آموزه های قرآنی
سال:1391 | دوره:- | شماره:16 |تعداد مقالات:8

چکیده فارسی:محیط زیست یکی از موضوعات مهم بشری است که امروز با مشکلاتی پرشمار روبه روست. هر چند کوشش های علمی و عملی فراوان برای مهار این معضل انجام شده است، حل کامل آن جز با توجه به تعالیم و حیانی و پایبندی به آموزه های قرآنی ممکن نیست. مقاله حاضر با روشی توصیفی- تحلیلی آیات مربوط به محیط زیست را بررسی کرده است. این آیات، بیانگر اصول و بنیان های جهان بینی قرآن در این زمینه است. مهم ترین این اصول عبارتند از: هدفمندی محیط زیست، توازن محیط زیست، زیبایی شناختی محیط زیست، تنوع زیستی و تسخیر محیط زیست برای انسان. اهمیت اصول یاد شده، مستند به جامعیت، جاودانگی و فراهم سازی ضمانت اجرای درونی آن برای قوانین زیست محیطی است.   چکیده عربی:تعتبر البیئه کأحد المواضیع الإنسانیه الهامه التی تواجه الیوم مع شتی العراقیل والمشاکل. وبالرغم من أنا نشاهد توفر المحاولات العلمیه والعملیه بهذا الشأن ولحل هذه الأزمه، إلا أن کاتب هذه الماده یرتأی أن الحل الشامل والحاسم لهذه القضیه لیس إلا التمسک بالتعالیم الوحیانیه الضاهیه والسامیه والالتزام بالتعالیم القرآنیه. الدراسه الراهنه التی تمت و مع أسلوب توصیفی و تحلیلی، ترمی إلی مناقشه الآیات الناظره إلی البیئه، تلک الآیات التی تبین الأصول و مبادئ رؤیه القرآن العالمیه فی هذا الصعید. و أهم هذه الأصول کما تلی: هدفیه البیئه، تعادل البیئه، أهنیه جمال البیئه، التنوع البیئی وتسخیر البیئه للإنسان. و أهمیه الأصول المذکوره أعلاها تأتی من ناحیه جامعیه القرآن و خلودها و کذلک توفیر القرآن الکریم لضمان الإجراء الباطنی لتشریع القوانین البیئیه.

چکیده فارسی:معناشناسی بخشی از زبان شناسی امروزی (زبان شناسی توصیفی و ساخت گرا)، است. معناشناسی به دنبال مطالعه و بررسی شرایط تولید معنا و دریافت آن نزد خواننده است. در واقع، نویسنده، اثر را به عنوان تولید دستور زبانی و گرامری نگاه نمی کند و در نگاهی نو به مطالعه فرهنگ واژه و جهان بینی حاکم بر آن می پردازد. از این رو، با علم تفسیر متفاوت است. این روش در میان مستشرقان نظیر ایزوتسو و برخی از محققان اسلامی به کار گرفته شده است. پژوهش حاضر به معناشناسی مفهوم عبودیت در قرآن در چهار گام می پردازد و در نهایت با ارائه تعریف معناشناسانه عبودیت و تبیین جهان بینی آن از دیدگاه قرآن، به مقایسه مفهوم عبودیت در قرآن با مفهوم عبودیت در پیش از اسلام و نیز مفهوم عبودیت در روایات و مصطلحات دانشمندان اسلامی می پردازد.   چکیده عربی:تعد الیوم معرفه المعنی شطر من المباحث اللسانیه (اللسانیه الوصفیه والبنائیه). إن معرفه المعنی تستهدف دراسه و مناقشه ظروف إنتاج المعنی و کذلک حصول المعنی لدی القارئ. وفی الواقع لا ینظر القارئ الأثر کإنتاج لسانیه و نحویه فحسب بل، و فی النظره الحدیثه، ترمی إلی دراسه الثقافه والرؤیه العالمیه السائده علی الکلمه ولذلک یفرق عن علم التفسیر بغایه. و لقد استخدم هذا الأسلوب إیزوتسو، من المستشرقین، و کذلک عدد من الباحثین الإسلامیین. هذه الدراسه تطرقت إلی مناقشه معنی العبودیه فی أربع خطوات وفی نهایه المطاف تعرضت إلی تعریف للعبودیه ناظره إلی علم معرفه المعنی و کذلک بیان الرؤیه العالمیه للمعنی من وجهه نظر القرآن الکریم، کما قورن مفهوم العبودیه فی القرآن مع مفهومها فی فتره ما قبل الإسلام. و لا تفوتنا الإشاره إلی أنا تطرقنا إلی مفهوم العبودیه فی الروایات و فی مصطلحات علماء المسلمین.

چکیده فارسی:گام نخست برای دستیابی به معارف قرآن، شناخت دقیق معانی واژگان آن است. در قرون اخیر با رواج رویکرد معناشناسی در مطالعات قرآنی، شیوه ای نوین در این عرصه پدید آمد. هدف این شیوه، اکتشاف معنایی است که ورای لایه های متن نهفته شده است تا بتوان از طریق ساختار و الفاظ خود قرآن و روایات، معنای دقیق و جامع واژه مورد نظر را استخراج نمود. این رویکرد، با روش پیشینیان در چگونگی معناشناسی تفاوت هایی دارد. از مشهورترین این روش ها روش ایزوتسو است که مدل معیار این پژوهش در معناشناسی واژه قرآنی اخبات بوده است. نخست این واژه را از منظر لغوی و سپس معناشناسی بررسی کرده و در چند مرحله آن را تجزیه و تحلیل کرده و از این طریق، جایگاه خاص و ویژه مخبتین را که جزء مومنان حقیقی اند و مقامی برتر از محسنین، متقین، منیبین، خاضعان و خاشعان دارند، نشان داده شده است.   چکیده عربی:لا شک أن الخطوه الأولی صوب الوصول إلی المعارف القرآنیه هی المعرفه الدقیقه لمعنی کلمات القرآن الکریم. و مع شیوع النزعه المعنائیه فی القرون الأخیره فی الدراسات القرآنیه، ظهر منهج حدیث فی هذا الحقل، حیث أن الغرض من هذا المنهج کشف المعنی المختبئ وراء بطون النص ویتم استخراج المعنی الدقیق والشامل للکلمه المقصوده عبر البناء و ألفاظ القرآن والروایات. من الواضح أن هذا الاتجاه یفرق من وجوه عده، عن اتجاه الباحثین القدماء حول کیفیه معرفه المعانی، و من أشهر هذه الاتجاهات اتجاه «إیزوتسو» الذی هو المنهج المعیار فی الدراسه الراهنه، فی معرفه معنی کلمه «الإخبات». قد درسنا، فی البدایه و قبل کل شیء، هذه الکلمه من الناحیه اللغویه ثم المعنائیه و قد عالجناها و ناقشناها فی مراحل عده ثم برهنا عبر هذا الطریق علی المکانه الخاصه والهامه للمخبتین الذین هم من المؤمنین الحقیقیین و أن منزلتهم أسمی من منزله المحسنین والمتقین والمنیبین والخاضعین والخاشعین.

چکیده فارسی:کارکرد متعدد قصه در طول تاریخ بشر، بر هیچ نیک اندیشی پوشیده نیست. قرآن، کتاب آسمانی و هدایت، از کنار سرگذشت پرفراز و نشیب بشر بی تفاوت نگذشته و با گزینش برخی از بهترین قصه های واقعی و تاثیرگذار، تجربه گذشته دنیا را با هدف هدایتگری و پنددهی، در اختیار بشر نهاده است. با آنکه قرآن خود را «حق» خوانده است برخی مانند خلف الله، وقوع خارجی قصص را نفی می کنند و با صرف و حیانی دانستن قصه ها، آن ها را تمثیل و اسطوره می دانند. با وجود نگارش های متعدد در پاسخ به این ادعا، نگارنده با تکیه بر برخی تفاسیر عصری، توانسته است نقطه مرکزی گفتار خلف الله را معین کند و با تبیین تفاوت امروزین قصه و اسطوره با عصر نزول، انگیزه های او را از اسطوره انگاری قصص مشخص سازد. تجمیع آرای خلف الله، بیان ایرادات دیدگاه وی و سپس نقد آن از یافته های نگارنده در مقاله حاضر است که با تاکید بر تفاسیر عصری فراهم گردیده است.   چکیده عربی:لا یخفی علی أحد نأثیر القصه المتعدد طیله حیاه البشر. إن القرآن الکریم باعتبار کونه کتابا للهدایه ما اجتاز طوال حیاه البشر الملیئه بشتی الأحداث والقضایا غافلا، کما أنه اقتنی عددا من أحسن القصص الواقعیه والمؤثره الذی یعطی الإنسان تجربه العالم المنصرمه بغیه هدایته و اعتباره. مع أن القرآن الکریم اعتبر نفسه حقا، نری بعض العلماء کخلف الله، نفی وقوع القصص الخارجی ویظن أن القصص وحیانیه و تمثیل و أسطوره فحسب. وبالرغم من کثافه المؤلفات فی تفنید هذا الادعاء، إلا أن کاتب هذا المقال قد استطاع، مرکزا علی عدد من التفاسیر العصریه، أن یعین النقطه المحوریه فی کلمات خلف الله وضمن بیان الفارق الحدیث للأسطوره والقصه بالنسبه إلی عصر النزول، قد فاز فی تبیین دوافعه من إطلاق الأسطوره علی القصص القرآنیه. و فی نهایه المطاف نشیر إلی أن من حصائل ونتائج الباحث فی هذه الدراسه هی تجمیع رؤی خلف الله و ذکر الإشکالات الوارده علیه و مناقشتها حیث قد تمت هذه مؤکده علی التفاسیر العصریه.

چکیده فارسی:دکتر نصر حامد ابوزید از دگراندیشان دینی است که در زمینه مسائل علوم قرآنی، از جمله پدیده اختلاف قرائات، دیدگاه هایی بعضا متفاوت از آرای پیشینیان عرضه کرده است. این مقاله بر آن است تا با بهره گیری از روش کتابخانه ای و اسنادی و با نگاهی تحلیلی سیر قرائت پژوهی ابوزید را مرور کرده و برخی چالش های موجود در آن را به نقد و ارزیابی بنشیند. وی اختلاف قرائات را در پیوند با سرشت الفاظ قرآن مورد مطالعه قرار داده، توجیه عقلی اختلافات قرائات را در دیدگاه اشاعره مبنی بر حدوث و قدم قرآن و توجیه نقلی آن را در احرف سبعه می جوید و ضمن اعتقاد به جواز قرائت به معنا، تثبیت قرائات را ناشی از دخالت تعصب قرشی می داند. دیدگاه های وی به دلیل تعارضات درون مجموعی و برون مجموعی مخدوش و گاهی نیز برگرفته از آرای مستشرقان است.   چکیده عربی:یعتبر الدکتور نصر حامد أبو زید من العلماء العلمانیین فی مجال الدین الذی فی حقل مباحث العلوم القرآنیه، و من هذه الحقول مسأله اختلاف القراءات حیث أن له رؤی یفرق بعضها عن آراء علماء السالفین. تستهدف الدراسه الراهنه عبر المنهج المکتبی والإسنادی مع نظره تحلیلیه معالجه مسیره دراسه أبو زید فی مجال القراءه و کذلک مناقشه الإشکالیات الموجوده فیها. إن أبا زید درس اختلاف القراءات متعلقه بألفاظ القرآن ویرتأی أن التبریر العقلی لاختلاف القراءات وفقا لاتجاه الأشاعره یبتنی علی حدوث القرآن و قدمه، کما یرتأی أن التبریر النقلی لاختلاف القراءات یقع فی الأحرف السبعه. و یعتقد أبو زید جواز القراءه بالمعنی و یری أن تثبیت القراءات ناجم عن العصبیه القرشیه. والحال أن کل هذه الآراء والاتجاهات مخدوشه و ذلک بسبب التعارضات الداخلیه والخارجیه التی بعضها مستفاده من أقاویل المستشرقین.  

چکیده فارسی:شناخت ادبیات عصر نزول برای فهم قرآن اجتناب ناپذیر است. چه بسا واژگانی که در عصر نزول در معنایی استعمال شده، اما به مرور زمان تحول معنایی یافته اند. یکی از واژه هایی که همواره کار را بر مترجمان قرآن دشوار ساخته، واژه «طاقت» است، به گونه ای که ترجمه های متفاوتی از آن ارائه شده است. دامنه این اختلاف علاوه بر ترجمه تفسیر را هم شامل می شود. در این پژوهش، ضمن بازکاوی آیه صوم به معناشناسی واژه «طاقت» و نقش آن در فهم مراد آیه خواهیم پرداخت.   چکیده عربی:لا شک أن لمعرفه أدب عصر النزول فی فهم القرآن دور بالغ. فإن کثیرا ما استعملت کلمات فی عصر النزول فی معنی لکن تغیرت معانیها عبر مضی الزمن شیئا فشیئا. من الکلمات التی واجه مترجمو القرآن فی ترجمتها للصعوب والمشاکل هی کلمه «الطاقه»، حیث أنهم ذکروا لها ترجمات کثیره ومنوعه، کما تجدر الإشاره إلی أن هذا الخلاف لم ینحصر فی الترجمه بل یشمل التفسیر أیضا. فی دراستنا هذه، إضافه إلی إعاده النظر فی آیه الصوم تطرقنا إلی معرفه معنی کلمه «الطاقه» و دورها فی فهم المراد من الآیه.

چکیده فارسی:خداوند در سوره مبارکه واقعه پس از اینکه انسان ها را به سه دسته «اصحاب المیمنه»، «اصحاب المشئمه» و «سابقون» تقسیم می کند، می فرماید گروه زیادی از سابقون از اولین بوده و اندکی از آن ها را آخرین تشکیل می دهند. تفاسیر به بیان مصداقی این مفاهیم و تبیین اولین و آخرین با معیار زمانی پرداخته اند که لازمه این اقوال تقلیل سابقون در گذر زمان بوده است.در آموزه های قرآنی و روایی، اولین، کسانی هستند که در پرتو ایمان به خدا و توحید، استعداد و ظرفیت های خود را شکوفا کرده و به فعلیت می رسانند، لذا اکثریت سابقون و اصحاب المیمنه را تشکیل می دهند، اما آخرین که اقلیت سابقون را تشکیل می دهند، با اینکه روحیه و ظرفیتی مانند اولین ندارند، لکن دسترسی به مقام سابقون برای آن ها غیر ممکن نیست و می توانند در راستای عبودیت خداوند به این مقام نائل گردند. در این پژوهش، بیان مصداقی این اصطلاحات در آموزه های قرآنی و روایی جهت شناسایی روحیه سابقون مورد بررسی قرار گرفته است.   چکیده عربی:إن الله تبارک و تعالی فی سوره الواقعه المبارکه بعد ما یقسم الإنسان إلی أصناف ثلاثه هی: «أصحاب المیمنه و أصحاب المشئمه والسابقون» یقول سبحانه طائفه وفئه کثیره من الناس تدخل فی الأولین و عدد قلیل وضئیل منهم یدخل فی الآخرین. إن التفاسیر المعروضه لهذه الآیات تطرقت إلی البیان النموذجی لتلک المفاهیم و تبیین الأولین والآخرین مع الضابط الزمنی و لازم هذه الأقوال تقلیل عدد السابقین فی مسیره الزمن.

چکیده فارسی:از دیدگاه امامیه امام معصوم (ع) دانشی الهی دارد، از این رو نقش هدایتگری او ظاهر تا باطن جامعه و همه انسان ها را در برمی گیرد. آیات و روایات علم الهی ائمه(ع) را به روشنی اثبات می کنند. مقاله حاضر یکی از منابع این علم را تحلیل می کند. احادیث، قرآن را از منابع مهم آگاهی و علم گسترده امام بیان کرده اند. ائمه اطهار (ع) آگاهی به حقایق و بطون قرآن را از پیامبر اکرم (ص) فرا گرفته و در کارکردی تبیینی به تفسیر و تحلیل آموزه های قرآنی پرداخته اند. بنابراین امام (ع) فصل الخطاب اختلافات و بازگوکننده تعالیم نبوی است. با این همه، درک حقایق قرآن مجاری گوناگونی دارد که خداوند به دلیل جایگاهی که برای امام مقرر کرده است، او را از آن بهره مند می سازد.   چکیده عربی:مع لفت النظر إلی دور الإمام (ع) فی الهدایه عند الشیعه، الهدایه التی تشمل ظاهر المجتمع و باطنه. البشر له علاقه قدسیه بالله ویطلع علی العلم الإلهی. و مرتبه هذا العلم أسمی و أعلی من العلم العادی وله مجاری و مبادئ خاصه وإلهیه. کما أن الآیات والروایات موعزه إلی ذلک وتثبت أن علم الإمام ‰(ع) متصل بالله سبحانه و تعالی. المقاله الحالیه تستهدف و عبر استخدام منهج مکتبی واتجاه تحلیلی دراسه أحد مجاری علم الإمام (ع). اعتبرت الأحادیث القرآن کأحد المناشئ الهامه والواسعه لعلم الإمام (ع)‰. فعلیه نظرا إلی إرشادات الآیات والروایات، أن الأئمه المعصومین (ع) أخذوا علمهم بالحقائق و بطون القرآن من منهل علم الرسول (ص)، وعلیه دور الإمام ‰ بالنسبه لهذه العلوم هی دور تبیینی و تفسیری، فالإمام هو الضابط والمیزان فی حل الخلافات و ظهور الحقائق والعلوم النقلیه من ناحیه النبی (ص). من الواضح أن الوصول إلی حقائق القرآن له مجاری شتی وکثیره فیطلع الإمام، اعتبارا إلی مکانته الرفیعه، علی هذه الحقائق والمبادئ.