مطالعات تفسیری
سال:1394 | دوره:6 | شماره:22 |تعداد مقالات:10

چکیده فارسی:در قرآن کریم فرازهایی از سرگذشت و عملکرد اقوام پیشین بیان شده است که یکی از آنها، داستان حضرت موسی (ع) و بنی اسرائیل است. این داستان از جهاتی مانند تکرار آن در آیات قرآن از اهمیت بیشتری برخوردار است. تکرار در قصه حضرت موسی چنان برجسته است که هر خواننده آشنای به متن قرآن را به خود متوجه می سازد. در مقاله حاضر پس از مفهوم شناسی قصه و تکرار آن، سعی شده است با تامل تفسیری در آیات مربوط به داستان حضرت موسی (ع) و با عنایت به موارد مشابه داستان در سوره های مختلف قرآن و ارتباط آیات با یکدیگر، اسرار و حکمت های تکرار داستان حضرت موسی (ع)، در دو بخش عمده با عناوین «حکمت درونی فراوانی داستان حضرت موسی (ع) در قرآن» و «حکمت بیرونی فراوانی داستان حضرت موسی (ع) در قرآن» بیان شود. چکیده عربی:عکس القرآن الکریم مقتطفات من سیر و مواقف و أعمال الامم السالفة، و منها قصّة النبی موسی و بنی اسرائیل. و تکتسب هذه القصّة أهمیة أکثر لأسباب مثل تکرارها فی عدة آیات من القرآن الکریم. تکرار قصّة النبی موسی فی القرآن واضح بحیث انها تلفت الیها نظر کل من لدیه معرفة بالنص القرآنی. فی هذا البحث، من بعد التعرف علی مفهوم القصّة و تکرارها، حاولنا من خلالة إجالة النظر فی تفاسیر الآیات التی تتحدث عن قصة النبی موسی، و نظراً إلی تکرار امور متشابهة حولها فی سور مختلفة، و ترابط الآیات مع بعضها، أن نسرد فی بابین الأسرار والحِکم الکامنة فی تکرار قصة النبی موسی ع. أطلقنا علی الباب الاول تسمیة «الحِکم الذاتیة لتکرار قصّة النبی موسی ع فی القرآن»، واطلقنا علی الباب الثانی تسمیة «الحکم الموضوعیة لتکرار قصّة النبی موسی فی القرآن».

چکیده فارسی: عدالت اجتماعی از اهداف بعثت پیامبران و فرستادن کتاب های آسمانی است و به همین جهت، مفسران قرآن کریم در آیات زیادی بر آن تاکید دارند. برای برخی از آیات مرتبط با عدالت اجتماعی، نقش کلیدی در این زمینه تلقی می شود و یکی از مهم ترین مباحث آنها دلالت بر حسن ذاتی و عقلی یا حسن شرعی است. مفسران امامیه و معتزله به حسن ذاتی و عقلی اعتقاد دارند و مفسران اشاعره به حسن شرعی. در این مقاله، آیات مرتبط با عدالت اجتماعی و دلالت آنها بر حسن ذاتی و عقلی یا حسن شرعی از دیدگاه مفسران عدلیه و اشاعره مورد بررسی قرار گرفته، دلالت آنها بر حسن ذاتی و عقلی تبیین می شود و سپس آثار مهم این مبنا با شواهد قرآنی بیان می گردد. از مهم ترین آثار این مبنا می توان به حسن تکلیف به عدالت اجتماعی، تشویق بیشتر به عدالت اجتماعی، نفی نسبیت حسن عدالت اجتماعی و حسن عدالت اجتماعی در مصادیق فاقد نص خاص اشاره کرد. چکیده عربی:العدالة الإجتماعیة من أهداف ارسال الانبیاء و انزال الکتب السماویة. و لهذا السبب یرکّز علیها مفسّروا القرآن الکریم عند تفسیرهم للکثیر من آیات القرآن الکریم. بعض آیات القرآن الکریم التی تتحدث عن العدالة الاجتماعیة لها موقع حیوی و أساسی فی هذا المجال، و من أهم معطیاتها دلالتها علی الحسن الذاتی والعقلی أو الحسن الشرعی.مفسروا الامامیة والمعتزلة یؤمنون بالحسن الذاتی والعقلی، بینما مفسروا الاشاعرة یقولون بالحسن الشرعی. فی هذا البحث نتناول الآیات المتعلّقة بالعدالة الاجتماعیة و دلالتها علی الحسن الذاتی والعقلی أو الحسن الشرعی من وجهة نظر مفسّری العدلیة والاشاعرة و نبیّن کیفیة دلالتها علی الحسن الذاتی والعقلی، و بعد ذلک نبرز المعطیات المهمّة لهذا المبدأ مدعوماً بشواهد قرآنیة. و من أهم المعطیات التی یکشف عنها هذا المبدأ یمکن الاشارة إلی حسن التکلیف بالعدالة الاجتماعیة، والمزید من الحث علی السعی من أجل العدالة الاجتماعیة، و نفی نسبیة حسن العدالة، الاجتماعیة، و حسن العدالة الاجتماعیة فی المصادیق التی تفتقر إلی نصًّ خاص.

چکیده فارسی:دستاوردهای زبان شناختی معاصر، تفسیر ساختاری قرآن کریم را وارد مرحله جدیدی کرده است. دستور نقش گرای نظام مند هلیدی مهم ترین نظریه زبان شناسی متن در حال حاضر مورد توجه بسیاری از زبانشناسان است. هدف این نوشتار، آشنا ساختن مفسران و قرآن پژوهان با روش های جدید زبان شناسی به ویژه دستور نقش گرای نظام مند هلیدی در حوزه فهم متون دینی است. نگارندگان در این پژوهش، با بهره گیری از نظریه زبان شناختی هلیدی، سوره کوثر را تفسیر نموده اند و با استفاده از ابزاری چون بافت و متغیرهای بافتی، فرانقش تجربی و ساختار تعدی، فرانقش بینافردی و ساختار وجهی، فرانقش متنی و ساختار صوری و اطلاعاتی متن، نکات معناشناسی جدیدی را درباره سوره کوثر به دست داده اند. چکیده عربی:المعطیات التی توصّلت إلیها الدراسات اللغویة المعاصرة، أوجدت فضائات دخل منها التفسیر البنائی للقرآن الکریم إلی مرحلة جدیدة. قاعدة الدور المنتظم التی طرحها «هلیدی» تُعتبر أهم نظریة فی علم لغة النص و هی الیوم موضع اهتمام الکثیر من علماء اللغة. الغایة التی یرمی إلیها هذا البحث هی إطلاع المفسرین والباحثین بالمناهج الجدیدة لعلم اللغة و خاصة قاعدة الدور المنتظم لهلیدی فی مجال فهم النصوص الدینیة. فسّر کاتبوا هذا البحث سورة الکوثر اعتماداً علی نظریة معرفة اللغة لهلیدی، واتخذوا اداة مثل السیاق والمتغیّرات السیاقیة، و ما وراء الوظائفیة التجریبیة لبنیة التعدی، و ما وراء الوظائفیة بین الأفراد، والبنائیة البُعدیة، و ما وراء الوظائفیة النصیّة، والبنائیة الهیکلیة والمعلوماتیة للنص، و قدّموا معطیات لغویة جدیدة حول سورة الکوثر.

چکیده فارسی:یکی از ابعاد اعجاز قرآن، پیشگویی از آینده است. در این میان خبر غیبی غلبه روم بر فارس در سوره روم، از جهات گوناگون نظیر: زمان نزول، شأن نزول، مکان آن، علت شادی مسلمانان مورد اختلاف آراء اندیشمندان است. این تحقیق با طرح مواضع اختلافی و بررسی آنها با بیان ادله متقن و مستدل در صدد رفع اختلاف ها برآمده، تفسیری صحیح از این آیه ارائه داده است. سوره روم از نظر ترتیب هشتاد و پنجمین سوره و از سوره های مکی است. تطبیق تاریخی نیز بازه زمانی بین شکست و پیروزی را هفت سال، طرف درگیر را فارس، زمان شکست را سال هفتم بعثت و پیروزی را در سال های پنجم و ششم هجرت، می داند. علت شادی مسلمانان نیز به اثبات حقانیت سخن وحی با پیروزی روم و یقین به تحقق وعده، همزمان با آن برمی گردد. استناد به قرائت حفص از عاصم از دیگر دلایل اثبات ادعا است و مستندات مدنی بودن سوره، به دلیل ضعف سندی و ... مورد نقد قرار گرفته است. چکیده عربی:من جوانب اعجاز القرآن تنبّؤاته المستقبلیة. و من ذلک ما تنبّأ به من انتصار الروم علی الفرس کما أخبر عن ذلک فی سورة الروم. و هذه القضیة مما تختلف حول آراء المفکّرین فی امور متعددة مثل: زمان النزول، و شأن النزول، و مکانه، و سبب ابتهاج المسلمین بذلک الخبر. یحاول هذا البحث من خلال طرح و مناقشة المواضیع التی تختلف حولها الآراء و تقدیم أدلّة لها مدعومة بالبراهین، تبدید هذه الاختلافات و تقدیم تفسیر صحیح لهذه الآیة. سورة الروم من حیث الترتیب هی السورة الخامسة والثمانون من سور القرآن، و هی من السور المکیة. واما من حیث المطابقة التاریخیة فهی تری أنّ المدّة الواقعیة بین الهزیمة والانتصار کانت سبع سنوات، و کانت تلک المعرکة قد دارت بین الروم والفرس، و کانت هزیمة الروم فی السنة السابعة للبعثة، و تتحق لهم النصر والغلبة فی العامین الخامس والسادس للهجرة.و اما بهجةالمسلمین فیعود سببها إلی اثبات صدق ما جاءهم به الوحی و هو غلبة الروم والیقین بتحقیق ذلک الوعد. الاستناد إلی قراءة حفصٍ عن عاصم من الأدلّة الاخری علی اثبات هذا الادّعاء. هذا البحث وضع علی طاولة النقد الاقوال التی تنصّ علی کونها سورة مدنیة، و ذلک بسبب ضعف سندها.

چکیده فارسی:در آیه چهارم سوره تحریم خداوند دو تن از همسران پیامبر ص را مورد سرزنش و تهدید قرار داده و می فرماید اگر بخواهید اقدامی بر ضد پیامبر ص انجام دهید خداوند، جبرئیل، صالح المومنین و ملائکه مولا و پشتیبان آن حضرت می شوند. عبارت صالح المومنین در این آیه محل گفتگوی مفسران فریقین است. عموم اهل سنت مقصود از صالح المومنین را ابوبکر و عمر دانسته اند. آنان در بیان ادله روایی به روایاتی از صحابه و تابعین استناد جسته اند و از سوی دیگر با مطرح نمودن جمع بودن صالح المومنین و تطبیق صالح المومنین بر ابوبکر و عمر به دلیل نسبتی که با عایشه و حفصه داشته اند، سعی در پیشبرد هدف خود نموده اند. اما مفسران شیعه به هیچ روی این انطباق را نپذیرفته و تنها مصداق صالح المومنین را امام علی ع می دانند. از این رو ادله روایی آن گروه از مفسران اهل سنت را از حیث سند و دلالت، ضعیف و متناقض با یکدیگر دانسته و ادله دلالی ایشان را نیز با استناد به دلایل درون متنی و برون متنی بی پشتوانه و جانبدارانه قلمداد می کنند. چکیده عربی:فی الآیة الرابعة من سورة التحریم جاء تقریع لاثنین من ازواج النبی ص و تهدید مفاده أنکما اذا اردتما أن تفعلا شیئاً ضد النبی فإنّ الله سیکون ولیه و نصیره هو و جبرائیل و صالح المؤمنین والملائکة. و عبارة «صالح المؤمنین» فی هذه الآیة موضع جدل بین مفسّری الفریقین. عموم أهل السُنّة قالوا إنّ المقصود من صالح المؤمنین أبابکر و عمر. و فی بیانهم للأدلّة الروائیة استندوا إلی روایات من الصحابة والتابعین. و من ناحیة اخری استدلوا بصیغة الجمع التی جاءت بها عبارة صالح المؤمنین، مع تطبیق هذا الوصف علی ابی بکر و عمر انطلاقاً مما لهما من نسبة مع عائشة و حفصة و جاءوا بذلک کاستدلال اضافی لاثبات صحّة رأیهم. غیر أنّ مفسّری الشیعة لا یقرّون بصحّة أی من هذه التطبیقات و یرون أنّ المصداق الوحید لصالح المؤمنین هو الإمام علی (ع). و من هنا فهم یعتبرون تلک الأدلّة الروائیة التی تطرحها هذه المجموعة من مفسّری أهل السُنّة ضعیفة و متناقضة مع بعضها من حیث السند والدلالة، والبراهین التی یستدلون بها من داخل أو من خارج النصّ الدینی غیر رصینة و منحازة.

چکیده فارسی:برای گناهان سه نوع مجازات برشمرده اند: مجازات قراردادی، مجازاتی که با گناه رابطه تکوینی و طبیعی دارد و مجازاتی که تجسم خود جرم است و چیزی جدای از آن نیست. تفسیر آیه 41 روم: «ظهر الفساد فی البر و البحر  بما کسبت أ یدی الناس لیذیقهم بعض الذی عملوا لعلهم یرجعون» بیانگر آثار تکوینی و دنیوی گناهان است. واژه فساد یکی از واژه های معادل گناه است. افزون بر اینکه گناه خود، فساد به معنای خروج از اعتدال است، نتیجه آن تباهی خشکی و دریا است و موجی که رفتار نامناسب انسان در هستی ایجاد می کند تا ابد در جریان است و بدی اعمال انسان، در آخرت که محل بروز و ظهور حقایق است، آشکارتر می گردد. مجازاتی که با گناه رابطه تکوینی و طبیعی دارد در دنیا آثار وضعی گناه و مکافات دنیوی آن است و در آخرت باطن خود عمل است که ظاهر می گردد. چکیده عربی:للذنوب ثلاثة انواع من العقوبات: عقوبة تشریعیة، و عقوبة ذات علاقة تکوینیة و طبیعیة مع الذنب، والعقوبة التی تجسّد ذلک الذنب و لیست بمعزل عنه. الآیة 41 من سورة الروم: «ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذیقَهُمْ بَعْضَ الَّذی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُون» تعکس النتائج التکوینیة والدنیویة للذنوب. کلمة فساد واحدة من الکلمات المرادفة للذنب. و بالاضافة إلی أنّ الذنب بحد ذاته فساد بما یعنیه من خروج عن حدّ الاعتدال، و تکون نتیجة فساد البر والبحر. والموجة التی یحدثها السلوک غیر السوی للانسان فی الوجود تبقی متواصلة إلی الابد، والسیّئات تبرز بشکل أوضح فی الآخرة حیث موضع ظهور الحقائق، العقوبة التی لها علاقة تکوینیة و طبیعیة مع الذنب تمثّل فی الدنیا النتائج الوضعیة للذنب و عقوبته الدنیویة، و فی الآخرة باطن العمل الذی یظهر للعیان.

چکیده فارسی:جامعه دینی امروز در اثر شفاف نبودن یا تبیین نشدن آموزه های قرآن در خصوص مناسبات و روابط اجتماعی یا در اثر غفلت و بی مبالاتی مردم و مسوولان، شاهد سر بر آوردن پدیده جاهلی گرفتن دوست پسر و دوست دختر و شیوع و سوق تدریجی آن به سمت ارزش شدن و تبدیل ناهنجاری به هنجار اجتماعی است. این موضوع نیازمند واکاوی قرآنی است. رابطه دوستی با نامحرم مطابق آیات محکم، بدون نسخ، تخصیص و اختلاف میان مفسران قرآن کریم؛ مانند: «فانکحوهن ... محصنات غیر مسافحات و لا متخذات اخدان»، به طور مطلق و با تاکید زیاد، برای همه زمان ها و برای همگان و در هر شرایطی، ناشایست است و نباید محقق شود. سیاست کلی قرآن، پیشگیری و سپس براندازی یا به انزوا راندن این ناهنجاری است. در این باره در مقاله حاضر 24 زمینه بروز این پدیده از منظر تفسیر آیات و پنج راهکار قرآنی برای مبارزه با این ناهنجاری شناسایی و ارائه شده است. چکیده عربی:المجتمع الدینی الیوم، و بسبب عدم شفافیة أو بسبب عدم تبیین التعالیم القرآنیة فی ما یخص العلاقات الاجتماعیة، أو بسبب غفلة الناس و عدم اکتراث الناس والمسؤولین، نلاحظ بروز ظاهرة جاهلیة و هی اقامة علاقات صداقة بین الفتیان والفتیات، مع شیوع هذه الظاهرة فإنها قد أخذت تسیر فی الاتجاه الذی یجعل منها حالة محبّذة. فغدت الظواهر المرفوضة اجتماعیاً و کأنها ظواهر سویة و مقبولة. و هذه الحالة تستدعی اجراء بحث قرآنی حولها. علاقات الصداقة مع غیر المحارم وفقاً لما نصّت علیه الآیات المحکمة، و غیر المنسوخة، والتخصیص والاختلاف بین المفسّرین مثل: «فَانْکِحُوهُنَّ ... مُحْصَناتٍ غَیْرَ مُسافِحاتٍ وَ لا مُتَّخِذاتِ أَخْدان» جاءت بشکل مطلق مع الکثیر من التأکید، لکل زمان، و لجمیع الناس و فی کل الظروف والاحوال ظاهرة مستهجنة و مرفوضة و لا ینبغی أن تحصل. المنهج العام للقرآن الکریم هو الوقایة من المفاسد و لا ینبغی أن تحصل. المنهج العام للقرآن الکریم هو الوقایة من المفاسد و فی المرحلة التالیة تحجیمها والقضاء علیها. یقدّم هذا البحث 24 أرضیة مناسبة لنشوء هذه الظاهرة من منظار تفسیر الآیات، کما یعرض أیضاً خمسة أسالیب قرآنیة لمجابهة هذه الظاهرة الشاذة.

چکیده فارسی:در نخستین تفاسیر قدیم اهل سنت، از میان سه روش نقل اسرائیلیات، استناد به عهدین در ادبیات دلائل النبوه و مراجعه مستقیم به متن کتاب مقدس، غلبه با نقل اسرائیلیات است. همزمان به برخی مطالب عهدین در محاجه با اهل کتاب نیز استناد می شود و به تدریج در قرون اخیر، اسرائیلیات جای خود را به مراجعه مستقیم و نقل مطالب عهدینی در مواضع مختلف تفاسیر شیعه و سنی می دهد. وزیر مغربی، تنها مفسری است که از هر سه روش فوق در تفسیر خود استفاده کرده، با این تفاوت که در قیاس با تفاسیر پیش از خود، روایات موسوم به اسرائیلیات را به حداقل رسانیده و در عوض با مراجعه به متن عهدین، برخی عبارات تورات یا انجیل را در تایید نظر خود یا به منظور نقد و نقض مطرح کرده است. مقاله حاضر ضمن مروری بر تاریخچه و سیر تحول سه گونه  فوق، منقولات عهدینی در تفسیر وزیر مغربی را گردآوری و بررسی می کند. چکیده عربی:فی اوائل التفاسیر القدیمة لأهل السُنّة تلاحظ ظاهرة غلبة الاسرائیلیات من بین ثلاثة اسالیب کانت متّبعة فی تلک التفاسیر و هی: اسلوب نقل الاسرائیلیات و اسلوب التعویل علی العهدین فی ادبیات دلائل النبوّة، و اسلوب الرجوع المباشر إلی الکتاب المقدّس. و بالتزامن مع ذلک یُستند أیضاً إلی بعض المواضیع التی جاءت فی العهدین فی محاججة أهل الکتاب. و فی القرون الأخیرة اخذت الاسرائیلیات تفقد مکانتها بالتدرج لیحل محلّها الرجوع إلی الهدین و نقل المواضیع منهما مباشرة فی مختلف التفاسیر عند الشیعة و أهل السُنّة. الوزیر المغربی هو المفسّر الوحید الذی اعتمد هذه الأسالیب الثلاثة بأجمعها فی تفسیره مع فارق واحد و هو انه عند المقارنة بین تفسیره و بین التفاسیر التی سبقته نلاحظ انه اخذ بالحد الادنی من الاسرائیلیات. و بدلاً من ذلک عند الرجوع إلی نصوص العهدین، جاء ببعض عبارات التوراة والانجیل لتأیید رأیه أو لغرض النقد والنقض. یقدّم هذا البحث نبذة عن تاریخ و تطوّر الاسالیب الثلاثة فی التعاطی مع نصوص العهدین، اضافة إلی جمع و تقصی المنقولات من العهدین فی تفسیر الوزیر المغربی.

چکیده فارسی:زن و مرد از نظر تکوینی دارای وجوه تشابه و تمایزند، زنان از نظر احساسات و مردان از نظر تعقل و توان جسمی قوی هستند. احکام متفاوت اجتماعی زن و مرد در اسلام، ریشه در این تفاوت دارد. سید محمدحسین طباطبایی و محمد رشیدرضا در تفاسیر خود، راز تفاوت این احکام را در تفاوت مسوولیت های هر یک در اجتماع می دانند. اختلاف نظر دو مفسر در این است که رشیدرضا دایره قیومیت در آیه «الرجال قوامون علی النساء» را شامل تمام اوامر و نواهی شوهر می داند و طباطبایی آن را در حیطه خانواده و مسائل کلان جامعه می نگرد، در عین حال که در محیط خانواده، قائل به انحصار آن در استمتاع و حفظ عفت و اموال شوهر است؛ به نظر می رسد از سویی با توجه به عدم ولایت مطلق مرد بر زن، اوامر و نواهی شوهر را مشمول دایره قیومیت دانستن و از سوی دیگر با عنایت به صدر و ذیل و قرائن داخلی و خارجی آیه، فراتر دانستن قیومیت از امور خانوادگی، محل تامل است. چکیده عربی:بین الرجل والمرأة أوجه تشابه و اختلاف من الناحیة التکوینیة. فالمرأة قویة فی مجال المشاعر والأحاسیس والرجل قوی من حیث التعقّل والقوّة البدنیة. اختلاف الاحکام الاجتماعیة لکل منهما فی الإسلام تعود اسبابه إلی تلک الاختلافات. یعزو کل من سید محمدحسین الطباطبائی و محمد رشید رضا فی تفسیریهما، ما یوجد من اختلاف فی أحکام الرجل والمرأة، إلی اختلاف المسؤولیة الاجتماعیة لکل منهما. غیر أنّ الفارق بین رأی المفسّرین هو أنّ محمد رشید رضا یری أنّ دائرة القیومة فی الآیة القرآنیة «الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّساءِ» تشمل جمیع أوامر الزوج و نواهیه، بینما یری سید محمدحسین الطباطبائی أنّ تلک القیومیة تنحصر فی اطار شؤون الاسرة والقضایا الاجتماعیة الاساسیة. و فی الوقت ذاته یری أنّ هذه القیومیة فی اطار الاسرة تنحصر فی جوانب الاستمتاع و صیانة عفافها والمحافضة علی اموال زوجها. فی ضوء عدم الولایة المطلقة للرجل علی المرأة فان الرأی القائل بشمول القیمومة لجمیع اوامر الزوج و نواهیه من جهة و من جهة اخری فی ضوء ما جاء قبل الآیة و ما بعدها و بالنظر إلی القرائن الداخلیة والخارجیة للآیة، یبدو أنّ القول بان القیومة تشمل ما یقع خارج شؤون الاسرة موضع نظر و تأمل.

چکیده فارسی:سور عزائم به سوره های «سجده، فصلت، نجم و علق» گفته می شود. اشتراک ظاهری و مهم آنها وجود آیات دارای سجده واجب است. این مقاله حاصل پژوهشی تفسیری با هدف یافتن علت سجده واجب در مفاد آیات سجده دار است. بدین منظور اطلاعات به دست آمده از تفاسیر و سایر منابع مرتبط، پس از معناشناسی سجده در قرآن، تحلیل توصیفی محتوایی شده اند. سجده اصلی ترین و مهم ترین اشتراک سور عزائم، به نحو خاصی در این چهار سوره مطرح می شود که هم از نظر ظاهر و هم از نظر معنا با سایر موارد متفاوت است. سجده ای که با در نظر گرفتن سیر نزول آیات مربوطه، همان سجده حقیقی است که مقدمات معراج نبی اکرم ص را فراهم آورد و با عمومیت دادن آن آدمی را به نزدیک ترین راه وصول به کرنش و خضوع کامل در برابر حق تعالی که همان شناخت ذات به ذات است، رهنمون ساخت. چکیده عربی:تُطلق تسمیة سور العزائم علی السور القرآنیة «السجدة، وفصّلت، والنجم، والعلق». وجه الاشتراک الظاهری والمهم بینها هو وجود آیات فیها ذات سجدة واجبة. الهدف من هذا البحث التفسیری معرفة سبب السجود الواجب فی مفاد الآیات ذات السجود. المعلومات المستقاة من التفاسیر و من سائر المصادر ذات العلاقة بهذا الموضوع اخضعت للتحلیل الوصفی لمحتواها فی اعقاب اجراء بحث لغوی حول معنی السجدة فی القرآن. السجدة هی أبرز أوجه الاشتراک فی سور العزائم و هی تُطرح علی نحو متمیز فی هذه السور الاربعة یختلف من حیث المعنی والظاهر عن سائر الموارد. اذا اخذنا بنظر الاعتبار سیر نزول الآیات ذات العلاقة بهذا الموضوع، نعرف أنّ السجدة هی ذات السجدة الحقیقیة التی مهّدت لمعراج النبی محمد’، و عند تصمیم معناها تکون هی الطریق الأقرب للوصول إلی التواضع والخضوع التام لله، الذی ینتهی إلی معرفة الذات بالذات.