تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران
سال:1391 | دوره:10 | شماره:2 |تعداد مقالات:9

در این تحقیق اثر غلظت های مختلف عصاره های آبی، استونی و متانولی گال های زنبور Aphelonix persica روی درختان بلوط ایرانی که از جنگل های زاگرس جمع آوری، خشک و آسیاب شده بودند، بر روی رشد باکتریهای Xanthomonas axonopodis pv. phaseoli عامل بیماری سوختگی معمولی لوبیا، Erwinia. amylovora عامل بیماری آتشک سیب و گلابی، Agrobacterium tumefaciens عامل بیماری گال مو و Psuedomonas syringae pv. tabaci عامل بیماری آتشک توتون مورد بررسی قرار گرفت. خواص ضد باکتریایی عصاره ها با اندازه گیری قطر هاله بازدارندگی در غلظت های مختلف 10، 50 و 100 میلی گرم از عصاره در میلی لیتر حلال از دو روش نشت در آگار و دیسک های کاغذ صافی مورد ارزیابی قرارگرفت. نتایج نشان داد اندازه قطر هاله بازدارندگی در بیشتر موارد با میزان غلظت عصاره ها نسبت مستقیم دارد. بر اساس میزان بازدارندگی، باکتریهای E. amylovora و A. tumefaciens دارای کمترین و باکتریهای Xanthomonas axonopodis pv. phaseoli و Psuedomonas syringae pv. tabaci دارای بیشترین بازدارندگی در برابر غلظت های مختلف عصاره ها اعم از آبی، استونی و متانولی بودند.

در دهه های گذشته آتش سوزی هایی که منشا آن عوامل انسانی بوده است تهدیدی بزرگ برای جنگل ها محسوب می گردد. هدف از انجام این پژوهش تجزیه و تحلیل توزیع مکانی آتش سوزی های جنگل سراوان و شناسایی مناطق مستعد به آتش سوزی می باشد. بر طبق آمار آتش سوزی های اعلام شده، مناطق عمده آتش سوزی که دارای بیشترین وسعت و تکرار بودند شناسایی شدند. برداشت زمینی این مناطق با GPS انجام شد، سپس به محیط نرم افزار Arcview انتقال و به پلی گون تبدیل شدند. ارزش دهی درون و برون لایه ای انجام شد، تلفیق نقشه ها جهت تهیه نقشه پیش بینی نقاط حساس صورت گرفت، سپس تاثیر خشکسالی بر آتش سوزی به وسیله شاخص PDSI بررسی شد. لایه پوشش گیاهی با ضریب تاثیر 0.426 بیشترین وزن را در نقشه پیش بینی نقاط حساس به آتش سوزی داشته و بعد لایه های عامل انسانی با ضریب 114/0، فاصله از جاده با ضریب 091/0، دما با ضریب 0.077، شیب با ضریب 0.074، فاصله از آبراهه با ضریب 0.063، باران با ضریب 0.053، جهت با ضریب 0.052، و ارتفاع با ضریب 0.05 در اولویت های بعدی قرارگرفتند. با توجه به نتایج بدست آمده مشخص شد که رایج ترین نوع آتش سوزی در منطقه مورد مطالعه آتش سوزی های کم وسعت و سطحی هستند که در کل بستر جنگل گسترش یافته و گرمای شدید هوا در مردادماه و کم شدن رطوبت در عرصه های طبیعی بدلیل عدم بارندگی موجب شده که عرصه های جنگلی به کانون های پرخطری تبدیل شوند که کمترین سهل انگاری در آنها منجر به خسارتهای سنگین می شود. همچنین مهار آتش سوزی های اتفاق افتاده در جنگل های گیلان بستگی به قطع شدن وزش باد دارد. برای ارزیابی مدل بدست آمده توسط فرایند تحلیل سلسله مراتبی، نقشه پراکنش آتش سوزی و نقشه پهنه بندی با هم تلفیق شدند، و اعتبارسنجی مدل انجام شد، نتایج بدست آمده نشان دهنده دقت خوب و 77 درصدی این روش بود.

به منظور شناسایی قارچ های عامل سفید ک پودری گیاهان مرتعی خانواده Fabaceae، در استان لرستان تعداد 18 نمونه گیاه مرتعی آلوده به سفیدک پودری جمع آوری شد، و پس از شناسایی این گیاهان و میکرومتری اندام های قارچی تمام مشخصات مرفولوژیک این اندام ها یاداشت و شکل آنها با لوله ترسیم روی میکروسکوپ رسم و در نهایت با کلید های شناسایی سفید ک های پودری شناسایی شدند، به طوری که قارچ Erysiphe pisi DC روی (L.) LamOnobrychis caputgli، قارچ taurica (Le'v.) Arnaud Leveillula روی گیاهان Medicago rigidula (L.) ALL.، Medicago orbiculari (L.) Bartalini، قارچ Erysiphe trifoliorum (Wallr.) U.Braun روی Trifolium respinatum L. و Onobrychis caputgali (L.) Lam برای نخستین بار در ایران به عنوان میزبان قار چ های سفیدک پودری این گیاهان شناسایی و گزارش می شوند.

همراه با پژوهش هایی که طی سال های 1390-1387 به منظور بررسی تاثیر دوره های آبیاری بر عملکرد کلن های برتر صنوبر در کرج انجام شد، تراکم دو آفت کلیدی صنوبر L. Chrysomela populi و (Melanophila picta (PALL. روی این کلن ها مقایسه گردید. کلن های صنوبر در قالب طرح آزمایشی کرت های خرد شده با 3 تیمار اصلی (دوره های4، 8 و 12 روزه آبیاری) با 3 تکرار و 9 تیمار فرعی (کلن های صنوبر) در ایستگاه تحقیقات البرز کرج کاشته شده بودند. برای نمونه برداری از C. populi، چهار درخت از هر کرت فرعی و از هر درخت 8 برگ به طور تصادفی انتخاب شد و تعداد لاروهای سنین مختلف روی آن شمارش و سطح آنها برای تعیین تراکم آفت در واحد سطح محاسبه گردید. برای نمونه برداری از M. picta، چهار درخت از هر کرت فرعی انتخاب و تنه آنها با پارچه توری بسته شد و در بهار سال آینده تعداد حشرات کامل خارج شده از تنه ها شمارش و تراکم آفت در واحد سطح محاسبه گردید. نتایج به دست آمده نشان داد که دوره های آبیاری و کلن های صنوبر بر تراکم های C. populi و M. picta به طور معنی داری تاثیرگذار بوده است (a=0.05). اثر متقابل دوره های آبیاری و کلن بر تراکم سوسک برگخوار بی تاثیر بود، درصورتی که بر تراکم سوسک چوبخوار به طور معنی داری تاثیرگذار بود. بیشترین تراکم سوسک برگخوار صنوبردر دوره 4 و 8 روزهآبیاری و بیشترین تراکم سوسک چوبخوار صنوبر در دوره 8 و 12 روزه مشاهده شد. تراکم C. populi روی کلن P. n. betulifolia برابر با 0.0340 و روی کلن P. d. 69.55 برابر با 0.0018 بود. البته بین این دو کلن اختلاف معنی داری مشاهده شد.بیشترین تراکم سوسک چوبخوار صنوبرروی کلن P. e. triplo و در دوره 8 و 12 روزهآبیاری مشاهده شد.متوسط تراکم سوسک M. picta روی کلن P. e. triplo برابر با 0.0029 و در دوره های 4، 8 و 12 روزه آبیاریبه ترتیب برابر با 0.0005، 0.0036 و 0.0045 بود.

یکی از عوامل مهم پوسیدگی چوب درختان جنگلی، گروهی از قارچ های ماکروسکوپی به نام قارچ های طاقچه ای هستند که در جنگل زیست می کنند. هدف از این پژوهش، بررسی ارتباط حضور قارچ های طاقچه ای با عوامل توپوگرافی و تهیه مدل حضور این قارچ ها در سری یک جنگل آموزشی و پژوهشی شصت کلاته گرگان می باشد. آماربرداری از درختان آلوده به قارچ های طاقچه ای در دو نوار به عرض 50 متر در طول و در دو طرف دامنه کلی سری انجام شد و موقعیت درختان مشاهده شده با GPS ثبت گردید. نقشه عوامل اولیه و ثانویه توپوگرافی مرتبط با حضور قارچ ها شامل ارتفاع از سطح دریا، شیب، جهت دامنه، میزان دریافت انرژی تابش خورشید، میزان سایه، میزان رطوبت توپوگرافی و شکل زمین با استفاده از تحلیل توپوگرافی زمین بر روی مدل رقومی ارتفاعی منطقه تهیه گردید. به منظور بررسی فراوانی قارچ های طاقچه ای از آزمون مربع کای و مدلسازی توزیع مکانی حضور قارچ های طاقچه ای با استفاده از رگرسیون لجستیک انجام گردید. نقشه پیش بینی حضور قارچ های طاقچه ای تهیه و به پهنه های مختلف تقسیم بندی گردید. نتایج نشان داد که ارتفاعات بالا تر از 700 متر با 63.5 درصد، شیب های 30-0 درصد با 73.5 درصد و دامنه غربی با 36.4 درصد بیشترین حضور قارچ ها را دارند. با توجه به ضرایب متغیر ها در مدل رگرسیون لجستیک، مشخص شد که متغیر های ارتفاع از سطح دریا، جهت دامنه، انرژی تابشی خورشید، رطوبت توپوگرافی و شکل زمین اثر مثبت بر حضور قارچ های طاقچه ای دارند و متغیر های شیب و سایه اثر منفی دارند. بطور کلی ارتفاع از سطح دریا و رطوبت موثر ترین عوامل در تعیین حضور قارچ های طاقچه ای هستند.

در بررسی هایی که طی سالهای 1389 تا 1390 به منظور شناسایی فون کفشدوزک های پارک جنگلی چیتگر بعمل آمد، 16 نوع کفشدوزک جمع آوری و شناسایی گردید. برای شناسایی کفشدوزک ها از مشخصات شکل شناسی خارجی و اندام های تناسلی نر وماده استفاده شد.گونه های کفشدوزک شناسایی شده عبارت بودنداز: Hippodamia variegate, Coccinella septempunctata, Coccinella undecimpunctata, Oenopia conglobate, Adalia bipunctata, Propylaea quatuordecimpunctata, Chilocorus bipustulatus, Exochomus nigripennis, Exochomus nigromaculatus, Exochomus flavipes, Exochomus quadripustulatus, Scymnnus (Pullus) sp., Exochomus sp., Stethorus gilvifrons, Nipus plunatus, Pharoscymnus ovoideus. همه کفشدوزک های جمع آوری شده در این پژوهش حشره خوار بوده و شکارگر شته ها، شپشک ها، کنه ها و لارو سوسک های برگ خوار می باشند. از کل نمونه های کفشدوزک جمع آوری شده در طول سال، کفشدوزک Oenopia conglobate %34.1 را به خود اختصاص داده و درمجموع فصول سال گونه غالب بوده است. این گونه در فصل تابستان 49%، در فصل پاییز 22% و در فصل زمستان 84% کفشدوزک های جمع آوری شده را به خود اختصاص داده است. کفشدوزک هفت نقطه ای C. septempunctata با اختصاص 33% از نمونه های جمع آوری شده در فصل بهار گونه غالب این فصل بوده است.

این تحقیق در سال های 1388 تا 1389 برای شناسایی عوامل تخریب و خشکیدگی جنگل بادام کوهی منطقه کوه سیاه دشتی و ارائه توصیه های کاربردی جهت مدیریت و کنترل این عوامل در استان بوشهر انجام شد. به منظور بررسی آفات، نمونه برداری های منظم دوره ای از درختان بادام کوهی انجام گردید. مراحل نابالغ حشرات، از طبیعت جمع آوری و در آزمایشگاه روی گیاه میزبان پرورش داده شد. بیماری شناسی گیاهی با انجام نمونه برداری، جداسازی و در نهایت شناسایی بیمارگرها در طبیعت و آزمایشگاه انجام شد. همچنین عوامل موثر در تخریب رویشگاه ها اعم از انسانی، طبیعی، کاربری های اقتصادی و نقش آنها نیز مورد بررسی قرارگرفت. سوسک طوقه و ریشه بادام Klug Capnodis carbonaria، زنبور مغزخوار بادام Eurytoma amygdali Enderlein، شپشک نخودی Fabricius Eulecanium persicae، جوجه تیغی Hystrix leucura Sykes و سوسک پوستخوار Scolytus amygdali Geurin-Meneville از مهمترین آفات بادام کوهی بود. نتایج بیماری شناسی وجود قارچ های Fusarium proliferatum Matsushima، (Fr.) KeisslAlternaria alternata، Aspergillus parasiticus و Kuntze Chaetomium sp. را ثابت نمود. از مهمترین عوامل تخریب انسانی جنگل های بادام در استان می توان به توسعه صنعتی و چرای دام اشاره نمود. زغال گیری، آتش سوزی های عمدی، ایجاد راه های ارتباطی، تاسیسات و معادن در مراحل بعدی تخریب قراردارند. در این مقاله روشهایی برای کنترل آفات و احیای جوامع بادام کوهی در استان بوشهر ارائه شده است.

توس (Birch) از درختان مهم جنگل های شمال کشور است که در معرض انقراض قرار دارد. زادآوری طبیعی این گونه با ارزش، به دلیل وجود عوامل محدود کننده ازجمله آفات و عوامل بیماری زا، به ویژه قارچ ها، با مشکلات فراوانی مواجه است. به منظور جداسازی و شناسایی قارچ های همراه بذر توس، بذرهای گونه pendula Betula از جنگل های سیامرزکوه استان گلستان و بذرهای گونه Betula litwinowii از سنگده استان مازندران به طور تصادفی از تعدادی پایه های مادری جمع آوری شد و بعد با الکل 70 درصد و هیپوکلریت سدیم 1 درصد ضدعفونی گردید. تعداد 10 بذر در5 تکرار روی محیط غذایی سیب زمینی – دکستروز – آگار کشت گردید. با استفاده از خالص سازی و خصوصیات اسپور، اندازه و رنگ آنها، قارچ های Fusarium oxysporum، Alternaria alternata، Trichothecium roseumm، Amblyosporium echynolatum، Penicillum implicatum و Trichodema harzianum جداسازی و شناسایی شدند. قارچ های T. harzianum، P. implicatum، F. oxysperum و A. alternata به ترتیب با 34.5، 27.8، 5 و 24.64 درصد در سطح خارجی بذرها و قارچ T. roseumm و A. echnolatum به ترتیب با 20.15 و 2 درصد فراوانی بعد از جوانه زنی بذرها مشاهده شدند.نتایج پژوهش نشان داد که بذرهای توس علاوه بر آلودگی سطح بذرها، آلودگی درون بذری هم دارند. این اولین گزارش از قارچ های همراه بذر توس در ایران می باشد.

طی بررسی هایی که در سال های 90- 1387 بر روی بندپایان زیان آور پده در استان های تهران، خوزستان، اصفهان و خراسان رضوی صورت گرفت، برگ های حاوی گال های پسیل، از ایستگاه های انتخاب شده در رویشگاه های طبیعی گونه پده (Populus euphratica Olive) جمع آوری و در شرایط آزمایشگاه (درجه حرارت 26-24 و رطوبت 60-50 درصد)، داخل ظروف پرورش نگهداری شدند. حشرات کامل خارج شده، دو گونه (Egeirotrioza ceardi (Bergevin و Egeirotrioza intermedia Baeva،1963 از خانواده Triozidae شناسایی شدند.، پسیل E. intermedia برای اولین بار از ایران گزارش می گردد.بر اساس مطالعات Gegechkori و Loginova در سال 1990، گونه E. intermedia در کشورهای تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان و اسرائیل انتشار داشته و میزبان های آن، گونه های صنوبر Schrenk Populus diversifolia و Schrenk P. pruinosa معرفی شدند.مطالعات Malenovsky و همکاران در سال 2012، در مورد پسیل های کشور افغانستان نشان داد که گونه E. intermedia در این کشور نیز روی گونه های صنوبر Populus diversifolia و P. pruinosa فعالیت دارد. Burckhardt و Lauterer در سال 1993، پسیل های ایران را بطور کامل و جامع مطالعه نمودند. نام بردگان چهار گونه پسیل Camarotoscena fulgidipennis Loginova، Camarotoscena unicolor Loginova، Camarotoscena hoberlandti Vondracek و Egeirotrioza ceardi (Bergevin) را روی صنوبرها در ایران گزارش نمودند.خسارت اولیه در گونه E. intermedia، توسط پوره های جوان با تغذیه از شیره برگ های پده و به صورت گال های کوچک، دایره ای شکل و کمی برجسته در سطح فوقانی و یا سطح تحتانی برگ های پده ایجاد می گردد. با ادامه تغذیه پوره های سنین مختلف، داخل گال ها (یک پوره در هر گال)، علائم نهایی خسارت به صورت گال های کروی به قطر تقریبی 5 میلیمتر در سطوح برگها ظاهر می گردد.پراکنش گونه E. intermedia و تاریخ های جمع آوری آن در مناطق مورد بررسی به قرار زیر می باشد:- استان تهران: منطقه خجیر (87/8/8) - استان البرز: مرکز تحقیقات البرز کرج (30/7/87) - استان خوزستان: شوشتر (شهر گتوند و روستای کوشکک)، هفت تپه - دزفول (منطقه چغازنبیل)، رامهرمز (روستای زبیدی موسی) و سوسنگرد (روستای سابله). (20/9/89) - استان خراسان رضوی: سرخس و حومه (ایستگاه تحقیقات قره گل و مسیر جاده سرخس به جهانبانی) (27/8/89) - استان اصفهان: اصفهان (حاشیه زاینده رود و مرکز شهر اصفهان)، کاشان (ایستگاه تحقیقات مناطق خشک و بیابانی) و آران و بیدگل (منطقه کویری سمبک) (5/7/89).