تحقیقات نظام سلامت حکیم
سال:1400 | دوره:24 | شماره:1 (پیاپی 92) |تعداد مقالات:9

آینده پژوهی رشته ای از مطالعات علمی است که با بررسی احتمال رویدادهای آینده در سطوح مختلف، در پی درک بهتر تغییرات پیرامون انسان، جامعه و محیط است و یکی از دلایل استفاده از آن، تلاش در راستای فهم موضوعاتی است که از آنها بی اطلاع هستیم، زیرا برای مواجهه با آینده و برنامه ریزی بهتر، بایستی شناخت کافی در موضوع مربوطه داشته باشیم. نظام سلامت مملو از موضوعات غیرقطعی و پیچیده ای است که پرداختن به آنها با تکیه بر یافته های حاصل از رویدادهای گذشته پرمخاطره است. به نظر می رسد که آینده پژوهی می تواند با در اختیار گذاشتن پارادایم ها و رویکردهای مختلف، به ابعاد گوناگون و چالش های متنوع نظام سلامت بپردازد و ضمن کمک به درک عمیق تر پیچیدگی ها، راهکارهای مفید و موثری برای توسعه دانش و مدیریت در عرصه سلامت ارایه کند. پیشنهاد می شود دانش آینده پژوهی برای برنامه ریزی های مرتبط با سلامت در راستای ارتقای نگاه مدیران این نظام ترویج داده شود و بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

مقدمه پوشش بیمه ای خدمات دندانپزشکی از طریق کاهش هزینه ها و افزایش قدرت خرید مردم، افراد را به سمت استفاده بیشتر از این خدمات نسبت به افراد فاقد پوشش بیمه ای سوق می دهد. یکی از الزامات پوشش بیمه ای خدمات دندانپزشکی، تعیین تعرفه این خدمات است. این مطالعه با هدف تبیین فرآیند تعرفه گذاری خدمات دندانپزشکی در جمهوری اسلامی ایران در سال 1398 به انجام رسید. روش کار برای تعیین تعرفه خدمات دندانپزشکی مراحل مختلفی انجام شد: شناسایی فهرست خدمات، تعیین جزء حرفه ای، جزء فنی و جزء مواد و لوازم مصرفی. داده های مورد نیاز از طریق برگزاری 10 جلسه با حضور اعضای شورایعالی بیمه سلامت کشور (معاونت درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان نظام پزشکی، سازمان های بیمه گر پایه و تکمیلی)، دو جلسه با انجمن های علمی تخصصی دندانپزشکی، گزارش های مرکز آمار ایران و بررسی هزینه های واقعی کلینیک های دندانپزشکی سراسر کشور جمع آوری شد. یافته ها جزء حرفه ای به روش هزینه زندگی و از طریق محاسبه تعداد واحد ارزش نسبی قابل ارایه در طول یک سال و سپس درآمد سالانه مورد انتظار یک دندانپزشک عمومی به دست آمد. جزء فنی از طریق تعیین هزینه های تمام شده سالانه کلینیک های دندانپزشکی و جزء مواد و لوازم مصرفی به روش قیمت تمام شده براساس عملکرد واقعی کلینیک های دندانپزشکی سراسر کشور محاسبه شد. یافته های به دست آمده برای هر یک از مراحل انجام پژوهش در جلسات مختلفی در دبیرخانه شورایعالی بیمه سلامت کشور مطرح شد و پس از بررسی نهایی به تایید رسید. نتیجه گیری تعرفه گذاری خدمات دندانپزشکی مزایای مختلفی از قبیل هدفمند کردن فرآیند پوشش بیمه ای این خدمات، تسهیل فرآیند نظارت بر تعرفه ها، مدیریت هزینه توسط مراکز ارایه دهنده، تسهیل فرآیند به روزرسانی تعرفه خدمات موجود و تسهیل فرآیند تعرفه دار کردن خدمات جدید دارد.

مقدمه نشان داده شده که برخی از عوامل با افزایش مرگ و میر ناشی از بیماری کووید-19 همراهی دارند. این مطالعه یک بررسی مروری نظام مند با هدف یافتن عوامل همراه با افزایش مرگ ومیر ناشی از کووید-19 است. روش کار جستجوی نظام مند در پایگاه های داده Medline/PubMed، Scopus و Google Scholar با کلیدواژه هایی که ارتباط بین مرگ ومیر را نشان دهند شامل خطر نسبی، نسبت مخاطره و نسبت شانس انجام شد و در مجموع 20 مقاله وارد مطالعه شدند. چهار عامل سن (سال) با نسبت شانس، سابقه ابتلا به دیابت با نسبت شانس، جنسیت (مرد در مقابل زن) با نسبت شانس و جنسیت (مرد در مقابل زن) با نسبت مخاطره که در بیش از دو مطالعه تکرار شده بودند در متاآنالیز وارد شدند. یافته ها مجموعا 65 عامل که با افزایش مرگ ومیر کووید-19 همراهی دارند شناسایی شدند. مهم ترین عوامل شامل این موارد بودند: داشتن سابقه دیابت با نسبت شانس 23/ 12 (27/ 36-13/ 4)، بستری در بخش مراقبت های ویژه با خطر نسبی 5/79 (38/ 8-00/ 4) و نیاز به تنفس مکانیکی با خطر نسبی 36/ 7 (7/ 10-06/ 5). این عوامل را می توان به 3 گروه تقسیم کرد: 1) عوامل فردی و ژنتیکی 2) بیماری های زمینه ای و 3) یافته های بالینی و آزمایشگاهی در زمان ابتلا. نتیجه گیری باتوجه به شناسایی این عوامل خطر لازم است درمورد رعایت توصیه های پیشگیرانه و اطلاع رسانی خطر در افراد دارای این عوامل خطر، توجه بیشتری شود. همچنین این افراد در هنگام غربالگری جمعیت برای کووید-19، در هنگام دریافت واکسن و در مراکز درمانی در هنگام تریاژ بیماران مبتلا به کووید-19 در اولویت قرار گیرند.

مقدمه بیمارستان ها به عنوان یک مرکز شبانه روزی در همه نظام های سلامت شناخته می شوند. در یکی از بسته های مهم طرح تحول به منظور ارتقای پاسخگویی به مراجعه کنندگان در ساعات غیراداری و تعطیل، پزشکان مقیم با تخصص های مختلف از سال 1393 در بیمارستان به خصوص اورژانس مستقر شده اند که انتظار می رفت در عملکرد اورژانس و رضایت بیماران تاثیر به سزایی داشته باشد. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف ارزشیابی بسته پزشکان متخصص مقیم اورژانس، به بررسی نقاط قوت و ضعف و فرصت های بهبود آن پرداخته است. روش کار در این پژوهش کیفی با 19 پزشک متخصص، 2 پزشک فوق تخصص، 4 پزشک عمومی و 2 کارشناس که عمدتا از پزشکان مقیم و معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی تهران بودند، مصاحبه نیمه ساختارمند به عمل آمده است. تحلیل داده ها با استراتژی تحلیل موضوعی و با کمک نرم افزار MAXQDA 10 انجام شد. یافته ها حضور پزشک متخصص در شیفت عصر و شب و تسریع در تعیین تکلیف بیماران مهم ترین نقاط قوت بسته و نظام پرداخت، نبود نظارت بر عملکرد پزشکان و آسیب به آموزش دانشجویان چالش ها و نقاط ضعف اصلی طرح بوده است. نتیجه گیری اهمیت بیمارستان ها بدون حضور پزشکان به ویژه در بیمارستان های آموزشی و دولتی بسیار ناچیز خواهد بود. دستورالعمل برنامه پزشکان متخصص مقیم نسبت به سایر بسته های طرح تحول نظام سلامت به طور دقیق اجرا نشد. علل و عوامل متعددی در این پژوهش برای این بی توجهی شناسایی شد که می توانند تا حدی راهگشای سیاست گذاران و مدیران حوزه سلامت باشند.

54 مقدمه حکمرانی یکی از کارکردهای مهم مدیریت نظام سلامت است. حکمرانی خوب نظام سلامت منجر به عملکرد بهتر نظام سلامت و در نهایت، دستیابی به نتایج سلامتی بهتر برای مردم جامعه می شود. با وجود این، مفهوم حکمرانی در نظام سلامت، مبهم و پیچیده است. بنابراین، هدف این مطالعه تبیین مفهوم حکمرانی نظام سلامت است. روش کار این پژوهش با روش مرور مفهومی انجام شد. در این پژوهش تمامی مقالات مرتبط با حکمرانی نظام سلامت در پایگاه های Medline، EMBASE، ProQuest، Scopus، Cochrane Library و Science Direct و موتورهای جستجوی Google و Google Scholar جستجو و گردآوری شد. در نهایت، تعداد 95 مقاله انتخاب و با روش تحلیل محتوایی تحلیل شد. یافته ها حکمرانی نظام سلامت «ایجاد سیستمی شامل ساختارها، فرآیندها، ارزش ها، قوانین، اختیارات و قدرت برای مدیریت هدفمند منابع، هماهنگی و هدایت رفتار ذی نفعان، تولیت برنامه های بهداشتی و درمانی و ارزشیابی عملکرد نظام سلامت با هدف تامین، حفظ و ارتقای سلامت جامعه» است. سیاست گذاری سلامت، برنامه ریزی استراتژیک، سازمان دهی، تولیت و کنترل عناصر اصلی تشکیل دهنده حکمرانی نظام سلامت هستند. عوامل محیطی، سیستم های اطلاعات، فرهنگ مناسب، مشارکت و همکاری جامعه و مدیریت منابع بر حکمرانی نظام سلامت تاثیر می گذارند. حکمرانی نظام سلامت بر اهداف نظام سلامت شامل سلامتی مردم، محافظت مالی و پاسخگویی نظام سلامت اثر می گذارد. از شاخص های پاسخگویی همچون مشارکت، شفافیت، عدالت، کارآیی، مسیولیت پذیری، کنترل فساد، اثربخشی، اخلاق محوری، قانون مداری و پایداری می توان برای ارزشیابی حکمرانی نظام سلامت استفاده کرد در نهایت، مدل و چک لیستی برای ارزشیابی حکمرانی نظام سلامت توسعه یافت. نتیجه گیری واژه حکمرانی مفهومی انتزاعی، پیچیده و چندبعدی است که در حال توسعه و تکامل است. تقویت عناصر سیاست گذاری سلامت، برنامه ریزی استراتژیک، سازمان دهی، تولیت و کنترل برای دستیابی به حکمرانی خوب نظام سلامت ضروری است.

مقدمه افزایش سواد سلامت مردم بااستفاده از بسترهای مجازی در پیشگیری و کنترل بیماری های واگیر و غیرواگیر در دوران همه گیری کووید-19 بسیار مهم است. هدف از مطالعه حاضر بررسی عملکرد معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران در استفاده از بسترهای مجازی در آموزش سلامت به جمعیت تحت پوشش طی همه گیری کووید-19 بود. روش کار در مطالعه مقطعی حاضر، از داده های موجود فعالیت های آموزشی در فضای مجازی گروه آموزش و ارتقای سلامت معاونت بهداشت در بازه زمانی شهریور تا پایان دی ماه 1399 استفاده شد. متغیرهای مورد مطالعه شامل تعداد گروه های مجازی، تعداد اعضای گروه ها، تعداد پیام های بارگزاری شده، منابع مطالب بارگزاری شده و تعداد مدیرگروه ها در ماه های مختلف بود. یافته ها در مدت 5 ماه برنامه، تعداد 660 گروه مربوط به سفیران سلامت خانواده، 183 گروه رابطین بهداشت محلات، 519 گروه مجازی خودیار، 120 گروه مربوط به کارکنان سازمان های برون بخشی و 132 گروه مجازی برای دانش آموزان و معلمان آنها تشکیل شد. بیشترین تعداد پیام های بارگزاری شده در تمامی گروه ها از طرف ستاد معاونت بهداشت دانشگاه بود و گروه رابطین بهداشت محلات و سفیران سلامت به طور متوسط با 31/0±, 76/0 و28/0±,72/0 پیام در روز بیشترین میانگین ارسال پیام در یک روز را به خود اختصاص دادند. نتیجه گیری از زمان شروع فعالیت های آموزشی در بستر فضای مجازی، زیرساخت و اقداماتی توسط معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران فراهم شد که می تواند اثرات منفی محدودیت های ناشی از اپیدمی کووید-19 را بر خدمات آموزشی، بهداشتی و پیشگیری را کاهش دهد.

مقدمه رضایت شغلی پرستاران یکی از عوامل موثر در ارتقای کیفیت مراقبت پرستاری است. هدف این مطالعه تعیین عوامل موثر بر رضایت شغلی پرستاران شاغل در بخش های اورژانس بیمارستان های دولتی تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی تهران بود. روش کار این پژوهش، یک مطالعه مقطعی بود که در بخش های اورژانس 14 بیمارستان تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شد. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه اطلاعات فردی و پرسشنامه رضایت مندی شغلی هرزبرگ بود. نمونه های مورد پژوهش 665 نفر از پرستاران شاغل در بخش های اورژانس بودند که به روش سرشماری وارد مطالعه شدند. اطلاعات کسب شده با استفاده از آزمون های آماری توصیفی و تحلیلی (میانگین و انحراف معیار و کای دو) و نرم افزار Version 18 SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها نتایج نشان داد میانگین (انحراف معیار) رضایت مندی شغلی پرستاران (831/36 ±,58/141) متوسط رو به پایین بود و در بین ابعاد رضایت مندی شغلی، بالاترین میزان رضایت به ترتیب در دو بعد، ارتباط با همکاران و بیماران (3/48درصد) و جایگاه شغلی (7/27درصد) و پایین ترین میزان رضایت به ترتیب در دو بعد، حقوق و مزایا (4/62درصد) و وضعیت و شرایط کار (3/49درصد) بود. نتیجه گیری در تمامی سازمان ها رضایت شغلی، عاملی مهم در ایجاد انگیزه، کارآیی و مسیولیت پذیری کارکنان شناسایی شده است. در بخش اورژانس شناسایی عوامل موثر بر رضایت شغلی پرستاران، می تواند راهکاری برای اعمال مداخلات موثر به مظور ارتقای رضایت شغلی پرستاران، ارتقای کیفیت مراقبت پرستاری و کاهش ترک خدمت آنها باشد.

مقدمه وجود مواد شیمیایی سمی و قابل اشتعال و ماشین آلات سنگین از یک سو و دوری تاسیسات نفتی از جوامع شهری از سوی دیگر، دسترسی موثر کارکنان صنعت نفت ایران به خدمات سلامت را ضروری می سازد. ارایه خدمات سلامت در صنعت نفت ایران با چالش هایی مواجه است. این پژوهش با هدف مقایسه روش های ارایه خدمات سلامت به کارکنان شرکت های نفتی پیشرو در جهان به منظور ارایه الگوی مناسب ارایه خدمات سلامت برای صنعت نفت ایران انجام شد. روش کار این پژوهش به روش مرور تطبیقی در سال 1399 انجام شد. 8 شرکت نفتی آرامکو، نفت ابوظبی، نفت ایران، گازپروم، نفت چین، ساسول، بریتیش پترولیوم و شورون مورد مطالعه قرار گرفتند. از روش تحلیل چارچوبی برای تحلیل داده ها استفاده شد. یافته ها عواملی مثل پراکندگی جغرافیایی فعالیت شرکت نفتی، وجود خدمات سلامت باکیفیت در منطقه فعالیت شرکت نفتی، نوع خدمات سلامت مورد نیاز، مقتضیات سیاسی کشور محل فعالیت، قوانین و مقررات ملی و منطقه ای سلامت و سیاست های مسیولیت اجتماعی شرکت نفتی در انتخاب نوع مدل ارایه خدمات بهداشتی و درمانی اثر دارد. سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت ایران باید از لحاظ ساختاری و وظیفه ای کوچک تر شود و فعالیت های خود را بیشتر معطوف ارایه خدمات مرتبط با فوریت های پزشکی و بیماری های شغلی کند. در مناطق برخوردار شهری، خدمات مرتبط با بیماری های غیرشغلی باید از طریق خرید راهبردی خدمات سلامت یا عقد قرارداد با بیمه های سلامت عمومی و خصوصی برای کارکنان صنعت نفت ایران تامین شود. نتیجه گیری شرکت های بزرگ نفتی باتوجه به دامنه فعالیت و کیفیت خدمات سلامت موجود در منطقه فعالیت خود از مدل مناسبی برای ارایه خدمات سلامت به کارکنانشان استفاده می کنند. سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت ایران باید مشارکت بیشتری در ارایه خدمات فوریت های پزشکی و طب کار و مشارکت کمتری در درمان مستقیم بیماری های غیرشغلی داشته باشد.

مقدمه مهمترین ضامن موفقیت طرح تحول سلامت، توجه به ارایه دهندگان خدمات آن طرح است. از این رو مطالعه حاضر بعد از گذشت حدود 6 سال از اجرای آن، با هدف تعیین رضایت مندی پرستاران و پیراپزشکان انجام شد. روش کار مطالعه به شکل توصیفی مقطعی بر روی 384 نفر از پرسنل بیمارستان های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در سال 1399 انجام شد. ابزارگردآوری داده ها پرسشنامه استاندارد رضایت مندی شغلی بود، بخش اول شامل اطلاعات دموگرافیک و بخش دوم شامل 30 سوال برای سنجش رضایت مندی بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از آمارتوصیفی و تحلیلی در نرم افزار SPSS نسخه 16 استفاده شد. یافته ها نتایج مطالعه نشان داد که نمره کلی رضایت شغلی بعد از اجرای طرح تحول سلامت درحد متوسط و برابر4/10±,8/87 بوده است. در بین ابعاد مختلف رضایت شغلی بیشترین نمره، سهم بعد رضایت از همکاران برابر 0/3±,7/21 و کمترین نمره برای بعد رضایت از حقوق و پرداختی ها برابر7/2±,9/10 بود. تنها بین سن و نمره بعد ماهیت کار رضایت مندی بعد از اجرای طرح تحول ارتباط معنادار (003/0=p، 151/0=r) مشاهده شد. نتیجه گیری باوجود اقدامات انجام شده پس از اجرای طرح تحول نظام سلامت به منظور ارتقای رضایت مندی کادر درمان، هنوز میزان رضایت آنها، به خصوص درمورد شرایط ارتقا و حقوق، در حد قابل قبول نیست. این موضوع می تواند کیفیت کار تیم مراقبتی را متاثر کند که به نظر می رسد نیاز به تامل و توجه بیشتر مسیولان دارد.