تحقیقات آب و خاک ایران
سال:1388 | دوره:40 | شماره:2 |تعداد مقالات:11

استفاده درست و بهینه از اراضی نیازمند ارزیابی دقیق منابع اکولوژی کشاورزی می باشد. در این تحقیق به منظور تعیین نواحی جغرافیائی همگن اکولوژی کشاورزی، تصاویر ماهواره ای و سامانه های اطلاعات جغرافیایی که تامین کننده افق و ابعاد جدیدی برای پایش موثر و مدیریت منابع اراضی می باشد، به کار گرفته شد. و سعی می شود با تلفیق روشها و ابزارهای جدید، توسعه کاربری پهنه بندی اکولوژی کشارزی را در منطقه تاکستان نشان داد. پهنه های اکولوژیکی کشاورزی مطابق روش FAO صورت گرفت و پس از پهنه بندی اقلیمی_ کشاورزی و پهنه بندی ادافیکی_ کشاورزی، در نهایت، 27 واحدهای اکولوژیکی- کشاورزی تعیین شد. کلاسهای تناسب اراضی، میزان پتانسیل تولید و میزان تولید در هر یک از پهنه ها برای محصولات گندم، جو، ذرت دانه ای و یونجه محاسبه گردید. محدودیتهای موجود عمدتا شامل محدودیتهای توپوگرافی در بخشهای غربی و محدودیتهای شوری و قلیائیت در قسمتهای شرقی منطقه مورد مطالعه می باشد. در این بررسی پهنه شماره یک بیشترین حاصلخیزی و پهنه شماره ده کمترین حاصلخیزی را دارا ست. در نهایت مقایسه ای بین کاربری فعلی که از پردازش تصاویر ماهواره IRS تهیه شد. با پتانسیل هر یک از پهنه ها برای کاربری کشت آبی و دیم و مشاهده عدم تطابق کاربری های موجود با پتانسیل اراضی در برخی از پهنه ها اهمیت هر چه بیشتر برنامه ریزی کاربری اراضی در منطقه مورد مطالعه و سایر مناطق آشکار تر می شود.

روش های گیرنده یون نظیر نوارهای کاغذی پوشیده شده با اکسید آهن می تواند به صورت ممتد فسفر را از محلول خاک جذب کند. در این روش مکانیزم عصاره گیری فسفر احتمالا شبیه مکانیزم جذب فسفر به وسیله گیاه است. هدف این پژوهش مقایسه روش نوارهای کاغذی پوشیده شده با اکسید آهن با روشهای اولسن، بری 2، مهلیچ2 و بیکربنات - آمونیوم دی تی پی ای در تعیین فسفر قابل استفاده گیاه یونجه بود.فسفر قابل استفاده در 15 نمونه خاک به روشهای ذکر شده تعیین شد. کشت گلدانی در قالب بلوک های کامل تصادفی و به صورت فاکتوریل شامل 15 نمونه خاک و دو سطح صفر و200 میلی گرم فسفر در کیلوگرم خاک انجام و گیاهان یونجه (Medicago sativa) در سه چین برداشت شدند. نتایج این پژوهش نشان داد مقدار فسفر استخراج شده به روش نوارهای کاغذی با فسفر استخراج شده با سایر روش های شیمیایی هم بستگی معنی داری (p<0.05) داشت. نتایج مطالعات هم بستگی نشان داد که درچین اول، شاخص جذب با فسفر عصاره گیری شده با روش نوارهای کاغذی و سایر عصاره گیرها هم بستگی معنی داری نداشت. در چین دوم و سوم شاخص جذب و دیگر شاخص های گیاه با فسفر استخراج شده با روش نوارهای کاغذی پوشیده شده با اکسید آهن شبیه چند عصاره گیر دیگر به جز روش بری 2 هم بستگی معنی داری (p<0.05) داشتند. نتایج این پژوهش نشان داد که روش نوارهای کاغذی کاغذی پوشیده شده با اکسید آهن می تواند شبیه تعدادی از روش های شیمیایی دیگر جهت تعیین فسفر قابل استفاده گیاه یونجه به کار رود.

به منظور بررسی اثرات استفاده از پساب تصفیه شده فاضلاب شهر زابل به همراه کودهای دامی و شیمیایی بر عملکرد، اجزاء عملکرد دانه و دو تنظیم کننده اسمزی کربوهیدرات و پرولین در ذرت سینگل کراس 704، آزمایشی بصورت اسپلیت پلات و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سال 1386 در پژوهشکده کشاورزی دانشگاه زابل انجام گرفت. تیمار اصلی طرح شامل دو نوع آب =W1 آبیاری با آب معمولی و =W2 آبیاری با پساب تصفیه شده فاضلاب شهر زابل در کل دوره رشد ذرت و تیمار فرعی شامل 5 سطح کودی: =F1 شاهد (عدم استفاده ازکودهای دامی و شیمیایی)، =F2 استفاده از کود دامی به میزان توصیه شده، =F3 استفاده از نصف کود دامی توصیه شده، =F4 استفاده از کودهای شیمیایی K، P و N به میزان توصیه شده و F5= استفاده از نصف کودهای شیمیایی K، P و N توصیه شده، بودند.نتایج نشان داد استفاده از پساب بصورت معنی داری سبب افزایش عملکرد دانه ذرت نسبت به آبیاری با آب معمولی می شود. تیمار پساب تاثیر مثبت و معنی داری بر کلیه اجزاء عملکرد دانه داشت، اما بیشترین تاثیر آن مربوط به وزن هزار دانه بود. در بین تیمارهای کودی، تیمار F4 بیشترین تاثیر را بر افزایش عملکرد و کلیه اجزاء عملکرد دانه دارا بود. در مقایسه با آب معمولی، تیمار پساب سبب افزایش غلظت دو تنظیم کننده اسمزی کربوهیدرات و پرولین در بافت سبز برگها شد و این افزایش در مورد پرولین بیشتر از کربوهیدرات بود. در بین تیمارهای کودی، تیمار F4 بیشترین تاثیر را بر بالا بردن غلظت این دو ترکیب برعهده داشت.

هدف از انجام این تحقیق بررسی تاثیر مقادیر بهینه پلی اکریل آمید در تثبیت شیب های ناپادار است. تپه های ناپایدار اگر بدون عملیات حفاظتی مناسب تحت کشت و زرع قرار گیرند، صدمات جبران ناپذیری به کشاورزی منطقه در اثر تخریب خاک و کاهش توان تولید وارد می شود. آزمایش ها بر روی خاک های نمونه برداری شده از تپه های مارنی (دارای بافت رسی) بخش سرچم استان زنجان و با استفاده از تشتکی شیب پذیر به ابعاد 1×1 متر (قابل تنظیم از صفر تا 50 درصد) و با استفاده از یک شبیه ساز باران با نازل جارویی در آزمایشگاه حفاظت خاک موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور انجام گرفت. تمام تیمارها به منظور بررسی تاثیر آنها در میزان فرسایش و رسوب در سه شدت بارندگی (25، 50 و 75 میلیمتر بر ساعت) و نیز در چهار شیب نسبتا تند (15، 20، 25 و 30 درصد) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج این بررسی نشان داد که استفاده از پلی اکریل آمید در شیب های تند تاثیر چندانی در کاهش رواناب و پاشمان هوایی ذرات به سمت پایین شیب نداشت، در حالی که استفاده از آن کارآیی نسبتا زیادی در کاهش رسوب تولیدی داشت. مقاومت برشی سطح خاک داخل فلوم نیز با اضافه کردن پلی اکریل آمید به خاک در اثر افزایش پایداری خاکدانه ها افزایش یافت. همچنین نتایج حاصل از اندازه گیری شاخص پایداری خاکدانه و میانگین وزنی قطر نشان داد که می توان با تیمار خاک توسط پلی اکریل آمید در اثر بهبود خواص فیزیکی آن تشکیل سله سطحی را کاهش داد. برخی از پارامتر های موثر در فرسایش خاک های تیمار شده با پلی اکریل آمید نیز توسط مدل رگرسیون خطی چند متغیره مورد پیش بینی قرار گرفت. در نهایت به علت کوتاه بودن دوام پلی اکریل آمید با توجه به صرفه اقتصادی آن پیشنهاد می شود که آن را به صورت تقسیط و بعد از وقوع بارندگی های اصلی به کار برد.

در این بررسی سینتیک آزاد شدن منگنز در شش نمونه مرکب خاک سطحی با استفاده از DTPA تحت شرایط 35% رطوبت اشباع و در دامنه زمانی 0.25 تا 960 ساعت مطالعه گردید. در تمام نمونه ها سرعت آزاد شدن منگنز در ابتدا زیاد بوده (25 تا 55 درصد کل منگنز قابل استخراج در ده ساعت اول آزاد شد)، سپس سرعت آزادشدن منگنز کاهش یافته و در تمام خاکها پس از 720 ساعت به حدود صفر رسید. شش مدل ریاضی (الوویچ ساده شده، تابع توانی، دیفیوژن پارابولیکی، مرتبه صفر، مرتبه اول و مرتبه دوم) به منظور توصیف سینتیک آزاد شدن منگنز مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفتند. مقایسه مدلها با استفاده از ضریب تشخیص (r2) و خطای معیار تخمین (SEE) نشان داد که معادله تابع توانی با دارا بودن بالاترین r2 و پایین ترین SEE، بهترین معادله جهت توصیف سینتیک آزاد شدن منگنز می باشد. معادلات دیفیوژن پارابولیکی، مرتبه اول و مرتبه دوم نیز در مرتبه های بعدی قرار گرفتند. در ضمن هیچ یک از دو معادله مرتبه صفر و الوویچ ساده شده بصورت قابل قبولی قادر به توصیف سینتیک آزاد شدن منگنز از خاکها نبودند.

تحرک و قابلیت استفاده فسفر در خاک تحت تاثیر ویژگیهای جذب فسفر است. هدف این پژوهش بررسی تاثیر کود مرغی بر پارامترهای هم دماهای جذب و نیاز استاندارد فسفر بود. ده نمونه خاک آهکی با 1.5 در صد کود مرغی و بدون کود مرغی به مدت 5 ماه در رطوبت ظرفیت مزرعه در دمای 25±1oC در انکوباتور قرار گرفتند. ویژگی های جذب این نمونه ها به وسیله هم دماهای معمول و هم با روش تک نقطه ای تعیین شدند. نتایج نشان داد در اثر کاربرد کود مرغی میانگین فسفر قابل استفاده خاکها به روش اولسن 58.5 درصد افزایش یافت. داده های جذب فسفر در تمام نمونه ها به وسیله معادله های فروندلیچ و خطی توصیف شدند. ثابت های همدماهای جذب در خاکهای تیمار شده کمتر از خاکهای تیمار نشده بود. میانگین ضریب توزیع و n معادله فروندلیچ در خاکهای کود داده شده به ترتیب 72.4 و 63.6در صد کاهش یافت. میانگین ظرفیت بافری (شیب معادله خطی) 12.9 درصد کاهش یافت. میانگین فسفر به آسانی قابل استفاده (عرض از مبدا معادله خطی) و غلظت تعادلی فسفر به ترتیب 34.4 و 132 در صدافزایش یافت. نیاز استاندارد فسفر در خاکهای تیمار شده با کود مرغی کمتر از خاکهای تیمار نشده بود. میانگین شاخص تک نقطه ای جذب 11 در صد کاهش یافت. نتایج این پژوهش نشان داد چنانچه مدیریت صحیح در مصرف کود اعمال نگردد احتمالا خطری برای آلودگی آب های سطحی و زیرزمینی محسوب می گردد.

پتاسیم یکی از عناصر ضروری برای رشد گیاهان می باشد و از نظر فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی از مهمترین کاتیونها در گیاهان محسوب می شود. لذا آگاهی از وضعیت پتاسیم خاکها در استفاده بهتر از کودهای پتاسیمی در مزارع لازم است. گرچه استات آمونیوم عصاره گیر رایج در ارزیابی پتاسیم قابل استفاده درخاکهای ایران می باشد، تحقیق حاضر به منظور ارزیابی چند عصاره گیر جهت عصاره گیری پتاسیم قابل استفاده گندم در بعضی از خاکهای استان همدان صورت گرفته است. بدین منظور 10 نمونه خاک از بین 40 نمونه خاک نمونه برداری شده انتخاب شد. پتاسیم قابل عصاره گیری این خاکها با استفاده از عصاره گیرهای استات آمونیوم یک مولار، اسید سولفوریک 0.025 مولار، کلرید باریم 0.1 مولار، کلرید سدیم یک مولار و کلرید کلسیم 0.01 مولار استخراج شد. ارتباط بین پتاسیم عصاره گیری شده و جذب پتاسیم توسط گیاه می تواند فاکتور مهمی در انتخاب روش اندازه گیری پتاسیم خاکها باشد. به همین علت در مطالعات گلخانه ای از گندم الوند استفاده شد. پتاسیم استخراج شده توسط اسید سولفوریک 0.025 مولار با تمام عصاره گیرها بجز استات آمونیوم مولار همبستگی معنی داری نشان داد.بین سایر عصاره گیرها همبستگی معنی دار مشاهده شد. پتاسیم استخراج شده توسط عصاره گیرهای استات آمونیوم یک مولار، اسید سولفوریک 0.025 مولار، کلرید باریم 0.1 مولار، کلریدکلسیم 0.01 مولار و کلریدسدیم یک مولار با جذب پتاسیم همبستگی معنی داری نشان دادند. بین پتاسیم استخراج شده توسط اسید سولفوریک 0.025 مولار، کلرید باریم 0.1 مولار و کلریدسدیم یک مولار با عملکرد گندم همبستگی معنی داری مشاهده شد. به نظر می رسد در خاکهای مورد مطالعه عصاره گیرهای کلرید کلسیم 0.01 مولار، کلرید سدیم یک مولار و کلرید باریم 0.1 مولار در مقایسه با عصاره گیرهای اسید سولفوریک 0.025 مولار و استات آمونیوم یک مولار جهت ارزیابی قابلیت جذب پتاسیم مناسب تر باشند.

افزایش سریع جمعیت و نیاز روز افزون به مواد غذایی و بالا رفتن احتیاجات بشر به محیط زیست و منابع طبیعی، بررسی و شناخت بیشتر عوامل تولید، بخصوص منابع آب و خاک را ایجاب می نماید. در این راستا یکی از پایه ای ترین اطلاعات منابع اراضی، نقشه خصوصیات خاک می باشد. لذا در این تحقیق برای تهیه نقشه برخی از خصوصیات کیفی خاک مزرعه دانشکده، واقع در جنوب شهرستان کرج، اقدام به نمونه برداری به صورت شبکه های 500 متری گردید. پارامترهای اندازه گیری شده شامل درصد رس، سیلت، آهک، کربن آلی و غلظت عناصر میکرو از قبیل آهن، مس، روی، سرب و منگنز و همچنین ظرفیت تبادل کاتیونی خاک ها می باشند. پس از بررسی نرمال بودن داده ها اقدام به ترسیم واریوگرام تجربی گردید. برای درون یابی پارامترهای اندازه گیری شده از روش های کریجینگ، کوکریجینگ و روش معکوس فاصله با توان های متفاوت استفاده گردید. سپس با استفاده از تکنیک ارزشیابی متقابل و استفاده از شاخص RMSE مناسب ترین روش میان یابی انتخاب شد. نتایج نشان داد که به منظور تخمین برخی از خصوصیات خاک (مس، روی، منگنز، سرب، کربن آلی و آهک) روش کوکریجینگ بر دو روش دیگر ارجحیت داشت زیرا شرایط استفاده از کوکریجینگ در زمانی می باشد که تعداد نمونه کمی در دست است و برای تخمین سایر پارامترهای خاک روش معکوس فاصله با توان های مختلف دارای کمترین خطا می باشد و به عنوان بهترین روش درون یابی انتخاب گردید. در نهایت با در نظر گرفتن بهترین روش میان یابی، نقشه های پهنه بندی خصوصیات خاک در محیط GIS تهیه گردید.

در این تحقیق مشکلات تشکلهای آببران در فرآیند انتقال مدیریت آبیاری بررسی شده است. روش تحقیق از نوع توصیفی- همبستگی و جامعه آماری آن 2500 نفر از کشاورزان عضو تشکل های آببران شبکه های ورامین، تجن و مغان بود. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 192 نفر تعیین گردید اما برای کاهش خطای تحقیق، این میزان به 262 نفر افزایش یافت. برای انتخاب نمونه ها از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شد. ابزار تحقیق پرسشنامه ای بود که اعتبار آن با استفاده از کرونباخ- آلفا (0.721) محاسبه شد. داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSSwin11.5 تجزیه و تحلیل گردید. یافته ها نشان داد بین متغیرهای مساحت زمین زراعی، تعداد قطعات مزرعه، مساحت زمین های کشت نشده، تعداد افراد هم گروه، ادراک پاسخگویان نسبت به موفقیت تشکل آب بران، میزان مشارکت در فعالیت های شبکه، مشکلات مدیریتی شبکه، تاثیر شبکه بر بهبود مدیریت آبیاری و اقتصاد خانوار با متغیر ادراک پاسخگویان نسبت به مشکلات آب بران در فرآیند انتقال مدیریت رابطه مثبت و معنی دار و بین متغیر مدت عضویت در تشکل آب بران با متغیر ادراک پاسخگویان نسبت به مشکلات تشکل آب بران در فرآیند انتقال مدیریت رابطه منفی و معنی دار در سطح 0.01 مشاهده شد. مشکلات با استفاده از تحلیل عاملی دسته بندی شدهاند که عبارتند از مشکلات مربوط به عدم حمایت دولت از طرح، رضایت بخش نبودن نتایج طرح تاکنون، نفوذ گروه های پرقدرت، عدم تناسب طرح با منطقه و بی اعتمادی به وعده های دولتی بودند.

به منظور جداسازی و غربالگری باکتریهای ریزوسفری محرک رشد گیاه پسته، تعداد 30 نمونه خاک به طور مرکب از ناحیه ریزوسفر درختان پسته استان کرمان تهیه و300 جدایه از این نمونه خاکها انتخاب و جداسازی گردید. جدایه ها از نظر میزان تحمل به شوری در سطوح 100، 200، 400 و 600 میلی مولار مخلوطی از کلریدهای سدیم، کلسیم و منیزیم (EC معادل سطوح فوق به ترتیب 12.35، 24، 46.2 و 64.3 dS/m می باشد) با SAR برابر 13 مورد ارزیابی قرار گرفتند. تعداد 104 جدایه از سطوح مختلف شوری به نحوی انتخاب شد که سرعت رشد آنها متوسط به بالا و از نظر خصوصیات ظاهری کلنی نیز اختلاف و تنوع کافی را داشته باشند. جدایه ها از نظر ویژگی های مهم محرک رشدی گیاه شامل توان حل کنندگی فسفات های نامحلول معدنی و آلی و توان تولید سیدروفور، IAA و Acc- دآمیناز مورد ارزیابی قرار گرفتند. جدایه های برتر که حداقل دارای یکی از صفات فوق در حد قابل قبول بودند از نظر میزان تحمل به خشکی با استفاده از PEG-6000 مورد ارزیابی قرار گرفتند. بیش از 80 درصد جدایه ها توانستند در سطح شوری 600 میلی مولار رشد کنند و 25 درصد جدایه ها در گروه بسیار متحمل قرار گرفتند. از 104 جدایه مورد ارزیابی برای صفات محرک رشدی، 80 درصد حداقل دارای یکی از صفات PGPRs بودند. 46 درصد از جدایه ها مولد سیدروفور، 47 درصد مولد IAA، 33 درصد دارای توان حل کنندگی فسفات های نامحلول و 22 درصد قادر به تولید آنزیم ACC– دآمیناز بودند که از بین آنها 11 جدایه به عنوان جدایه های نهایی برتر انتخاب گردیدند. استفاده از محیط NB حاوی سطوح 202.13، 295.75، 428.38 و 548.80 گرم پلی اتیلن گلیکول به ازاء هر کیلوگرم محیط NB مایع که به ترتیب معادل پتانسیل های آبی 5-، 10-، 20- و 30- بار می باشند باعث کاهش معنی دار میزان رشد جدایه های انتخابی گردید، اما از 11 جدایه فقط یک جدایه در 20- بار و سه جدایه در 30- بار قادر به رشد نبودند. جدایه های برتر انتخابی از نظر خصوصیات مرفولوژیک، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی مورد مطالعه و شناسایی اولیه قرار گرفتند.

اندازه گیری و تحویل حجمی آب از مقوله های اساسی در شبکه های انتقال و توزیع آب است. در همین راستا مدول های تیغه ای که برای تحویل بده تقریبا ثابت در دامنه ای از تغییرات ارتفاع آب بالادست خود معرفی شده است ابزاری مناسب برای کاربرد در شبکه های فرعی می باشد که اصول طراحی آن در حال تکامل است. در این تحقیق بر اساس مفهوم حساسیت هیدرولیکی دو روش طراحی ارائه شده است. روش اول نتایجی منطبق با نتایج روش های موجود ارائه می دهد اما مزیت آن سادگی روش و ارائه نتایج جامع تر است. اما روش دوم نتایجی جدید ارائه کرده است که در مقایسه با سایر روش های طراحی عملکرد سازه را به شکل قابل توجهی بهبود بخشیده، به طوریکه بیشینه انحراف از بده طراحی آن به طور متوسط تا ±%7.09 کاهش یافته و کمترین حساسیت نسبت به تغییرات ارتفاع سطح آب بالادست را از خود نشان داده است.