تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی
سال:1390 | دوره:2 | شماره:3 |تعداد مقالات:6

چکیده فارسی:پس از تشکیل حکومت توسط رسول اله (ص) مسائل جدیدی مطرح شد که ازجمله آنها نحوه مواجهه و برخورد حکومت اسلامی با غیرمسلمانان بود. در این زمینه سه دیدگاه وجود دارد که اولی بر اصالت جنگ و دومی بر اصالت صلح و آخرین دیدگاه هم جنگ و هم صلح را در شرایطی می پذیرد. طبق این دیدگاه، هم جنگ طلبی افراطی و هم صلح به معنای سازش و استسلام محکوم است و تنها صلحی پذیرفته شده است که با رعایت حقوق متقابل طرفین و شرافتمندانه باشد. این دیدگاه جنگ را برای رفع موانعی مانند فتنه و ظلم تجویز می کند. سیره نبوی هم به خوبی نشانگر آن است که جنگ های آن حضرت جنبه دفاعی داشته و همچنین پیمان های متعدد پیامبر (ص) با غیرمسلمانان (مانند یهودیان مدینه، یهود فدک، حدیبیه) و پیشنهاد صلح به مشرکان در غزوه بدر توسط آن حضرت موید این دیدگاه است. چکیده عربی:توجد و جهات نظر مختلفة بشأن صلة علم الفقه بالحضارة، حیث لایری البعض ای صله فیما بینهما، فی حین یری جمع آخر بان هناک صله و ان کانت قلیله بین الفقه و الحضارة، بینما هناک مجموعة تعد الفقه شرطا اساسیا لایجاد الحضارة. صله الفقه بالحضارة قابلة للبحث من منظارین. وجهه نظر فی اطار النصوص و مصادر الفقه و النظرة الاخری تستند الی النصوص و المصادر الاکمل و التی ربما یمکن تسمیتها بالفقه المطلوب. علی ضوء محور المنظور الاول یتم السعی من خلال مطالعة الکتب، الابواب و القضایا و المواضیع الفقهیه الاثبات بأنه یمکن التحدث بشأن الترابط و الصلة الواضحة و القویة بین التعالیم الفقهیة و بناء الحضارة. بالرغم من أنه لایمکن الزعم بان جمیع الانظمة الاجتماعیة التی تحتاجها الحضارة متواجدة بصورة کامله و جاهزة للتطبیق المثالی فی الفقه الحاضر، الا ان وجود الاطر الاصیلة و الهیکلیة للحضارة فیها لایمکن انکارها. کما تطرق المقال الی ان ایجاد الانظمة عبر الفقه بمثابة خطوة اولی نحو بناء الحضارة هو رهن بتشکیل و تدوین الفقه الحکومی.

چکیده فارسی:دانش «نسب شناسی» از شاخه های علم تاریخ و شعبه ای از تاریخ نگاری عرب جاهلی است که پیوند ناگسستنی با آن دارد. این میراث جاهلی در دوره اسلامی به دلایلی چون، تدوین دیوان، گسترش فتوحات و استقرار قبایل بسیاری از عرب در مناطق مفتوحه و گسترش رقابت ها و تعصبات و دامن زدن برخی خلفا بدانها، رشد سریع یافته و نسب دانان و منابع نسبی مهمی پدید آمد. سهم شیعیان امامی و سادات علوی تبار در باروری این دانش، ازاین رو که آن با موضوع امامت و اهل بیت (ع) ارتباط تنگاتنگی دارد، نمود بیشتری داشته است. آنان تلاش بسیاری در دانش نسب شناسی داشته و از همان آغاز آثار ارزشمندی در این عرصه آفریده و سهم سترگی در رشد و بقای آن داشته اند. در این مقاله ضمن مروری اجمالی بر کلیات دانش نسب شناسی، نقش و سهم شیعیان امامی در حوزه انساب نگاری مورد بررسی قرار گرفته است. چکیده عربی:علم «معرفة الأنساب» هو من فروع علم التاریخ و جانب من جوانب تدوین تاریخ العرب الجاهلی الذی لا یمکن الفصل بینهما. هذا التراث الجاهلی شهد فی العصر الاسلامی تطورا و نموا سریعا لاسباب عدیدة مثل تدوین الدواوین، اتساع نطاق الفتوحات و استقرار الکثیر من القبائل العربیة فی المناطق المفتوحة و تصاعد حدة التنافس و النعرات العصبیة و القبلیة و قیام بعض الخلفاء بتأجیج نیرانها، و بروز العدید من النسابة و مصادر النسب الهامة. أن دور الشیعة الامامیة و الاشراف العلویة بالنمو و الرقی بهذا العلم، نظرا لأرتباطه الوثیق بموضوع الامامة و اهل البیت علیهم السلام کان له بروز اکبر، ذلک أنهم بذلوا جهودا کبیرة فی علم معرفة النسب و خلقوا منذ البدایة آثار قیمة فی هذا المضمار و کان لهم سهم کبیر فی انماء و ابقاء هذا العلم. فی هذا المقال و من خلال سیر اجمالی فی عموم علم معرفة الأنساب، یتم دراسة و بحث دور و سهم الشیعة الامامیة فی مضمار تدوین الأنساب.

چکیده فارسی:«چین» و پیشرفت های تمدنی آن موضوعی است که کمتر مورد توجه محققان قرار گرفته است. آشکارسازی دستاوردهای تمدنی چین و تاثیر آن در تمدن اسلامی، می تواند نقش موثری در شناسایی هرچه بهتر تمدن اسلامی داشته باشد. شاید در ابتدای امر این گونه به نظر برسد که «چین» نقش چندانی در تمدن اسلامی نداشته است، اما بررسی موضوع نشان می دهد که آنها از نظر تمدنی نسبتا پیشرفته بودند و ورود دستاوردهای تمدنی این کشور به جهان اسلام موجبات ترقی و پیشرفت هرچه سریع تر تمدن اسلامی را سبب شده است. ازجمله این دستاوردها می توان به صنایع کاغذسازی، چاپ، سفال گری، پرورش کرم ابریشم و تولید پارچه، ساخت جنگ افزار و اختراعاتی نظیر قطب نما، باروت، ساعت آبی و دستاوردهای هنری همانند نقاشی و پیشرفت های علمی آنها اشاره کرد. چکیده عربی:قلما حظی موضوع «الصین» و تطوراتها الحضاریة باهتمام الباحثین. أن تبیین و أبداء مکتسبات الصین الحضاریة و تاثیرها فی الحضارة الاسلامیة یمکن أن یکون له دورا موثرا فی التعرف الأمثل علی الحضارة الاسلامیة.ربما یبدو فی بدایة الامر أن «الصین» لم یکن له دور یذکر فی الحضارة الاسلامیة، الا أنه من خلال دراسة الموضوع یتبین ان الصین کانت متقدمة نسبیا من الناحیة الحضاریة و ان دخول المتکسبات الحضاریة للصین الی عالم الاسلام ادی الی الرقی و التقدم الاسرع للحضارة الاسلامیة. من ضمن هذه المکتسبات یمکن الأشارة الی صناعة الورق، الطباعة، صناعة الفخار، تربیة دودة القز و صناعة الأقمشة، صناعة الاسلحة و الاختراعات مثل البوصلة، البارود، الساعة المائیة و المکاسب الفنیة مثل الرسم و التطورات العلمیة.

چکیده فارسی:همواره جریانات فکری و فرهنگی در طول تاریخ نقش ویژه ای در وقوع حوادث بزرگ در جوامع انسانی ایفا کرده اند. بدون تردید فرهنگ و تمدن اسلامی نیز در مسیر فراز و فرود خود از این قاعده مستثنا نبوده است. فی المثل توجه به دو دهه 60و 70 هجری و ظهور حوادث متعددی در این مقطع تاریخی فرهنگی واضح می سازد که برخی جریانات فکری با ویژگی ها و ادعای اسلام باوری چگونه از خود شخصیتی تاریخی به یادگار گذاشته اند. ازجمله این وقایع، رخداد عاشورا و کیفیت مداخله و ایفای نقش بنی امیه می باشد. این پژوهش تلاش می کند تا ضمن طرح و یادآوری اجمالی پاره ای زمینه ها و عوامل، اصلی ترین نقش را برای قبیله بنی امیه برشمرده و کار کرد پر رنگ تر این جریان فرهنگی فکری را به تحلیل بگذارد. چکیده عربی:لعبت الأحداث الفکریة و الثقافیة دوما و طوال التاریخ دورا ممیزا فی وقوع الحوادث الکبری فی المجتمعات البشریة. مما لاشک فیه أن الثقافة و الحضارة الاسلامیة ایضا خلال مسارها المفحم بالنجاح و الأخفاق لم تکن مستثناة من هذه القاعدة. کمثال علی ذلک فان الاهتمام بعقدی 60 و 70 الهجریة و بروز احداث مختلفة فی هذه البرهة التاریخیة الثقافیة تبین ان بعض التیارات الفکریة بخصوصیاتها و مزاعمها بشان اعتقادها بالاسلام کیف انها خلدت من نفسها شخصیة تاریخیة. من ضمن هذه الاحداث، واقعة عاشوراء و کیفیة تدخل و دور بنی أمیة فیها. تسعی هذه الدراسة من خلال طرح و تنویه اجمالی لبعض الخلفیات و العوامل، أن تخصص الدور الرئیسی لقبیلة بنی أمیة و تحلل الاداء الأبرز لهذه الواقعة الثقافیة الفکریة.

چکیده فارسی:با توجه به نقش مکان در وقوع حوادث تاریخی این پرسش مطرح است که مناسب ترین نقطه زمین در سال 610 میلادی برای ظهور آخرین و کامل ترین دین توحیدی کجا می توانست باشد؟ نوشته حاضر در پی پاسخ به پرسش فوق، به بررسی تاثیر برخی از ویژگی های شبه جزیره عربستان همچون موقعیت جغرافیایی، ژئوپولیتیکی، سیاسی، اعتقادی و اقتصادی در شکل گیری، تقویت و گسترش اسلام و پیدایش تمدن اسلامی می پردازد که در طول تاریخ کم و بیش استمرار داشته است. در دوران معاصر نیز این ویژگی ها، توانایی های تاثیرگذاری شبه جزیره مذکور خاصه کشور عربستان سعودی را افزایش داده است. توانایی هایی که اگر در اختیار وحدت و همگرایی و منافع جهان اسلام قرار گیرد، نقش سازنده ای می تواند ایفا نماید و در غیر این صورت قدرتی است در اختیار تفکر افراطی و تکفیری و تروریستی، جهت لکه دار نمودن چهره اسلام، کشتار مسلمانان و واگرایی و تفرقه در جهان اسلام، تسهیل سلطه بیگانگان و مصائبی که امروزه شاهد هستیم. چکیده عربی:نظرا لدور المکان فی وقوع الاحداث التاریخیة فان السؤال المطروح هو أین یمکن أن تکون أنسب نقطة علی وجه الأرض فی عام 610 میلادیة لظهور آخر و أکمل دین توحیدی؟ الدراسة الحالیة بصدد الأجابة علی هذا السؤال من خلال بحث تاثیر بعض سمات و خصائص شبه الجزیرة العربیة کالموقع الجغرافی، الجیو سیاسی، السیاسی، العقائدی و الاقتصادی فی بلورة، تعزیز و انتشار الاسلام و ایجاد الحضارة الاسلامیة التی کانت متواصله بشکل او باخر طوال التاریخ. کما أن هذه السمات و الخصائص فی العصر الحاضر ایضا، زاد من قدرات تاثیر شبه الجزیرة المذکوره لاسیما بلاد العربیة السعودیة. ان بامکان هذه القدرات لو وضعت تحت تصرف الوحدة و التکاتف و التآلف و مصالح العالم الاسلامی ان تلعب دورا بناءا و فی غیر هذه الحالة فانها تعد قوة تحت تصرف الفکر التطرفی و التکفیری و الأرهابی، بغیة تشویة صورة الاسلام، قتل المسلمین و التشتت و الفرقة فی العالم الاسلامی، تسهیل هیمنه الاجانب و المصائب التی نشهدها الیوم.

چکیده فارسی:درباره نسبت دانش فقه با تمدن دیدگاه های مختلفی وجود دارد، برخی میان این دو نسبتی نمی بینند، گروهی قائل به نسبتی حداقلی بین فقه و تمدن بوده و گروهی فقه را شرط اساسی تمدن سازی قلمداد می کنند. نسبت فقه و تمدن با دو نگاه قابل بررسی است. نگاهی در قلمرو متون و منابع فقه و نگاهی دیگر معطوف به متون و منابع کمال یافته تر، شاید بتوان آن را فقه مطلوب نامید. با محوریت نگاه نخست، کوشیده شده با مروری بر کتاب ها، ابواب و مسائل و موضوعات فقهی اثبات شود، می توان از پیوندی آشکار و استوار بین آموزه های فقهی و تمدن سازی سخن گفت. هرچند نمی توان ادعا کرد همه نظام های اجتماعی مورد نیاز تمدن به صورت کامل و آماده الگوبرداری در فقه فعلی موجود است، اما وجود چارچوب های اصیل و ساختاری تمدن در آن قابل انکار نیست. این نکته که نظام سازی از طریق فقه، به مثابه گام نخست برای تمدن سازی در گرو تشکیل و تدوین فقه حکومتی است نیز مورد بحث قرار گرفته است. چکیده عربی:توجد و جهات نظر مختلفة بشأن صلة علم الفقه بالحضارة، حیث لایری البعض ای صله فیما بینهما، فی حین یری جمع آخر بان هناک صله و ان کانت قلیله بین الفقه و الحضارة، بینما هناک مجموعة تعد الفقه شرطا اساسیا لایجاد الحضارة. صله الفقه بالحضارة قابلة للبحث من منظارین. وجهه نظر فی اطار النصوص و مصادر الفقه و النظرة الاخری تستند الی النصوص و المصادر الاکمل و التی ربما یمکن تسمیتها بالفقه المطلوب. علی ضوء محور المنظور الاول یتم السعی من خلال مطالعة الکتب، الابواب و القضایا و المواضیع الفقهیه الاثبات بأنه یمکن التحدث بشأن الترابط و الصلة الواضحة و القویة بین التعالیم الفقهیة و بناء الحضارة.بالرغم من أنه لایمکن الزعم بان جمیع الانظمة الاجتماعیة التی تحتاجها الحضارة متواجدة بصورة کامله و جاهزة للتطبیق المثالی فی الفقه الحاضر، الا ان وجود الاطر الاصیلة و الهیکلیة للحضارة فیها لایمکن انکارها. کما تطرق المقال الی ان ایجاد الانظمة عبر الفقه بمثابة خطوة اولی نحو بناء الحضارة هو رهن بتشکیل و تدوین الفقه الحکومی.