معرفت ادیان
سال:1395 | دوره:7 | شماره:4 (پیاپی 28) |تعداد مقالات:8

چکیده فارسی:«اهل کتاب» به عنوان پیروان ادیان الهی پیش از اسلام، رفتار ثابتی در برخورد با مسلمانان نداشتند. هرچند دست کم گروهی از آنان، با ابراز دشمنی نسبت به مسلمانان، هجمه های گوناگونی را بر آنان وارد کردند که تهاجم اقتصادی یکی از آنهاست. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، به بررسی تهاجم اقتصادی اهل کتاب بر اسلام پرداخته، نشان می دهد که اسلام در برابر این هجمه ها با اتخاذ رویکردها، روش ها و ابزارهای موثر، واکنش های لازم را از خود نشان داده، و با رصد دقیق و کنترل اوضاع اهل کتاب و مسلمانان، گام های موثری برای کاهش خطرات این تهاجم ها برداشته است. قرآن، و سیره معصومان علیهم السلام، هدایت فکری و عملی مسلمانان، را در حفظ امنیت اقتصادی و صیانت از اقتدار همه جانبه جامعه اسلامی بر عهده داشتند. توجه به سلامت اقتصاد داخلی، قطع وابستگی به بیگانگان، کنترل امور اقتصادی اهل کتاب و هزینه مالی برای پیشبرد امور دفاعی، از بارزترین اموری است که در این راستا اسلام بدان ها توجه کرده است. چکیده عربی:أهل الکتاب بصفتهم أتباعاً للأدیان السماویة التی سبقت الإسلام، لم یتعاملوا مع أتباعه وفق أصولٍ ثابتةٍ، وهناک فئةٌ قلیلةٌ منهم أظهرت العداء للمسلمین وشنّت هجمات متنوّعة ضدّهم وبما فیها الهجمات الاقتصادیة. تمّ تدوین هذه المقالة بأسلوب بحثٍ توصیفی - تحلیلی بهدف دراسة ماهیة الهجمة الاقتصادیة التی شنّها أهل الکتاب ضدّ الإسلام، حیث أثبت الباحث أنّ هذا الدین الخاتم قد بدرت منه ردود أفعال مناسبة إزاء ذلک بالاعتماد علی رؤی وأسالیب ووسائل مؤثّرة، ومن خلال متابعته الدقیقة لأوضاع أهل الکتاب والمسلمین وإشرافه علی متبنّیاتهم الفکریة، فقد اتّخذ خطوات هامّة وذات تأثیر بالغ لأجل تقلیص المخاطر الناجمة عن هذه الهجمات؛ وقد تکفّل القرآن الکریم وسیرة المعصومین (علیهم السلام) بهذه المهمّة لأجل هدایة المسلمین فکریاً وعملیاً والحفاظ علی أمنهم الاقتصادی والعمل علی اقتدار المجتمع الإسلامی فی جمیع المجالات. ومن أبرز الأمور التی تذکر علی هذا الصعید ما یلی: التأکید علی سلامة الاقتصاد المحلّی، عدم التبعیة للأجانب، الإشراف علی الشؤون الاقتصادیة لأهل الکتاب، توفیر نفقات مالیة للشؤون الدفاعیة.

چکیده فارسی:آیین مسیحیت پس از هفتاد میلادی، توانست لباس یهودیت را از تن خارج کند. اندیشه استقلال و جدایی از یهودیت، این آیین را وادار به بکارگیری تمدن، فکر و فرهنگ یونانی رومی کرد. پولس و بیشتر از وی، دفاعیه نویسان و پدران کلیسا به جهت شکل گیری و تبیین آموزه های مسیحی، محتوا یا ساختار مهم ترین شاخصه های اعتقادی را از اندیشه های یونانی رومی عصر خود وام گرفتند. این جستار، با تحلیل اسنادی به تبیین منشا یونانی رومی تثلیث، تجسد، فدیه و گناه نخستین، که از شاخص ترین آموزه های مسیحی به شمار می روند، پرداخته است. حاصل یافته ها نشان می دهد که مسیحیت هم محتوا و هم ساختار «الوهیت (تثلیث)» و «تجسد» را در مقوله های یونانی تفسیر کرد. مسیحیت دارای محتوای «فدیه» و «گناه نخستین» بود، اما فرم و ساختار آنها را از فرهنگ یونانی رومی تاثیر پذیرفت. چکیده عربی:بعد سبعین عاماً من ولادة المسیح، تمکّنت الدیانة النصرانیة أن تتحرّر من سطوة الدیانة الیهودیة، والفکر الاستقلالی هذا أرغمت النصاری علی تأسیس أصولٍ حضاریةٍ وفکریةٍ وثقافیةٍ إغریقیةٍ - رومانیةٍ. القدّیس بولص وقبله من المدافعین عن الفکر المسیحی وبابوات الکنائس، اقتبسوا الأفکار الإغریقیة - الرومانیة بهدف صیاغة التعالیم المسیحیة وبیانها، وکذلک صیاغة وبیان مضمون أهمّ المعتقدات وبنیتها.تطرّق الباحثان فی هذه المقالة إلی إجراء دراسةٍ تحلیلیةٍ وثائقیةٍ لأجل بیان المنشأ الإغریقی - الرومانی لأبرز المعتقدات النصرانیة من قبل التثلیث والتجسیم والفداء والخطیئة الأولی، ونتائج البحث أثبتت هذه الدیانة قد فسّرت بنیة الألوهیة "التثلیث" و"التجسیم" وفق مفاهیم إغریقیة.الدیانة المسیحیة تتضمّن تعالیم حول الفداء والخطیئة الأولی، إلا أنّها فی الأساس متأثّرةٌ من حیث البُنیة والهیئة بالثقافة الإغریقیة - الرومانیة.

چکیده فارسی:مساله اخلاق نزد ارسطو و پولس، پاسخ به این پرسش است که چگونه باید بود؟ و نه، چه باید کرد؟ موضوع در هر دو اخلاق، فضایل هستند و نه اعمال. در نتیجه، اخلاق در هر دو، از مجموعه قواعد و اصول رفتاری، به پرداختن به خویشتن بدل می شود. با این حال، اختلاف مبانی پولس و ارسطو، امکان یکسانی این دو متفکر را در سامان دهی نظریه اخلاقی واحدی فروکاهد. شالوده اخلاق پولس بر پایه سه اصل ایمان، امید و عشق است. ارسطو بر فضایل چهارگانه عدالت، حکمت، شجاعت و عفت تاکید دارد که هریک پیامدهای معرفت شناختی چندی را در حوزه اخلاق به دنبال دارد. ثانیا، تاکید بر نقش فیض در سعادت انسان، در اخلاق پولس از یک سو و تعریف متفاوت فضیلت و تکیه بر نقش معرفت شناسانه حکمت عملی در اخلاق ارسطو از سوی دیگر، این تفاوت را بارزتر می سازد. به رغم تاثیر پولس از فرهنگ یونانی در شکل دهی الهیاتش، وی کاملا مستقل از اخلاق فضیلت ارسطو، مبانی اخلاقی خویش را ساماندهی کرده است. تعریف اخلاق فضیلت نزد ارسطو، بررسی مختصات کلی اخلاق پولس و بازخوانی سه اصل مذکور در رسالات وی و شرح و بسط تمایز آن با اخلاق ارسطو، از جمله موضوعاتی است که این پژوهش بدان پرداخته است. چکیده عربی:الأخلاق بالنسبة إلی المنظومة الفکریة لکلٍّ من أرسطو وبولص هی ما یقع فی الإجابة عن السؤال التالی: کیف یجب أن نکون؟ لذا فهی لا تقع فی جواب: ماذا یجب أن نفعل؟ والفضائل هی الموضوع فی هاتین المنظومیتین الأخلاقیتین ولیست الأعمال، وإثر ذلک یمکن اعتبار الأخلاق فیهما عبارةً عن مجموعةٍ من القواعد والأصول السلوکیة التی تتحوّل إلی مبدأ للاهتمام بالنفس، ومع ذلک هناک اختلافٌ فی الرؤی بین أرسطو وبولص تقلّص من احتمال طرح نظریةٍ أخلاقیةٍ موحّدةٍ من قبلهما، وذلک لما یلی:أوّلاً: البنیة الأساسیة لأخلاق بولص متقومة علی ثلاثة أصول، هی الإیمان والرجاء والمحبّة، فی حین أنّ أخلاق أرسطو مرتکزة علی أربعة فضائل أساسیة هی العدل والحکمة والشجاعة والعفاف؛ ومن المؤکّد أن کلّ واحدةٍ من هذه الأمور تتمخّض عنها نتائج معرفیة عدیدة علی صعید الأخلاق.ثانیاً: التأکید علی دور الفیض فی سعادة الإنسان فی أخلاق بولص، وطرح تعریف مختلف للفضیلة والاعتماد علی الدور الإبستمولوجی للحکمة العملیة فی أخلاق أرسطو؛ وهذا الاختلاف زاد من التباین بین الوجهتین الفکریتین.وعلی الرغم من أنّ بولص قد تأثّر من الثقافة الیونانیة فی صیاغة منظومته اللاهوتیة، إلا أنّه حبک أصوله الأخلاقیة بشکلٍ مستقلٍّ بالکامل عن أخلاق الفضیلة التی تبنّاها أرسطو. إذن، أهمّ المباحث التی تمّ تسلیط الضوء علیها فی هذه المقالة تتمحور حول تعریف أخلاق الفضیلة التی تبنّاها أرسطو، ودراسة المعالم العامّة لأخلاق بولص وإعادة قراءة الأصول الثلاثة التی ذکرها فی رسائله وبیان اختلافها مع الأصول الأخلاقیة لأرسطو.

چکیده فارسی:آموزه تکلم به زبان ها، عطیه ای از عطایای روح القدس است که طی آن، فرد به زبانی از زبان های فراموش شده بشری و یا زبان فرشتگان و یا زبان هایی غامض و نامفهوم تکلم می کند. پنطیکاستی ها معتقدند استفاده از این عطیه نشانه حقانیت این آیین در آخرالزمان محسوب می گردد. از این رو، در امر تبشیر از آن بسیار استفاده می کنند. هدف این پژوهش، بررسی صحت یا سقم این مساله از نظر کتاب مقدس است. بنابراین، این پژوهش با روش تحلیلی انتقادی و با بررسی اسناد پنطیکاستی ها، به معرفی این آموزه پرداخته و با ارائه آیاتی از کتاب مقدس، مساله را مورد سنجش قرار می دهد. مهم ترین یافته های این تحقیق شامل نقدهایی از کتاب مقدس است که این عطیه را مربوط به عصر حضور حضرت عیسی † و حواریون عنوان کرده، و تعمیم آن به عصر حاضر را مغایر با آیات کتاب مقدس می داند. چکیده عربی:عقیدة التکلّم بلغاتٍ عدیدةٍ هی واحدةٌ من الهبات التی منحها روح القدس لأصحاب هذه العقیدة، حیث یتمکّن الإنسان من خلالها أن یتکلّم بإحدی اللغات المندرسة والمنسیة، أو أن یتکلّم بلغة الملائکة أو اللغات الغامضة التی لا یفهمها البشر. الخمسینیون یعتقدون بأنّ استثمار الإنسان لهذه الهبة دلیلٌ علی صحّة مذهبهم فی آخر الزمان، وعلی هذا الأساس اعتمدوا علیها إلی حدٍّ کبیرٍ لأجل التبشیر بمعتقداتهم.الهدف من تدوین هذه المقالة هو دراسة صحّة أو سقم العقیدة المذکورة من وجهة نظر الکتاب المقدّس، وقد تمّ تدوینها بأسلوبٍ تحلیلیٍّ نقدیٍّ بالاعتماد علی دراسة وتحلیل النصوص الموثّقة لمعتنقیها، حیث قام الباحثان ببیان معالمها وذکرا بعض المقاطع من الکتاب المقدّس. أهمّ النتائج التی تمّ التوصّل إلیها تضمّنت نقداً علی الکتاب المقدّس فحواه أنّ هذه الهبة قد تحقّقت إبّان حیاة النبی عیسی (علیه السلام) والحواریین، لذا فإنّ تعمیمها وتسریتها إلی العصر الحاضر یتعارض مع تعالیم الکتاب المقدّس.

چکیده فارسی:یکی از عناصر مهم در هر نظام اخلاقی، نظریه ارزش است که بر اساس آن، ملاک درستی یا نادرستی اعمال در آن نظام اخلاقی تبیین می گردد. در نظام اخلاقی یهود، نظریه ارزش از نوع غایت محور بوده که آدمی با عمل به فضایل و دوری از رذایل اخلاقی، به غایت خداگونگی دست یافته و مستحق عناوینی همچون مقدس، عادل و صدیق می گردد. این تحقیق، بر آن است که ضمن واکاوی لوازم و قلمرو مفهوم خداگونگی بر اساس منابع درون دینی، فرایند آن را بر اساس ادوار چهارگانه اخلاق یهودی تحلیل نماید. به نظر می رسد، خداگونگی در ادوار اخلاقی پیش از مدرن، جایگاه خود را به عنوان غایت در نظام اخلاقی یهود حفظ کرد. اما در دوران مدرن و با تاثیرپذیری از نظریات کانت، اخلاق یهودی در حال تبدل ماهیت از غایت گرایی به وظیفه گرایی است. با این حال، نمونه هایی از اصالت خداگونگی را می توان در این اخلاق مشاهده کرد. چکیده عربی:نظریة القیم هی إحدی العناصر الهامّة فی کلّ نظام أخلاقی، وعلی أساسها یوضع معیار صواب أو سقم الأعمال التی تصدر من الإنسان فی أحد الأنظمة الأخلاقیة، وهذه النظریة فی النظام الأخلاقی للدیانة الیهودیة کانت تتمحور حول الغایة بحیث إنّ الإنسان من خلال تحلّیه بالفضائل وابتعاده عن الرذائل یتمکّن من بلوغ صبغةٍ غائیةٍ إلهیةٍ ومن ثمّ یصبح أهلاً لأن یوصف بالمقدّس والعادل والصدّیق.الهدف من تدوین هذه المقالة هو إجراء دراسة تحلیلیة حول التحلّی بصفات الله وبیان مستلزماته ونطاقه بالاعتماد علی المصادر الدینیة، وکذلک بیان المراحل الأساسیة التی یتحقّق فی رحابها علی أساس الأدوار الأربعة فی الأخلاق الیهودیة. الظاهر أنّ التحلّی بالصفات الإلهیة فی الأدوار الأخلاقیة قبل عصر الحداثة قد احتفظ بمکانته باعتباره غایةً فی النظام الأخلاقی للدیانة الیهودیة، ولکنّ الأمر تغیّر فی العصر الحدیث، حیث تأثّر بنظریات إیمانوئیل کانط وبدأ یطرأ علیه تحوّل لیصبح نظاماً وظائفیاً؛ ولکن رغم ذلک هناک نماذج تشیر إلی اصالة الصبغة الإلهیة فی هذه المنظومة الأخلاقیة.

چکیده فارسی:جاده ابریشم نمونه بی نظیر از تعامل ادیان و آیین های کشورهایی است که در مسیر این جاده قرار داشته، و یا در طول این شاهراه تردد می کرده اند. در این زمینه، نقش ادیان هندی در تبادلات آیینی و ارتباط میان فرهنگی، به دلایل خاص برجسته است. این رویارویی های آیینی در مسیر جاده ابریشم، ضمن اینکه پیامدها و تاثیرات گوناگونی به همراه داشته، در شکل گیری هویت این جاده از گذشته تا به امروز نقش آفرینی کرده است.پیامدهای حاصل از این ارتباط آیینی را می توان در ابعاد گوناگون هنری، اندیشه ای، اجتماعی و سیاسی دسته بندی کرد. در واقع تحلیل و ارزیابی این تاثیرات، در بسیاری از تحولات هنری از جمله تحول مجسمه سازی و نقاشی و ویژگی تلفیقی بودن هنر و معماری فرهنگ های حاشیه جاده ابریشم معنا پیدا می کند.افزون بر تحول سبک های هنری، تحولات آیینی و صبغه التقاطی برخی مذاهب، که ناشی از جابجایی عقاید مختلف در طول جاده ابریشم و رویارویی آنها با یکدیگر است، تبیین خواهد شد. این مقاله، با روش تحلیلی بر آن است که موقعیت کشور هند در داد و ستدهای آیینی جاده ابریشم، تاثیر رویارویی های آیینی و عوامل موثر بر آن و روند گفت وگوی ادیان در جاده ابریشم را مورد بررسی قرار دهد. یافته های پژوهش حکایت از این دارد که تاثیر نگرش ها و تمایلات سیاسی قدرت های مسلط بر جاده ابریشم و مبانی عقیدتی و بنیان های فکری آیین ها در تبادلات آیینی است. چکیده عربی:طریق الحریر هو أنموذج فرید من نوعه علی صعید التعامل بین الأدیان والمذاهب فی مختلف البلدان التی یمرّ من خلالها وتلک التی تحاذیه، والأدیان الهندیة فی هذا المضمار کان لها الدور الأبرز فی التداولات الدینیة والعلاقات الثقافیة لأسباب عدیدة. التعامل الدینی الذی شهدته المجتمعات فی طریق الحریر کانت له نتائج عدیدة کما أثمر عن صقل هویة هذا الطریق.ویمکننا تصنیف النتائج التی ترتّبت علی الارتباط الدینی بین مختلف الشعوب والأمم فی طریق الحریر فی شتّی المجالات الفنّیة والفکریة والاجتماعیة والسیاسیة، والحقیقة یمکن تحلیل التأثیر الحاصل من هذا الارتباط وتقییمه فی الکثیر من التغییرات التی شهدتها المجتمعات فی مجال نحت التماثیل والتصویر والترکیب فی فنون البناء والعمارة بین ثقافات البلدان التی یمرّ من خلالها هذا الطریق وتلک المحاذیة له. إلی جانب تسلیط الضوء علی التغییر الحاصل فی الجانب الفنّی، قامت الباحثات ببیان التغییرات الدینیة والطبیعة الالتقاطیة التی طرأت علی بعض الأدیان والتی هی فی الواقع ناشئة من التبادل العقائدی بین المجتمعات التی تحتکّ ببعضها فی هذا الطریق؛ وذلک بالاعتماد علی أسلوب بحث تحلیلی یتمّ من خلاله دراسة وتحلیل مکانة الهند علی صعید التبادل الدینی الذی حصل وکذلک تأثیر مواجهة الأدیان لبعضها البعض وسائر العوامل الأخری التی کان لها تأثیر علی عملیة الحوار بین الأدیان. وأمّا نتائج البحث فقد أثبتت أنّ الرؤی والتوجهات السیاسیة للحکومات التی بسطت نفوذها علی طریق الحریر وکذلک الأصول العقائدیة والمتبنیات الفکریة قد کان لها تأثیر علی صعید التداول الدینی.

چکیده فارسی:این تحقیق با روش تحلیلی و نظری به توصیف، تحلیل و نقد داده های مربوط به دین نوئر در حوزه خداشناسی می پردازد. هدف این است که با استفاده از مطالعات انسان شناختی اوانس پریچارد، ضمن بررسی مفهوم، کارکرد و صفات خدا، اعتقاد به خدای فطری و ذاتی را در دین ابتدایی نوئر اثبات کند. در گذشته، بسیاری مفهوم خدا را در ادیان اندیشه ای خرافی، وهم آور و از روی ترس دانسته اند. اما پریچارد، با طرح الهیات فطری در دین نوئر و مقایسه آن با ادیان متمدن، نشان داد که مفهوم «الهیات» در ادیان امری موهوم نیست. بر اساس یافته های پریچارد، الهیات نوئر الهیاتی پیچیده، منحصر به فرد و همسان با ادیان متکامل و متمدن است که با زندگی دینی نوئرها گره خورده است. بر این اساس، خدای نوئر، خدایی اخلاقی است که دارای صفاتی به مانند دلسوز، آفریننده، خالق سنت ها و رسوم، بینا، شنوا، حافظ، دوست و پدر انسان ها، قادر مطلق، همه جاحاضر، عطابخش و گیرنده حیات است که وجود آن در عرش آسمان و در قالب روحی آسمانی با نام «کئوث» است. چکیده عربی:تمّ تدوین هذه المقالة وفق منهج بحثٍ تحلیلیٍّ نظریٍّ لأجل شرح ونقد التعالیم المرتبطة بدیانة النویر فی إطار علم اللاهوت، والهدف من ذلک توضیح عقیدة الإیمان بالإله الفطری والذاتی فی هذه الدیانة الأوّلیة عبر دراسة وتحلیل مفهوم الله وأدائه وصفاته بالاعتماد علی البحوث اللاهوتیة التی طرحها المفکّر إیفانز بریتشارد، فقد کانت الکثیر من الأمم فی العهود السالفة تصوّر مفهوم الله فی أدیانها علی ضوء أوهامٍ وتصوّراتٍ خرافیةٍ مشوبةٍ بالخوف، إلا أنّ هذا المفکّر طرح مبانی لاهوتیة فطریة فی رحاب دیانة النویر وقارنها مع سائر الأدیان المتحضّرة بغیة إثبات أنّ مفهوم اللاهوت لا یعدّ أمراً وهمیاً فی الأدیان، وحسب النتائج التی توصّل إلیها فإنّ لاهوت النویر متقوّمة علی منظومة معقّدة وفریدة من نوعها وتتناغم مع ما هو موجود فی الأدیان المتکاملة والمتحضّرة، هذا اللاهوت ممتزج بالحیاة الدینیة لأتباع هذه الدیانة.استناداً إلی ما ذکر فإله دیانة النویر هو إله یمتلک صفات أخلاقیة کالشفقة، وهو الخالق للتقالید والأعراف، وله القابلیة علی السمع والبصر والحفظ، وهو رفیق البشر ووالدهم، وقادر ومطلق وموجود فی کلّ مکان، وهو الذی یهب الحیاة للخلق ویسلبها منهم، وموجود فی عرش السماء فی إطار روح سماویة اسمه کیوث.

چکیده فارسی:مساله «جنسیت زن» و چگونگی پدیداری و چرخش آن در «گردونه سمساره» و نجات از این چرخه، از جمله موضوعات مطرح در متون آیینی جینه است. جنسیت انسان با رهایی در ارتباط است و همواره در متون جینی، مساله رهایی زن مورد بحث و مناظره بین فرق شوتامبره یا سپیدجامگان و دیگمبره یا آسمان جامگان بوده است. دیگمبره ها با مطرح کردن وضعیت روانی کرمه ای و نیز جسمانی زن، آنان را ناتوان در دستیابی به رهایی دانسته است. اما شوتامبره، تنها دست یافتن به کمال سه گوهر جینی، ایمان درست، معرفت درست و رفتار درست را برای دست یافتن به رهایی یک زن یا مرد، در کالبد کنونی خود کافی می داند، یعنی ازآنجاکه عوامل جدایی دو مکتب شوتامبره و دیگمبره و مهم ترین عامل، همین مساله بوده است و رساله های هر دو گروه دربردارنده دلایل و مناظره های متقابل این دو فرقه می باشند، روشن است که این مطالعه ما را به رهیافت جدیدی از باورهای یکی از ادیان هند، نسبت به جایگاه زن در اندیشه دینی شان رهنمون می سازد. چکیده عربی:مسألة جنس المرأة وکیفیة نشأتها ودورة حیاتها فی حلقة سامسارا وکذلک تحرّرها من هذه الحلقة، هی من جملة المواضیع المطروحة فی النصوص الدینیة. جنس الإنسان له ارتباطٌ بتحرّره، والنصوص الجاینیة بدورها قد أعارت أهمیةً لتحرّر المرأة وذکرت فیها بحوث ومناظرات بین فرقتی الدیجامبرا (أصحاب ثیاب السماء) والسویتامبرا (أصحاب الثیاب البیضاء).الدیجامبریون عن طریق طرح وضعٍ معنویٍّ وفق تعالیم الکارما وعلی اساس کون المرأة وجوداً بدنیاً مادّیاً بحتاً، أکّدوا علی أنّها عاجزة عن التحرّر، فی حین أنّ السویتامبریون یعتقدون بأنّ الرجل والمرأة علی حدٍّ سواء قادران علی التحرّر فی إطار بدنهما الحالی بعد أن ینالا الکمال فی الأصول الجوهریة الجاینیة والتی هی الإیمان الصائب والمعرفة الصحیحة والسلوک القویم، إذ بما أنّ أهمّ العوامل التی تمیّز الفرقتین المذکورتین تکمن فی هذا الموضوع، نجد أنّ نصوصهما تتضمّن أدلّةً ومناظراتٍ متضادّةٍ الأمر الذی حفّزنا فی هذه المقالة علی البحث عن نتائج جدیدة حول معتقداتهما بالنسبة إلی مکانة المرأة من الناحیة الدینیة.