روابط خاک و گیاه (علوم و فنون کشت های گلخانه ای)
سال:1390 | دوره:2 | شماره:8 |تعداد مقالات:9

افزایش غلظت دی اکسید کربن (CO2) اتمسفری اثر مستقیمی بر فعالیت های گیاهی دارد. به منظور بررسی اثر افزایش غلظت CO2، آزمایشی در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز صورت پذیرفت. در این تحقیق، به بررسی آثار افزایش غلظت دی اکسید کربن از 350 به 750 میلی گرم بر لیتر بر رشد و عملکرد گیاه لوبیا قرمز (Phaseolus vulgaris) (رقم ناز) تحت چهار تیمار آبیاری (1.2FC، FC، 0.8FC و (0.6FC پرداخته شد. به منظور کنترل غلظتCO2 ، با آغاز دوره 4 برگی گیاهان، گلدان ها به محفظه هایی چوبی با پوشش پلاستیک منتقل گردیدند. نتایج حاصل به طور متوسط نشانگر 15% کاهش تبخیر- تعرق در اثر افزایش غلظت CO2 در کلیه تیمارها بود. هم چنین نتایج نشان دهنده اثر افزایشی غلظت CO2 بر رشد و عملکرد گیاه لوبیا می باشد. کاهش میزان آب آبیاری به حد 0.6FC باعث گردید افزایش غلظت CO2 اثر معنی داری (در سطح 5%) بر رشد و عملکرد لوبیا نداشته باشد. تعداد دانه های موجود در هر بوته تحت آبیاری های FC و 0.8FC در اثر افزایش غلظت CO2 به ترتیب به اندازه 13 و 11 درصد افزایش پیدا کرد. علاوه بر آن، افزایش غلظت CO2 باعث افزایش 20 درصدی عملکرد دانه گردید. وزن کل ماده خشک نیز به طور متوسط 15% در اثر بالا رفتن غلظت CO2 افزایش یافت. نتیجه گیری کلی تحقیق این بود که افزایش غلظت CO2 اثر معنی داری بر افزایش محصول به دست آمده و کاهش تبخیر- تعرق گیاه لوبیا قرمز دارد.

یکی از مشکلات توزیع غیریک نواخت املاح در محیط ریشه، سمیت سدیم و کاهش جذب برخی عناصر، به ویژه کلسیم و پتاسیم، توسط بخشی از ریشه است که در محیط شور رشد می کند. این فرضیه وجود دارد که در این سیستم ها، افزودن پتاسیم و کلسیم به محلول شور می تواند خسارت شوری را کاهش دهد. بر همین اساس، این پژوهش به منظور ارزیابی تاثیر کاربرد کلسیم و پتاسیم بر عملکرد میوه، مصرف آب و محصول بر قطره (CPD) گوجه فرنگی رقم فالکاتو (Lycopersicon esculentum var. Falcato F1) در سیستم هیدروپونیک با توزیع دینامیک و غیر یک نواخت نمک در محیط ریشه انجام شد. در این پژوهش، ریشه های گوجه فرنگی به دو قسمت تقریبا مساوی تقسیم شدند و نیمی از آنها در محلول غذایی قرار گرفتند. در نیمه دوم سیستم ریشه، محلول 40 میلی مولار کلرید سدیم به تنهایی (N) یا همراه با کلرید پتاسیم 6 میلی مولار (Nk)، کلرید کلسیم 4 میلی مولار (Nc)، ترکیب نمک های کلرید کلسیم و کلرید پتاسیم (به ترتیب 2 و 3 میلی مولار) (Nck) و محلول غذایی نیم جانسون (Nj/2) قرار داشت. در تیمار شاهد، دو طرف ریشه در محلول غذایی جانسون کامل (C) قرار گرفت. در کلیه تیمارها، هر هفت روز یکبار، دو قسمت ریشه هر گیاه بین دو طرف محیط کشت جابجا می شد. نتایج نشان داد که اعمال شوری 40 میلی مولار در یک طرف ریشه باعث کاهش وزن تر و خشک ریشه و شاخساره، ارتفاع شاخساره، قطر ساقه، تعداد برگ و عملکرد میوه در مقایسه با شاهد شد. با افزودن کلسیم، کلسیم+ پتاسیم و نیز محلول غذایی نیم جانسون به محیط نیمه شور ریشه، رشد شاخساره، ریشه و عملکرد میوه نسبت به تیماری که یک طرف ریشه در معرض شوری 40 میلی مولار کلرید سدیم بود به طور معنی داری افزایش یافت. در مقابل، افزودن پتاسیم به محیط نیمه شور ریشه در این سیستم نتوانست آثار زیان بار شوری بر گیاه را کاهش دهد و حتی باعث کاهش جزئی عملکرد میوه شد. اعمال شوری 40 میلی مولار کلرید سدیم در یک طرف محیط ریشه باعث کاهش معنی دار مصرف آب گیاه شد. افزودن کلسیم، کلسیم+پتاسیم و محلول غذایی نیم جانسون باعث افزایش معنی دار CPD شد. افزودن کلسیم، کلسیم+پتاسیم و هم چنین محلول غذایی نیم جانسون در سیستم توزیع دینامیک و غیریک نواخت نمک در محیط ریشه به ترتیب باعث جایگزینی 48، 43 و 43 درصد آب شور به جای محلول غذایی شد. بر اساس نتایج پژوهش حاضر، در سیستم توزیع دینامیک و غیریک نواخت املاح در محیط ریشه، در صورت کاربرد کلسیم در محلول شور، می توان حدود نیمی از آب مصرفی گیاه را با آب شور جایگزین نمود بدون آن که عملکرد میوه کاهش معنی داری نسبت به شاهد داشته باشد. 

زردی بین رگبرگی ناشی از کمبود آهن یکی از مشکلات گلخانه های تولید کننده گل رز در سراسر جهان می باشد. این پژوهش به منظور بررسی کارایی روش تصویربرداری کلروفیل فلورسنس در تشخیص زودهنگام کمبود آهن و مطالعه روابط همبستگی بین غلظت آهن برگ با شاخص میزان کلروفیل و کارایی فتوشیمیایی سیستم فتوسنتزیII برگ گل رز (Rosa hybrida L.) رقم First Red انجام شد. آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با 5 تیمار شامل مقادیر 1.5، 3، 6، 12 و 24 میکرومولار آهن در محلول غذایی و با 4 تکرار در گلخانه آبکشت دانشگاه واگنینگن هلند اجرا شد. نتایج نشان داد که افزایش میزان آهن در محلول غذایی از 1.5 به 24 میکرومولار منجر به افزایش معنی دار (P<0.01) میانگین کارایی فتوشیمیایی سیستم فتوسنتزی II برگ رز از 0.062 به 0.59 شد که این امر به طور واضح در نقشه عملکرد فتوشیمیایی سیستم فتوسنتزی II برگ مشهود بود. هم چنین همبستگی های مثبت و معنی داری ((P<0.05 بین غلظت آهن برگ رز با شاخص میزان کلروفیل برگ (r=0.91) و کارایی فتوشیمیایی سیستم فتوسنتزی II برگ ( (r=0.85و بین شاخص میزان کلروفیل برگ رز با کارایی فتوشیمیایی سیستم فتوسنتزی II برگ (r=0.86)مشاهده شد. بر اساس نتایج، تشخیص زودهنگام گرسنگی پنهان آهن در گل رز با استفاده از روش تصویربرداری کلروفیل فلورسنس و به تبع آن افزایش عملکرد و کیفیت گل رز در گلخانه ها امکان پذیر است.

پروانش (Catharanthus roeus L.) گیاهی است از خانواده آپوسیناسه و حاوی بیش از 130 نوع آلکالوئید ایندولی ترپنوئیدی (TIAs) ازجمله دو آلکالوئید دایمری وین بلاستین و وین کریستین که دارای خاصیت ضد تومور بوده و برای درمان بسیاری از سرطان ها به کار می روند. به همین دلیل، تاکنون تحقیقات زیادی در زمینه تولید این داروها از طریق کشت بافت گیاهی صورت گرفته است. در این پژوهش، با هدف تعیین بهترین ترکیب هورمونی در محیط کشت آزمایشگاهی برای باززایی غیرمسقیم گیاه پروانش، 25 ترکیب هورمونی برای تولید کالوس از ریزنمونه برگ و هفت تیمار برای باززایی کالوس ها در نظر گرفته شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر تیمارهای هورمونی مختلف در تولید کالوس از ریزنمونه برگ در سطح 1% معنی دار است. تیمارهای 0.1 و 5 میلی گرم در لیتر BAP و NAA به ترتیب علاوه بر تولید کالوس فراوان، ریشه زیادی نیز تولید کردند. در بین تیمارها، محیط های غذایی حاوی زغال فعال برای تولید کالوس و محیط های بدون زغال برای باززایی مناسب تشخیص داده شدند. به طور کلی، نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که باززایی غیر مستقیم ریزنمونه برگ، به دلیل دشواری در باززایی کالوس ها، احتمال وقوع جهش سوماکلونال و تولید شاخه های کمتر، برای ریزازدیادی گیاه پروانش روشی مناسب نمی باشد، اما از این روش می توان برای تولید برخی متابولیت های ثانویه بهره جست.

برای بررسی تاثیر بسترهای مختلف کشت بر رشد و عملکرد گل ژربرا، آزمایشی به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با 14 تیمار و 3 تکرار در ایستگاه ملی تحقیقات گل و گیاهان زینتی محلات انجام گرفت. تیمارها شامل موارد زیر بودند: ماسه، پیت + ماسه (25%+75%)، پیت + ماسه (50%+50%)، پرلیت + پیت (75%+25%)، پرلیت + پیت (50%+50%)، پرلیت + پیت (25%+75%)، پرلیت + پیت + پوکه صنعتی (25%+70%+5%)، پرلیت + پیت + پوکه صنعتی (50%+25%+25%)، پرلیت + پیت + پوکه صنعتی (25%+50%+25%)، پیت + پوکه صنعتی (50%+50%)، کوکوپیت خالص، کوکوپیت + پرلیت (75%+25%)، کوکوپیت + پرلیت (50%+50%) و کوکوپیت + پرلیت + پوکه صنعتی (50%+25%+25%). نتایج نشان داد که استفاده از بستر پرلیت + پیت + پوکه صنعتی (25%+70%+5%) تفاوت معنی داری از لحاظ آماری در تعداد گل، قطر دیسک گل، قطر ساقه، قطر گردن ساقه، ارتفاع گل و عمر پس از برداشت گل نسبت به سایر بسترهای کشت دارد. در این بستر، تعداد گل، قطر دیسک گل، قطر ساقه، قطر گردن ساقه، ارتفاع گل و عمر پس از برداشت گل به ترتیب 207 عدد در متر مربع در سال، 12.4 سانتی متر، 0.8 سانتی متر، 0.58 سانتی متر، 54.5 سانتی متر و 11.6 روز به دست آمد. با توجه به خصوصیات کمی و کیفی گل ژربرا، از بین بسترهای مختلف مورد استفاده در این پژوهش، مخلوط پرلیت + پیت + پوکه صنعتی (25%+70%+5%) مناسب ترین بستر شناخته شد و می تواند به تولید کنندگان معرفی شود.

گل رز (Rosa hybrida) به دلیل زیبایی، تنوع رنگ ودوره گل دهی طولانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به منظور مطالعه عکس العمل گل بریدنی رز به کاربرد کودهای زیستی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار در گلخانه هیدروپونیک رز هلندی در باغ الندشت آستان قدس رضوی (مشهد) در سال 1389-1388 اجرا شد. فاکتور اول شامل شش رقم گل رز (ارقام Red ferover، Classic cezaanna، Rock feller، Rimini،Maroussia   (Orange juice وو فاکتور دوم در چهار سطح شامل سه نوع کود بیولوژیک (بیوفارم، نیتراژین و نیتروکسین) و تیمار شاهد (بدون تلقیح) بودند.در این آزمایش، ویژگی های سطح برگ، تعداد گره، تعداد شاخه، زودگل دهی، عمر گل جای گیاه و درصد نیتروژن، پتاسیم و کلسیم برگ برای هر تیمار اندازه گیری و مقایسه میانگین آنها به روش آزمون چند دامنه ای دانکن انجام شد. نتایج نشان داد که اثر اصلی رقم و اثر متقابل رقم و تیمار کودی بر پارامترهای تعداد گره، تعداد شاخه، زودگل دهی، عمر گل جا، سطح برگ و غلظت نیتروژن، پتاسیم و کلسیم در برگ در سطح 5% معنی دار بود. هم چنین اثر خالص تیمارهای کودی بر غلظت عناصر غذایی در برگ و سطح برگ در سطح 5% معنی دار بود. بیشترین غلظت عناصر غذایی مورد بررسی در رقم Red ferover مشاهده شد. بررسی اثر متقابل رقم و تیمارهای کودی نشان داد که در ارقامRed ferover ،Classic cezaanna  و Maroussia، تیمارهای تلقیح باعث افزایش غلظت نیتروژن در برگ نسبت به شاهد بدون تلقیح شد. تیمارهای کودی بیوفارم و نیتروکسین در ارقام Red ferover و Rimini باعث افزایش غلظت کلسیم در برگ نسبت به شاهد شدند که این افزایش در سطح 5% معنی دار بود. تیمار های کودی نیتراژین و نیتروکسین در رقم Rock feller باعث کاهش معنی دار غلظت کلسیم در بافت گیاه در مقایسه با تیمار شاهد شد.

به منظور مطالعه تاثیر نیتروژن، پتاسیم و منیزیم بر عملکرد و شاخص های رشد گیاه توت فرنگی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. تیمارها شامل سه سطح نیتروژن (110، 220 و 330 میلی گرم در لیتر)، سه سطح پتاسیم (120، 240 و 360 میلی گرم در لیتر) و سه سطح منیزیم (12، 24 و 48 میلی گرم در لیتر) بودند که در محیط کشت هیدروپونیک روی گیاه توت فرنگی رقم گاویتا اعمال گردیدند. عملکرد، تعداد میوه، وزن تر و خشک اندام هوایی و وزن تر و خشک ریشه توت فرنگی در هر تیمار اندازه گیری گردید. نتایج آنالیز واریانس نشان داد که نیتروژن تاثیر معنی داری بر عملکرد و شاخص های رشد توت فرنگی دارد. با افزایش مقدار نیتروژن، عملکرد میوه کاهش یافت، به طوری که بیشترین مقدار عملکرد از سطح 110 میلی گرم در لیتر نیتروژن به دست آمد. سطوح پتاسیم بر عملکرد و شاخص های مورد مطالعه، بجز تعداد میوه، تاثیر معنی داری داشت و با افزایش مقدار پتاسیم، عملکرد میوه کاهش یافت. بیشترین مقدار عملکرد میوه از مصرف 120 میلی گرم در لیتر پتاسیم به دست آمد. سطوح منیزیم تاثیر معنی داری بر عملکرد میوه و وزن تر و خشک اندام هوایی داشت، به طوری که بیشترین عملکرد از مصرف 24 میلی گرم در لیتر منیزیم به دست آمد. تمامی آثار متقابل بر عملکرد و شاخص های رشد توت فرنگی معنی دار بود و بیشترین عملکرد از مصرف توام 110 میلی گرم در لیتر نیتروژن، 120 میلی گرم در لیتر پتاسیم و 24 میلی گرم در لیتر منیزیم محلول غذایی به دست آمد. به طور کلی، این سطوح برای به دست آوردن حداکثر عملکرد توت فرنگی در محیط های هیدروپونیک توصیه می گردند.

استفاده از لجن فاضلاب به عنوان یک کود ارزان قیمت و غنی از عناصر غذایی در مناطقی از ایران رواج یافته است. اما کاربرد لجن فاضلاب در مقادیر زیاد، انباشته شدن عناصر سنگین در خاک را به دنبال دارد که می تواند منجر به آلودگی خاک و انتقال این آلودگی به زنجیره غذایی شده و سلامتی انسان ها و حیوانات را به خطر اندازد. هدف از این تحقیق، بررسی اثر لجن بیولوژیک مجتمع پتروشیمی تبریز بر غلظت برخی فلزات سنگین در گیاه جو بهاره کشت شده در خاک آهکی بعد از شش ماه انکوباسیون بود. این پژوهش در گلخانه با پنج سطح لجن فاضلاب شامل تیمار شاهد (بدون لجن)، 25، 50، 75 و 100 تن در هکتار، در سه تکرار و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا گردید. نتایج تجزیه خاک نشان داد که کلیه مقادیر مصرفی لجن بیولوژیک باعث افزایش معنی دار مقادیر قابل استخراج (به روش DTPA) آهن، روی، منگنز و کادمیم و مس (به استثنای تیمار 25 تن در هکتار) نسبت به تیمار شاهد شد. هم چنین نتایج تجزیه گیاه نشان داد که مقادیر آهن، روی و منگنز در اندام هوایی و مقادیر روی و منگنز در ریشه به طور معنی داری در کلیه تیمارها نسبت به شاهد افزایش یافت. ولی میزان افزایش آهن در ریشه معنی دار نشد. میزان مس و کادمیم در اندام هوایی و ریشه خارج از حد تشخیص دستگاه بود. نتیجه گیری تحقیق این بود که اگرچه کاربرد لجن بیولوژیک باعث افزایش غلظت عناصر سنگین در خاک شده، ولی تاثیر آن بر غلظت عناصر سمی مثل کادمیم در گیاه معنی دار نگردید.

به منظور مطالعه اثر شوری بر ویژگی های ریشه و عملکرد دو رقم گندم، آزمایشی در گلخانه تحقیقاتی پژوهشکده کشاورزی، پزشکی و صنعتی کرج به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور اول شامل رقم حساس (تجن) و رقم مقاوم به شوری (بم) گندم و فاکتور دوم تنش شوری در چهار سطح (6، 8، 10 و 12 دسی زیمنس بر متر) بود. در هر تیمار، 10 روز پس ازگرده افشانی، تغییرات صفاتی مانند وزن خشک ریشه، وزن خشک ساقه، نسبت ریشه به اندام هوایی و حجم و سطح ریشه بررسی شد. نتایج نشان داد که تنش شوری تاثیر معنی داری بر وزن خشک ریشه و حجم و سطح ریشه داشت به نحوی که با افزایش شوری آب آبیاری، میانگین صفات مذکور کاهش یافت. میزان کاهش نسبت ریشه به اندام هوایی با افزایش شوری از 6 به 8 دسی زیمنس بر متر به ترتیب برای ارقام تجن و بم 35.1 درصد و 8.2 درصد بود. نتایج نشان داد که بخش زیادی از تغییرات عملکرد دانه مربوط به تغییرات وزن خشک ریشه در هر بوته است. لذا، همانطور که رقم بم در کلیه تیمارهای شوری از وزن خشک ریشه بیشتری برخوردار بود، بیشترین عملکرد دانه نیز در همین رقم به دست آمد. هم چنین کمترین عملکرد دانه در رقم تجن و در شوری 12 دسی زیمنس بر متر مشاهده گردید که با کمترین وزن خشک ریشه همراه بود. همبستگی نزدیکی بین سطح و حجم ریشه با وزن خشک ریشه و به دنبال آن با عملکرد دانه وجود داشت. لذا، با بررسی صفات مورد مطالعه در این آزمایش می توان بخش اعظمی از صفات مرتبط با حساسیت یا تحمل به تنش شوری ارقام گندم را به ویژگی های ریشه آنها نسبت داد.