چکیده فارسی:این نوشتار سعی در بازنگری و تقویت جایگاه «ریاضت نفس» در نظام تربیتی و اخلاقی اسلام دارد، ریاضت، روح انسان را «قوت» و «خضوع» می بخشد و این دو خصلت، ضامن موفقیت در همه عرصه ها اعم از فردی و اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، دنیوی و اخروی هستند، ریاضت به دو قسم اختیاری و غیر اختیاری قابل تقسیم است که تمام تکالیف شرعی در قسم اختیاری جای گرفته و مقصود از ریاضت غیر اختیاری، ابتلائات و امتحانات الهی است، این دو قسم، مکمل یکدیگر در فرآیند تربیت انسانند و با فلسفه خلقت انسان گره خورده اند، فلسفه تبعید انسان به محنت کده دنیا، اشرفیت نفس او در میان سایر مخلوقات بود که او را در معرض خطرناک ترین رذیلت اخلاقی یعنی غرور و تکبر قرار داد، از آنجا که علاج هر رذیلتی با ضد آن است، ریاضت تنها مسیری بود که نه تنها انسان را از رذیلت تکبر پیراست بلکه او را به زیباترین فضیلت اخلاقی یعنی محبت و عشق الهی نیز بیاراست.
چکیده عربی:ملخّص البحث: الریاضة الروحیّة وهی من المفاهیم التی تُبحث فی العرفان، لها مسار مختلف فی النصوص الدینیة وخاصة فی الآیات والأحادیث الشریفة. وفقاً لما تفید به المعارف الإسلامیة فإنّ الریاضة تؤدی إلی صقل الروح وصلابتها وخضاعها، وهاتان المیزتان کفیلتان بضمان النجاح والتفوّق فی جمیع المیادین، الفردیة، والاجتماعیة، والاقتصادیة، والسیاسیة، الدنیویة، والاخرویة. تُقسم الریاضة إلی قسمین: اختیاری، وغیر اختیاری. التکالیف الشرعیة تدخل کلّها فی القسم الاختیاری. والمقصود من الریاضة غیر الاختیاریة الابتلاءات والاختبارات الإلهیة. وهذان القسمان یکمل احدهما الآخر فی عمریة تربیة الإنسان، ویتداخلان مع فلسفة تربیة الإنسان ویرتبطان معها. طرد الإنسان إلی دار المحن الدنیویة، دفع بنفسه الاشرف من بین سائر المخلوقات إلی أن تجعله عرضة لأخطر الرذائل الأخلاقیة، وهما الغرور والتکبّر. وبما أنّ علاج کل رذیلة بما هو ضدّها، فإنّ الریاضة هی المسار الوحید التی تطهر الإنسان من رذیلة التکبر، ولیس هذا فحسب بل تجعله یقترن بأجمل الفضائل الأخلاقیة، أی المحبة والعشق الإلهی.