جغرافیا و پایداری محیط
سال:1401 | دوره:12 | شماره:45 |تعداد مقالات:7

امنیت مقصد و رضایتمندی گردشگران، به عنوان متغیرهایی مهم برای شناسایی عملکرد مقصدهای گردشگری مطرح، و کشف و چگونگی ارتباط بین این دو عامل در جهت نیل به هدف توسعه پایدار گردشگری ضروری است. ازاین رو، هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی تاثیر ابعاد امنیت بر رضایتمندی گردشگران خارجی شهر شیراز است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و بر اساس ماهیت و روش، توصیفی از نوع پیمایشی است. اطلاعات موردنیاز بر اساس روش های اسنادی و میدانی (پرسشنامه) تهیه شده است. جامعه آماری تحقیق، گردشگران خارجی بازدیدکننده از شهر شیراز در سال 1398 است. محاسبه حجم نمونه طبق فرمول کوکران معادل 200 نفر برآورد گردید و برای توزیع پرسشنامه از شیوه تصادفی ساده استفاده شد. داده های گردآوری شده بر اساس روش های آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته اند. یافته های پژوهش نشان داد که امنیت سیاسی با ضریب 65/0، امنیت اجتماعی با ضریب 33/0، امنیت فرهنگی با ضریب 38/0 و امنیت اقتصادی با ضریب 20/0 تاثیر مثبت و مستقیمی بر رضایتمندی گردشگران خارجی شهر شیراز دارند. همچنین امنیت سیاسی با ضریب 34/0، امنیت اجتماعی با ضریب 28/0، امنیت فرهنگی با ضریب 21/0 و امنیت اقتصادی با ضریب 28/0 اثر غیرمستقیمی با نقش میانجی مدت اقامت بر رضایتمندی گردشگران خارجی شهر شیراز دارند. اثر کلی مولفه های امنیت بر رضایتمندی گردشگران خارجی شهر شیراز بدین گونه است که بیش ترین اثر را امنیت سیاسی با ضریب 99/0 و سپس امنیت اجتماعی با ضریب 61/0، امنیت فرهنگی با ضریب 59/0 و کم ترین اثر را امنیت اقتصادی با ضریب 48/0 دارد.

امروزه زیست پذیری شهری به عنوان کلیدی ترین مفهوم در برنامه ریزی شهری هست و با تمام زوایا و ابعاد ذهنی و عینی سکونتگاه های شهری سروکار دارد. در راستای اهمیت زیست پذیری برای شهرها، هدف پژوهش حاضر تحلیل و ارزیابی زیست پذیری نواحی شهری در محدوده شهر اسفراین است. پژوهش حاضر ازلحاظ هدف پژوهش کاربردی و ازلحاظ روش توصیفی-تحلیلی می باشد. به منظور جمع آوری اطلاعات و داده های موردنیاز از روش کتابخانه ای، میدانی و ابزار پرسشنامه استفاده شده است. در این پژوهش به منظور بررسی زیست پذیری شهری در محدودی شهر اسفراین، در ابتدا ابعاد و مولفه های موثر بر زیست پذیری شهری با استفاده از تکنیک دلفی شناسایی شده و با استفاده از روش ANP رتبه بندی گردیدند. در ادامه به بررسی میزان زیست پذیری محلات بر اساس ابعاد شناسایی شده، پرداخته شد. در انتها به بررسی ابعاد کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی نسبت به یک وضعیت مطلوب پرداخته شد. یافته های پژوهش حاکی از این است که مولفه هایی چون مسکن مناسب و هویت و حس تعلق مکان، سطح درآمد، آموزش و کیفیت آن، کیفیت پیاده روها و فضاهای عمومی، دسترسی به مراکز تجاری و خدماتی، دسترسی به مراکز درمانی، پارک و فضاهای سبز ازجمله مهم ترین عوامل موثر بر زیست پذیری شهری در محدوده موردمطالعه هستند. زیست پذیرترین محلات شهری اسفراین در میان محلات بیست گانه، محلات 20، 16 و 14 هستند. همچنین در میان ابعاد مورد بررسی، بعد زیست محیطی به دلایلی چون وضعیت مطلوب آب وهوایی، فضاهای باز و سبز شهری و چشم اندازهای زیبا در وضعیت مطلوبی است، اما سه بعد اجتماعی، اقتصادی و کالبدی در وضعیت متوسط رو به پایین قرار دارند.

نهرهای آب منشعب شده از زاینده رود در شهر اصفهان که مادی نام دارند از ویژگی های منحصربه فرد این شهر هستند. مادی ها نقشی حیاتی در آب وهوا، کشاورزی، تغذیه آب های زیرزمینی و مهار سیلاب های شهری شهر اصفهان دارند. هدف از این پژوهش ارزیابی مشکلات مادی مناطق 1 و 3 شهر اصفهان به منظور افزایش تاب آوری آنها در برابر سیلاب های شهری می باشد. در این راستا با روش پیمایش و برداشت های میدانی، مسیر مادی های شهر اصفهان در مناطق مرکزی شهر (منطقه 1 و 3) مورد بررسی قرار گرفت و مشکلات به وجود آمده برای مادی ها در نقاط مختلف با استفاده از دستگاه موقعیت یاب ماهواره ای و فیش برداری ثبت شد، سپس با پیاده سازی داده های برداشت شده بر روی نقشه شهر اصفهان، اقدام به شناسایی و دسته بندی مشکلات و ارایه راهکارهای مدیریتی لازم جهت رفع مشکلات گردید. نتایج پژوهش نشان داد که طول شبکه مادی های منطقه یک 10921 متر (9/10 کیلومتر) می باشد و مادی چشمه نیاصرم با 3624 متر طویل ترین مادی این منطقه می باشد. منطقه سه با وجود مساحت بیشتر نسبت به منطقه یک از شبکه مادی کمتری نسبت به منطقه یک برخوردار می باشد. بررسی های صورت گرفته بر روی مشکلات مادی های این دو منطقه نشان دهنده آن است که مادی های منطقه یک دارای 37 نوع مشکل هستند که عمده ترین آنها اصلاح شیب بستر و نظافت هست. در منطقه سه نیز 14 مورد مشکل وجود دارد و از بین آنها لایروبی و نظافت عمده ترین آنها است. بدین منظور باید راهکارهای متناسب با مشکلات هر مادی در نظر گرفته شود تا این مشکلات رفع گردند. بدین ترتیب تاب آوری مادی ها برابر سیلاب های شهری افزایش پیدا می کند.

امروزه تغییر کاربری اراضی به چالش بسیار مهم در بسیاری از کشورها تبدیل شده است که همگام با رشد شتابان شهری و تحت تاثیر روند شهرنشینی و نیاز شهروندان به کاربری های متنوع، تغییر کرده است و روند این تغییرات فرایندی است که منجر به ایجاد درک صحیح از نحوه تعامل انسان و محیط طبیعی شده است و این مسیله در مناطق حساس شهری از اهمیت بیشتری برخوردار است. در همین راستا هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل موثر بر تغییرات کاربری اراضی شهری کلان شهر اهواز است. تحقیق حاضر از نوع کاربردی و روش بررسی در آن، توصیفی تحلیلی است. حجم نمونه بر اساس نرم افزار سمپل پاور، 200 نفر برآورد گردیده است. جهت تجزیه وتحلیل پرسشنامه ها از نرم افزارهای مختلف آماری همچون، SPSS 27 و Amos 24 و با روش های آماری مدل سازی معادلات ساختاری و آزمون T تک نمونه ای صورت گرفته است. نتایج این پژوهش باتوجه به مدل مفهومی آزمون نشان می دهد که رابطه قوی و معنی داری بین چهار عامل سیاسی-حقوقی، کالبدی، اجتماعی-جمعیتی و اقتصادی با تغییر کاربری اراضی مشاهده. شده است (05/0> p) و شاخص های برازش مدل نیز نشان از برازندگی و تناسب داده ها با مدل مفهومی و در نتیجه تایید مدل است. همچنین آزمون تی تک نمونه ای به منظور بررسی میانگین ها نشان داد که بالاترین میانگین و در نتیجه بیشترین تاثیر بر تغییر کاربری اراضی به ترتیب مربوط به عامل اقتصادی، عامل کالبدی، عامل اجتماعی-جمعیتی و عامل سیاسی-حقوقی بوده است. بر اساس نتایج می توان گفت تاثیر عامل های اقتصادی و کالبدی را زیاد دانست و عامل های اجتماعی-جمعیتی و سیاسی-حقوقی تاثیر متوسطی بر تغییر کاربری اراضی شهری دارند.

حاکمیت عملکرد مناسب آمایشی، نمودی از کاربرد اصول سرزمین آرایی درست از جانب مدیران است. با استمرار این روند، شاهد پایداری مناطق سکونتی خواهیم بود. در غیر این صورت موجبات عدم تعادل منطقه ای فراهم شده، و ناپایداری را در بر دارد. پژوهش حاضر باهدف تحلیل و ارزیابی عملکرد آمایشی فضاهای روستایی در میان بخش های سه گانه شهرستان دلفان انجام شده است. روش تحقیق مقاله در چهارچوب مطالعات کتابخانه ای بوده، و جهت تجزیه وتحلیل معیارها و رویکردهای حاکم بر بخش ها از روش وزن دهی BWM و مدل اولوی ت بندی MABAC استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داده است که عملکرد آمایشی در مناطق موردمطالعه در سطح پایینی قرار داشته و سطح عملکردی بخش های تابعه شهرستان دلفان بیشتر بر مبنای رویکرد سازگاری تبیین شده اند. به طوری که در میان رویکردها و معیارهای تاثیرگذار بر آمایش بخش های موردمطالعه بر اساس دیدگاه 22 نفر از کارشناسان و خبرگان شهرستان، رویکرد سازگاری با وزن 421/0 بیشترین وزن را در عملکرد آمایشی بخش های تابعه شهرستان دلفان داشته است. بدین معنی که در زیرمجموعه عناصر ذهنی و عینی مبتنی بر رویکرد و معیار سازگاری، گویه هایی چون فاصله از بزرگراه ها؛ فاصله از راه های عبوری اصلی؛ فاصله از کاربری های درمانی و بیمارستانی؛ فاصله از مراکز نظامی و انتظامی؛ نزدیکی به کاربری های فرهنگی؛ نزدیکی به کاربری های ورزشی؛ اثربخشی، کارایی اقتصادی و انعطاف پذیری مکان؛ همگامی با هنجارهای فرهنگی و ارزش های اجتماعی؛ ظرفیت ایجاد اشتغال و افزایش درآمد؛ میزان سازگاری با تغییرات اقلیمی؛ میزان سازگاری با تفکرات تصمیم گیران و سیاست گذاران؛ میزان دسترسی به توزیع منابع؛ میزان دسترسی به کیفیت زمین، آب، مواد خام؛ میزان کیفیت زیرساخت ها؛ سازگاری با ترکیب، چیدمان، الگو و شکل روستاها از بیشترین اهمیت در میزان عملکرد آمایشی فضاهای روستایی در بخش های موردمطالعه برخوردارند. در نهایت با ترکیب مدل های تصمیم گیری، بخش مرکزی، از بیشترین عملکرد آمایشی در مقایسه با سایر بخش های شهرستان دلفان برخوردار بوده است.

رودخانه ها در طول زمان با تغییرات مورفولوژیکی و اکولوژیکی زیادی مواجه اند و این در برنامه ریزی های محیطی و عمرانی حایز اهمیت است. طالقان رود در استان البرز ازجمله رودخانه هایی است که طی سال های اخیر به دلایلی مانند سدسازی، تغییرات کاربری اراضی در اثر توسعه کشاورزی، ساخت وسازها، گردشگری و برداشت شن و ماسه، تغییرات زیادی داشته است؛ بنابراین پژوهش حاضر به بررسی تغییرات طبیعی و انسانی موثر در وضعیت هیدرومورفولوژیکی طالقان رود و اقدامات مدیریتی مقتضی می پردازد. داده های مورداستفاده در تحقیق شامل اطلاعات کتابخانه ای، اطلاعات به دست آمده از تصاویر گوگل ارث و بازدیدهای میدانی و همچنین مدل رقومی ارتفاعی 5/12 متر است. ابزارهای تحقیق شامل نرم افزارهای ArcGIS و گوگل ارث و همچنین مدل های RQI و MQI بوده است. این تحقیق در دو مرحله کلی انجام شده است. در مرحله اول با استفاده از روش RQI شرایط محیطی در بازه های موردمطالعه ارزیابی شد. در مرحله دوم نیز با استفاده از مدل MQI، وضعیت دینامیک رودخانه بررسی گردید. نتایج به دست آمده از روش RQI نشان می دهد که بازه های 1 تا 6 که در بالادست سد قرار دارند، دارای وضعیت فقیر بوده و ازنظر مدیریتی نیازمند بازسازی سیستم های پوشش گیاهی است و بازه های 7 و 8 نیز در محدوده سد طالقان و پایین دست، دارای وضعیتی متوسط هستند که لازم است تا اقدامات حفاظتی در مورد آن ها اجرا شود. همچنین نتایج حاصل از ارزیابی وضعیت مورفولوژیکی رودخانه بیانگر آن است که مناطق بالادست؛ یعنی بازه های 1 تا 5 به علت ضعیف شدن فرایندهای فرسایشی ناشی از تغییرات سطح اساس، دارای وضعیت پویایی مورفولوژیکی خیلی ضعیف و بازه 6 که در محدوده ورودی سد قرار دارد ازنظر شاخص MQI دارای وضعیت دینامیک ضعیف است. بازه های 7 و 8 به دلیل تغییرات کمتر، دارای بالاترین ضریب هستند و ازنظر دینامیک ژیومورفولوژی، پویایی بیش تری نسبت به سایر بازه ها دارند.

غذا هم به موضوعی محوری در توسعه و هم به چشم اندازی برای ادغام و رسیدگی به طیف وسیعی از چالش های جهانی معاصر تبدیل شده است و توجه سطح بالایی را در بحث های سیاست بین المللی و در میان بازیگران جهانی، ملی و محلی به خود جلب کرده است. همچنین غذا مسیله ای سیاسی است که در مورد چگونگی تشکیل و تغییر سیستم های غذایی و ماهیت روابط قدرت بین بازیگران مختلف بحث هایی را مطرح می کند. در این میان سیاست های دولت به عنوان قوی ترین بازیگر سیستم های غذایی، تاثیر بی بدیلی در دستیابی به امنیت غذایی پایدار و تحقق حق بر غذای ساکنان شهری و روستایی دارد. تحقیق حاضر از لحاظ روش شناسی در زمره تحقیقات کیفی قرار دارد که با روش تحلیل مضمون برنامه های توسعه جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر امنیت غذایی پایدار شهری انجام شده است. ساختاربندی مضامین با استفاده از نرم افزار MAXQDA 2020 صورت گرفته است. مضامین مرتبط با امنیت غذایی در قالب چهار شاخص موجود بودن، دسترسی، بهره مندی و ثبات دسته بندی شده است. نتایج نشان می دهد که رویکرد برنامه های توسعه به امنیت غذایی هنوز بنیان روستایی دارد و شهرها بیشتر به عنوان مصرف کنندگان تولیدات روستایی مطرح هستند و برنامه ریزی سیستم های غذایی پایدار در متن این برنامه ها به صورت جدی پیگیری نشده است؛ لذا تحقق امنیت غذایی به عنوان خروجی سیستم های غذایی پایدار و تحقق حق بر غذای ساکنان شهری با مشکل روبه رو است. در همین راستا رویکرد برنامه های توسعه باید بر یکپارچه سازی سیاست های غذایی و پایداری تولیدات و برخورد هماهنگ با چالش های غذایی استوار باشد. پیشنهاد می شود در فرایند وضع قوانین توسعه، ادغام سیاست های غذایی پایدار و نقش برنامه ریزان شهری در سیاست گذاری غذای شهری در دستور کار قرار بگیرد.