مجله علمی کشاورزی
سال:1381 | دوره:25 | شماره:1 |تعداد مقالات:13

پژوهش هایی بمنظور تکثیر سیرچه های حاصل از کشت بافت در لوله (In vitro) رقم سفید شمال بطریقه کشت نوک ساقه (Shoot tip) و کالوس (Callus) انجام گرفت. در این بررسی ریزنمونه هایی از طبق، انتهای ساقه، طبق بهمراه انتهای ساقه و انتهای ریشه پس از ضدعفونی در محیط کشت MS همراه با اکسین های مختلف 2, 4-D) و NAA و (IAA و کنتین (Kinetin) کشت گردید.مناسبترین ماده ضدعفونی کننده ریزنمونه ها، وایتکس با ماده موثر 1.5 درصد هیپوکلرید سدیم برای مدت 30 دقیقه و سپس شستشو با الکل اتانول 60 درصد بمدت ده دقیقه بدست آمد. بالاترین درصد کالوس در محیط MS با یک میلی گرم در لیتر IAA و یک میلی گرم در لیتر 2, 4-D در تاریکی دایم تشکیل گردید. همچنین بیشترین افزایش وزن کالوس برای ریزنمونه طبق در محیط MS حاوی 2 میلی گرم در لیتر IAA و 0.5 میلی گرم در لیتر 2, 4-D و یک میلی گرم در لیتر کنتین و برای ریزنمونه انتهای ساقه در محیط MS همراه با یک میلی گرم در لیتر IAA و 0.5 میلی گرم در لیتر 2, 4-D و در 16 ساعت نور ) لوکس( بدست آمد. بیشترین درصد کالوس جنین زا و تمایزیابی و تولید ریشه بوسیله کاشت کالوس حاصل از ریزنمونه طبق که به محیط MS با یک میلی گرم در لیتر IAA و یک میلی گرم در لیتر کنیتن منتقل شده بود، مشاهده شد. سلول های تمایز یافته در رقم سیر مورد آزمایش )سفید شمال( ابتدا تولید ریشه کردند.

دینامیسم فصلی جمعیت مگس سفید پنبه، Bemisia tabaci (Gennadius) و دو پارازیتوئید آن، Eretmocerus mundus (Merect) و Encarsia lutea (Masi) در طی سالهای 1379 و 1380 روی بادمجان )واریته(black beauty در اهواز مورد مطالعه قرار گرفت. مراحل مختلف رشدی مگس سفید پنبه )تخم، لاروسن یک تا سه، لاروسن چهار بالغ( نخست در اواسط اردیبهشت ماه دیده شدند. بتدریج جمیعت آنها در خرداد افزایش یافته و اوج جمعیت در اواسط تیر ماه (1379) و اوایل تیر ماه (1380) بود. بعد از این مرحله جمعیت به شدت کاهش یافته و در شهریور ماه در سطح بسیار پایینی فعالیت داشت. لاروهای سنین چهار پارازیته شده بوسیله E. mundus و E. lutea از اواسط اردیبهشت ماه ظاهر شدند. سپس جمعیت آنها بتدریج افزایش یافته و اوج جمعیت این دو پارازیتوئید در سالهای 1379 و 1380 به ترتیب در اواخر مرداد و اواسط تیر ماه بود. بعد از این تاریخ جمعیت آنها به شدت کاهش یافت. متوسط میزان پارازیتیسم و E. mundus و E. lutea به ترتیب 24% و 5% سال )سال (1379 و 33% و 13% )سال (1380 بود. جمعیت لاروهای سنین چهار پارازیته شده بوسیله E. mundus به طور متوسط 4.5 برابر )سال (1379 و 6.9 برابر )سال (1380- جمعیت لاروهای سن چهار پارازیته شده بوسیله E. lutea بود. روند تغییرات جمعیت این دو پارازیتوئید نشان می دهد که دینامیسم جمعیت این دو پارازیتوئید وابسته به تراکم میزبان (B. tabaci) می باشد. توزیع عمودی جمعیت مراحل مختلف رشدی مگس سفید پنبه و همچنین لاروهای پارازیته شده بوسیله این دو پارازیتوئید درون بوته بادمجان یکسان نیست. به طور کلی بالاترین تراکم تخم، لارو - سن یک تا سه، لارو - سن چهار و بالغین B. tabaci عمدتا روی ثلث میانی و پایینی بوته بادمجان متمرکز بود. در حالیکه حداکثر توزیع عمودی جمعیت لاروهای سن چهار پارازیته شده بوسیله E. mundus و E. lutea در ثلث میانی بوته بادمجان می باشد.

در این تحقیق میزان تاثیر گیاهان بومی نظیر درختان گز رودخانه ای و پده بر پایداری سواحل رودخانه کارون، به منظور بررسی امکان استفاده از آنها در فعالیت های بیوتکنیکی و با استفاده از عملیات ژئومتری مورد مطالعه قرار گرفت. بدین ترتیب که نحوه توزیع و سایر خصوصیات ریشه های این درختان در بازه ای از ساحل کارون جمع آوری گردید. با بکاربردن برنامه رایانه ای نسبت سطح ریشه به سطح برش، در هر عمق و در هر فاصله از محل ساقه محاسبه شد. با انجام آزمایش مقاومت کششی روی هر ریشه، حداکثر نیروی کششی به صورت رابطه ای از قطر ریشه استخراج و بر اساس این نتایج میزان افزایش مقاومت برشی برای درختان در اعماق مختلف با استفاده از رابطه بارکر محاسبه گردید. نتایج نشان می دهد که میزان مقاومت برشی خاک در اثر وجود ریشه درخت با عمق ابتدا افزایش و سپس کاهش می یابد. درختان گز بعلت داشتن تراکم ریشه بیشتر تا عمق 40 سانتیمتری تاثیر بیشتری نسبت به ریشه درختان پده دارند، و در اعماق پایینتر ریشه درخت پده تاثیر بیشتری دارد. از این نتایج می توان در محاسبه پایداری سواحل استفاده نمود.

به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف نیتروژن و تراکم مطلوب بوته کلزا رقم PF7045 بر عملکرد دانه، آزمایشی در سال زراعی 79-1378، در مزرعه تحقیقاتی مجتمع عالی آموزشی و پژوهشی کشاورزی رامین، دانشگاه شهید چمران اهواز، اجرا گردید. آزمایش در قالب طرح کرتهای خرد شده با پایه بلوکهای کامل تصادفی با 4 تکرار انجام گردید. تیمارهای اصلی شامل پنج سطح کود نیتروژن N1=45، N2=90، N3=135، N4=180 و N5=225 )کیلوگرم نیتروژن در هکتار( و تیمارهای فرعی شامل 3 سطح تراکم بوته D1=50، D2=70 و D3=90 )بوته در مترمربع( بودند. نتایج نشان داد که با افزایش کاربرد کود نیتروژنه تا سطح 225 کیلوگرم نیتروژن در هکتار عملکرد دانه )2980.9 کیلوگرم در هکتار( به طور معنی داری افزایش یافت. از طرفی عملکرد دانه به طور معنی داری تحت تاثیر افزایش تراکم بوته قرار گرفت. بنحوی که حداکثر عملکرد دانه )2796.4 کیلوگرم در هکتار( در تراکم 90 بوته در مترمربع به دست آمد. اثرات متقابل نیتروژن و تراکم بوته بر عملکرد دانه نیز معنی دار بود. بطوری که حداکثر عملکرد دانه از تراکم 90 بوته در مترمربع و با کاربرد 225 کیلوگرم نیتروژن در هکتار با میانگین 3301.0 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. این یافته بیانگر آن است که واکنش کلزا نسبت به تغییرات تراکم بوته با تغییر مقدار کاربرد نیتروژن تغییر می کند. در بین اجزای عملکرد دانه تعداد خورجین در واحد سطح و تعداد دانه در خورجین به ترتیب حساسیت بیشتری نسبت به نیتروژن و تراکم بوته نشان دادند. بنحوی که تعداد خورجین با افزایش نیتروژن و تراکم افزایش نشان داد، در حالی که تعداد دانه در خورجین کاهش داشت. وزن هزار دانه با افزایش نیتروژن روند افزایشی و با افزایشی و با افزایش تراکم بوته روند کاهشی را نشان داد. بیشترین درصد روغن دانه از تیمار با 45 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تراکم 50 بوته در مترمربع با میانگین 45.09 درصد و کمترین آن از تیمار با 135 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تراکم 50 بوته در مترمربع با میانگین 40 درصد بدست آمد. نتایج بدست آمده بیانگر آن است که درصد روغن دانه نسبت به تغییرات مقدار نیتروژن و تراکم بوته عکس العمل نشان می دهد. اما تغییرات درصد روغن دانه به مقدار زیادی بستگی به سطح نیتروژن کاربردی دارد.

در این تحقیق 8 شرکت خدمات مکانیزه موجود در شهرستان اهواز از نظر تاثیر آنها بر توسعه کمی مکانیزاسیون و حل مشکل تامین ماشینهای کشاورزی )هدف اول از تاسیس این شرکتها(، تاثیر آنها در ایجاد تعادل در نرخ اجاره بها ماشینها )هدف دوم از تاسیس( و نیز تاثیر این شرکتها بر اشاعه تکنولوژی جدید و متناسب )هدف سوم از تاسیس( بصورت میدانی )مطالعه میدانی( مورد بررسی قرار گرفتند. این بررسی نشان می دهد که فلسفه وجودی و وجود تئوریکی این شرکتها با توجه به ضعف اساسی در بکارگیری تکنولوژی متناسب غیر مرسوم که درجه مکانیزاسیون عملیات مختلف آن در منطقه حدود 5 درصد و حداکثر 10 درصد می باشد و نیز با توجه به اکتفا کردن کشاورزان محلی به تکنولوژی و عملیات مرسوم و سنتی، بسیار ضروری است. اما با وجود این ضرورت اساسی، عواملی همچون بی تجربگی، ضعف مدیریتی و عدم نگرش حرفه ای به شرکت از طرف اعضا، این شرکتها را از نظر کارکرد کمی، پایین تر از تشکل های خصوصی ارایه دهنده خدمات ماشینی در منطقه قرار داده است. به عبارتی این شرکتها در برآورد هدف اول به نسبت امکانات خود ضعیف عمل کرده اند. همچنین بعلت ضعف موجود در پشتیبانی و تشویق این شرکتها بعد از تاسیس و نیز بعلت ضعف نظارت بر این شرکتها عملا این شرکتها به هدف دوم از تاسیس خود نرسیده اند. البته این شرکتها در برآورد هدف سوم خود آنهم بعلت وجود طرح محوری گندم در منطقه و مسایل و برنامه های خاص ترویجی و تشویقی این طرح، نسبتا موفق بوده اند. بهرحال پیشنهاد می شود که ضمن ارج نهادن به این شرکتها و افزایش کمی آنها در جهت اشاعه تکنولوژی مناسب و غیر مرسوم، توجه به برنامه های آموزشی و نیز اعمال ضرایب تشویقی و حمایتی در کنار نظارت موثر بر آنها نیز مدنظر قرار گیرد.

به منظور تعیین مناسبترین تراکم بوته و ارزیابی امکان کشت مخلوط دو هیبرید ذرت در منطقه دزفول، آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار طی سال 1378 اجرا شد. فاکتور تراکم بوته با چهار سطح 65، 75، 85 و 95 هزار بوته در هکتار در ترکیب با کشت خالص دو هیبرید SC704 و SC711 همراه با سه نسبت مخلوط  (SC711)1: 3 (SC704)، 2 (SC711): 2 (SC704)، 3 (SC711): 1 (SC704) در مجموع بیست تیمار آزمایشی را تشکیل دادند. جهت ارزیابی میزان مطلوبیت کشت مخلوط شاخصهای زراعی و رقابتی اندازه گیری و بر اساس مدل عکس عملکرد، اطلاعات جمع آوری شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که کشت مخلوط هیبریدهای ذرت و افزایش سهم هیبرید SC711 موجب کاهش فاصله زمانی بین ظهور اندامهای، زایشی نر و ماده با حداقل 5.97 روز در نسبت مخلوط 3 (SC711): 1 (SC704)، افزایش زوایای برگی و افقی تر شدن توزیع فضایی برگ شد. عملکرد دانه در کشت خالص هیبرید SC704 )7860 کیلوگرم در هکتار( و نسبت مخلوط  (SC711)1: 3 (SC704) )7842 کیلوگرم در هکتار( بالاترین مقدار را به خود اختصاص داد و با افزایش سهم هیبرید SC711 به بیش از یک چهارم ترکیب مخلوط از عملکرد دانه در واحد سطح کاسته شد. شاخصهای زراعی و رقابتی اندازه گیری شده جهت ارزیابی کشت مخلوط هیبریدها نشان دادند که ترکیب تیماری نسبت مخلوط 3 (SC711): 1 (SC704) با تراکم 85 هزار بوته در هکتار به دلیل حصول نسبت برابری زمین معادل 1.214، 21.5 درصد افزایش مجموع عملکرد نسبی، بیشترین قابلیت رقابتی مشابه اجزای مخلوط، کمترین کاهش عملکرد تک بوته در مقایسه با کشت خالص و حصول حداکثر عملکرد تک بوته؛ مناسبترین ترکیب تیماری بود. برآورد شاخصهای رقابت نسبی و تمایز آشیان اکولوژیک نشان داد که میزان رقابت دورن واریته ای نسبت به رقابت برون واریته ای در هیبرید SC711 بیش از هیبرید SC704 بود و در نهایت، وجود حدود 8 درصد تمایز آشیان اکولوژیک بین هیبریدهای مورد مطالعه، برتری کشت مخلوط هیبریدها را نسبت به سیستم تک کشتی آنها نشان داد.

نیشکر گیاهی است که به شوری خاک حساس می باشد و جهت کشت این گیاه در اراضی شور و سدیمی مانند جنوب خوزستان، انجام عملیات اصلاح خاک ضروری است. روش متداول برای نیل به این هدف، آبشویی با استفاده از آب رودخانه های محلی )کارون( است که اغلب نتیجه مطلوبی در پی دارد. اما گاهی پس از انجام آبشویی، لکه های قهوه ای رنگ در سطح مزارع پدیدار می شود. خاک این لکه ها فوق العاده شور و سدیمی است و رشد نیشکر در این لکه ها یا محدود شده و یا اصلا صورت نمی گیرد. هدف این تحقیق بررسی امکان اصلاح خاک لکه ها، با استفاده از یک مدل فیزیکی است که در آن ضریب آبگذری خاک، با بهم زدن ساختمان فیزیکی آن افزایش یافته و شوری آب آبشویی با افزودن آب شور و گچ بالا رود تا پایداری ساختمان خاک در هنگام آبشویی تضمین شود. تیمارهای مختلف آبشویی با آب کارون (EC=2 dS/m)، آب شور (EC=10 dS/m) + آب کارون و گچ به میزان پنج تن در هکتار + آب کارون در یک مدل فیزیکی اعمال شده اند. همزمان با انجام آبشویی، پارامترهایی همچون قابلیت هدایت الکتریکی و نسب جذب سدیم زه آب و نیز ضریب آبگذاری خاک تعیین شد. تجزیه و تحلیل آماری داده ها در قالب طرح کرتهای دوبار خرد شده صورت پذیرفت. نتایج نشان می دهند که ضریب آبگذری خاک در مناطق لکه دار تفاوت معنی داری )در سطح یک درصد( با ضریب آبگذری مناطق سالم )فاقد لکه( دارد. علت این امر می تواند بر اثر متفاوت بودن جرم مخصوص ظاهری خاک در دو محل یاد شده باشد. علیرغم این تفاوت، شوری زدایی و سدیم زدایی خاک لکه های قهوه ای با استفاده از مدل فیزیکی و آبشویی با آب کارون به نحو مطلوبی انجام گردید. بنابراین نتایج نشان میدهند با افزایش ضریب آبگذاری خاک این لکه ها حتی با آب کارون قابلیت اصلاح در مدل فیزیکی بکار رفته را داشته اند. ولی در مزرعه بدلیل کم بودن ضریب آبگذری و عدم تخلیه زه آب توسط زهکشهای از وقوع این فرآیند جلوگیری می شود. با انجام عملیات فیزیکی )زیر شکنی( احتمال بهبود وضعیت ضریب آبگذری خاک و در نتیجه شوری زدایی و سدیم زدایی خاک )بشرط عملکرد درست زهکشها( وجود دارد.

به منظور بررسی و مقایسه معادله های شوری زدایی بدست آمده از استوانه های نفوذسنج با معادله های شوری زدایی بدست آمده در شرایط مزرعه، در تابستان سال 1376 آزمایش های شوری زدایی در سطح حدود 20 هکتار اراضی آزمایشی مجتمع عالی آموزشی و پژوهشی کشاورزی ملاثانی انجام گردید و سپس نتایج حاصل با معادله شوری زدایی سری خاک ملاثانی و معادله ترکیبی شوری زدایی حاصل از تلفیق ده سری خاک منطقه شمال اهواز )شرق و غرب(، که با استفاده از استوانه های نفوذسنج بدست آمده بود، مقایسه گردید. نتایج بدست آمده نشان می دهد که برای شستشو حدود 75 درصد املاح از هر واحد عمق خاک به 0.20، 0.50 و 0.98، و برای شستشوی حدود 85 درصد املاح به 0.60، 1.06 و 1.34 واحد عمق آب به ترتیب با معادله های شوری زدایی سری خاک ملاثانی، ترکیبی شمال اهواز )بدست آمده از استوانه های نفوذسنج( و معادله ترکیبی مزرعه آزمایشی نیاز است. در نتیجه مقدار آب خالص مصرفی در شرایط مزرعه بیش از مقدار آب محاسبه شده از معادله های مستخرجه از نتایج شستشوی املاح در استوانه های نفوذسنج می باشد. لیکن این اختلاف برای هر دو معادله یکسان نبوده و نتایج معادله ترکیبی شمال اهواز به نتایج مزرعه ای نزدیک تر است. بنابراین پیشنهاد می گردد که در منطقه ملاثانی نیز برای برآورد مقدار آب مورد نیاز شستشوی املاح، از معادله ترکیبی شمال اهواز و یا معادله ترکیبی مزرعه آزمایشی استفاده شود.

در این بررسی بر اساس مشاهدات صحرایی و با بهره جستن از اطلاعات بوم شناختی مربوط به گیاهان میزبان زنگها سعی شده است اطلاعاتی در مورد بوم شناسی زنگها در ایران ارایه شود. در این خصوص پراکنش جنسهای قارچهای راسته Uredinales در استانهای زیستی 9 گانه ایران بررسی می شود. اطلاعاتی در مورد زنگهای گیاهان شورپسند ایران که جزیی از فلور مناطق شوره زار می باشد ارایه می شود. با توجه به اینکه توپوگرافی یکی از قطعی ترین فاکتورهای بوم شناختی می باشد بتفضیل در مورد نقش توپوگرافی در پراکنش زنگها در ایران بحث و مثالهایی در این زمینه ارایه می گردد. همچنین سیکل زندگی و فنولوژی زنگها از دیدگاه بوم شناسی قارچها مورد بررسی قرار گرفته و در مورد ریتم فنولوژیک یک گونه Tranzchelia discolor در استان زیستی خزری بحث می شود. بعلاوه راجع به وجود تنوع در ریتم فنولوژیک جمعیتهای این گونه روی میزبانهای مختلف آن اطلاعاتی ارایه می شود. تاثیر برخی فاکتورهای محیطی روی پراکندگی زنگها در ایران مورد بحث قررا گرفته و بر این اساس مثالهایی از زنگهای رطوبت دوست و مقاوم به خشکی و زنگهای سردسیری و گرمسیری ذکر می گردد. همچنین در ارتباط با فراوانی بوم شناختی زنگها و دامنه زیستگاههای آنها در ایران، گونه های زنگ با دامنه محدود پراکنش و گونه های با دامنه وسیع پراکنش با ذکر مثالهایی تعریف می شوند. در مورد ارتباط میزبان و زنگ، گیاهان میزبان متوازی (collateral host) برای برخی زنگها در ایران معرفی می شوند و به اجمال راجع به تاثیرات زنگها روی گیاهان میزبانشان صحبت می شود.