آموزه های قرآنی
سال:1393 | دوره:- | شماره:19 |تعداد مقالات:8

قرآن کریم علاوه بر ذکر اهمیت گفتار و اصول کلی آن، معیارها و ملاک های و بایدها و نبایدهای آن را بیان کرده است تا نشان دهد که چه چیزهایی را حتما باید بر زبان جاری کرد و چه چیزهایی را نباید بر زبان آورد. اکثر بایدها و نبایدهای قرآنی در باب سخن، جنبه اخلاقی و تربیتی دارند. در این میان برخی نیز صرفا بیان کننده قاعده ای فقهی هستند. بایدها و نبایدهای گفتار در قرآن کریم به سه گروه تقسیم شده است: 1- بایدها و نبایدهای مربوط به ارتباط انسان با خدا 2- بایدها و نبایدهای مربوط به ارتباطات بین انسان ها 3- بایدها و نبایدهای مطلق و کلی تر. بایدها و نبایدهای مطرح شده در قرآن کریم حاوی مطالب و نکات ظریفی در بخش های مختلف فقهی، اخلاقی، تربیتی و در زمینه های گوناگون فردی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و غیره هستند که توجه به آنها جامعه را به سوی رشد و بالندگی سوق می دهد.   لطفا برای مشاهده متن چکیده عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

مساله «جامعیت قرآن کریم» و گستره آن، از مباحث مهم قرآنی است که نقش بنیادین در فهم و تفسیر قرآن دارد. پژوهشگران برای تبیین قلمرو قرآن، به آیات عباراتی «ونزلْنا علیک الْکتاب تبیانا لکل شیء» است. به رغم مباحث ارزشمندی که در این باره بیان کرده اند، واکاوی آن می تواند برخی از زوایای آن را روشن تر کند. این جستار با روشی توصیفی- تحلیلی، دیدگاه های مفسران درباره تبیان بودن قرآن را بررسی کرده است. تامل در مفهوم تبیان، چگونگی بیان آموزه ها و معارف در قرآن و روایات مربوط به جامعیت، نشان از آن دارد که قرآن مشتمل بر بیان هر چیزی است که نیاز به تبیین دارد. بنابراین، قرآن تبیان همه چیز است؛ اعم از آنچه مربوط به هدایت است و رنگ و بوی دینی دارد و هر آنچه غیر دینی است و به ظاهر مربوط به دین نیست. هر چند برخی جزئیات به صورت تفصیلی و برخی دیگر به صورت اجمالی در قرآن آمده است و قرآن خود بیان آنها را به سنت پیامبر و معصومان (ع) و قواعد عقلایی، زبانی و عملی برگرفته از آن دو، واگذار کرده است.   لطفا برای مشاهده متن چکیده عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

مبنای اصلی منظومه فکری اسلام در اداره جامعه بر خلاف دیگر مکتب ها، نه صرف آسایش بلکه «سعادت» و «کمال» است. در نگاه قرآنی، یکی از شاخص های جامعه آرمانی، فرزانگی مردم آن در بعد معرفت و حکمت و برخورداری از درکی عمیق و همه جانبه از همه حقایق هستی است؛ همچنان که داشتن فلسفه زندگی و ایمان به یک تکیه گاه اعتقادی معیاری دیگر در ساخت تمدن توحیدی و جامعه مطلوب اسلامی و تمایز بخش تمدن اسلامی از تمدن های غیر اسلامی است. سومین شاخص در تمدن اسلامی، بسط فضیلت های والای انسانی و ارزش های اخلاقی است و سر انجام آنکه برتری جامعه اسلامی در مظاهر مادی و برخورداری از اقتدار اقتصادی، صنعتی و دفاعی، از دیگر معیارهای تمدن در نگاه اسلامی ملاحظه می شود. نکته اساسی در تحلیل و ارزیابی این شاخص ها آن است که سهم و وزن اصلی در این میان به حوزه نرم افزار تعلق داشته و عناصر ذاتی یک جامعه مطلوب، پیشرفته و پوینده مسیر سعادت، بعد مغز افزار آن است و نه بعد سخت افزار آن. بدین روی در تاسیس تمدن نوین اسلامی که هدف نظام اسلامی و مورد تاکید رهبر فرزانه انقلاب است، آن چه در خور اهمیت اساسی است نگرشی استوار و متوازن و الهام یافته از اسلام و منابع اصیل اسلامی از سوی برنامه ریزان کلان کشور و ترسیم کنندگان نقشه این راه است.   لطفا برای مشاهده متن چکیده عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

ماهیت مفهوم دولت از منظر قرآن دربرگیرنده دو عنصر «امر و حکم» و «فرمانبری و پذیرش» بوده و از ارتباط آن دو با عنوان «عهد» و «میثاق» که بین انسان و خداوند وجود دارد یاد می شود. با این مبنا که پذیرش انسان و اراده او برای قبول «حکم» خداوند شرط لازم تحقق دولت و جامعه است. قرآن برای جوامع انسانی میثاق هایی را ذکر می کند که مبنای اطاعت انسان ها از خداوند، پیامبران و اولو الامر در حوزه فردی و اجتماعی است.نگارندگان در این مقاله تلاش می کنند تا ضمن بررسی مفاهیم مرتبط با ماهیت دولت، عهده داران و نحوه ظهور آن، الگوی دولت در جامعه اسلامی را با رویکرد قرآنی طراحی کرده و در نهایت آن را پیش روی حکومت مداران قرار داده تا زمینه را برای تشکیل دولت اسلامی محقق سازند.    لطفا برای مشاهده متن چکیده عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

برای تعیین معنای واژگان یک سخن و فهم مراد گوینده، راه هایی وجود دارد که یکی از آنها توجه به قراین لفظی و غیر لفظی است که کلام را در بر گرفته است. در قرآن کریم نیز برای فهم معنای واژه ها و مراد خداوند همین مسیر پیموده می شود. یکی از این قراین، «قرینه مقابله» است که لفظی و پیوسته می باشد. مقاله حاضر به شناسای این و خاستگاه ادبی آن می پردازد و نمونه هایی لز بهره مندی از این شیوه در روایات را یاد می کند. سپس کارکرد های قرینه مقابله، را در تفسیر دنبال می کند . نقش آن را در فهم معنای واژه ها، فهم مصداق مراد، کشف بخش های محذوف کلام، فهم برخی نکات آیات الاحکام و نیز استخراج نکات ادبی و تفسیری به تصویر می کشد و برای هر کدام نمونه هایی بیان می کند.   لطفا برای مشاهده متن چکیده عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

درباره معنا و مراد آیه وهدیناه النجدین (بلد/10) قریب به اتفاق دانشمندان اسلامی اعم از مفسران، مترجمان قرآن، قرآن پژوهان و محدثان بر آن اند که «نجدین» به معنای راه خیر و راه شربوده، مراد آیه این است که خداوند متعال انسان را با سرمایه شناخت خوبی ها و بدی ها آفریده و به او قدرت تشخیص این دو و تمییز آن ها از یکدیگر را داده است. دلایل قرآنی و روایی و تبیین و توجیه هایی نیز در تایید این تفسیر ارائه شده است. در این میان دو دیدگاه شاذ وجود دارد: یکی اینکه مراد آیه هدایت غریزی طفل به دو پستان مادر در بدو تولد است که واژه «نجد» در زبان عربی به این معنا نیز به کار رفته است؛ دیگر آن که مقصود از «نجدین» راه سعادت دنیا و راه سعادت آخرت است. دقت نظر در ادله هر یک از این دیدگاه ها و بررسی سیاق آیات سوره نشان می دهد که چون از یک سو ادله روایی دیدگاه نخست علی رغم شهرت ضعف سندی دارند و حمل آیه بر این معنا نیز از جهاتی چند با تکلف همراه است و از سوی دیگر دیدگاه دوم با ظاهر الفاظ آیه تناسب و هماهنگی بیشتری دارد بنابراین ترجیح با همین دیدگاه است.   لطفا برای مشاهده متن چکیده عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

قصه آدم (ع) در چند سوره از قرآن کریم بیان شده است. به طور کلی دو تفسیر از قصه آدم ارائه شده است. اول تفسیر تاریخی، حقیقی و واقع گرایانه و دوم تفسیر تمثیلی. تفسیر تمثیلی به اشکال مختلفی مانند فلسفی، علمی و تکوینی بیان شده است. در این مقاله به این پرسش پاسخ داده می شود که آیا تفاسیر تمثیلی با تاریخی بودن قصه آدم سازگار است و یا به نفی تاریخی نگری می انجامد؟ در این مقاله که به روش توصیفی تحلیلی و بر اساس داده ها و اطلاعات حاصل از مطالعات کتابخانه ای نگاشته شده است، از میان تفاسیر فلسفی دو نمونه شاخص انتخاب شده است: تفسیر ابن عربی و ملاصدرا. از تفاسیر علم گرا تفسیر المنار. تفسیر ابن عربی و ملاصدرا قصه آدم را بر نفس انسان تطبیق داده است که با آدم تاریخی جمع پذیر است. اما تفسیر المنار با حقیقت گرایی و تاریخی بودن سازگاری ندارد. در تفسیر المیزان و تسنیم بعضی از مقاطع قصه آدم به صورت تمثیل تکوینی یاد شده است. امتیاز این دو تفسیر نسبت به تفاسیر قبلی یکی در مستدل بودن تاویل تمثیلی است و دیگری در حقیقت و واقعیت داشتن تمثیل.   لطفا برای مشاهده متن چکیده عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

بهره گیری از احادیث و روایات در تفسیر قرآن در دو قرن اخیر کاهش داشته است. شاید بتوان دلیل این امر را در گسترش عقل گرایی، تفسیر قرآن به قرآن، دوری جستن از تفسیر مبهمات، ارائه تفسیری روان و بدون پیچیدگی، گسترش روش تفسیر علمی و توجه به مسائل اجتماعی و تربیتی قرآن دانست. این مقاله، پس از بررسی اجمالی تفاسیر عصری، به صورت موردی به بازکاوی دقیق جایگاه و میزان بهره گیری از حدیث، و علل و عوامل کاهش بهره مندی از آن در تفسیر الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنه که یکی از مهم ترین تفاسیر عصری است می پردازد.   لطفا برای مشاهده متن چکیده عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.