر تعدادی از باکتریها اندازه گیری شد. یافته ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که عصاره اتیل استات با IC50 = 69. 0 میکروگرم بر میلی لیتر دارای بالاترین فعالیت آنتی اکسیدانی و اسانس صمغ با IC50 = 166. 0 میکروگرم بر میلی لیتر دارای فعالیت آنتی اکسیدانی متوسطی می باشد. عصاره های متانولی (25/31 میکروگرم بر میلی لیتر) و کلروفرمی (50/62 میکروگرم بر میلی لیتر) فعالیت ضد باکتری خوبی از خود نشان دادند. آنالیز اسانس اولئوگام رزین گیاه به وسیله ی دستگاه GC-MS منجر به شناسایی 51 ترکیب شد. عمده ترین این ترکیبات شامل، متیل اولئات (%2/20)، متیل پالمیتولئات ( %9/15)، فنچیل استات ( %25/7)، متیل لینولئات ( %87/6)، متیل استئارات یا متیل اکتادکانوئات (%64/6)، اولیک اسید ( %97/4)، پنتادکان ( %14/3)، آلفا-گیورجیونن ( %66/2) و بتا-بیسابولن ( %6/2) می باشند. نتیجه گیری: آمونیکوم به عنوان یکی از مهم ترین گونه های جنس دورما است. وجود ترکیبات تایید شده، فنولی و پلی فنولی موجود در عصاره یا اسانس و همچنین حضور ترکیبات سسکویی ترپن کومارین ها / فنل ها در عصاره اولئوگام رزین که باعث فعالیت زیست شناختی نظیر آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی و حتی ضد آلزایمر عصاره های صمغ گیاه دورما آمونیکوم گردیده و گیاه را به عنوان کاندیدای مناسبی برای کاربرد دارویی مطرح می کند. این نتایج نشان می دهد که برخی عوامل بیرونی مانند آب و هوا، خصوصیات خاک، تنش حشرات و میکروارگانیسم ها، زمان برداشت محصول، روش تهیه گیاه و روش استخراج اسانس دورما آمونیکوم، می توانند در ترکیب شیمیایی اسانس ها و عصاره ها نقش داشته باشند.

سابقه و هدف: مطالعات اندکی در زمینه ی نمو بذر در گیاهان دارویی صورت گرفته است، ولی روی سیاهدانه تاکنون هیچ گزارشی در زمینه نمو بذر وجود ندارد. بنابراین، هدف از پژوهش حاضر بررسی صفات کیفی بذر شامل زمان تا رسیدگی وزنی و رسیدگی فیزیولوژیک، تغییرات جوانه زنی و خفتگی بذر در 14 اکوتیپ مختلف سیاهدانه بود. مواد و روش ها: آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی طی دو سال زراعی 1396-1397 و 1397-1398 در 3 تکرار و 7 زمان برداشت در دانشکده ی کشاورزی ابوریحان اجرا گردید. تیمارهای مورد آزمایش شامل 14 اکوتیپ بومی سیاهدانه (از سرتاسر کشور)، دمای جوانه زنی و زمان پس از گلدهی در طول نمو بذر روی بوته مادری بود. صفات مورد بررسی شامل وزن بذر و درصد رطوبت آن و نیز درصد جوانه زنی بذر در طول نمو بود. جهت تست جوانه زنی، آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام شد که تیمارها شامل دماهای مختلف و 14 اکوتیپ سیاهدانه با 3 تکرار انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد که میزان رطوبت در طول نمو روی بوته ی مادری روند کاهشی داشت که در اولین نمونه گیری بالاترین درصد رطوبت در اکوتیپ اراک مشاهده شد و تا زمان برداشت روند کاهشی داشت. در زمان رسیدگی کامل، میزان رطوبت بذر در تمام اکوتیپ ها کمتر از 18 درصد بود. اکوتیپ های زابل 1، بجستان، سرایان و اشکذر، برای رسیدن به وزن حداکثری بذر خود، به کمترین زمان پس از گلدهی نیاز دارند، در نتیجه برای مناطق با فصل رشد کوتاه این اکوتیپ ها پیشنهاد می شوند. اکوتیپ خاف با 3/2 میلی گرم وزن تک بذر بیشترین وزن و اکوتیپ همدان با 072/0 میلی گرم افزایش وزن در روز، بالاترین سرعت پر شدن بذر را دارا بودند. در اکوتیپ های تفرش، زابل 2، اقلید، سمیرم، اراک، همدان، رزن، گردمیران جوانه زنی در طول نمو از 20 روز پس از گلدهی آغاز و تا پایان رسیدگی کامل روند افزایشی را دارا بود. در اکوتیپ هایی نظیر اصفهان، اشکذر، زابل 1، سرایان، خواف، از 20 روز پس از گلدهی جوانه زنی آغاز و تا 30 روز پس از گلدهی روند افزایشی در درصد جوانه زنی وجود داشت، ولی بعد از این زمان درصد جوانه زنی کاهش یافت و تا زمان رسیدگی کامل به صفر رسید که در واقع خفتگی اولیه به بذرها القاء شد. نتیجه گیری: بنابراین، چنانچه هدف کشت بذر در مزرعه بلافاصله پس از رسیدگی باشد، اکوتیپ های تفرش، زابل 2، اقلید، سمیرم، اراک، همدان، رزن، گردمیران مناسب هستند. در بررسی دما نیز مشاهده شد که بالاترین درصد جوانه زنی برای همه اکوتیپ ها در دمای 10 درجه سانتی گراد مشاهده شد و با افزایش دما جوانه زنی آنها کاهش یافت و در دمای 30 درجه سانتی گراد به صفر رسید. اکوتیپ های همدان، سمیرم، زابل1، تفرش، گردمیران دارای بیشترین درصد جوانه زنی در دمای 10 درجه سانتی گراد در بین اکوتیپ های مورد آزمایش بوده اند. بنابراین، خفتگی در سیاهدانه احتمالاً از نوع فیزیولوژیک سطحی نوع 1 است.

سابقه و هدف: گیاهان دارویی که خودرو در مناطق مختلف کشور یافت می شوند که از تنوع بالایی برخوردار بوده و میزان ترکیبات موثره موجود در آنها نیز متغیر است. این تغییرات می تواند تابع گونه گیاهی و شرایط محیطی مانند دما، بارش و ارتفاع و یا شرایط خاک باشد. از این رو شناخت گیاهان دارویی یک منطقه می تواند نقش مهمی در درک پتانسیل گیاهان دارویی آن منطقه داشته باشد. مواد و روش ها: در این مطالعه تعداد 348 نمونه گیاهی از 116 گونه گیاه دارویی موجود در منطقه ی پاوه و اورمانات جمع آوری شد. پس از تهیه نمونه هرباریومی گیاهان در شرایط سایه به صورت لایه نازک خشک شدند. از نمونه های خشک شده برای اندازه گیری پتانسیل آنتی اکسیدانی کل (TAOC) استفاده شد. به علاوه اطلاعات محیطی آنها نیز استخراج و پارامترهای شیمیایی خاک محل آنها نیز جمع آوری شد. برای تهیه ی معرف TAOC از اسیدسولفوریک (H2SO4) 6/0 مولار، سدیم فسفات (Na3PO4) 28 میلی مولار و آمونیوم مولیبدات (N6H24Mo7O24) 4 میلی مولار استفاده شد. در نهایت رابطه ی بین آنها با TAOC با استفاده از مدل های رگرسیونی در داده کاوی جستجو شد. یافته ها: به منظور مدل سازی و تأثیر پارامترهای محیطی بر میزان آنتی اکسیدان کل گیاهان دارویی در منطقه مطالعاتی، ابتدا همبستگی بین آنها بررسی شد. نتایج نشان داد که بین پارامترهای محیطی با TAOC همبستگی قابل قبولی وجود ندارد. به طوری که بالاترین همبستگی با هدایت الکتریکی و برابر با 25/0 بدست آمد. در بررسی داده ها، روابط رگرسیونی دو تا چند متغیره نتایج رضایت بخشی را نشان نداد، بطوری که در روش گام به گام حداکثر 31 درصد همبستگی به دست آمد، اما مدل رگرسیون درختی M5 با تفکیک داده ها به 29 فضا، مقادیر TAOC را با 91 درصد همبستگی و 95/0RMSE= میلی گرم بر گرم ماده خشک با 6/16درصد خطا برآورد نمود. نتیجه گیری: نتایج بررسی ارتباط میزان آنتی اکسیدان کل (TAOC) گیاهان دارویی با شرایط محیطی و خاک به دست آمد نشان داد که میزان توانمندی آنتی اکسیدانی گیاه بر اساس آنتی اکسیدان کل به تنهایی هیچ همبستگی معنی داری با شرایط محیطی و خاک ندارد. به طوری که حتی رابطه چند متغیره آن نیز همبستگی معنی داری را نشان نداده که می تواند ناشی از تنوع بالای در گونه گیاهان مورد مطالعه باشد. بنا بر این در کنار توانمندی ژنتیکی، میزان فعالیت آنتی اکسیدانی کل در گیاهان دارویی به شرایط محیطی و اقلیمی نیز وابسته است. از طرفی در درک بهتر پتانسیل دارویی گیاهان دارویی با پارامترهای چندگانه محیطی و ژنتیکی استفاده از روش های داده کاوی از اهمیت زیادی برخوردار است. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که روش درخت تصمیم M5 روشی کارامد در این زمینه است.