مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی
سال:1400 | دوره:19 | شماره:3 |تعداد مقالات:8

زمینه و هدف: نظام مراقبت های بهداشتی اولیه جامع ترین، عادلانه ترین و کارآمدترین روش ارتقای سلامت افراد و رفاه اجتماعی از طریق ارایه خدمات پیشگیری، درمانی و بازتوانی در محلی نزدیک به محیط زندگی مردم است. نظام مراقبت های بهداشتی اولیه ایران با چالش هایی مواجه است که اثربخشی و کارایی آن را محدود کرده است. این پژوهش با هدف شناسایی راهکارهای تقویت نظام مراقبت های بهداشتی اولیه ایران انجام شد. روش کار: برای انجام این پژوهش از روش مرور واقع گرایانه استفاده شد. مقالات منتشر شده در زمینه راهکارهای تقویت نظام مراقبت های بهداشتی اولیه در بازه زمانی 1978 تا پایان ژوین سال 2021 میلادی در 8 پایگاه اطلاعاتی و موتور جستجوگر Google scholar جستجو و جمع آوری شد. در نهایت، تعداد 29 مقاله شرایط ورود به این مطالعه را داشت که با روش تحلیل چارچوبی با استفاده از نرم افزار MAXQDA 10 تحلیل شدند. نتایج: تعداد 29 راهکار برای تقویت نظام مراقبت های بهداشتی اولیه شناسایی شد. نظام مراقبت های بهداشتی اولیه دارای اهداف متعالی و استراتژی های مناسب، مجهز به منابع لازم و کافی، سازماندهی شده در قالب تیم های چند تخصصی با وظایف مشخص برای کارکنان بهداشتی، که مراقبت های بهداشتی جامع، با کیفیت و قابل پرداخت را هماهنگ با سایر خدمات سلامت ارایه می دهند (برنامه مداخله)، در صورت تقویت عناصر حاکمیت و رهبری، تامین مالی، نیروی انسانی، تجهیزات و دارو، سیستم های اطلاعاتی و ارایه خدمات سلامت و تطبیق بهینه با محیط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فناوری پیرامون (زمینه)، موجب افزایش رضایت، تعهد، پاسخگویی و مسیولیت پذیری مدیران و کارکنان بهداشتی؛ اعتماد، مشارکت و رضایت بیماران و مردم (ساز و کار) و در نهایت، تامین، حفظ و ارتقای سلامتی مردم جامعه (نتیجه) خواهد شد. نتیجه گیری: نظام مراقبت های بهداشتی اولیه قوی و منسجم پیش نیاز تقویت نظام سلامت است. تقویت مدیریت و رهبری، بهبود ساختار سازمانی، بهبود سیستم اطلاعاتی، توانمندسازی نیروی انسانی و افزایش پوشش جمعیت می تواند منجر به تقویت برنامه مراقبت های بهداشتی اولیه شود. عوامل تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی موثر بر نظام سلامت باید در بازطراحی و تقویت نظام مراقبت های بهداشتی اولیه مورد توجه قرار گیرد.

زمینه و هدف: هدف تعیین عوامل خطر اختلال رشد کودکان یک سال در مناطق حاشیه نشین بندرعباس بر اساس کوهورت مبتنی بر جمعیت جنوب ایران تحت اجرای ایستگاه تحقیقات بهداشتی بندر عباس، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تهران بود. روش کار: در این مطالعه همگروهی آینده نگر در سال 1400، از اطلاعات رشد یک سالگی540 شیرخوار در کوهورت بررسی مواجهات دوران بارداری بر سلامت مادر و کودک در مناطق حاشیه نشین بندرعباس استفاده شد. پیامدها، اختلال رشد قد و وزن و دور سر یک سالگی بود. آنالیزها با نرم افزار14 STATA و آماره های توصیفی و رگرسیون لجستیک تک متغیره و چندگانه انجام شد. نتایج: وزن کم بدو تولد نسبت به وزن بدو تولد طبیعی، شانس اختلال رشد وزن یک سالگی را 05/3 برابر نمود (نسبت شانس تطبیق داده شده: 05/3 با فاصله اطمینان91/8-04/1). وضعیت اقتصادی اجتماعی پایین نسبت به وضعیت خوب اقتصادی اجتماعی، شانس اختلال رشد دور سر را 59% کاهش داد (نسبت شانس تطبیق داده شده: 41/0 با فاصله اطمینان 89/0-19/0) و وزن کم بدو تولد نسبت به وزن طبیعی بدو تولد، شانس اختلال رشد دور سر 46/2 برابر بود (نسبت شانس تطبیق داده شده: 46/2 با فاصله اطمینان 97/5-01/1). هیچ یک از عوامل مادری و کودکی با اختلال رشد قد یک سالگی ارتباطی نداشت. نتیجه گیری: وزن کم بدو تولد نسبت به وزن طبیعی، شانس اختلال رشد وزن و دور سر یک سالگی را بیشتر نمود. وضعیت اقتصادی اجتماعی پایین نسبت به وضعیت خوب، شانس اختلال رشد دور سر را کاهش داد. هیچ یک از عوامل مادری و کودکی با اختلال رشد قد یک سالگی ارتباطی نداشت.

زمینه و هدف: عملکرد مادران در مورد تغذیه انحصاری با شیر مادر تابعی از سطح آگاهی و نحوه نگرش آنان به این موضوع می باشد. این مطالعه با هدف تعیین تاثیر مداخله مبتنی بر مدل فرانظری برآگاهی، نگرش و عملکرد جهت شیردهی انحصاری در مادران سه ماهه سوم بارداری مراجعه کننده به بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی گلستان سال 1399-1400 طراحی و اجرا گردید. روش کار: این مطالعه از نوع مداخله ای نیمه تجربی با دوگروه مداخله و کنترل بر 120 مادر باردار در سه ماهه سوم بارداری که به صورت تخصیص تصادفی با روش بلوک های چهارتایی تصادفی شده در دو گروه 60 نفری مداخله و کنترل انجام شد. پرسشنامه شامل مشخصات دموگرافیک، اطلاعات مامایی و پرسشنامه محقق ساخته بر اساس مدل فرانظری بود. برنامه آموزشی به دلیل پاندمی کرونا، بخشی به صورت حضوری به مدت5 جلسه آموزشی (30 دقیقه ای) سه بار در هفته و با رعایت پروتکل های بهداشتی و بقیه به صورت مجازی از طریق پیام رسان واتساپ و تلگرام به صورت (پادکست، فیلم آموزشی، پمفلت و پوسترالکترونیکی) برگزار گردید. داده ها یک و شش ماه بعد از مداخله با استفاده از نرم افزار SPSS16 با استفاده از آزمون های توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج: قبل از مداخله، میانگین نمرات در حیطه آگاهی، نگرش، عملکرد و سازه های مدل فرانظری در دو گروه مداخله و کنترل تفاوت معنی دار آماری با یکدیگر نداشتند اما بعد از مداخله آموزشی میانگین آگاهی، نگرش، عملکرد و سازه های مراحل تغییر، منافع درک شده و موانع درک شده در موازنه تصمیم گیری و خودکارآمدی یک و شش ماه بعد از مداخله تفاوت معناداری داشت (001/0>p). نتیجه گیری: به نظر می رسد تغییر برنامه شیردهی در مادران باردار بر اساس مدل فرانظری قادر باشد آگاهی، نگرش و عملکرد آنان را در شیردهی انحصاری بهبود ببخشد. بخشی به صورت حضوری به مدت5 جلسه آموزشی (30 دقیقه ای) سه بار در هفته و با رعایت پروتکل های بهداشتی و بقیه به صورت مجازی از طریق پیام رسان واتساپ و تلگرام به صورت (پادکست، فیلم آموزشی، پمفلت و پوسترالکترونیکی) برگزار گردید. داده ها یک و شش ماه بعد از مداخله با استفاده از نرم افزار SPSS16 با استفاده از آزمون های توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج: قبل از مداخله، میانگین نمرات در حیطه آگاهی، نگرش، عملکرد و سازه های مدل فرانظری در دو گروه مداخله و کنترل تفاوت معنی دار آماری با یکدیگر نداشتند اما بعد از مداخله آموزشی میانگین آگاهی، نگرش، عملکرد و سازه های مراحل تغییر، منافع درک شده و موانع درک شده در موازنه تصمیم گیری و خودکارآمدی یک و شش ماه بعد از مداخله تفاوت معناداری داشت (001/0>p). نتیجه گیری: به نظر می رسد تغییر برنامه شیردهی در مادران باردار بر اساس مدل فرانظری قادر باشد آگاهی، نگرش و عملکرد آنان را در شیردهی انحصاری بهبود ببخشد.

زمینه و هدف: در حال حاضر تغییرات اقلیمی کره زمین سریعتر از هر زمان دیگری در تاریخ بشر تغییر می کند و شهرها به شدت در معرض اثرات تغییرات اقلیمی قرار دارند، به همین منظور مطالعه حاضر با هدف بررسی تغییرات اقلیمی در کلانشهر تهران طی سال های 2020-1991 و کمک به درک بهتری از محدودیت هایی که شهرها در موضوع تغییرات اقلیمی با آن ها مواجه هستند، انجام شده است. روش کار: این پژوهش توصیفی تحلیلی با استفاده از اطلاعات ایستگاه های سینوپتیک در کلانشهر تهران انجام شد که در گام نخست شاخص های مورد مطالعه با استناد به نظرات خبرگان و بررسی متون اخذ شد؛ و پس از آن برای آنالیز و توصیف آماری داده های اقلیمی از نرم افزار EXCEL 2016 بهره گرفته شد، در نهایت با توجه به مرور، بازبینی مطالعات و تحلیل داده های اقلیمی کلانشهر تهران به پروتکلی واحد برای بررسی و مطالعه تغییرات اقلیمی در سطح شهر (ریز اقلیم) و همچنین نحوه کاهش اثرات تغییرات اقلیم در شهرها و سازگاری با آن ها منتج شد. نتایج: نتایج به دست آمده از این مطالعه نشان داد که کلانشهر تهران با افزایش دما و کاهش رطوبت طی 30 سال گذشته مواجه بوده است، به طوری که میانگین ماهانه دما نزدیک به 5/1 درجه سانتی گراد افزایش و میانگین ماهانه رطوبت نزدیک به 15% کاهش یافته است. نتیجه گیری: کلانشهر تهران با افزایش دما و کاهش سطح رطوبت مواجهه بوده که در آینده نیز بر شدت آن افزوده می شود که نواحی پرتراکم شهری به علت به وجود آمدن جزایر حرارتی با شدت بیشتری با تغییرات آب و هوایی روبرو می شوند. که برای مقابله با آن باید برنامه ریزان شهری توسعه اقتصادی-اجتماعی شهری را در چارچوب سازگاری با تغییرات اقلیمی و کاهش اثرات آن بر حوزه های مختلف شهری مدنظر قرار دهند.

زمینه و هدف: روند شناسایی موارد کووید-19 میتواند اطلاعات ارزشمندی در مورد پوشش برنامه های تشخیصی و غربالگری در طول زمان در اختیار قرار دهد. پژوهش حاضر با هدف بررسی روند موارد سرپایی کووید-19 در مراکز خدمات جامع سلامت منتخب تحت پوشش معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شد. روش کار: این مطالعه به صورت مقطعی توصیفی انجام شد. داده های موجود شامل تعداد مراجعین و نمونه های PCR (Polymerase Chain Reaction) مثبت از 25 فرودین تا 5 دی ماه 1399 وارد مطالعه شدند. از شاخص های مرکزی و پراکندگی (میانگین، میانه، و انحراف معیار و دامنه میان چارکی) برای توصیف داده های کمی و همچنین از نمودارهای خطی و میله ای نیز به جهت توصیف روند متغیرهای مورد بررسی در طول زمان استفاده شد. کلیه آنالیزها توسط نرم افزار Excel 2016 و SPSS22 صورت گرفت. نتایج: بیشترین تعداد موارد مشکوک کووید-19در ماه های اردیبهشت، تیر و آبان بود. 2 مورد پیک در روند موارد مثبت کووید 19 وجود داشت و بیشترین نسبت موارد مثبت روزانه کووید19 در اواخر خرداد و اوایل تیرماه، همچنین اواخر شهریور و هفته اول آبان و میانه آذر ماه دیده شد. بیشترین تعداد افراد مراجعه کننده و تست شده در مرکز بهداشت جنوب تهران بود. نتیجه گیری: با توجه به وجود دو موج اپیدمی در طول دوره مورد مطالعه، در صورت عدم برنامه ریزی و تمرکز بر خدمات بهداشت همگانی و مراقبت های اولیه بهداشتی توسط مسیولین و سیاستگزاران سلامت پیشگیری از بروز موج های بعدی غیرقابل اجتناب است.

زمینه و هدف: یکی از فرآیندهای پیچیده در وزارت بهداشت فرآیند ثبت ملزومات دارویی است. اکنون فرآیند ثبت به صورت پراکنده در سامانه های مختلف انجام می شود و این موجب ارایه خدمات موازی، اتلاف زمان و ھ زینه می شود. لذا ارایه یک سامانه یکپارچه در قالب سرویس ها موجب بهبود در ارایه خدمات می شود. هدف تحقیق حاضر شناسایی مجموعه فعالیت هایی است که بتوان آنها را به صورت یک سرویس یا خدمت در نظر گرفت تا توسط آنها سامانه یکپارچه را ایجاد نمود. روش کار: این پژوهش کاربردی است. ابتدا فعالیت های ثبت 20 محصول مختلف گردآوری شد، سپس برای شناسایی سرویس ها یا خدمات سامانه یکپارچه ثبت ملزومات دارویی، ابتدا الگوریتم بهینه سازی چند هدفه گرگ خاکستری Gray Wolf Algorithm (GWO) پیشنهاد شد. سپس مقادیر پارامترهای الگوریتم با روش مدلسازی تحلیل نیازهای هدف محور Goal-Based Requirements Analysis Method (GBRAM)، استخراج و الگوریتم پیاده سازی شد. در ادامه بهترین سرویس ها با فرآیند تحلیل سلسله مراتبی Analysis Hierarchical Process (AHP) استخراج شد. نتایج: با پیاده سازی الگوریتم پیشنهادی 7 سرویس استعلام کلاس محصول، ثبت مدارک، بررسی مدارک بر حسب نوع مجوز و کلاس محصول، صدور مجوز، آزمایشگاه، مطالعات بالینی و سرویس پرداخت شناسایی شد. سپس این سرویس ها با دقت 3/97 مورد تایید کارشناسان وزارت بهداشت و درمان قرار گرفتند. چارچوب پیشنهادی ارایه شده برای ثبت ملزومات دارویی اثربخش است و می تواند تا 90% موجب سهولت فرآیند، 80% کاهش زمان فرآیند و 65% کاهش هزینه فرآیند شود. نتیجه گیری: ایجاد سیستم یکپارچه به عنوان یکی از چالش های مهم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می باشد. این هدف زمانی محقق می شود که سرویس ها یا خدمات را شناسایی و یک سامانه یکپارچه را با ترکیب این سرویس ها ایجاد شود.

زمینه و هدف: تقلیل باروری به پایین تر از حد جانشینی و پیشگیری از پیامدهای منفی آن منجر به تغییر سیاست های جمعیتی کشور شده است، که نیاز به شناخت دلایل کاهش باروری و سیاستگذاری در راستای افزایش آن را برای محققان و سیاستگذاران حوزه های مختلف اجتماعی و سلامت بیش از هر زمانی لازم و ضروری می سازد. هدف تحقیق حاضر بررسی تاثیر ابعاد مختلف حمایت اجتماعی ادراک شده-حمایت ابزاری، حمایت مادی و حمایت عاطفی-بر قصد باروری زنان می باشد. روش کار: روش مورد استفاده در این تحقیق روش پیمایش است. با بهره گیری از نمونه گیری خوشه ایی چند مرحله 600 زن 18 تا 44 ساله واجد شرایط در نقاط شهری استان بوشهر انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. سوالات مورد استفاده برای سنجش قصد باروری و ابعاد حمایت اجتماعی از پرسشنامه استاندارد مورد استفاده در تحقیقات بین المللی استخراج شده است. نتایج: نتایج این تحقیق نشان دهنده آن بود؛ حدود 89% از کسانی که یک فرزند داشته اند قصد خود را به داشتن فرزند دوم اعلام کرده اند. برای کسانی که 2 فرزند داشته اند حدود 38% قصد رفتن به فرزند سوم را بیان داشته اند. همچنین نتایج تحلیل چند متغیره با استفاده از رگرسیون لجستیک بیانگر آن بود با افزایش حمایت ابزاری احتمال قصد باروری زنان-با کنترل متغیرهای تعداد فرزندان در حال حاضر زنده، تحصیلات و وضعیت اشتغال آنها به نسبت 445/1 افزایش می یابد. نتیجه گیری: حمایت ابزاری و حمایت هایی که در این رابطه توسط اعضای شبکه اجتماعی می توان دریافت کرد، انتقال به توالی بالاتر باروری را تسهیل می کند.

زمینه و هدف: پژوهش حاضر با موضوع بررسی ارتباط استرس شغلی با خستگی احساسی با توجه به نقش میانجی تاب آوری به انجام رسیده است. روش کار: مطالعه حاضر از نظر هدف، جزء تحقیقات کاربردی و از لحاظ روش گردآوری داده ها، توصیفی و از نوع پیمایشی می باشد. در پژوهش حاضر جامعه آماری عبارت است از کلیه کارکنان بیمارستان شهید مدرس شهرستان ساوه که تعداد آن ها 360 نفر است و جهت تعیین حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان و با روش تصادفی ساده 186 نفر به عنوان حجم نمونه در نظر گرفته شد. برای گردآوری دادهای میدانی از پرسشنامه استاندارد استفاده شد. نتایج: تحلیل داده نشان داد استرس شغلی با خستگی احساسی با ضریب (514/0) رابطه مثبت و معناداری دارد، همچنین استرس شغلی روی تاب آوری با ضریب (503/0-) و تاب آوری روی خستگی احساسی با ضریب (395/0-) رابطه منفی دارد. همچنین یافته ها نشان داد در رابطه بین استرس شغلی و تاثیر آن بر خستگی احساسی، تاب آوری نقش میانجی ایفا می کند. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان می دهد که استرس شغلی ارتباط مثبت و مستقیم با خستگی احساسی و رابطه معکوس با تاب آوری دارد، تاب آوری نیز رابطه معکوس با استرس شغلی در میان کارکنان دارد.