پژوهش های مالی و رفتاری در حسابداری
سال:1400 | دوره:1 | شماره:2 (پیاپی 2) |تعداد مقالات:7

یکی از چالش برانگیزترین مشاهدات در بازارهای مالی در سال های اخیر، رفتارهای توده وار و عکس العمل بیش از اندازه سرمایه گذاران و در نتیجه تصمیم گیری غیر عقلائی است. در حوزه مالی رفتاری ویژگیهای روانشناختی سرمایه گذاران یکی ازمهمترین عوامل موثر بر تصمیم گیری سرمایه گذاران و رفتار توده وار آنان شناخته شده است. در این پژوهش به بررسی تأثیر ویژگی های شخصیتی و انگیزه فردی بر تمایل رفتار تودهوار سرمایهگذاران با نقش تعدیلی تجربه و دانش مالی در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته شده است. قلمرو زمانی مطالعه حاضر شش ماه اول سال 1400 می باشد. جامعه آماری تحقیق حاضر، کلیه ی سرمایهگذاران در بورس اوراق بهادار تهران در نظر گرفته شد و بر اساس روش نمونهگیری دردسترس و طبق جدول مورگان، حجم نمونه آماری برابر با 322 نفر انتخاب شد و پرسشنامه بین آن ها توزیع گردید. متغیر تیپ های شخصیتی براساس نظریه هورنای، سازگار، پرخاشگر و جدی و متغیر انگیزه فردی، عوامل احساسی، قابلیت شناختی و عوامل اجتماعی در نظر گرفته شدند. داده ها با استفاده از شاخص های آمار توصیفی و تحلیل استنباطی در قالب فرضیه های پژوهش تجزیه و تحلیل شد. نتایج پژوهش حاکی از وجود ارتباط معنیدار میان تمامی متغیرهای ویژگیهای شخصیتی با رفتار تودهوار بوده است. همچنین سرمایهگذاران با تیپ شخصیتی سازگار یا مطیع بیشتر تحت تأثیر رفتار توده وار قرار می گیرند. نتایج نشان داد دو متغیر تجربه و دانش مالی نیز بر ارتباط بین تیپ های شخصیتی و عوامل انگیزشی با رفتار تودهوار تأثیر معناداری دارند.

هدف این پژوهش، بررسی تاثیر راهبردهای یادگیری خودکنترلی وینشتاین و هیوم بر ارزیابی ریسک تقلب مالی می باشد. راهبردهای یادگیری خودکنترلی به هرگونه تلاش های روانی در کنترل فرایندها، کارکردها و وضعیت درونی فرد گفته می شود که یادگیرنده در هنگام یادگیری مورد استفاده قرار می دهد و هدف آن یاری رساندن در فراگیری، سازمان دهی، ذخیره دانش ها و مهارت ها و همچنین سهولت بهره برداری از آن ها در آینده است. راهبردهای یادگیری خودکنترلی وینشتاین و هیوم شامل راهبردهای خودکنترلی تمرین ذهنی، توسعه معنایی و سازمان دهی است. نمونه آماری پژوهش شامل 519 نفر حسابرسان ش‍ اغل در موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران و سازمان حسابرسی در سال 1400 است که با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. روش پژوهش توصیفی-پیمایشی و ابزار مورد استفاده در پژوهش، پرسشنامه استاندارد می باشد. به منظور تجزیه و تحلیل آماری داده ها و آزمون فرضیه ها، از مدل سازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار لیزرل بهره گیری شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که بین راهبردهای یادگیری خودکنترلی حسابرسان به روش وینشتاین و هیوم و ارزیابی ریسک تقلب مالی رابطه معنی داری وجود دارد. همچنین راهبردهای یادگیری خودکنترلی تمرین ذهنی، توسعه معنایی و سازمان دهی به ترتیب بیشترین تأثیر را بر ارزیابی ریسک تقلب مالی دارند.

مسئولیت اجتماعی شرکت ها، عامل اساسی بقای هر سازمان است. شرکت ها مسئولیت پذیری اجتماعی را نوعی استراتژی تجاری می بینند، که باعث افزایش اعتبار آنها در بازارهای رقابتی می شود و همچنین سهم آن ها را در بازار فزونی می بخشد. ریسک نقدشوندگی و شیوه مدیریت آن به یکی از مهمترین مباحث موجود در سازمان ها تبدیل شده است. تاثیرات بالقوه ای که این شاخه از ریسک می تواند بر عملکرد شرکتها داشته باشد، گاه به حدی گسترده است که به ورشکستگی واحدهای مزبور می انجامد. پژوهش حاضر به بررسی رابطه ی بین مسئولیت اجتماعی شرکت ها، ریسک نقدشوندگی سهام و نوسانات بازده سهام در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1394 تا 1398 پرداخته است. نمونه گیری با استفاده از روش حذفی نظام مند انجام گرفته است ونمونه انتخابی شامل 140 شرکت می باشد و مدل مورد استفاده در تحقیق به پیروی از مطالعه بچتی و همکاران (2015) است. نتایج تحقیق نشان می دهد متغیر ریسک نقد شوندگی بر نوسانات بازده سهام دارای تاثیر مثبت و معنا دار می باشد. بدین معنا که با افزایش ریسک نقد شوندگی میزان نوسانات بازده سهام نیز افزایش می یابد. تاثیر متغیر مسئولیت اجتماعی بر نوسانات بازده سهام منفی ومعنادار می باشد. رشد سالانه فروش، اندازه شرکت ودارایی ثابت مشهود بر نوسانات بازده سهام دارای تاثیر منفی و معنا دار می باشند. با توجه به نتایج هر دو فرضیه تحقیق در سطح اطمینان 95 درصد تایید می شود.

تیپ شناسی شخصیتی از موضوعات بحث برانگیز روانشناسی است که بر اساس آن می توان نقشی فرد در محیط کار را شناسایی و افراد را منطبق با ویژگی های شخصیتی شان به کار گماشت. امروزه، عدم توجه به این مسئله، چالش هایی در سازمانها ایجاد نموده است. در این پژوهش، به کمک مدل تیپ شناسی فریدمن و روزنمن تلاش گردید تاثیر 4 نوع تیپ های شخصیتی A، B، C و D ماموران مالیاتی بر شناسایی و وصول مالیات در سال 1399 مورد بررسی قرار گیرد. برای این منظور داده های مورد نیاز از طریق 5 دسته پرسشنامه تکمیل شده به وسیله کلیه ماموران مالیاتی اداره کل امور مالیاتی استان چهارمحال و بختیاری که 250 نفر بودند، جمع آوری و در نهایت داده های مربوط به نمونه 115 نفری با استفاده از مدل لنیس و ریچاردسون ( 2011) و استیجورس و نیسکانن (2011)، تجزیه و تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان داد که بین نوع تیپ شخصیتی ماموران مالیاتی و تشخیص و وصول مالیات ارتباط معنادار وجود دارد. بر اساس یافته های پژوهش، با توجه به اینکه تصمیم گیری درباره انتخاب شغل و حرفه، یکی از مهمترین و سرنوشت سازترین موضوعات در زندگی هر فرد به حساب می آید و از آنجا که هر فرد تیپ شخصیتی منحصر بفرد دارد، لذا برای آشنایی با ابعاد مختلف وجود آدمی و حفظ و تامین بهداشت روانی در افراد و در نهایت تحقق بهینه اهداف سازمانی، در نظر گرفتن تیپ شخصیتی پرسنل امری لا زم و ضروری است که باید توسط مدیران مورد توجه ویژه قرار گیرد.

بیان توصیفی صورتهای مالی بدلیل توانایی در بیان مثبت یا منفی اخبار و اطلاعات و نهایتاً اثرگذاری بر استفاده کنندگان، می تواند بسیار با اهمیت باشد. مدیران می توانند با استفاده از مدیریت لحن نوشتار، ادراک استفاده کنندگان از گزارش های توضیحی را منحرف نمایند. براین اساس هدف این پژوهش بررسی تاثیر بیش اطمینانی مدیران بر لحن گزارشگری مالی است. بدین منظور، نمونه ای متشکل از 129 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1392 تا 1398 بررسی شدند. دراین پژوهش، بیش اطمینانی مدیران برحسب سه روش مخارج سرمایه ای، سرمایه گذاری بیش از حد و نسبت بدهی سنجیده شده و فرضیه های پژوهش با استفاده از داده های ترکیبی و به کارگیری رگرسیون چندگانه در نرم افزارهای استتا و ایویوز آزمون شدند. یافته های حاصل از آزمون فرضیه های پژوهش نشان می دهد، بیش اطمینانی مدیران وقتی بصورت سرمایه گذاری بیش از حد و افزایش مخارج سرمایه ای باشد، رابطه مثبت و معناداری با بکارگیری واژگان مثبت در صورتهای مالی دارد. لذا در این حالت با توجه به بیش اطمینانی و خوش بینی مدیر، لحن ساده و غیر منتظره گزارشگری مالی از واژگان مثبت بیشتری برخودار بوده و خوشبینانه می شود. اما در صورتی که رفتار بیش اطمینانی مدیر بصورت افزایش میزان بدهی ها و دریافت تسهیلات بانکی بروز کند، رابطه منفی و معناداری با لحن ساده و غیرمنتظره گزارشگری مالی دارد. لذا در این حالت با توجه به افزایش ریسک مالی شرکت، بکارگیری واژگان مثبت در گزارشگری مالی کمتر می شود.

لازمه موفقیت و عملکرد مناسب شرکت ها، وجود ساختار حاکمیت شرکتی قوی برای نظارت بهتر بر مدیریت و استفاده از محافظه کاری جهت بهبود عملکرد مالی است. هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر حاکمیت شرکتی و ارتباطات سیاسی بر محافظه کاری حسابداری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. نمونه آماری پژوهش به روش حذف سیستماتیک، از میان شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازده زمانی 1390 تا 1398 که حجم آن 140 شرکت می باشد، انتخاب شده است. همچنین، برای آزمون فرضیه ها ی پژوهش از روش رگرسیون داده های ترکیبی بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه های پژوهش حاکی از آن بود که اندازه هیئت مدیره تأثیر مثبت و معناداری بر محافظه کاری حسابداری ندارد. استقلال هیئت مدیره، کیفیت حسابرسی و مالکیت مدیریتی تأثیر مثبت و معناداری بر محافظه کاری حسابداری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران دارند. همچنین، نتایج نشان داد مالکیت دولتی و روابط سیاسی تأثیر منفی و معناداری بر محافظه کاری حسابداری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران دارند.

تورش های رفتاری می توانند در فرایند تصمیم گیری مدیران اختلال ایجاد کرده و به نتایجی پایین تر از سطح بهینه منجر شوند لذا در این مطالعه به بررسی تأثیر ویژگی های فردی مدیران مالی و مشخصات شرکت ها بر عملکرد مالی شرکت-های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از طریق نقش تعدیل گر تورش های رفتاری پرداخته شد. برای این منظور، جامعه آماری مشتمل بر مدیران مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بوده و جهت تعیین حجم نمونه و روش نمونه گیری به ترتیب از فرمول کوکران (421 نفر) و روش در دسترس استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها نیز از مدل معادلات ساختاری به روش حداقل مربعات جزئی (PLS) استفاده شد. نتایج نشان داد که: الف) «ویژگی های فردی مدیران مالی» از تأثیر معنادار مثبتی بر عملکرد مالی شرکت های مورد بررسی برخوردار می باشد. ب) «مشخصات شرکت ها» از تأثیر معنادار مثبتی بر عملکرد مالی شرکت های مورد بررسی برخوردار می باشد. ج) با وارد کردن «تورش های رفتاری» به عنوان متغیر تعدیل گر از شدت تأثیر مثبت ویژگی های فردی مدیران و مشخصات شرکت ها بر عملکرد مالی شرکت های مورد بررسی کاسته می شود. در نهایت، باتوجه به تأثیر معنادار و معکوس تورش های رفتاری مدیران مالی بر عملکرد مالی شرکت ها، به مدیران مالی پیشنهاد شد تورش های رفتاری خود را از طریق مشاوره با خبرگان و همچنین، شرکت در دوره های آموزشی کوتاه و بلندمدت تعدیل کنند.