روابط خاک و گیاه (علوم و فنون کشت های گلخانه ای)
سال:1390 | دوره:2 | شماره:7 |تعداد مقالات:9

در سیستم کشت هیدروپونیک، گیاهان در تمام مراحل رشد نیاز به تامین عناصر غذایی کافی دارند که باید در بستر کشت مهیا باشند. این پژوهش با هدف بررسی اثر بسترهای مختلف کشت بر جذب عناصر غذایی و عملکرد کمی و کیفی توت فرنگی گلخانه ای صورت گرفت. آزمایش در قالب طرح کامل تصادفی با پنج تیمار در چهار تکرار در گلخانه تحقیقاتی و آموزشی مجتمع تحقیقاتی جهاد دانشگاهی واحد آذربایجان غربی اجرا شد. پنج تیمار شامل پرلیت - کوکوپیت در نسبت های حجمی 100-0، 75-25، 50-50، 25-75 و 0-100 بودند. ویژگی های فیزیکوشیمیایی و غلظت عناصر غذایی، علاوه بر عملکرد میوه، اندازه گیری شد. مقایسه تیمارهای بستر کشت نشان داد که بیشترین تعداد گل و میوه در بستر مخلوط پرلیت - کوکوپیت با نسبت حجمی 75-25 به دست آمد. بیشترین عملکرد میوه در تیمارهای پرلیت - کوکوپیت به نسبت حجمی 75-25 و 50-50 به دست آمد. ارزیابی خصوصیات کیفی میوه نشان داد که بیشترین مقدار وزن خشک و TSS میوه ها در پرلیت - کوکوپیت (به نسبت حجمی 100-0) بود. بیشترین غلظت نیتروژن و پتاسیم میوه در تیمار پرلیت - کوکوپیت (به نسبت حجمی 100-0) بود. میوه های رشد کرده در بستر پرلیت - کوکوپیت (به نسبت حجمی 0-100) بیشترین غلظت کلسیم و منیزیم را در مقایسه با سایر تیمارها داشتند. نتیجه گیری کلی نشان می دهد که بیشتر خصوصیات کمی و کیفی میوه توت فرنگی در کشت هیدروپونیک به ترکیب بستر آن بستگی داشته، به طوری که بهترین خصوصیات کمی و کیفی میوه از بستر مخلوط پرلیت - کوکوپیت با نسبت های حجمی 75-25 و 50-50 به دست آمده است.

هدف مطالعه حاضر، ارزیابی اقتصادی واحدهای تولیدی خیار گلخانه ای در شهرستان بیرجند و بررسی عوامل موثر برآن می باشد. جامعه آماری پژوهش را کلیه گلخانه داران تولیدکننده خیار گلخانه ای در سطح شهرستان بیرجند (50 واحد) تشکیل داده اند که به روش سرشماری مورد مطالعه قرار گرفته اند. برای ارزیابی اقتصادی واحدهای تولیدی از شاخص درآمد کل به هزینه کل (TR/TC) و تحلیل تبعیضی بهره گرفته شده است. بر اساس شاخص TR/TC و تحلیل خوشه ای به روش -K میانگین، جامعه مورد نظر به دو گروه موفق و کمتر موفق تقسیم شد. به طوری که واحدهایی که شاخص TR/TC آنها بیشتر از 1.49 بود در گروه موفق و واحدهایی که دارای نسبت  TR/TCکمتر از 1.49 بودند در گروه کمتر موفق قرار گرفته اند. پس از تفکیک گروه ها، با استفاده از تحلیل تبعیضی، متغیرهای متمایزکننده گروه ها تعیین شدند. نتایج به دست آمده از تحلیل تبعیضی نشان داد که مهمترین متغیرهایی که بر میزان سودآوری واحدهای تولید گلخانه ای در شهرستان بیرجند تاثیرگذار بوده و سبب تمایز دو گروه موفق و کمتر موفق شده اند عبارتند از میزان مصرف کودهای میکرو، مساحت گلخانه، تعداد دفعات آبیاری، میزان کود حیوانی مصرفی، استفاده از فیلم های آموزشی - ترویجی و بازدید از فعالیت های گلخانه داران دیگر.

آکواپونیک علم تلفیق تولید ماهی و گیاه در یک رابطه هم زیستی است. آزمایشی در دانشگاه ولی عصر رفسنجان به صورت فاکتوریل با دو فاکتور سیستم کشت در دو سطح (هیدروپونیک و آکواپونیک) و گونه گیاهی در دو سطح (نعناع فلفلی و نعناع معمولی) و طرح پایه کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. نتایج نشان داد که اکثر فاکتورهای رویشی در دو گونه نعناع در سیستم هیدروپونیک بیشتر از سیستم آکواپونیک بودند. به طوری که وزن تر و خشک اندام های هوایی و ریشه، سطح برگ و تعداد گره در هر دو گونه نعناع در سیستم هیدروپونیک بیشتر از سیستم آکواپونیک بود. شاخص سبزینگی به طور معنی داری تحت تاثیر سیستم کشت قرار گرفت و میزان آن در سیستم هیدروپونیک بیشتر از سیستم آکواپونیک بود. گونه نعناع معمولی در محیط هیدروپونیک و گونه نعناع فلفلی در محیط آکواپونیک بیشترین اسانس را داشتند. کم بودن غلظت عناصر منیزیم و منگنز در برگ های نعناع معمولی و نیتروژن، فسفر، منیزیم و منگنز در برگ های نعناع فلفلی دلیل احتمالی کاهش رشد گیاهان در سیستم آکواپونیک در مقایسه با سیستم هیدروپونیک بوده است.

منطقه جیرفت با سطح زیر کشت گلخانه ای بالغ بر 1250 هکتار و تولید حدود 250000 تن، یکی از مهمترین مناطق تولید و عرضه محصولات گلخانه ای در ایران است. کاهو از گروه سبزی ها از نوع کاهوپیچ معمولی و کلمی می تواند در شرایط گلخانه کشت شود. جهت انجام این پروژه، کاهو پیچ معمولی رقم Great Lakes 118 به صورت آزمایش کرت های خردشده در قالب طرح فاکتوریل با 8 تیمار و 3 تکرار کشت شد. عامل اصلی مکان کشت در دو سطح گلخانه و فضای باز و عامل فرعی تاریخ های کشت در 15 مهر و 30 مهر و توالی کشت به صورت سه و چهار توالی کشت در شرایط گلخانه و یک و دو توالی در شرایط فضای باز بودند. نشاهای کاهو از قبل در خزانه آماده شده و بعد از مرحله چهاربرگی (20- 25 روز) منتقل شدند. ردیف های کشت به طول 6 متر، عرض 70 سانتی متر و فواصل 30 سانتی متر از هم آماده شدند. بوته ها به فواصل 10-8 سانتی متر از لبه پشته، به صورت دو ردیفه و زیگزاگ، با فاصله 25 سانتی متر از هم در هر کرت، در گلخانه و فضای آزاد کشت شدند. فاکتورهای مورد اندازه گیری عبارت بودند از عملکرد کرت، عملکرد در واحد سطح، میانگین وزن طبق (هد) و میزان تجمع نیترات در برگ ها. بر اساس نتایج مطالعه، عملکرد کل محصول در شرایط گلخانه 167.9 تن در هکتار و در فضای باز 41.22 تن در هکتار بود. هم چنین از نظر اقتصادی، سرمایه گذاری در تیمار کشت کاهو در 30 مهر با چهار مرتبه توالی کشت در شرایط گلخانه بر سایر تیمارها برتری داشت. سود ناخالص تولید کاهو در شرایط گلخانه بیش از برخی محصولات گلخانه ای بود.

در این پژوهش، اثر محلول پاشی سولفات نیکل و اوره بر رشد زایشی، عملکرد و برخی ویژگی های کیفی میوه توت فرنگی مطالعه شد. گیاهان دختری ریشه دار شده توت فرنگی، رقم پاجارو، در گلدان های 3 لیتری در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز کاشته شدند. گیاهان مستقر شده در مرحله 4 تا 5 برگی با سولفات نیکل در غلظت های صفر، 150، 300 و 450 میلی گرم در لیتر و اوره در غلظت های صفر و 2 گرم در لیتر محلول پاشی شدند. عملکرد، وزن اولین، دومین و سومین میوه، نسبت طول به قطر میوه، تعداد گل آذین و تعداد گل در گل آذین از ویژگی های مورد نظر رشد زایشی و ویتامین ث، درصد مواد جامد محلول و اسید کل از ویژگی های کیفی میوه مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تیمار 300 میلی گرم در لیتر سولفات نیکل بدون اوره باعث افزایش معنی دار عملکرد، وزن میوه های اولیه و ثانویه و تعداد گل آذین نسبت به شاهد شد. هم چنین تیمار 300 میلی گرم در لیتر سولفات نیکل همراه با 2 گرم در لیتر اوره بیشترین میزان اسید کل (0.75 درصد) را دارا بود. در مجموع، محلول پاشی سولفات نیکل با غلظت 300 میلی گرم در لیتر همراه با 2 گرم در لیتر اوره برای افزایش عملکرد توت فرنگی پیشنهاد می شود.

آگاهی از میزان تبخیر - تعرق گیاه در هر زمان در مدیریت سیستم های آبیاری گلخانه بسیار حائز اهمیت می باشد. تغییرات تبخیر - تعرق گیاهی در طول دوره رشد بر اساس نسبت بین تبخیر - تعرق گیاه و تبخیر - تعرق مرجع که به آن ضریب گیاهی (Kc) اطلاق می شود، بیان می شود. به منظور تعیین میزان تبخیر - تعرق سه گیاه خیار، گوجه فرنگی و فلفل، مطالعه ای به مدت هفت ماه در داخل گلخانه شیشه ای دانشگاه صنعتی اصفهان، با استفاده از میکرولایسیمتر انجام شد. برای به دست آوردن بیلان رطوبتی خاک داخل میکرولایسیمترها از روش وزنی استفاده گردید. هم زمان، میزان تبخیر - تعرق مرجع با استفاده از یک لایسیمتر زهکش دار تعیین گردید. نتایج نشان داد که مقدار کل تبخیر - تعرق مرجع در گلخانه طی هفت ماه انجام پژوهش، 824 میلی متر بود. هم چنین مقدار کل تبخیر - تعرق خیار طی سه ماه و نیم دوره رشد 202 میلی متر، گوجه فرنگی طی شش ماه دوره رشد 524 میلی متر و برای فلفل طی هفت ماه دوره رشد 667 میلی متر به دست آمد. تغییرات هفتگی ضریب گیاهی گیاهان مختلف طی دوره رشد نشان دهنده روند متغیر ضریب گیاهی بود، به نحوی که برای خیار مقدار متوسط ضریب گیاهی در دوره های ابتدایی، رشد و توسعه، میانی و پایانی به ترتیب 0.41، 0.69، 0.98 و 0.77 به دست آمد. برای گوجه فرنگی، این مقادیر به ترتیب 0.44، 0.68، 1.15 و 0.68 بود. برای فلفل نیز مقادیر 0.25، 0.53، 1.03 و 0.75 برای این مراحل رشد به دست آمد. برای یافتن ارتباط میان داده های اقلیمی گلخانه با میزان تبخیر - تعرق گیاه، با استفاده از نرم افزار SPSS اقدام به مدل سازی فرایند تبخیر - تعرق گردید. نتایج نشان داد که بهترین مدل پیشنهادی شامل یک معادله رگرسیونی غیرخطی مبتنی بر دمای متوسط روزانه، تشعشع خورشیدی و ارتفاع گیاه می باشد.

ماندگاری و کیفیت نامطلوب گل های بریده رز (Rosa hybrida L.) در دوره پس از برداشت، از مشکلات تولید گل رز در اکثر گلخانه های ایران است. کلسیم یکی از مهمترین عناصر غذایی است که نقش مهمی در ماندگاری گل های بریده رز دارد. به منظور مطالعه تاثیر تغذیه برگی قبل از برداشت با مقادیر و منابع مختلف کلسیم بر عملکرد و شاخص های کیفی گل رز رقم ایلونا، آزمایشی به صورت فاکتوریل با دو عامل غلظت کلسیم شامل صفر، 0.3 و 0.6 گرم در لیتر و منبع کودی شامل نیترات کلسیم (Ca(NO3)2.4H2O) و کلات کلسیم (Ca-EDTA) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار از سال 1384 به مدت دو سال در مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد دزفول اجرا گردید. نتایج نشان داد اگر چه تغذیه برگی سطوح کلسیم از منابع مختلف تاثیر معنی داری بر عملکرد و شاخص های کیفی هنگام برداشت گل رز از قبیل وزن تر و طول ساقه گل دهنده و طول و قطر جام گل نداشت، اما منجر به افزایش معنی دار (P<0.01) ماندگاری گل رز به میزان 2.7 و 2.9 روز به ترتیب در سطوح 0.3 و 0.6 گرم در لیتر کلسیم شد که این مساله به دلیل افزایش غلظت کلسیم در برگ ها و گلبرگ ها بود. تاثیر هر دو منبع نیترات کلسیم و کلات کلسیم در تامین کلسیم مورد نیاز گل رز و افزایش طول عمر پس از برداشت یکسان بود. بر اساس نتایج این پژوهش، برای افزایش ماندگاری گل رز در طی دوره پس از برداشت، تغذیه برگی کلسیم با غلظت 0.3 گرم در لیتر از منبع نیترات کلسیم و یا کلات کلسیم در شرایط شمال خوزستان تحت شرایط پرورش گلخانه ای توصیه می شود.

به منظور تعیین دقیق تبخیر - تعرق واقعی گوجه فرنگی در گلخانه، به بررسی ضریب گیاهی و ضریب تنش آب خاک پرداخته شد. تبخیر - تعرق واقعی این گیاه در پنج تیمار با دور آبیاری متفاوت (1، 2، 4، 6 و 8 روزه) و با 4 تکرار در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی تعیین و با هم مقایسه شد. این تحقیق در داخل گلخانه دو طرفه با پوشش شیشه ای به ضخامت 4 میلی متر انجام شد. هر 24 ساعت یکبار در داخل گلخانه، دمای حداقل و حداکثر و تشعشع خورشیدی و هر دو ساعت یکبار، رطوبت نسبی اندازه گیری و ثبت شد. اطلاعات هواشناسی در خارج گلخانه نیز به طور هم زمان در ایستگاه هواشناسی نصب شده در فاصله 100 متری گلخانه برداشت گردید. تبخیر - تعرق گیاه مرجع در داخل و خارج گلخانه با استفاده از روش فائو - پنمن - مانتیث محاسبه شد. نتایج نشان داد که تبخیر - تعرق گیاه مرجع داخل گلخانه %73 خارج گلخانه می باشد. به منظور تعیین تبخیر - تعرق واقعی گوجه فرنگی در داخل گلخانه، از روش بیلان آب استفاده شد. ضریب گیاهی در داخل گلخانه با اعمال اطلاعات به دست آمده از پرژئومتر و آلبیدومتر برای مراحل توسعه، میانی و پایانی رشد به ترتیب 0.85، 1.0 و 0.77 به دست آمد. ضریب تنش آب خاک با ضریب سهل الوصول 0.7 برای همه تیمارها در دامنه 0.53 تا 0.98 تعیین شد و برای تیمار با دور آبیاری 4 روزه، که طبق نتایج عملکرد دچار تنش شده بود، به طور متوسط برابر 0.88 به دست آمد. این ضریب برای تیمار با دور آبیاری 8 روزه به طور متوسط به 0.72 تقلیل یافت.

مگس مینوز برگ سبزی، از جمله مهمترین آفات سبزی های گلخانه ای و فضای باز، به ویژه خیار و گوجه فرنگی، محسوب می شود. کاهش مصرف حشره کش های شیمیایی به منظور به حداقل رساندن باقیمانده سموم روی این محصولات، یکی از ملزومات اساسی امنیت غذایی به حساب می آید. استفاده از حشره کش های گیاهی و در راس آنها ترکیبات تجاری چریش به دلیل دارا بودن مزایای متعدد از اهمیت خاصی برخوردار است. تاثیر فرمولاسیون تجاری عصاره چریش با غلظت های مختلف این ترکیب روی بوته های خیار در شرایط گلخانه ای مورد آزمایش قرار گرفت. مطالعه سال اول در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 6 تیمار و سه تکرار صورت پذیرفت. پنج تیمار این طرح شامل غلظت های مختلف ترکیب تجاری چریش (NeemAzal-T/S) بود که عبارتند از 0.25، 0.5، 0.75، 1 و 1.5 ml/m2. تیمار ششم نیز به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که در روزهای سوم و هفتم پس از سم پاشی، تیمارهای 0.75، 1 و 1.5  ml/m2با میزان تاثیر بیش از %80 موثرترین تیمارها بوده و با تیمارهای 0.25 و 0.5  ml/m2تفاوت معنی دار داشتند. در سال دوم اجرای طرح، کارایی دو غلظت 1 و  ml/m2 1.5ترکیب تجاری عصاره چریش با حشره کش های کلرپایریفوس، آبامکتین و پرمترین مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد که میزان تاثیر دو غلظت ترکیب تجاری چریش با حشره کش های کلرپایریفوس و آبامکتین هیچ تفاوت آماری معنی داری نداشت. بنابراین می توان نتیجه گرفت که ترکیب تجاری چریش قابل توصیه است تا با موفقیت جایگزین حشره کش های شیمیایی گردد.