نگاه ایرانی روابط خارجی (ایرفا)
سال:1392 | دوره:3 | شماره:4 (پیاپی 12) |تعداد مقالات:7

این نوشتار تلاش دارد تا شبکه بررسی مسائل ایران در امریکا را مورد مطالعه قرار داده و دیدگاه های آنها در مورد سیاست های امریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران را بررسی نماید. با مراجعه به برخی از پایگاه های داده در مجموع، 182 شخصیت به عنوان اعضای شبکه بررسی مسائل ایران شناسایی شدند. از آنجا که در بعضی سازمان ها بیش از یک نفر از این شخصیت ها حضور داشتند، در مجموع 104 سازمان که دست کم یکی از اعضای آنها در شبکه بررسی مسائل ایران حضور دارد، شناسایی شدند. با آغاز تحلیل داده ها و نیز بر پایه سیاست های توصیه شده، پیش فرض های آنها درباره ماهیت روابط جمهوری اسلامی ایران و امریکا و برداشت آنها از واقعیت های سیاسی در ایران، چهار الگوی مختلف نمایان شد. بر اساس نتایج نهایی به طور کلی مجموعه سیاست های توصیه شده اعضای شبکه بررسی مسائل ایران را می توان به چهار دسته تقسیم کرد: «تعامل راهبردی»، «تنبیه گری بدون تعامل»، «تعامل ستیزه جویانه» و بالاخره «دگرگونی بنیادین» آشکار شدن چنین الگویی را می توان حاکی از وجود چهار گروه یا حلقه سیاست ساز در شبکه بررسی مسائل ایران دانست که در این مقاله مورد مطالعه قرار گرفته و معرفی می شود.

این مقاله در تلاش است تا تاثیر جنگ ایران و عراق (1988-1980) بر روابط ایران و امریکا را مورد بررسی قرار دهد. جنگ باعث کشته و زخمی شدن تعداد زیادی از مردم، ویرانی گسترده بسیاری از شهرها و نابودی زیربناهای صنعتی ایران شد. در دوران جنگ هشت ساله، سیاست خارجی امریکا با امنیتی کردن ایران و انقلاب اسلامی، کشور را به عنوان تهدیدی وجودی برای امنیت جهان معرفی کرد. به این دلیل جنگ هشت ساله دلیل اصلی روابط ستیزه جویانه میان ایران و امریکا از سال 1980 است. سی و دو سال بعد از جنگ ایران و عراق، به نظر می رسد تشدید امنیتی کردن ایران در روابط خارجی امریکا کاهش یافته باشد. با این وجود روایت ها با تاثیر از شایعات، لفاظی ها و تهدیدهای دوجانبه ادامه دارند. یکی از بزرگترین چالش ها برای بهبود رابطه دو کشور، کنار گذاشتن روایت های جنگ افروزانه، ارائه راهکاری برای کاهش امنیتی کردن روابط ایران و امریکا و همچنین اصلاح روابط و خارج کردن آن از حیطه سیاست های اضطراری و اتخاذ سیاست های عادی است. چنانچه امریکایی ها، اسرائیلی ها و یا هر دو برای نابودی تاسیسات هسته ای ایران دست به حمله نظامی بزنند، تمامی تصورهای رایج در مورد غرب به بخش عظیمی از مردم ایران اثبات خواهد شد.

پرسش اصلی مقاله حاضر این است که ریشه های حقوقی و سیاسی اختلاف بغداد و کردها در کرکوک کدامند و در آینده میان مدت چه سناریویی در این منطقه محتمل تر می نماید؟ گفتنی است که با خروج نیروهای نظامی امریکایی از کشور عراق در پایان سال 2011 و واگذاری امور به نیروهای عراقی موج جدیدی از اختلافات میان جناح های سیاسی عراق آغاز شده است. این اختلافات در کنار موقعیت جدید کردهای سوریه حاکی از پدیداری شرایط کاملا جدید و بی سابقه در خصوص کردهاست. در این میان آینده کرکوک و کشاکش برای احاطه بر آن، مهم ترین موضوع نزاع نیروهای سیاسی دخیل در حکمرانی عراق، طی پنج سال اخیر بوده است. به نظر می رسد که تحولات کرکوک و سناریوهای پیش روی آن، تعیین کننده آینده سیاسی کشور عراق نیز هست. بر این اساس، سناریوهای پیش رو در تحولات آتی کرکوک و نتایج و موانع هرکدام از این سناریوها هدف اصلی پژوهش حاضر می باشد. به طور کلی، عملی شدن هر کدام از سناریوهای پیش رو از جمله اجرایی شدن ماده 140 قانون اساسی، بر پایی ایالت مستقل کرکوک، تقسیم قدرت سیاسی در کرکوک بر اساس ماده 23 قانون اساسی، کنترل مجدد حکومت مرکزی بر کرکوک و بازگشت به مرزهای سیاسی و اداری قبل از سال 1968 - تحولات سیاسی و اجتماعی آتی کشور عراق را تعیین می کنند. با فرض اینکه عملی شدن هر یک از سناریوهای پیش رو در کرکوک تعیین کننده معادلات سیاسی عراق نیز باشد، تاسیس یا پذیرش ایالت مستقل کرکوک، با توجه به هویت و منفعت بازیگران اصلی در کریدورهای قدرت در عراق، محتمل تر به نظر می آید.

جزایر مصنوعی به سازه هایی اطلاق می گردد که در کنار سواحل کشورها در منطقه دریای سرزمینی، منطقه ویژه اقتصادی و یا حتی دریای آزاد توسط نوع بشر ساخته می شود و حق ساخت و ساز آن از منظر کنوانسیون های حقوق بین الملل اقدامی قانونی می باشد. در این راستا قواعد حقوقی متعددی همچون ماده 11، 58، 60 و 82 کنوانسیون حقوق دریاها در سال 1982 به صراحت در این خصوص دستورات لازم الاجرایی را برای کشورهای علاقمند به ساخت این جزایر تصویب نموده است. در طی چند دهه گذشته کشورهای متعددی علاقمندی خود را مبنی بر ساخت این نوع از جزایر ابراز نموده و حتی اقدام به تاسیس آن نموده اند. در منطقه خلیج فارس کشور امارات متحده عربی از سال 2001 اقدام به ساخت جزایر مصنوعی متعددی نموده است، که فاز اول آن شامل سه جزیره مصنوعی به شکل نخل بوده است. همچنین فاز دوم شامل جزیره العالم می باشد که متشکل از 300 جزیره به شکل کره زمین است. این پژوهش قصد دارد در کنار بررسی و تبیین تبعات حقوقی ساخت جزایر مصنوعی، خلاء ها و سوء استفاده های احتمالی کشورها از قواعد حقوق بین الملل فعلی را بررسی کرده و سپس تبعات حقوقی و سیاسی ساخت جزایر مصنوعی کشور امارات متحده عربی بر منافع حیاتی و ضروری ایران را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد.

تعیین مرزهای غربی ایران نزدیک به 400 سال به طول انجامید؛ روندی که شامل فعالیت های نظامی گسترده و دخالت قدرت های بزرگ به ویژه بریتانیا بوده است. مداخله روسیه و بریتانیا در تعیین سرحدات غربی ایران در میانه قرن 19 منجر به امضای چندین توافقنامه در مورد مرزهای مشترک ایران و عثمانی شد. امروزه مرزهای ایران و عراق با تغییرات ناچیز و یا بدون هیچ گونه تغییری بر اساس همین توافقات تعیین شده اند. این مقاله به بررسی روند تعیین سرحدات ایران و عثمانی و به طبع آن عراق، به عنوان همسایه غربی جدید ایران بعد از جنگ جهانی دوم می پردازد که از زمان توافقنامه ارزروم در سال 1847 تا امضای پیمان نامه ایران و عراق در 1975 به طول انجامید و همچنین به نقش دو قدرت بزرگ به ویژه بریتانیا در این میان توجه دارد.

منطقه خاورمیانه همواره از تغییر و تحولات داخلی کشورهای واقع در منطقه، تعاملات موجود در سطح منطقه ای و نیز معادلات قدرت در سطح کلان نظام بین الملل تاثیر پذیرفته است. در حال حاضر نیز تغییر نظام های سیاسی برخی از کشورهای عربی هرچند مقوله ای داخلی است اما توانسته است کم و کیف تعاملات و روابط را در سطح منطقه ای تحت تاثیر خود قرار دهد. دلیل اصلی این وضعیت آن است که تحولات موجود در خاورمیانه ساختار قدرت در منطقه را تحت تاثیر خود قرار داده است. تحولات موسوم به بیداری اسلامی که منجر به تغییر برخی از نظام های سیاسی در دنیای عرب شده است و برخی دیگر را در معرض چالش قرار داده، خود سبب گشته است که به صورت ناخواسته جایگاه منطقه ای برخی از دولت ها ضعیف شود و جایگاه برخی دیگر ارتقا پیدا کند. بررسی تاثیر تحولات بیداری اسلامی بر روابط عربستان و ایران به عنوان دو دولت عمده منطقه هدف اصلی این نوشتار است. در این نوشتار با بیان اینکه تحولات بیداری اسلامی جایگاه منطقه ای عربستان را متزلزل و در مقابل جایگاه منطقه ای جمهوری اسلامی ایران را ارتقا داده است، استدلال می گردد که عربستان در مواجهه با این وضعیت به اشکال مختلف سیاست موازنه جویانه را در مقابل جمهوری اسلامی ایران در پیش گرفته است. بررسی ابعاد و اشکال سیاست های موازنه جویانه عربستان هدف اصلی این نوشتار می باشد.

این مقاله به بررسی سیاست روسیه در رابطه با مناقشه هسته ای ایران و عوامل تاثیرگذار بر آن می پردازد. استدلال اصلی مقاله بر آن است که روسیه در چارچوب ملاحظات امنیتی خویش، مساله هسته ای ایران را با برخی از مهمترین مسائل امنیتی پیرامونی خود از جمله بحث گسترش ناتو به شرق، طرح سپر دفاع موشکی امریکا و ناتو در شرق اروپا، امنیت انرژی و اقتصاد خویش و همچنین موضوعات مربوط به امنیت منطقه گره زده است. منظور این است که مسکو به مناقشه هسته ای ایران به عنوان یک موضوع مستقل در سیاست خارجی خود نگاه نمی کند، بلکه آن را با برخی از ملاحظات و مناسبات امنیتی مهم خود با طرفین اصلی این مناقشه یعنی ایران و غرب - مخصوصا امریکا - پیوند زده است. با این اقدام، کرملین تلاش می کند با انجام یک بازی ظریف سیاسی در تحولات مربوط به این مناقشه منافع خود را برآورده کند. یافته های تحقیق حاکی از آن است که در چنین شرایطی استمرار مناقشه هسته ای ایران تا جایی که منجر به برخورد سخت بین طرفین اصلی آن نگردد در جهت منافع مسکو است. در واقع استمرار این مناقشه، قدرت چانه زنی کرملین را در رابطه با ایران و غرب -به خصوص امریکا- پیرامون مسائل و مناسبات مختلف منطقه ای و بین المللی بالا می برد.