مطالعات اخلاق کاربردی
سال:1396 | دوره:7 | شماره:25 (پیاپی 47) |تعداد مقالات:8

با پیشرفت تکنولوژی و گسترش فضای مجازی، آسیب های جدیدی دامن گیر کاربران اینترنت گشته است. این آسیب ها بر روی زندگی فردی و جمعی افراد تأثیر می گذارد. در بُعد فردی آسیب های جسمانی و روان شناختی وجود دارد. آسیب های روان شناختی مورد بحث در این مقاله، افراط در استفاده از اینترنت، انزوای اجتماعی و تحلیل توان عقل است. اگر فرض کنیم کاربران از اینترنت به صورت کاملاً اخلاقی استفاده می کنند و هیچ گونه رفتار غیراخلاقی مثل هرزه نگاری، هرزه بینی، ارتباط صمیمی و خارج از شرع و اخلاق با غیرهمجنس و. . . . انجام نمی دهند باز این سؤال مطرح است که استفاده از فضای مجازی چه آسیب هایی برای فرد داشته و نظر اخلاق اسلامی در مورد هر یک از آسیب ها چیست؟ در این مقاله به این مسائل از منظر اخلاق اسلامی پرداخته می شود. این تحقیق یک تحقیق کاربردی است و روش تحقیق اسنادی است که از گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و تحلیل اطلاعات با رویکرد توصیفی، تحلیلی-تجویزی صورت می پذیرد.

از مباحث کاربردی علامه در المیزان بحث روش های تزکیه نفس است. از مجموع مباحث ایشان چهار روش کلی قابل استفاده است: روش تمرکز بر معرفت نفس، روش تمرکز بر نتایج دنیوی اخلاق، روش تمرکز بر نتایج اخروی اخلاق و روش تقویت حب عبودی. از نظر علامه چون قرآن زیر بنای اخلاق را بر نتایج دنیوی قرار نداده از روش توجه دادن به نتایج دنیوی اخلاق بهره نبرده و مواردی که بر نتایج دنیوی تکیه شده به نوعی است که به فواید اخروی بر می گردد. روش تکیه بر نتایج اخروی در شرایع پیشین رایج بود و در قرآن نیز مورد توجه قرار گرفته است. روش تکیه بر معرفت نفس نیز مهم است اما پرورش حب عبودی روش خاص قرآن است که در بینش و کنش افراد را چنان می پروراند که رذایل در آنها شکل نمی گیرد تا نیاز به رفع آن باشد. این روش میان حکمای الهی و حتی شرایع و انبیای پیشین به نحوی که در قرآن آمده سابقه ندارد و بر حق و توحید و عبودیت محض استوار است. ایشان در ذیل برخی آیاتی که بیماری قلب را مطرح کرده اند می گوید عامل بیماری قلب رذایل هستند و راه درمان آن ایمان و عمل صالح است.

یکى از مبانى اخلاقى ، شناخت فضایل و رذایل است. انسان قبل از هر چیز لازم است صفاتى را که باید به آنها متصف شود بشناسد. در قرآن کریم به برخی از صفات پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم)اشاره شده است. از آنجا که خداوند ایشان را الگوی شایسته برای جامعه بشریت معرفی فرموده در همین راستا لازم است، آیات مربوط به معرفی رسول خاتم مورد بررسی دقیق وهمه جانبه قرار بگیرد. منافقان برای ترور شخصیتی رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم)ودر نتیجه سست وبی پایه نشان دادن وحی، پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم)را «أُذُنٌ» یعنی کسی که سر تا پا گوش است، می نامیدند. تا ایشان را ساده لوح ودهان بین معرفی کنند. خداوند متعال می فرماید، سر تاپا گوش بودن نه تنها باعث تحقیر ایشان نیست بلکه یک فضیلت اخلاقی است که خیر جامعه بشریت را در بردارد. در بررسی این آیه شریفه بدین امر دست می یابیم که ایشان با شنونده فعال بودن برای سخنان افراد وحتی مخالفینشان باعث جذب آنهاومانع ایجاد تنش درجامعه می شدند و بدین صورت در هدایت ایشان موفق تر بوده اند. همچنین با پذیرش عذرخواهی خطاکاران زمینه را برای توبه وحفظ کرامت انسانی آنان فراهم کرده اند ولی در مقام عمل با ذکاوت ودور اندیشی تنها به سخنانی جامه عمل می پوشاندند که به صلاح فرد و در نتیجه جامعه مسلمین بوده است.

اخلاق موضوع مهمی است که وجود آن در تمام حرفه ها و مشاغل ضروری است. عوامل انگیزشی نیز از عوامل کلیدی موثر در میزان بهره وری افراد در سازمان ها است. در این پژوهش به بررسی تاثیر اخلاق حرفه ای بر انگیزش کارکنان پرداخته شد. مطالعه پیش رو از نوع پیمایشی-کاربردی است. بررسی موضوع از طریق پرسشنامه و نمونه گیری تصادفی ساده، از 81 نفر از اعضای جامعه حسابداران رسمی صورت پذیرفت. برای تحلیل نتایج در قالب 1 فرضیه اصلی و 6 فرضیه فرعی، از رگرسیون خطی توسط نرم افزار SPSS، استفاده شد. یافته ها نشان داد که اخلاق حرفه ای بر انگیزش کارکنان اثرگذار است. همچنین عوامل علاقه فرد به شغل، خودباوری، مسئولیت پذیری و خودکنترلی از اخلاق حرفه ای تاثیر می گیرند، اما تاثیرپذیری مولفه های میزان اهمیت شغل و رضایت شغلی از اخلاق حرفه ای تائید نشد. همچنین بررسی سطح پایبندی به اخلاق حرفه ای در جامعه مورد بررسی توسط آزمون T تک نمونه ای نیز نشان داد که این موضوع در سطح متوسط قرار دارد.

یکی از مواردی که در زمینه اخلاق حرفه ای باید مورد توجه جدی قرار گیرد، رضایت شغلی است؛ چرا که اخلاق حرفه ای به نوعی با رضایت شغلی ارتباط دارد. هدف از انجام این پژوهش، بررسی اخلاق حرفه ای در یک واحد نظامی و تعیین رابطه آن با رضایت شغلی است. این پژوهش از نوع توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش، شامل کارکنان یک واحد نظامی می باشد که با استفاده از روش نمونه-گیری تصادفی ساده، تعداد 30 نفر انتخاب گردید. به منظور گردآوری داده ها از دو روش مصاحبه و پرسش نامه استفاده شد. دو پرسش نامه پژوهش جهت بررسی اخلاق حرفه ای (40 سؤال شامل 9 معیار) و رضایت شغلی (7 سؤال) بوده است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها، علاوه بر آمار توصیفی، از آمار استنباطی و آزمون همبستگی نیز استفاده گردید. براساس آزمون همبستگی، یافته ها نشان داد که بین اخلاق حرفه ای و رضایت شغلی در سازمان مورد بررسی، ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین با توجه به آزمون t میانگین، وضعیت متغیر اخلاق حرفه-ای در سطح مطلوب و قابل قبولی قرار گرفته است. با توجه به یافته های پژوهش و ارتباط معنادار اخلاق حرفه ای و رضایت شغلی، هرچقدر کارکنان احساس کنند که اخلاقیات بر محیط کاری آنان حاکم است، به همان نسبت رضایت و خشنودی بیشتری در محیط کار تجربه و احساس می کنند.

اخلاق حرفه ای مقوله ای است که بسیاری از سازمان ها به آن توجه ویژه ای دارند. لذا پژوهش حاضر با هدف پیش بنی میزان اخلاق حرفه ای کارکنان ستادی قوه قضاییه بر اساس تحول اخلاقی آن ها انجام شده است. بدین منظور تعداد 219 کارمند با روش نمونه گیری تصادفی از بین جامعه کارکنان ستادی قوه قضاییه به عنوان نمونه انتخاب شدند و از آن ها خواسته شد دو پرسشنامه ی تحول اخلاقی ما (1981) طراحی شده است و پرسشنامه میزان رعایت اخلاق حرفه ای توسط کارکنان سازمان ها (مهدیون و رضائی، 1393) که از روایی و پایایی قابل قبول برخوردارند را تکمیل نمایند. داده های به دست آمده از پرسشنامه ها به وسیله ی ویرایش 22 نرم افزار تحلیل آماری SPSS و ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون ساده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان داد که تحول اخلاقی قادر به پیش بینی 10 درصد از تغییرات اخلاق حرفه ای می باشد. این یافته ها نشان داد که با توجه نقش تحول اخلاقی در اخلاق حرفه ای، به منظور ارتقاء اخلاق حرفه ای در سازمان ها می توان با استفاده از آموزش، تحول اخلاقی آن ها را افزایش داد.

اخلاق مهندسی بخشی از اخلاق کاربردی یا اخلاق حرفه ای است که به بررسی اصول اخلاقی و مشکلات اخلاقی در فعالیت های مهندسی می پردازد. هدف از مطالعه حاضر، واکاوی معیارهای اخلاق حرفه ای در مهندسی ژئوماتیک با تأکید بر آموزه های نهج البلاغه است. در این مقاله، مسائل اخلاقی به وجود آمده در حوزه مهندسی ژئوماتیک (نقشه برداری) مورد بررسی قرار می گیرد. این تحقیق با استفاده از روش توصیفی از نوع تحلیل اسنادی به گردآوری اطلاعات کتابخانه ای، شامل شناسایی، مطالعه، طبقه بندی اطلاعات، تجزیه و تحلیل آن ها و جمع بندی اطلاعات در خصوص موضوع مورد مطالعه پرداخته است. نتایج نشان داد، معیارهای اخلاق حرفه ای برای مهندسی ژئوماتیک در چهار ویژگی مهم تفکیک می شوند، این چهار ویژگی عبارت اند از: تعهد کاری، صداقت، انصاف و تخصص. در این مطالعه، ویژگی های اخلاق حرفه ای بر مبنای آموزه های نهج البلاغه بوده است. امام علی (ع) مبنای اخلاق حرفه ای را حفظ و رعایت حقوق مردم دانسته و در مواضع مختلف به آن تأکید می کند به گونه ای که جایگاه اجتماعی افراد به ویژه در مشاغل و مناصب مختلف را بر آن استوار می نمایند. بعلاوه، امام علی (ع) معتقد هستند هر کس خوش اخلاق باشد، زندگی اش پاکیزه و گوارا می گردد.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه اخلاق حرفه ای و اثربخشی در بین مدیران آموزشی مدارس متوسطه دخترانه شهر مشهد می باشد. نمونه مورد مطالعه در این تحقیق شامل 220 نفر از معلمان و کارکنان اداری مدارس متوسطه دخترانه شهر مشهد بود، که به وسیله نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. روش پژوهش حاضر، توصیفی و از نوع همبستگی بود. برای گرد آوری داده ها دو پرسشنامه ی محقق ساخته، که یکی اخلاق حرفه ای و دیگری اثربخشی را اندازه گیری می کرد مورد استفاده قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد: اخلاق حرفه ای در مدیران آموزشی مدارس متوسطه دخترانه شهر مشهد در سطح بالایی قرار داشت؛ رابطه همه مؤلفه های اخلاق حرفه ای و اثربخشی مثبت و معنی دار بود؛ میان سطح اخلاق حرفه ای و اثربخشی آنان رابطه ی مثبت و معنی داری وجود داشت؛ از بین مؤلفه های اخلاق حرفه ای مؤلفه عملکرد بیش از دو مؤلفه دیگر (منش و دانش) مؤلفه های اثربخشی را پیش بینی می کرد. نتایج به دست آمده، اهمیت نقش اخلاق حرفه ای در مدارس را نشان می دهد و به این نکته اشاره دارد که مدرسه به عنوان یک نهاد اساساً اخلاقی و مستلزم برخورداری از مدیریت اخلاقی می باشد.