تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران
سال:1397 | دوره:16 | شماره:2 (پیاپی 32) |تعداد مقالات:10

حدود یک دهه است که پدیده خشکیدگی در جنگل های بلوط زاگرس مشاهده شده است. یکی از کانون های اصلی و ابتدایی این پدیده جنگل های استان ایلام هستند. در این پژوهش جنگلی به مساحت 83 هکتار در منطقه زرآب ایلام که مبتلا به خشکیدگی بود انتخاب و نوع گونه، قطر برابرسینه، فرم پرورشی، ارتفاع کل، درصد خشکیدگی و سطح تاج کلیه درختان خشکیده بررسی و مختصات جغرافیایی آنها تعیین شد. ساختار، الگو و همبستگی مکانی این متغیر ها به ترتیب با استفاده از تحلیل واریوگرام، آماره او-رینگ و تابع همبستگی نشان دار (MCF) بررسی شد. نتایج نشان داد که تراکم درختان دچار خشکیدگی 27 پایه در هکتار است که بیشتر شامل جست گروه های شاخه زاد با بیشترین فراوانی در پایه های کم قطر و میان قطر بوده است. الگوی پراکنش درختان دچار خشکیدگی تا شعاع 35 متری خوشه ای و پس از آن یکنواخت بود. تحلیل واریوگرم نشان داد که درصد خشکیدگی و قطر برابرسینه دارای ساختار مکانی قوی قابل مدل سازی و سطح تاج و ارتفاع کل دارای ساختار مکانی ضعیف هستند. نمودار MCF نشان داد که قطر برابرسینه درختان خشکیده مجاور مشابه نیستند، اما درصد خشکیدگی آنها به هم شباهت دارند. به طور کلی نتایج این پژوهش نشان داد که خشکیدگی در تمام درختان منطقه پژوهش با متغیرهای زیست سنجی مختلف و در جهات مختلف جغرافیایی اتفاق افتاده است. نتایج به دست-آمده می تواند راهنمایی برای مدیریت پایدار این توده ها و جنگل شناسیکاربردی آنها بوده و به هنگام برش های بهداشتی مدنظر قرار گیرد تا براساس نوع الگوی پراکنش و ابعاد لکه ها و خوشه ها و فواصل موجود دخالت صورت گیرد.

به منظور بررسی و شناسایی سفیدک های سطحی استان لرستان اقدام به جمع آوری قارچ های مولد سفیدک سطحی (Erysiphales) از پارک ها، مزارع و رویشگاه های طبیعی شد. پس از شناسایی گیاهان و میکرومتری اندام های قارچی و ثبت مشخصات مورفولوژیک در نهایت با استفاده از کلیدهای شناسایی و مقالات معتبر قارچ های عامل سفیدک پودری شناسایی شدند. در این بررسی گونه های Erysiphe pisi var. pisi (روی Lathyrus annus L.، Astragalus alpinus L.، Medicago hispida L. )، E. rayssiae، (روی Spartium junceum L. )، E. ligusteri (رویLigastrum vulgare L. )، G. ambrosiae (روی Zinnia elegans L.، Verbascum sp. )، Leviellulacylindrospora(روی Spinaciao leracea L. ) شناسایی شدند. گونه E. ligusteriبرای اولین بار از ایران گزارش می شود و برای فلور ایران جدید است. همچنین میزبان هایبرگ نو (Ligastrum vulgare L. )، اسفناج. (Spinacia oleracea L. )، گل ماهور (Verbascum thapsus L. )، طاووسی (Spartium junceum L. )، خلر (Lathyrus annusL. )، گون سمی (Astragalus alpinus L. ) و یونجه سیاه (Medicago hispida L. ) به عنوان میزبان های جدیدی برای راسته Erysiphales در ایران گزارش می شوند.

خوزستان بزرگترین کانون گردوغبار داخلی کشور است. گردوغبار اهواز، پدیده ای تازه نیست؛ آنچه آن را به معضل محیط-زیستی تبدیل کرده، افزایش رخداد شرایط بحرانی از منابع گردوغبار داخلی است. به منظور شناسایی نقش کانون ریزگرد داخلی بر ایجاد شرایط بحرانی، داده های مربوط به سمت و سرعت باد و کمترین میزان دید افقی روزانه ایستگاه سینوپتیک اهواز در دوره آماری 1987-2016 استخراج و برای شناسایی توزیع مکانی و زمانی سهم سمت و سرعت باد، از هشت جهت اصلی و فرعی، گلباد و گلغبار سالانه بلندمدت و فصلی ترسیم شد. برای شناسایی نقش کانون های گردوغبار داخلی و خارجی رخدادهای با منشاء داخلی یعنی کانون های اطراف ایستگاه؛ کد 07 و خارجی یعنی خارج از ایستگاه کد 06، استخراج و گلغبار فصلی آنها ترسیم شد. رخدادهای گردوغبار با منشاء داخلی بر روی لایه مربوط به کانون های گردوغبار داخلی و ماسه های روان قرار گرفت؛ نتایج نشان داد جهت باد غالب غربی و سپس شمال غرب بوده و گلغبار کلی از آن تبعیت می کند. گلغبار فصلی با منابع خارجی از گلغبار کلی تبعیت می کند؛ اما گلغبار با منابع داخلی در فصول مختلف تغییر کرده و جهت جنوب و جنوب شرق در فصل سرد سال غالب می شود. توزیع ماهانه و سالانه دیدهای بحرانی از سمت جنوب و جنوب شرق استخراج و نتایج نشان داد؛ در فصل سرد فراوانی آنها بیشتر است. شاخص خشکسالیSPI فصل سرد محاسبه و ارتباط آن با دیدهای بحرانی نشان داد که رخداد آنها از خشکسالی فصل زمستان تبعیت می کند. که باید اقدامات حفاظتی مناسب در بخش های مختلف کانون، هورها، دیمزارها، مراتع فقیر و... انجام شود.

DOR: 98. 1000/1735-0859. 1397. 16. 171. 32. 2. 1602. 41 قارچ های اندوفیت بخشی از اجزای مهم تنوع زیستی مرتبط با گیاهان هستند و قادر بوده تمام بافت های داخلی گیاهان را کلنه کرده و سبب بهبود سلامت گیاه شوند. آنها می توانند با بیمارگرهای گیاهان برای فضا و غذا از نظر اکولوژیکی رقابت کرده و موجب کاهش بیماری در گیاهان شوند. به منظور شناسایی قارچ های اندوفیت از برگ، تنه و پوست شاخه های سالم درختان بلوط گونه های Quercus brantii Lindlو Quercus infectoria Olivدر استان کردستان از مناطق بانه، کامیاران و مریوان نمونه برداری به صورت تصادفی انجام شد. نمونه ها در آزمایشگاه به قطعات نیم تا یک سانتی متری تقسیم و پس از ضدعفونی با هیپوکلرید سدیم 5% و اتانول 70% با آب مقطر سترون شستشو داده و پس از خشک کردن روی کاغذ صافی سترون روی محیط سیب زمینی-دکستروز – آگار حاوی آنتی بیوتیک داکسی سایکلین (150 میلی گرم در لیتر) در دمای 25 درجه سانتی گراد کشت شد. شناسایی گونه ها براساس خصوصیات ریخت شناختی و توالی ناحیه ITS-rDNA انجام گردید. بر این اساس از 75 جدایه، گونه های Peyronellaea glomerata (Corda)، Truncatella angustata (Pers. ) Hughes، Ulocladium botrytis (Preuss)، Microsphaeropsis olivacea (Bonord. )، Chaetomium subaffine (Sergeeva)، Trichoderma citrinoviride (Bissett) و Trichoderma atroviride (P. Karst)` شناسایی شدند. دو گونه Chaetomium subaffine و Ulocladium botrytisبیشترین فراوانی را در بین قارچ های جدا شده از بافت های مورد مطالعه به خود اختصاص دادند. علاوه بر این، بیشترین جدایه های اندوفیت به ترتیب از بافت ساقه و تنه درختان بلوط گونه Q. brantiiجدا شد.

ذخیره گاه زیست کره ارسباران، نهمین ذخیره گاه زیست کره در ایران با مساحت 78759 هکتار در شمال غرب ایران است که بخش اعظم اراضی آن شامل جنگل، مرتع و زمین های کشاورزی است. اختلاف ارتفاع 265 متر تا 2865 متر از سطح دریا، وجود عوامل فیزیوگرافیکی، خاکی و خرد اقلیم ها باعث ایجاد رویشگاه های مختلفی شده است که غنای فلوری منحصر بفرد آن را رقم زده است. مطالعه پوشش گیاهی اراضی پایین دست این منطقه با روش براون-بلانکه انجام گرفت. تجزیه و تحلیل داده ها (قطعه های نمونه و گونه های گیاهی) با رسته بندی (Ordination) آنها بر اساس روش تحلیل ارتباط های عاملی (Analyse Factorielle des Correspondance) (AFC) در برنامه آنافیتو (Anaphyto) انجام شد. در اراضی پایین دست ذخیره گاه زیست کره ارسباران پنج جامعه و چهار زیرجامعه شامل 176 تاکسون شناسایی شده است که از این تعداد تاکسون 9/7 درصد را شکل زیستی فانروفیت، 5/8 درصد را شکل زیستی کامفیت، 25 درصد را شکل زیستی همی-کریپتوفیت، 5/4 درصد را شکل زیستی ژئوفیت و 54 درصد را شکل زیستی تروفیت تشکیل می دهند. با توجه به اهمیت جهانی این ذخیره گاه از نظر فلور، پوشش گیاهی و فون، حفاظت هر چه بیشتر آن به عنوان میراث طبیعی برای آیندگان توصیه می شود.

شب پره ابریشم باف ناجور یا کولیLymantria dispar Linnaeus, 1758 (Lepidoptera: Lymantriidae) یکی از خسارت زاترین آفات برگخوار درختان جنگلی در دنیا است. پژوهش حاضر اولین گزارش شیوع و خسارت این آفت در جنگل-های زاگرس شمالی بر اساس مشاهدات میدانی، نمونه برداری صحرایی و بررسی های آزمایشگاهی برای تأیید تشخیص است. نمونه های لارو در بهار از روی درختان بلوط (Quercus brantii, Q. infectoria, Q. libani) و سایر درختان و درختچه های جنگلی جمع آوری شدند. به منظور شناسایی دقیق و سریع آفت و تشخیص افتراقی لارو از گونه های مشابه، استخراج DNA و PCR قسمتی از ژن COI برای 10 نمونه تخم و لارو و توالی یابی قسمتی از ژن COI برای دو نمونه لارو انجام گرفت. نتیجه بلاست توالی ها در بانک ژن نشان داد که هر دو توالی مطالعه حاضر متعلق به گونه L. disparبا شباهت 99 تا 100 درصد می باشد. هر چند این پروانه هنوز در بسیاری از مناطق جنگلی غرب مستقر نشده است اما با توجه به تهدید بالقوه این آفت برای بوم سازه جنگل و عرصه وسیع فعالیت آن، باید اقدام بلافاصله و تلاش برای مدیریت کنترل جمعیت آن انجام شود.

آتش سوزی جنگل ها در ایران بیشتر در نتیجه فعالیت های انسان و مداخلات ناآگاهانه و عمدی او انجام می گیرد. هدف از این پژوهش بررسی و شناخت مسائل اجتماعی اقتصادی روستاهای جنگل نشین در استان های گلستان، کردستان و چهارمحال بختیاری، با بیشترین فراوانی و گستره آتش سوزی در فاصله سال های 92-1388 است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی همبستگی بوده و اطلاعات مورد نیاز با استفاده از پرسش نامه جمع آوری شده است. جامعه آماری مشتمل بر ساکنان روستایی مناطق الگویی متأثر از خطر آتش سوزی کم و زیاد می باشد. بر اساس فرمول کوکران، تعداد 364 نفر از بهره برداران ساکن درمناطق مورد بررسی به عنوان حجم نمونه تعیین گردید. روایی پرسش نامه توسط پانل متخصصان مورد تأیید و سطح پایایی پرسش نامه با استفاده از آلفای کرونباخ 0. 817 به دست آمد. تحلیل های آماری داده ها با استفاده از آزمون t و رگرسیون لجستیک در محیط نرم افزار آماری SPSS انجام شد. نتایج نشان داد تراکم جمعیت انسانی و تعداد دام در روستاهای مناطق الگویی با خطر آتش سوزی زیاد، به ترتیب سه و دو برابر منطقه با خطر آتش سوزی کم، نرخ اشتغال، سطح درآمد و تحصیلات ساکنین در منطقه الگویی با خطر آتش سوزی کم به طرز محسوسی بیشتر از منطقه با خطر آتش-سوزی زیاد است. بررسی روش ها و شیوه های مشارکت مردم نشان داد؛ برگزاری کلاس های آموزش و ترویج و توان افزایی مهارتی بهره برداران، برخورد با عوامل تخریب و تجاوز به جنگل، انتخاب قرقبان افتخاری، تقویت اقدامات دولت در حفاظت از جنگل، از راهکارهای جلوگیری وقوع آتش سوزی در جنگل است.

سوسک برگ خوار نارون، Xanthogaleruca luteola Mull. (Col.: Chrysomelidae)، یکی از مهم ترین آفات درختان نارون در جنگل ها و فضای سبز شهری است. با توجه به مضرات متعدد حشره کش های شیمیایی و اهمیت فضای سبز شهری، در این پژوهش، اثر حشره کش های گیاهی عصاره فلفل قرمز (تنداکسیر® )، عصاره سیر (سیرینول® ) و نقش هم افزاییصابون محلول پاشی (برتر® ) روی این حشره کش ها به همراه تیمار شاهد روی کاهش انبوهی جمعیت لاروهای سوسک برگ خوار نارون، طی دو مرحله محلول پاشی در قالب طرح بلوک هایکامل تصادفی در پنجتکرار ارزیابی شد. برای انجام آزمایش ها از غلظت توصیه شده هر یک از این ترکیب ها استفاده گردید. نمونه برداری یک روز قبل از محلول پاشی و 2، 7، 14 و 21 روز بعد از محلول پاشی انجام شد. بیشترین و کمترین درصد کاهش جمعیت لاروهای سوسک برگ خوار نارون به ترتیب در تیمار تنداکسیر + سیرینول (56/78 و 99/64 درصد) و تیمار تنداکسیر (4/41 و 06/23 درصد) به ترتیب در 2 و 21 روز پس از محلول پاشی ثبت شد. کارایی حشره کش گیاهی سیرینول در کنترل سوسک برگ خوار نارون، 17-15 درصد بیشتر از تنداکسیر بود. صابون محلول پاشی برتر روی حشره کش های گیاهی تنداکسیر و سیرینول اثر هم افزایی نشان داد و به ترتیب باعث افزایش 6 الی 18 و 4 الی 28 درصد تأثیر، در تاریخ های مختلف نمونه برداری شد. بنابراین با توجه به یافته های این پزوهش می توان حشره کش های گیاهی را به عنوان یک ترکیب مناسب و ایمن برای مدیریت تلفیقی سوسک برگ خوار نارون در محیط شهری به کار برد.

در طی سال های 1394 و 1395 فون سوسک های خانواده Carabidae از جنوب شرقی استان تهران (پاکدشت و قرچک) مطالعه شد. جمع آوری این حشرات با مشاهده و یا با استفاده از تله گودالی از اکوسیستم های مختلفی چون زراعی، باغی، فضای سبز و مرتع انجام شد. در این تحقیق در مجموع 485 نمونه متعلق به 23 گونه، 17 جنس، 12 قبیله و 9 زیرخانواده شناسایی شد، که در میان آنها 14 گونه برای استان تهران گزارش جدید بوده و با علامت * مشخص شدند. بیشترین فراوانی مربوط به گونه Distichus planus بود. Brachinus (Brachinus) ejaculans (Fischer von Waldheim, 1828)*, Brachinus sp., Calosoma (Campalita) maderae dsungaricum(Gebler, 1833)*, Calosoma (Calosoma) sycophanta (Linne, 1758)*, Cylindera (Cylindera) germanica (Linnaeus, 1758)*, Harpalus(Harpalus) distinguendus (Duftschmid, 1812)*, Harpalus (Harpalus) rubripes (Dufischmid, 1812)*, Harpalus (Pseudoophonus) griseus (Panzer, 1796), Harpalus (Pseudoophonus) rufipes (Degeer, 1774)*, Ophonus sp, Acinopus (Acinopus) picipes (Olivier, 1795)*, Cymindis (Cymindis) andreae (Mé né trié s, 1832), Calathus (Neocalathus) melanocephalus (Linnaeus, 1758)*, Calathus(Calathus) fuscipes fuscipes (Goeze, 1777)*, Poecilus (Ancholeus) wollastoni (Wollaston, 1854), Amara (Amara) ovata (Fabricius, 1792)*, Zabrus (Zabrus) tenebrioides (Goeze, 1777)*, Distichus (Distichus) planus (Bonelli, 1813), Scarites (Scarites) proceruseurytus (Fischer von Waldheim, 1828)*, Siagona europaea europaea (Dejean, 1826)*, Trechus sp. Microlestes sp., Elaphropus (Tachyura) diabrachys(Kolenati, 1845).

ویژگی های جدول زندگی در رشد و نمو شته Brachycaudus cardui L. روی گیاه کنگرفرنگی Cynara scolymus L. در شرایط دوره نوری14: 10 روشنایی: تاریکی، رطوبت نسبی 5± 65 درصد و دمای 2± 22 درجه سانتی گراد بررسی شد. برای این منظور تعداد 20 پوره هم سن تازه متولد شده تا زمان مرگ در قفس های برگی روی برگ کنگرفرنگی پرورش داده شدند. میانگین طول دوره پورگی تا تبدیل شدن به شته بالغ 26/0± 75/12 روز به دست آمد. همین طور طول مدت یک نسل آفت به طور متوسط 92/18 روز و طول عمر شته به طور متوسط 01/1 ± 70/33 روز به دست آمد. امید زندگی شته کنگرفرنگی در ابتدای سن اول پورگی 03/33 روز بود و به تدریج به صورت یکنواخت کاهش یافت. نرخ ذاتی افزایش جمعیت(rm) و نرخ خالص تولیدمثل (R0) برای این شته به ترتیب برابر با 175/0 پوره به ازای هر فرد ماده در هر روز و 15/27 پوره به ازای هر فرد ماده بود. نرخ متناهی افزایش جمعیت این گونه (λ ) 19/1 روز بود و همچنین قادر بود در مدت 97/3 روز جمعیت خود را دو برابر کند. نتایج این تحقیق نشان از طول عمر به نسبت زیاد و توان بالای تولیدمثل شته روی گیاه دارویی کنگرفرنگی دارد.