مطالعات تفسیری
سال:1391 | دوره:3 | شماره:10 |تعداد مقالات:6

چکیده فارسی:آیه 41 سوره انفال یکی از آیات مورد مناقشه مفسران فریقین است. اهل سنت بر این باور است که تخمیس در آیه، منحصر به غنائم جنگی است؛ در حالی که شیعه به فراغنیمتی بودن خمس اعتقاد دارد. افزون بر این، درباره اصناف مذکور در آیه باور غالب اهل سنت بر این است که نام خدا تشریفاتی است و تنها سهم پیامبر (ص) را باور دارند. درباره مقصود از قرابت و اصناف سه گانه در آیه، دیدگاه های شیعه با اهل تسنن تفاوت ماهوی دارد؛ شیعه تمامی خمس را از آن خاندان پیامبر (ص) می داند؛ در حالی که اهل تسنن تنها سهم ذوالقربی را برای بنی هاشم قرار می دهد. مقاله با نگاه تطبیقی و مقارن به بررسی این مسائل می پردازد.   چکیده عربی: الآیة 41 من سورة الأنفال واحدة من الآیات التی کثر فیها الجدل والنقاش بین مفسری الفریقین. فأهل السنة یقولون إن التخمیس فی هذه الآیة ینطبق علی الغنائم الحربیة فقط، بینما یقول الشیعة إن الخمس یشمل ما سوی الغنائم أیضا. بالاضافة إلی ذلک بالنسبة الی الأفراد المذکورة فیها، یری معظم أهل السنة أن اسم الله فیها جاء من باب التشریف فقط والسهم الوحید فیها هو سهم النبی (ص). و أما بالنسبة إلی المقصود من القرابة والمجموعات الثلاثة التی وردت فی الآیة، فان آراء الشیعة فیها یختلف اختلافا جوهریا عن آراء أهل السنة. الشیعة یعتقدون أن الخمس کله لأهل بیت النبی (ص) بینما یعتقد أهل السنة أن سهم ذوی القربی یعطی لبنی هاشم. تتناول هذه المقالة إجراء دراسة مقارنة لهذه الآراء والمباحث.

چکیده فارسی:در آیاتی از قرآن از جمله آیات: بقره / 75، نساء / 46 و مائده / 13 و 41 واژه تحریف به صراحت آمده است. این اصطلاح قرآنی که در رابطه با اهل کتاب به کار رفته، غالبا از سوی مفسران با تحریف عهدین پیوند داده شده است. گرچه آیات تحریف، جزئیات چگونگی و نوع این تحریف را بیان نکرده است، اما با توجه به آنچه از بررسی روایات مربوطه به دست می آید، می توان نتیجه گرفت که اصطلاح قرآنی تحریف در فضای مطالعات تفسیری اندکی توسعه معنایی یافته است. بازکاوی مفهوم تحریف، این اصطلاح قرآنی را بر شاخصه هایی چون ماهیت فرانوشتاری و تمرکز بر یک مصداق خاص استوار می داند.   چکیده عربی:جاءت کلمة التحریف فی آیات من القرآن الکریم و منها الآیات التالیة: البقرة/75، النساء/46، المائدة/13، 41. هذا الاصطلاح القرآنی الذی جاء بخصوص أهل الکتاب، غالبا ما یربطه المفسرون بتحریف العهدین. و مع أن آیات التحریف لم تبین تفاصیل و کیفیة و نوع هذا التحریف، ولکن من خلال دراسة الروایات المتعلقة بهذا الموضوع، یمکن أن تستنتج أن مصطلح التحریف فی القرآن قلیلا ما حصل توسع فی معناه فی أجواء الدراسات التفسیریة. و عند تسلیط الضوء علی مفهوم التحریف یتضح أن هذا الاصطلاح القرآنی یقوم علی معالم مثل الطبیعة ما وراء الکتابیة، والترکیز علی مصداق معین.

چکیده فارسی:آیات مختلفی از قرآن کریم بیانگر مولفه هایی از شادکامی است و در موضوعاتی نظیر فرح، نعمت، شکر، رضا، صبر، بلا و فتنه می توان به دیدگاه قرآن در این باره دست یافت. شادکامی دارای سه مولفه رضامندی در خوشایند، فقدان عواطف منفی در ناخوشایند و نشاط در خوشایند و ناخوشایند است. باور به مالکیت خداوند، صبر و بردباری، باور به تقدیر، شناخت ارزش واقعی دنیا، بازشناسی نعمت ها، مدیریت مقایسه، شکر، تصحیح ارزیابی از محرومیت، معناشناسی بلاها و استعانت، عوامل تحقق دو مولفه نخست، و لذت همه جانبه و فراگیر مشروط به فقدان پیامدهای منفی، از جمله عوامل تحقق مولفه سوم می باشد.   چکیده عربی:هناک آیات مختلفة من آیات القرآن الکریم تحدثت حول عناصر معینة من السعادة و یمکن العثور علی نظر القرآن فی ذلک فی موضوعات مثل: الفرح، النعمة، الشکر، الرضا، الصبر، البلاء، الفتنة. السعادة ذات مکونات أساسیة ثلاثة و هی: الرضا عند السراء، وانعدام العواطف السلبیة عند الضراء، والبهجة فی السراء والضراء. و من عوامل تحقیق المکونین الأول والثانی ما یلی: الایمان بأن کل شیء لله، والصبر والتحمل، والاعتقاد بالتقدیر، و معرفة القیمة الحقیقیة للدنیا، و معرفة أهمیة النعم، والمقارنة بین الأحوال، والشکر، و اعادة النظر فی فکرة الحرمان، التعرف علی معنی البلاء والاستعانة. و من عوامل المکون الثالث استشعار اللذة التامة والشاملة، بشرط أن لا تکون ذات معطیات سلبیة.

چکیده فارسی:از یک سو آیاتی از قرآن کریم بر اختصاص علم غیب به خداوند دلالت دارد و از سوی دیگر، آیاتی از افاضه علم غیب به انبیا و دیگران خبر می دهد. مفسران در پاسخ به این دوگانگی، با توجه دادن به این نکته که متبادر از علم غیب در عصر رسالت و بعد از آن، علم ذاتی بوده، نه علم عرضی، و ادعای آگاهی از غیب مترادف با ربوبیت بوده است، تاکید نموده اند که بی شک میان خداوند و بندگان - در هر جایگاهی که باشند - تفاوت بسیاری وجود دارد. از این رو شایسته نیست گمان شود که انبیا در صفت علم، شریک خداوندند و علم غیب داشتن انبیا نوعی شرک و غلو به حساب می آید؛ زیرا اوصاف این دو علم مختلف است. آگاهی انبیا و دیگران از غیب منافاتی با اختصاص علم غیب به خداوند سبحان ندارد؛ چرا که علم الهی بالاصاله، استقلالی و غیر متکی به غیر می باشد؛ ولی این آگاهی برای دیگران فعل تبعی قائم بالله و با تعلم و تبعیت از اوست.   چکیده عربی:هناک آیات من القرآن الکریم تدل علی أن الغیب لا یعلمه الا الله، هذا من ناحیة، و من ناحیة أخری هناک آیات تحکی عن افاضة علم الغیب علی الأنبیاء و غیرهم. وقد حاول المفسرون الاجابة عن هذه الازدواجیة فی فهم الآیات من خلال تسلیط الضوء علی هذه القضیة و هی أن المتبادر إلی الذهن من مفهوم علم الغیب فی عصر الرسالة و ما تلاه، هو العلم الذاتی لا العلم العرضی وهنا یکون ادعاء علم الغیب مرادفا لمعنی الربوبیة، و مؤکدین خلال ذلک أنه لاشک بوجود فارق شاسع بین الله والعباد فی أیة منزلة کانوا و من هنا فلیس من اللائق الظن أن الأنبیاء یشارکون الله فی صفة العلم، و علم الأنبیاء بالغیب یعتبر نوعا من الشرک والغلو، و ذلک لأن أوصاف هذین العلمین مختلفة، و علم الأنبیاء و غیرهم بالغیب لا یتنافی مع کون علم الغیب خاصا بالله وحده، و ذلک لأن العلم الالهی بالاصالة، و مستقل و لیس فیه تعویل علی الغیر، بینما هذه المعرفة بالنسبة إلی الآخرین فعل تبعی قائم بالله و یأتی بالتعلم وبالتبعیة له.

چکیده فارسی:روش تفسیر عقلی، از جمله روش هایی است که در کنار سایر روش ها - همچون روش تفسیر قرآن به قرآن و روش تفسیر قرآن به سنت - برای تبیین و تفسیر آیات قرآن به کار می رود. قرآن کریم، دربر دارنده برهان های عقلی است و در بسیاری از آیات، انسان ها را به تفکر، تعقل و تدبر دعوت نموده است. بهره گیری از عقل قطعی و قراین قطعی برای تفسیر آیات قرآن، ریشه در سنت رسول خدا (ص) و اهل بیت (ع) دارد. امام صادق (ع) نیز - به عنوان جزئی از خاندان وحی - از استدلال های عقلی، برای تبیین و تفسیر قرآن کریم استفاده نموده که نمونه های بسیاری از آن در میان روایات تفسیری آن حضرت یافت می شود.   چکیده عربی:منهج التفسیر العقلی للقرآن الکریم، یضاف إلی سائر المناهج الاخری مثل منهج تفسیر القرآن بالقرآن، و منهج تفسیر القرآن بالسنة و هو یتخذ کاسلوب لتبیین و تفسیر آیات القرآن الکریم. یشتمل القرآن علی براهین عقلیة، و فی الکثیر من آیاته دعوة لبنی الإنسان للتفکیر والتعقل والتدبر. إن الاستفادة من العقل القطعی و من القرائن القطعیة لتفسیر آیات القرآن لها امتداداتها فی سنة رسول الله (ص) و أهل البیت (ع). الإمام الصادق (ع) أیضا باعتباره واحدا من أهل بیت الوحی انتهج اسلوب الاستدلال العقلی لتفسیر و تبیین آیات القرآن الکریم، حیث یمکن العثور علی الکثیر من الأمثلة علی ذلک بین ثنایا ما نقل عنه من روایات تفسیریة.

چکیده فارسی:قرآن کریم به آفرینش موجودات بی شماری در آسمان ها و زمین اشاره کرده است. در این میان، تعداد زیادی از آنها موجودات زنده اند که بخشی از آنها در خارج از زمین زندگی می کنند. برخی صاحب نظران با استناد به تعابیر قرآنی نظیر «دابه»، «المشارق و المغارب»، «العالمین»، «من فی السماوات»، «و السماء ذات البروج» وجود چنین موجودات زنده را در آسمان ها ممکن و حتی ضروری دانسته اند. اطلاق «دابه» بر جنبندگان مادی، و اشاره قرآن به وجود مشرق ها و مغرب های متعدد از سویی، و اتصاف خداوند به پرودگار جهانیان بودن از سوی دیگر، برخی را بر این داشته است تا اشاره قرآن به حیات فرازمینی را به عنوان نظریه پردازی این کتاب مقدس طرح نمایند.   چکیده عربی:أشار القرآن الکریم الی خلق کائنات لا تحصی فی السماوات والأرض، حیث أن أعدادا کبیرة منها کائنات حیة وقسم منها یعیش خارج الکرة الأرضیة. استند بعض أصحاب النظر الیتعابیر قرآنیة مثل:«دابة»، «المشارق و المغارب»، «العالمین»، «من فی السماوات»، «و السماء ذات البروج» للقول أن وجود مثل هذه الکائنات الحیة فی السماوات ممکن، بل حتی أنه ضروری. إن اطلاق کلمة «دابة» علی الحیوانات، و إشارة القرآن الیوجود مشارق و مغارب متعددة من جهة، و وصفه لله عزوجل أنه رب العالمین من جهة اخری، دفع البعض الی طرح فکرة أن الإشارات القرآنیة بوجود حیاة فوق أرضیة باعتبارها تنظیرا لهذا الکتاب المقدس.