مجله دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
سال:1387 | دوره:21 | شماره:2 (مسلسل 55) |تعداد مقالات:13

زمینه و هدف: از میان روش های مختلف درمانی برای بیماران Cl III  اسکلتال با نقص ماگزیلا، جلو کشیدن ارتوپدیک ماگزیلا به همراه  Rapid Maxillary Expansion، روش موثری برای کودکان زیر سنین بلوغ معرفی شده است. مطالعه حاضر با هدف بررسی تغییرات سفالومتریک، متعاقب درمان Face mask به همراه Slow Maxillary expansion، در بیماران Cl III در دوره Mixed dentition انجام گردید.روش بررسی: در این مطالعه که به صورت before-after  انجام شده است، 10 بیمار Cl III که توسط آنالیز مک نامارا و استاینر دارای نقص رشدی ماگزیلا بودند انتخاب شدند و از آنها رادیوگرافی لترال سفالومتری تهیه شد. برای کلیه بیماران، درمان Face mask به همراهSlow Maxillary expansion  بکار برده شد. در پایان درمان مجددا از کلیه افراد رادیوگرافی سفالومتری تهیه گردید. شاخص های سفالومتری اندازه گیری و آنالیز انجام گرفت. تغییرات اندازه و موقعیت ماگزیلا و مندیبل و تغییرات دندانی در طول دوره درمانی با استفاده از Paired sample T Test مورد بررسی گرفت.یافته ها: افزایش اورجت به میزان 1.7 میلی متر، افزایش 5.6 میلی متری فاصله Co.ANS و افزایش فاصله Ptm.ANS به میزان 3 میلی متر و در نتیجه افزایش ابعاد قدامی خلفی ماگزیلا و همچنین افزایش 1.5 میلی متری فاصله Gf.S از نتایج درمان بود که بصورت قابل ملاحظه ای معنی دار بود (p<0.05).نتیجه گیری: نتایج توجیه  کننده تاثیر مثبت استفاده از فیس ماسک همراه با کاربرد Slow Maxillary expansion، در بهبود وضعیت قدامی خلفی ماگزیلا در بیماران Cl III در دورهMixed dentition  می باشد.

زمینه و هدف: پر کردن سه بعدی کانال ریشه جهت حفظ سلامت و یا دستیابی به رژنراسیون یا ترمیم بافت های پری اپیکال از اهداف اصلی درمان های ریشه است. مواد پرکننده انتهای ریشه در موارد متعددی جهت حصول به اهداف بالا مورد استفاده قرار می گیرد. از مواد رایج پر کننده انتهای ریشه می توان به Mineral Trioxide Aggregate  اشاره کرد که انواع خارجی و داخلی آن قیمت های متفاوتی دارند. هدف از این مطالعه بررسی واکنش بافت همبند به دو نوع (MTA) سفید خارجی و ساخت داخل بود.روش بررسی: این یک مطالعه حیوانی است که در آن 40 موش صحرایی به 5 گروه 8 تایی تقسیم شدند. لوله های پی اتیلن پر شده با  MTA سفید خارجی (ProRoot MTA) و ساخت داخل(Root MTA)  و لوله های خالی بعنوان کنترل در بافت همبند زیر جلدی کاشته شد. نمونه ها پس از 7 و 14 و 30 و 60 و 90 روز مورد بررسی هیستولوژیک قرار گرفتند و بدین صورت گروه بندی شدند. صفر، بدون سلول التهابی، بدون واکنش. یک، کمتر از 25 سلول التهابی، واکنش خفیف. دو، 25 الی 125 سلول التهابی، واکنش متوسط. سه، بیش از 125 سلول التهابی، واکنش شدید. از تست آماری Kruskal-Wallis برای بررسی تفاوت های آماری در سطح معنی داری p<0.05 استفاده شد.یافته ها: بطور کلی واکنش التهابی با گذشت زمان در تمامی گروه ها کاهش یافت. گروه های آزمایشی در مقطع زمانی 7 روز التهاب متوسط تا شدید داشتند که با گروه کنترل که التهاب خفیف تا متوسط داشت، اختلاف آماری معنی داری داشت (p=0.04). بین گروه های آزمایشی و گروه کنترل در مقطع زمانی 14، 30، 60 و 90 روز که همگی التهاب متوسط تا خفیف نشان دادند، اختلاف آماری معنی داری مشاهده نشد (p>0.05).نتیجه گیری: واکنش التهابی بافت همبند زیر جلدی موش به MTA سفید خارجی (ProRoot MTA) و ایرانی (Root MTA) یکسان است.

زمینه و هدف: پست های همرنگ غیر فلزی به واسطه سیمان رزینی و مواد چسبنده عاجی به دیواره کانال دندان می چسبند. دوام ترمیم به استحکام این اتصال وابسته است زیرا استحکام باند پست به ریشه منجر به گیر بهتر و توزیع مناسب تنش می شود. هدف از این مطالعه بررسی استحکام باند پست D.T. light توسط دو نوع سیمان رزینی self-cure و dual-cure و بررسی اثر مواد شوینده مختلف داخل کانال بر میزان استحکام باند این دو نوع سیمان رزینی و پست D.T. light به کانال دندان می باشد.روش بررسی: تعداد 40 عدد دندان تک کانال یک هفته در محلول تیمول 0.1٪ و سپس در آب مقطر نگهداری شد. تاج دندان از فاصله 2 میلی متری از CEJ قطع شد. سپس تمام دندان ها تا شماره 70 فایل شدند. شستشوی کانال ها در نیمی از دندان ها به صورت تصادفی با هیپوکلریت %2.6 و در نیم دیگر با نرمال سالین انجام شد. سپس دندان ها خشک و با گوتاپرکا به روش تراکم جانبی شدند. پس از تهیه فضای پست ،D.T. light  در یک زیر گروه با سیمان و باندینگ Multi link و در زیر گروه بعدی با سیمان رزینی Seal bond cement dual II و باندینگ Seal bond ultima در کانال قرار گرفت. پس از ترمو سایکل به فاصله 1 سانتی متری CEJ به سمت آپکس دندان قطع و طول باقیمانده به نه قسمت مساوی تقسیم شد و هر قسمت توسط دستگاه universal testing machine در معرض نیروی shear قرار گرفت. تنش لازم برای جدا شدن پست از دیواره ریشه محاسبه شد. از آنالیز واریانس سه طرفه و تست post hoc برای بررسی نتایج استفاده شد و p<0.05 بعنوان سطح معنی داری در نظر گرفته شد. سپس مدل شکست نمونه ها توسط استریو میکروسکوپ بررسی گردید. در انتها میزان %DC سیمان ها در شرایط مورد آزمایش توسط دستگاه FTIR اندازه گیری شد.یافته ها: عمق و نوع سیمان اثر معنی داری بر میزان استحکام باند داشت: به ترتیب (p=0.001) و (p=0.03)، ولی محلول شوینده کانال اثر معنی داری بر میزان استحکام باند نداشت (p=0.46) میزان باند با افزایش عمق کاهش یافت و سیمان dual-cure استحکام بالاتری از سیمان self-cure ایجاد نمود. همچنین DC % درجه پخت سیمان در سیمانdual-cure  در عمق های مختلف دارای اختلاف معنی دار بود.نتیجه گیری: در پست D.T. Light استحکام باند سیمان dual-cure از سیمان self-cure بیشتر بود و این می تواند به علت خاصیت انتقال نور از طریق پست باشد. کاربرد هیپوکلریت سدیم %2.6 تاثیری در باند نداشت.

زمینه و هدف: مطالعات مختلف نشان داده است که دستیابی به باند قابل اعتماد در حد فاصله های ریشه – پست - کور برای موفقیت کلینیکی ترمیم هایی که گیر آنها از طریق پست تامین می شود، بسیار مهم است. در مجموعه پست - ریشه، تمرکز شدید استرس در حد فاصل پست - سیمان احتمال جدا شدن پست از ریشه را افزایش می دهد. جهت افزایش استحکام باند سیمان رزینی در این حد فاصل و ایجاد مجموعه ای واحد، چند روش آماده سازی پیشنهاد شده اند. هدف از این مطالعه بررسی اثر روش های مختلف آماده سازی سطحی پست های همرنگ در استحکام باند سیمان رزینی بود.روش بررسی: در این مطالعه مداخله ای، 144 عدد پست همرنگ فایبرکوارتز(Matchpost) ، فایبرگلاس (Glassix) و زیرکونیا سرامیک (Cosmopost) در 18 گروه بکار برده شد (8 نمونه در هر گروه). سیمان رزینی مورد استفاده پاناویا F 2.0  بود. پست ها تحت روش های آماده سازی سطحی زیر قرار گرفتند: گروه 1- بدون آماده سازی سطحی (گروه کنترل)، گروه 2- اچینگ با HF به همراه سایلن، گروه 3- سند بلاست با پودر Cojet، گروه 4- سند بلاست با پودر Cojet به همراه سایلن، گروه 5- سند بلاست با ذرات آلومینا، گروه 6- سند بلاست با ذرات آلومینا به همراه سایلن. سپس پست ها با سیمان رزینی پاناویا F 2.0 در مولدهای آکریلیک سیمان شدند. نمونه ها به مدت 2 روز در آب نگهداری شدند و تحت تست pull-out  قرار گرفتند. آنالیز آماری با استفاده از ANOVA و به دنبال آن مقایسه چندگانه گروه ها با Tamhane و Tukey HSD انجام شد. الگوی شکست نمونه ها در استریومیکروسکوپ (× 10) مشاهده شد. p<0.05 به عنوان سطح معنی دار در نظر گرفته شد.یافته ها: بیشتر روش های آماده سازی سطحی (سند بلاست با استفاده از پودر Cojet و آلومینا، با و بدون سایلن) سبب بهبود استحکام باند سیمان رزینی به پست های فایبرگلاس (Glassix) و سرامیکی (Cosmopost) شد (p>0.05)، اما در پست های فایبرکوارتز (Matchpost) هیچ یک از روش های آماده سازی سطحی موثر نبود. به طور کلی، استحکام باند بالاتر سبب درصد بالاتری از شکست cohesive در داخل سیمان شد.نتیجه گیری: سند بلاست با استفاده از ذرات Cojet و آلومینا سبب افزایش استحکام باند در پست های فایبرگلاس (Glassix)  و سرامیک زیرکونیا (Cosmopost) می شود. به طور کلی استحکام باند سیمان رزینی به پست ها تحت تاثیر جنس پست و روش آماده سازی سطحی است.

زمینه و هدف: یکی از متداول ترین مواد ترمیمی مورد استفاده در کلینیک جهت پرکردگی دندان های پوسیده آمالگام می باشد و لیکن این ماده دارای معایبی نیز است. که مهم ترین آن عود پوسیدگی در اطراف ترمیم به علت ریز نشت بین ترمیم و سطح دندان است. لذا هدف از این تحقیق بررسی و مقایسه ریز نشت ترمیم آمالگام باند شونده با استفاده از سه نسل دنتین باندینگ بود.روش بررسی: در این مطالعه 40 in vitro دندان مولر و پرمولر سالم انسانی و فاقد هرگونه پوسیدگی انتخاب شده به چهار گروه ده تایی تقسیم شدند. حفرات کلاس II آمالگام در سطح مزیال یا دیستال دندان ها تعبیه شدند در سه گروه، از سه نوع ماده چسبنده به عاج از سه نسل مختلف به نام های Scotch Bond Multi Purpose،Single Bond،iBond  استفاده شد و در گروه چهارم هیچ ماده ای بکار نرفت. سپس حفرات توسط آمالگام high copper اسفریکال، ترمیم شدند. پس از ترموسایکلینگ و قرار گرفتن در معرض فوشین بازی %0.5 به مدت 24 ساعت، دو برش مزیودیستالی عمود برسطح اکلوزال دندان در Box تهیه شده، توسط دیسک الماسی داده شد. مقاطع آماده شده در زیر Stereomicroscope با بزرگنمایی X25  جهت میزان نفوذ رنگ مورد بررسی قرار گرفتند. داده های این مطالعه با استفاده از آزمونKruskal-Wallis  و مقایسه چندگانه Scheffe مورد بررسی قرار گرفتند و p<0.05 به عنوان سطح معنی دار درنظر گرفته شد.یافته ها: نتایج مطالعات به طور مقایسه ای نشان داد که گروه شاهد کمترین میزان ریز نشت را بطور معناداری از لحاظ آماری (p<0.05) و سپس گروه iBond و بعد از آن Scotch Bond MP و سپس Single Bond نشت کمتری را در زیر ترمیم آمالگام نشان دادند.نتیجه گیری: در بین سه نسل مواد چسبنده به عاج iBond نقش موثرتری را در کاهش ریز نشت نشان داد. استفاده از مواد چسبنده به عاج نقش موثری را در کاهش ریز نشت در ترمیم های آمالگام ایفا نکردند.

زمینه و هدف: ریز نشت یک مساله مهم در دندانپزشکی ترمیمی می باشد. انقباض ناشی از سخت شدن کامپوزیت ها هنوز منجر به وقوع ریز نشت و حساسیت پس از درمان می گردد. در این مطالعه تاثیر استفاده از کامپوزیت قابل جریان و سمان کامپوزیتی با سخت شدگی دوگانه بر روی ریز نشت لثه ای رستوریشن های کامپوزیتی قابل فشردن  (Packable)  مورد بررسی قرار گرفت.روش بررسی: شصت حفره کلاس دو با لبه لثه ای 1 میلی متر زیر محل اتصال سمان به مینا درسطح مزیال و دیستال 30 دندان مولر کشیده شده تراش داده شد. دندان ها به طور تصادفی به پنج گروه (N=12) تقسیم گردیدند. در گروه کنترل هر دندان با استفاده از کامپوزیت تتریک سرام به صورت لایه به لایه(Incremental)  ترمیم شد. در گروههای دوم و چهارم به ترتیب کامپوزیت قابل جریان Tetric Flow و سمان کامپوزیتی با سخت شدگی دوگانه Rely X ARC  به صورت یک لایه یک میلی متری قبل از قرار گرفتن کامپوزیت مورد استفاده قرار گرفت و کیور شد، در حالیکه در گروه های سوم و پنجم به ترتیب لاینرهای کامپوزیت قابل جریان و سمان کامپوزیتی با سخت شدگی دوگانه همراه با تکه اول کامپوزیت قابل فشردن کیور شدند و به طور جداگانه کیور نشدند. دندان های ترمیم شده برای یک هفته در آب مقطر و در درجه حرارت 37 درجه سانتی گراد قرار گرفتند و سپس بین درجه حرارت های 5 و 55 درجه سانتیگراد ترموسیکل شدند. در مرحله بعد پس از پوشانیدن سطوح دندان تا 1 میلی متری لبه لثه ای نمونه ها توسط لاک ناخن در فوشین 2% برای 24 ساعت قرار گرفتند. نفوذ رنگ با استفاده از استریومیکروسکوپ با بزرگنمایی 28 مورد ارزیابی قرار گرفت و اطلاعات با استفاده از آزمون غیر پارامتریک کروسکال والیس ارزیابی آماری قرار گرفتند (p<0.05).یافته ها: یافته های مطالعه نشان داد که اختلاف معنی دار آماری بین گروه های کنترل با لاینر قابل جریان با کیورینگ جداگانه و لاینر قابل جریان بدون کیورینگ جداگانه و سمان کامپوزیتی با کیورینگ جداگانه وجود دارد. اما هیچ اختلاف معنی داری بین گروه کنترل با سمان کامپوزیتی بدون کیورینگ جدا، لاینر قابل جریان با کیورینگ جداگانه و سمان کامپوزیتی با کیورینگ مجزا و لاینر قابل جریان بدون کیورینگ جداگانه - سمان کامپوزیتی بدون کیورینگ مجزا مشاهده نشد.نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که هیچیک از روش ها نمی تواند ریز نشت را به  طور کامل در کفه لثه ای حفره محدود نماید. با وجود این مشخص شد لاینر قابل جریان یا سمان کامپوزیتی با سخت شدگی دوگانه بر روی کاهش ریز نشت ماده ترمیمی مورد آزمایش تاثیر قابل ملاحظه آماری داشته است.

زمینه و هدف: یکی از روش های موثر در پیشگیری از پوسیدگی های اکلوزالی، سیلانت تراپی است. از طرفی مهم ترین عامل شکست در این روش، آلودگی با بزاق می باشد. هدف از این مطالعه، ارزیابی تاثیر آلودگی بزاق بر روی میزان ریز نشت فیشورسیلانت در مرحله بعد از قرار دادن سیلانت و قبل از کیور کردن آن، می باشد.روش بررسی: در این مطالعه تجربی آزمایشگاهی 21 دندان پرمولر سالم انسان که به منظور درمان ارتودنسی کشیده شده بودند، انتخاب و یک شیار استاندارد V شکل در سطوح باکال و لینگوال دندان ها ایجاد گردید. سطوح باکال و لینگوال به صورت تصادفی به دو گروه کنترل و آزمایش تقسیم شدند. در گروه کنترل، سیلانت بدون هیچگونه آلودگی بزاق کیور گردید. در گروه آزمایش، قبل از کیور کردن سیلانت دندان به مدت 10 ثانیه درون بزاق مصنوعی، غوطه ور و سپس کیور شد. نمونه ها بعد از ترموسایکلینگ، درون محلول فوشین 2% به مدت 24 ساعت غوطه ور شدند. تمامی دندان ها به وسیله یک دیسک الماسی در جهت باکو - لینگوالی برش داده شدند و در زیر استریومیکروسکوپ، به منظور تعیین میزان ریز نشت و نفوذ دای، بررسی شدند. آزمون های گلموگروف - اسمیرنوف، t- استودنت زوجی، رتبه علامت دار ویلکاکسون برای تحلیل نتایج استفاده شد و p<0.05 به عنوان سطح معنی دار در نظر گرفته شد.یافته ها: میانگین 821 میکرون ریز نشت در گروه آزمایش و 630 میکرون در گروه کنترل مشاهده شد. بررسی های آماری تفاوت معنی داری را میان میانگین میزان ریز نشت در دو گروه کنترل و آزمایش، نشان نداد (p=0.133).نتیجه گیری: با توجه به نتایج این مطالعه آلوده شدن دندان ها به بزاق قبل از کیور شدن رزین، تاثیری بر میزان ریز نشت نداشته و نیازی به حذف سیلنت کیور نشده و تکرار مراحل سیلنت تراپی ندارد.

زمینه و هدف: با توجه به شیوع شکستگی زایگوما در بین شکستگی های فک و صورت و اهمیت عوارض چشمی ناشی از آن، در این مطالعه به بررسی شیوع عوارض چشمی ناشی از شکستگی استخوان زایگوما پرداخته شده است.روش بررسی: در این تحقیق که از نوع توصیفی مقطعی می باشد، بیماران مراجعه کننده به بخش جراحی فک و صورت بیمارستان شریعتی از مهر 83 تا مهر 85 که به علت شکستگی زایگوما، مشکلات چشمی پیدا کرده بودند، بررسی شدند. تمامی این بیماران علاوه بر معاینه در درمانگاه جراحی فک و صورت، برگه مشاوره از سرویس چشم پزشکی طرف مشاوره (مانند بیمارستان فارابی) را در پرونده خود داشتند.یافته ها: 115 بیمار با شکستگی زایگوما و عارضه چشمی ناشی از آن بررسی شدند (87 مرد و 28 زن). میانگین سنی مردان 26 سال و میانگین سنی زنان 32 سال بود. شیوع عوارض چشمی بدین نحو بود: اکیموز ملتحمه (Subconjunctival Ecchymosis)، %23.07 در مردان و %21.05 در زنان. جابجایی شیار پلکی (Displacement of Palpebral Fissure)، %26.5 در مردان و %27.6 در زنان. بهم خوردن سطح دو مردمک (Unequally Pupillary Level)، %18.37 در مردان و %15.78 در زنان. دوبینی (Diplopia)، %8.9 در مردان و %10.5 در زنان. فرو رفتگی اوربیت (Enophthalmos)، %23.1 در مردان و 25% در زنان.نتیجه گیری: با توجه به اهمیت مشکلات چشمی ایجاد شده بر اثر شکستگی زایگوما، و اینکه بسیاری از این مشکلات حین درمان شکستگی زایگوما قابل برطرف کردن می باشند، مشاوره چشم پزشکی و کمک از همکاران چشم پزشک در مورد این بیماران بسیار ضروری است.

زمینه و هدف: یکی از راه های انتقال عوامل بیماری زا از طریق هندپیس های دندانپزشکی می باشد. ورود نسل جدید آنگل و توربین های قابل اتوکلاو شدن تا حدودی این مشکل را مرتفع ساخته است ولی بهر حال گاهی در کلینیک مجبور به استفاده از محلول های شیمیایی برای ضدعفونی توربین ها می شویم. هدف از این تحقیق بررسی تاثیر ضد میکروبی چند محلول ضدعفونی کننده رایج بر روی هندپیس های آلوده دندانپزشکی می باشد.روش بررسی: در این مطالعه تجربی از 35 توربین از کار افتاده استریل شده استفاده گردید. سر توربین ها پس از قرار گیری در سوسپانسیون میکروبی حاوی استافیلوکوک طلایی، پسودوموناس آئروژینوزا و کاندیدا آلبیکنس بطور جداگانه داخل محلول های ضدعفونی قرار گرفته و در فواصل زمانی مختلف یک لوپ از آن در محیط مورد نظر، کشت داده شد. کلیه محیط ها پس از 24 ساعت انکوبه شدن در دمای 37 درجه سانتیگراد توسط دستگاه اسپکتروفتومتر کدورت سنجی شد. رقیق سازی مکرر محلول ها تا جایی ادامه یافت که در بالاترین رقت و کمترین زمان بتواند رشد میکروبی را متوقف سازد. جهت تحلیل داده ها از آزمون کروسکال والیس استفاده شد.یافته ها: محلول اتانول تا رقت 4/1 اثر ضدمیکروبی روی هر سه نوع ارگانیسم مورد مطالعه داشته است. بتادین تا رقت 64/1 کلیه میکروارگانیسم های مورد مطالعه را در تمامی فواصل زمانی از بین برد اما در رقت 64/1 اثر ممانعتی خود را روی پسودوموناس از دست داد. محلول میکروتن تا رقت 256/1 اثرات ضد میکروبی خود را حفظ نمود اما در رقت های بالاتر قادر به جلوگیری از رشد میکروارگانیسم ها نبود. هیپوکلریت سدیم تا رقت 1024/1 رشد هر سه میکروارگانیسم را متوقف ساخت.نتیجه گیری: هیپوکلریت سدیم موثرترین داروی ضدمیکروبی در بین موارد مورد مطالعه بود. چرا که توانست در کمترین غلظت جلوی رشد میکروبی را بگیرد.

زمینه و هدف: کنترل پلاک همیشه از مسایل مهم در دندانپزشکی پیشگیری بوده است. روش ها و مواد گوناگون به این منظور ارایه شده اند. اخیرا خمیر دندان جدیدی با ادعای پیشگیری از تشکیل پلاک به بازار عرضه شده است. تحقیق حاضر با هدف مقایسه این خمیر دندان (سه رنگ پونه حاوی تریکلوزان) با نوع اولیه آن (معمولی پونه) انجام گرفت.روش بررسی: تحقیق با طراحی  randomized double blind cross over clinical trial بر روی 40 نفر از دانشجویان دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران در سال 1384 انجام گرفت. میزان پلاک اولیه نمونه ها به روش کنترل پلاک ایندکس بررسی، ثبت و سپس به صفر رسانیده شد. نمونه ها به طور تصادفی به گروه های مورد (خمیر دندان سه رنگ) و گروه شاهد (خمیر دندان معمولی) تقسیم شدند و به تمام نمونه ها مسواک Oral B Advantage Artica  داده شد و از آنها درخواست شد به مدت دو هفته از این مسواک و خمیر دندان از پیش تعیین شده استفاده کنند. در پایان دو هفته میزان پلاک تمام نمونه ها ثبت و دوباره به صفر رسانیده شد. نوع خمیر دندان گروه های مورد و شاهد عوض شد (cross over) و پس از پایان دو هفته میزان پلاک برای بار سوم اندازه گیری شد. افراد مورد آزمایش و ارزیابی کننده از نوع خمیر دندان داخل تیوپ ها اطلاعی نداشتند (دو سویه کور). میزان شاخص پلاک در زمان اولیه و پس از استفاده از دو مدل خمیر دندان با استفاده از آزمون freidman  و آزمون تکمیلی با adjust خطای نوع اول آماری مقایسه گردید.یافته ها: از تعداد 40 نمونه، 4 مورد به دلایل مختلف حذف شدند. متوسط پلاک در ابتدای مطالعه 88.3±12.1 درصد بود که با میزان پلاک ثانویه اختلاف آماری معنی دار داشت (p<0.001). میزان پلاک ثانویه در خمیر دندان معمولی 78.2±16.9 و در خمیر دندان سه رنگ برابر 74.1±19.3 درصد بود که بین این دو تفاوت آماری معنی داری مشاهده نشد (p=0.4).نتیجه گیری: اگر چه هر دو خمیر دندان توانسته اند به طور معنی داری باعث کاهش درصد شاخص پلاک شوند اما بین دو خمیر دندان اختلاف آماری معنی داری مشاهده نشد.