علوم و فنون مدیریت اطلاعات
سال:1400 | دوره:7 | شماره:3 |تعداد مقالات:11

داده ها به عنوان گزارش رخدادها در سطح فردی و سازمانی به مرور زمان از اهمیت بیشتری برخوردار شده اند. داده ها نه تنها دیگر به عنوان موجودیت هایی فاقد ارزش در نظر گرفته نمی شوند، بلکه به عنوان بستری برای تصمیم گیری، مدیریت، ارزیابی و ارزش آفرینی قلمداد می شوند. به همین دلیل، مدیریت داده نیز از ارزش بیشتری برخوردار شده است. بررسی سیر تحول مدیریت داده نشان می دهد که ظهور فناوری های مختلف نه تنها از ارزش داده ها در طول زمان کم نکرده، بلکه با ایجاد تحول بنیادین موجب ارتقای جایگاه آن نیز شده اند. تاکنون چهار انقلاب برخاسته از فناوری چاپ، فناوری رایانه، فناوری اینترنت، فناوری شبکه های اجتماعی به شکل گیری چهار انقلاب در عرصه مدیریت داده منجر شده و جهان در آستانه انقلاب پنجم یعنی کاربست عامل های هوشمند در مدیریت داده قرار گرفته است. ویژگی های بارز انقلاب پنجم نیاز به سیاست گذاری کلان و بسترسازی برای همکاری های میان رشته ای برای مدیریت داده را بیش از پیش آشکار کرده است. در نوشتار حاضر، ویژگی های هر کدام از تحولات در عرصه مدیریت داده تبیین و در نهایت شکل گیری سازمان ملی داده پیشنهاد شده است.

هدف: هدف پژوهش حاضر شناسایی نقش واسط مدیریت دانش در تاثیر اجزای سرمایه های فکری بر نوآوری در کتابخانه های عمومی کشور است. روش شناسی: روش پژوهش پیمایشی-تحلیلی بوده و جامعه آماری 382 نفر از کتابداران کتابخانه های عمومی ایران هستند. برای تجزیه و تحلیل داده های توصیفی از نرم افزار SPSS. 23 و برای تحلیل داده های استنباطی نرم افزار لیزرلمورد استفاده قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان می دهد بین سرمایه فکری و نوآوری رابطه معناداری وجود دارد که ضریب مسیر سرمایه فکری بر نوآوری برابر (691/1) است. همچنین بین مدیریت دانش و سرمایه فکری نیز رابطه معناداری وجود دارد که ضریب مسیر بین متغیرهای مدیریت دانش و سرمایه فکری برابر (433/. ) می باشد. نتایج حاصل از مدل معادلات ساختاری نشان می دهد که مدل پیشنهادی پژوهشگران از برازش مناسبی برخوردار بوده و بین سرمایه های فکری و نوآوری با نقش میانجی گری مدیریت دانش در کتابخانه های عمومی ایران، رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. نتیجه گیری: کتابخانه های عمومی با توجه بیشتر به سرمایه های فکری و دانشی خود می توانند بقاء و اثربخشی عملکرد خود را تضمین نمایند، به بیان دیگر، شناسایی، بهبود و تقویت سرمایه فکری و ابعاد آن به عنوان یکی از قابلیت های مهم کتابخانه های عمومی در خلق، ذخیره، تسهیم، کاربرد، ارزیابی دانش سازمانی، می تواند باعث توسعه فعالیت های نوآورانه شود.

هدف: هدف پژوهش حاضر تدوین معیارها و ارزیابی ابزارهای بهینه سازی صفحات وب برای موتورهای جستجو به منظور ارتقاء آگاهی و دانش کتابداران و متخصصان علم اطلاعات در عرصه بازنمون منابع اطلاعاتی در وب سایت ها است. روش شناسی پژوهش: پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی بوده و به روش پیمایشی-توصیفی با تکنیک وب سنجی انجام شده است. جامعه پژوهش حاضر ابزارهای بهینه سازی صفحات وب برای موتورهای جستجو هستند و جمع آوری داده ها با روش مشاهده مستقیم صورت گرفته است. ابزار مورد استفاده در این پژوهش جهت ارزیابی ابزارهای بهینه سازی صفحات وب برای موتورهای جستجو، سیاهه وارسی محقق ساخته است که روایی این ابزار توسط متخصصان موضوعی تایید شده است. یافته ها: یافته ها حاکی از آن است که ابزار checkup. tools با کسب امتیاز 100 و با بررسی 7 معیار و 41 شاخص، بالاترین جایگاه را در بین سایر ابزارهای بهینه سازی صفحات وب برای موتورهای جستجو دارد. ابزار hostiran باکسب امتیاز 91 و بررسی 6 معیار و 33 شاخص در جایگاه دوم قرار دارد. نتیجه گیری: اکثر ابزارها معیارهای سیوی داخلی، سیوی خارجی و آنالیز وب سایت را مورد بررسی قرار داده اند، اما تعداد کمی از آن ها معیارهای دسترسی به وب سایت و امنیت وب سایت را بررسی می کنند. پژوهش حاضر با معرفی و مقایسه ابزارها می تواند چارچوب نظری و مبنایی برای متخصصان و پژوهشگران نرم افزار و برنامه نویسان و نیز خبرگان بازیابی اطلاعات فراهم آورد. سیاهه وارسی تدوین شده در این پژوهش که به عنوان ابزار ارزیابی بهینه سازی صفحات وب برای موتورهای جستجو مورد استفاده قرار گرفته، برای طراحی و نیز ارزیابی صفحات وب کتابخانه ها توصیه می گردد.

هدف: پژوهش حاضر ارایه الگوی راهبردی تبدیل کتابخانه های دانشگاهی به سازمان های یادگیرنده (مطالعه موردی: کتابخانه های دانشگاه آزاد اسلامی) بوده است. روش شناسی: پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و به روش آمیخته اکتشافی (کیفی و کمی) انجام شده است. جامعه آماری شامل15 نفر از خبرگان متخصص علم اطلاعات و دانش شناسی در بخش کیفی و کارکنان و مدیران کتابخانه های دانشگاه آزاد اسلامی در کل کشور برای بخش کمی بودند. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی، پرسشنامه دلفی نیمه ساختارمند و در بخش کمی، پرسشنامه محقق ساخته با 39 گویه مستخرج از فرایند دلفی فازی بود. داده های کیفی با تکنیک دلفی در سه فاز گردآوری شد و برای داده های کمی، تحلیل عاملی تاییدی و تکنیک مدل یابی معادلات ساختاری با نرم افزار PLS، برای ارایه مدل پژوهش مورد استفاده قرار گرفت. یافته ها: بارهای عاملی شاخص های مدل الگوی راهبردی تبدیل کتابخانه های دانشگاه آزاد اسلامی به سازمان یادگیرنده، همگی بالاتر از 6/0 (محدوده قابل قبول) قرار داشته که حاکی از تاثیرگذاری شاخص ها در شکل گیری مولفه های مدل بوده است. با توجه به ضریب آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی، مقدار AVE برابر با 5/0 بوده، لذا تمامی معیارها در متغیرهای پنهان پژوهش، در محدوده قابل قبول قرار داشته اند. با اطمینان 99 درصد، مناسب بودن وضعیت برازش مدل های اندازه گیری مولفه های پژوهش مورد تایید قرار گرفت. پس از اجرای مراحل دلفی، 7 مولفه و 39 شاخص باقی ماند. نتایج آزمون t در بخش کمی نشان داد که بین وضعیت مطلوب و وضعیت موجود در همه مولفه های تبدیل کتابخانه های دانشگاه آزاد اسلامی به سازمان های یادگیرنده، تفاوت معناداری وجود داشته و وضعیت موجود نسبت به وضعیت مطلوب در حد پایین تر از متوسط قرار دارد. نتیجه گیری: با توجه به برازش مناسب، الگوی تبدیل کتابخانه های دانشگاه آزاد اسلامی به سازمان های یادگیرنده با مولفه های یادگیری مداوم، یادگیری گروهی، توانمندسازی، رهبری راهبردی، پرسشگری و گفتگو، تفکر نظام گرا و ادغام سیستم ها ارایه شده است.

هدف: امروزه توجه به مسایل محیط زیستی توسط سازمان های مختلف می تواند حیات و طول عمر یک سازمان و عملکرد آن را تحت تاثیر قرار دهد. هدف این پژوهش بررسی عوامل موثر بر استقرار یک سیستم دانش سبز در درون سازمان هاست تا بتوانند با استفاده از آن به سمت تولید و پیاده سازی مناسب دانش سبز حرکت نمایند. روش شناسی: پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی بوده و شیوه گردآوری داده های آن از نوع توصیفی می باشد و به صورت پیمایشی انجام شده است. جامعه پژوهش را تعداد 230 نفر از متخصصان، خبرگان و کارکنان توزیع برق کشور در سه استان یزد، اصفهان و فارس تشکیل داده اند. این پژوهش در ابتدا به شناسایی عوامل موثر بر استقرار و پیاده سازی دانش سبز در درون سازمان ها پرداخته است. در ادامه با استفاده از تکنیک مدل سازی ساختاری تفسیری، عوامل شناسایی شده در بخش قبل ساختاربندی شدند. در ادامه به منظور برازش مدل شکل گرفته، از تکنیک مدل سازی معادلات ساختاری، و از نرم افزار SmartPLS3 استفاده گردید. یافته ها: نتایج پژوهش حاکی از قرارگیری 7 عامل موثر شناسایی شده در سه سطح کلی دارد. همچنین یافته های پژوهش عامل فرهنگ سازمانی سبز را به عنوان عامل آغازگر و ابتدایی در جهت استقرار یک سیستم دانش سبز شناسایی نموده است. از دیگر نتایج پژوهش می توان به خروجی های تولید دانش سبز و نوآوری سبز به عنوان خروجی های اثرپذیر مدل اشاره نمود. مدل ساختاری برازش شده در این پژوهش با میزان 77/0 در شاخص برازش کلی مدل، مورد تایید قرار گرفت. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش می تواند زمینه حرکت سازمان ها به سمت دانش سبز را فراهم آورد تا با استفاده از آن سازمان های مختلف بتوانند به یک ساختار مناسب جهت دسترسی به دانش سبز دست یابند.

هدف: هدف پژوهش حاضر شناسایی و مرور مطالعات اولیه ای است که با بکارگیری نیازهای روانشناختی برای حل مسایل مرتبط با حوزه فناوری اطلاعات منتشر شد ه اند. همچنین با طبقه بندی این مطالعات و بررسی زمینه های بکارگیری، یک چارچوب مناسب در اختیار پژوهشگران و طراحان محصولات حوزه فناوری اطلاعات قرار دهد. روش شناسی: این مطالعه با رویکردی کیفی، براساس روش «مطالعه نگاشت نظام مند» و با استفاده از چارچوب 5 مرحله ای پترسن و همکاران (2008) انجام شده است. در مجموع، 1152 پژوهش با دسترسی کامل، بدون محدودیت زمانی و با جستجو در پایگاه های علمی معتبر داخلی و خارجی، شناسایی و از طریق معیارهای انتخاب، گروهی شامل 45 پژوهش انتخاب شد. پژوهش های منتخب براساس معیارهای به دست آمده، طبقه بندی و با استفاده از روش تحلیل محتوای کمی و آمار توصیفی تحلیل شدند. یافته ها: در دو دهه اخیر، بکارگیری نیازهای روانشناختی کاربر در قالب استفاده از نظریه های شناخته شده یا ذکر مولفه های نیاز (بدون اشاره به نظریه مشخص) و یا یک مفهوم کلی در حل مسایل مرتبط با طیف وسیعی از محصولات حوزه فناوری اطلاعات افزایش یافته است. بررسی مطالعات اولیه، سه زمینه موضوعی برای بکارگیری نیازهای روانشناختی را نشان می دهد: 1) طراحی تجربه کاربر، 2) تحلیل جنبه های کیفی محصول و 3) تحلیل رفتار کاربر. نتیجه گیری: بررسی عمیق پیشینه ادبیات این سه زمینه و نگاشت آن ها با معیارهای طبقه بندی پژوهش های منتخب (زمان، نوع محصول، نحوه بکارگیری نیاز و روش شناسی) مرزبندی و ویژگی های این سه زمینه را به عنوان یک نقشه ذهنی برای پژوهشگران روشن کرده است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف پیش بینی میزان استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی بر اساس سبک های هویت در دانش آموزان مقطع متوسطه دوم شهر قم انجام شده است. روش شناسی: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه گردآوری اطلاعات، توصیفی از نوع همبستگی چندمتغیره است. جامعه آماری تحقیق حاضر را کلیه دانش آموزان دختر مقطع متوسطه دوم ناحیه دو شهر قم تشکیل دادند که از طریق فرمول نمونه گیری کوکران، تعداد 347 نفر به عنوان نمونه از طریق روش نمونه گیری تصادفی-خوشه ای انتخاب شدند. اطلاعات از طریق پرسشنامه های استاندارد شبکه های اجتماعی مجازی حجازی و همکاران (1395) و سبک های هویت برزونسکی (1992) جمع آوری شد. روایی پرسشنامه ها، با روش روایی صوری و محتوایی و پایایی آنها با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ (83/0=r1 و 91/0=r2) مورد تایید قرار گرفت. یافته ها: میانگین نمرات سبک های هویت از حد متوسط بالاتر و میزان استفاده از شبکه های اجتماعی در حد متوسط بود. بین سبک های هویت (اطلاعاتی، سردرگم-اجتنابی، تعهد) و میزان استفاده از شبکه های اجتماعی در بین دانش آموزان دختر متوسطه شهر قم رابطه معناداری وجود دارد. بین سبک هویت هنجاری و میزان استفاده از شبکه های اجتماعی رابطه معکوس و معناداری مشاهده شد. 5/24 درصد از تغییرات مربوط به واریانس سبک های هویت، تحت تاثیر مولفه های میزان استفاده از شبکه های اجتماعی است. نتیجه گیری: وسایل نوین ارتباطی و اطلاعاتی تغییراتی را در برداشت های فرد به وجود می آورند و هویت ها را در وضعیت تازه ای قرار می دهند که با گذشته متفاوت و حتی گاهی مغایر آن است. جامعه اجتماعی مبین هویت بی ثبات، تغییرپذیر و منعطف انسان جدید می باشد.

هدف: هدف این پژوهش شناسایی مولفه های مدیریت دانش شخصی و بررسی وضعیت مهارت های مدیریت دانش شخصی کارکنان و کتابداران کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی شهر تهران است. روش شناسی: این پژوهش بر مبنای هدف از نوع کاربردی بوده و برحسب روش و چگونگی به دست آوردن داده های مورد نیاز، از نوع پژوهش آمیخته (کیفی-کمی) است. جامعه آماری این پژوهش در بخش کیفی افرادی هستند که در زمینه مدیریت دانش شخصی سابقه مطالعه و پژوهش داشته اند و در بخش کمی کارکنان و کتابداران کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی شهر تهران هستند. برای مطالعه جامعه پژوهش از پرسشنامه محقق ساخته مدیریت دانش شخصی استفاده شد. پایایی ابزار با استفاده از آلفای کرونباخ مقدار 8/0 به دست آمد. یافته ها: از میان مولفه های مدیریت دانش شخصی کارکنان و کتابداران کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی شهر تهران، مولفه تجزیه و تحلیل اطلاعات در سطح نسبتا مطلوب، و سایر مولفه های مورد بررسی در سطح مطلوب قرار دارند. بین مهارت های مدیریت دانش شخصی با مقطع تحصیلی رابطه معناداری وجود دارد؛ اما بین جنسیت، سن و سابقه با مهارت های مدیریت دانش شخصی، تفاوت معناداری وجود ندارد. نتیجه گیری: مدیریت دانش شخصی به عنوان ابزاری با دوام در اختیار کتابخانه های دانشگاهی است، که از طریق آن می توانند خدمات خود را بهبود بخشیده و توان رقابتی شان را حفظ کنند. به نظر می رسد که مهارت های مدیریت دانش شخصی نیاز به آموزش دارند. از آنجا که کتابداران نیز مانند سایر افراد بدون مهارت های مدیریت دانش شخصی نمی توانند جایگاه خود را در کتابخانه ارتقاء دهند، نیازمند یادگیری اصول مدیریت دانش شخصی هستند. یادگیری و شناسایی مهارت های مدیریت دانش شخصی کتابداران به آن ها کمک خواهد کرد با آگاهی بیشتری نسبت به بهبود این مهارت ها بپردازند و مسیولان کتابخانه و نیز جامعه دانشگاهی متقاعد خواهند شد تا توجه بیشتری به ابزارها و فنون مدیریت دانش شخصی کتابداران داشته باشند. بنابراین، مدیران کتابخانه ها و دانشگاه ها باید برای آموزش این مهارت ها برنامه ریزی کنند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف فراتحلیل عوامل سازمانی موثر بر تسهیم دانش سازمانی انجام شده است. روش شناسی: مکانیسم اجرای پژوهش حاضر فراتحلیل کمی است، تا از این طریق بتوان به یک جمع بندی کلی در این حیطه دست یافت. بدین منظور از نرم افزار CMA2 استفاده شده است. هدف این روش، انسجام بخشی، مرور نظام مند و یکپارچه مطالعات صورت گرفته در یک حوزه معین پژوهشی است. یافته ها: یافته های پژوهش نشان دهنده این است که عوامل سازمانی با 000/0P-=value تاثیر معناداری بر تسهیم دانش سازمانی داشته و توانسته 504/0 درصد از تغییرات تسهیم دانش را تبیین کند. با توجه به نتایج آزمون ناهمگونی (166/1237Q=) و 000/0 =P-value می توان گفت که بین مطالعات صورت گرفته ناهمگنی وجود دارد و به این منظور از اندازه اثر تصادفی استفاده شده است. نمودار قیفی نیز نشان گر خطای استاندارد پایین و سوگیری نسبتا کم می باشد و در حقیقت بیانگر توزیع نرمال و تصادفی است و خطای مشاهده شده ناشی از انواع اریب احتمالی می باشد. نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش از بین عوامل سازمانی موثر بر تسهیم دانش سازمانی، سرمایه ساختاری با (636/0)، سرمایه رابطه ای (637/0)، اعتماد شناختی (646/0)، اعتماد عاطفی (609/0)، رهبری تحول آفرین (643/0)، پیوند متقابل اجتماعی (713/0) و زبان مشترک (690/0) بیشترین اندازه اثر و رابطه معنادار را با تسهیم دانش سازمانی داشته اند.

هدف: تحقیق حاضر به ارایه مدل بومی مدیریت دانش در سازمان های پژوهش محور کشور و ضرورت اجرا و پیاده سازی آن در این گونه سازما ن ها پرداخته است. روش شناسی: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر گردآوری داده ها آمیخته اکتشافی و از نظر ماهیت و نوع مطالعه پیمایشی مقطعی است. نمونه بخش کیفی 31 نفر از خبرگان جهاد دانشگاهی و بخش کمی 100 نفر از مدیران و نخبگان جهاد دانشگاهی بودند. ابزار جمع آوری اطلاعات مصاحبه و پرسشنامه بوده و داده های جمع آوری شده توسط نرم افزار SPSS بررسی و تحلیل شد. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل محتوا و تحلیل عاملی تاییدی با استفاده از نرم افزار (EQS) استفاده گردید. یافته ها: تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد این الگوی بومی، دارای هشت بعد کلیدی با 55 مولفه حیاتی و ابعاد زیرساختی فرهنگ، ساختار و تکنولوژی می باشد که ارتباط بین ابعاد، مولفه ها و زیرساخت ها در قالب مدل مفهومی و به صورت ماتریسی طراحی و ارایه شده است. نتیجه گیری: اغلب سازمان های پژوهش محور در ایران فاقد الگویی منسجم در حوزه مدیریت دانش می باشند و یا مشکلات متعددی در زمینه پیاده سازی و اجرای آن دارند. ارایه یک الگوی بومی متناسب با فرهنگ و ساختار کشور ایران می تواند این سازمان ها را از طریق مدیریت سیستماتیک دارایی های فکری به سمت توسعه و دستیابی به مزیت رقابتی سوق دهد. بنابراین، با ایجاد زیرساخت های لازم در حوزه فنآوری اطلاعات، فرهنگ سازی و اصلاح فرایندها و ساختار سازمانی می توان مدیریت دانش را در سازمان های پژوهش محور اجرا و پیاده سازی نمود.

هدف: پژوهش حاضر بررسی سطح بلوغ کتابخانه های دانشگاهی استان مازندران به منظور ارتقاء سطوح بلوغ و بهبود وضعیت می باشد. روش شناسی: این پژوهش از نوع کاربردی می باشد. جامعه آماری در بخش کیفی 10 نفر از خبرگان و در بخش کمی 210 نفر از کارشناسان و کتابداران کتابخانه های دانشگاهی بودند. داده ها از طریق پرسش نامه محقق ساخته با 105 سوال استخراج گردید و با استفاده از نرم افزار اس. پی. اس. اس. [1] و تحلیل عاملی تاییدی، تحلیل شده و برای رسیدن به مدل معادلات ساختاری، از نرم افزار Smart PLS استفاده گردید. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون کندال، تحلیل عاملی اکتشافی، تحلیل عاملی تاییدی و معادلات ساختاری استفاده شد. یافته ها: براساس یافته های پژوهش و بررسی کدها و رتبه بندی شاخص های پژوهش، کد سیستم های سخت افزاری و نرم افزاری در رتبه اول قرار دارد که بیانگر اهمیت سیستم های سخت افزاری و نرم افزاری بوده و از شرایط لازم در بلوغ کتابخانه های دانشگاهی می باشد. نظام های اطلاعاتی، کاربران و کیفیت داده، مجموعه سازی و سازماندهی، مدیریت، اینترنت و شبکه، سازمان و کارکنان به ترتیب در اولویت های بعدی اهمیت قرار دارند. نتیجه گیری: براساس یافته ها سطح بلوغ کتابخانه های دانشگاهی استان مازندران در سطح 2 قرار داشته و تا رسیدن به سطح ایده آل (سطح 5) فاصله نسبتا زیادی دارند.